T.C ÇANAKKALE ONSEKİZMART ÜNİVERSİTESİ ARAŞTIRMA VE UYGULAMA HASTANESİ STERİLİZASYON VE DEZENFEKSİYON PROSEDÜRÜ İÇERİK..3 DAYANAK KISALTMALAR

Transkript

1 İÇERİK AMAÇ.3 KAPSAM 3 DAYANAK.3 KISALTMALAR 3 TANIMLAR 3 SORUMLULAR..3 FAALİYET AKIŞI..4 DEZENFEKSİYON VE STERİLİZASYON UYGULAMALARI.. 4 ALETLERİN SINIFLANDIRILMASI.. 4 HASTANEMİZDE KULLANILAN ARAÇ-GEREÇLERİN STERİLİZASYON VE DEZENFEKSİYON YÖNTEMLERİ. 4 DEZENFEKSİYON UYGULAMALARI 5 DEZENFEKTANLARIN ÖZELLİKLERİ 5 ÖN TEMİZLİK VE DEKONTAMİNASYON. 5 DEKONTAMİNASYONDA KULLANILAN MALZEMELER.. 5 DEKONTAMİNASYON YÖNTEMLERİ.. 6

2 A. MANUEL DEKONTAMİNASYON.. 6 B. YIKAMA / DEZENFEKSİYON MAKİNESİYLE DEKONTAMİNASYON 6 C. ULTRASONİK YIKAMA MAKİNESİYLE DEKONTAMİNASYON. 8 ALET VE MALZEMELERE GÖRE DEKONTAMİNASYON.. 9 CERRAHİ MOTORLARIN DEKONTAMİNASYONU.. 9 LAPAROSKOPİ ALETLERİNİN DEKONTAMİNASYONU.9 MİKROCERRAHİ ALETLERİN DEKONTAMİNASYONU.. 9 KOTER KORDONLARININ DEKONTAMİNASYONU. 9 OPTİKLERİN DEKONTAMİNASYONU 9 DEZENFEKTAN SOLÜSYONLARIN HAZIRLANMASI...9 MİNİMAL ELEKTİF KONSANTRASYONUN KONTROLÜ. 10 ALET/MALZEMELERE GÖRE DEZENFEKSİYON UYGULAMALARI..10 ENDOSKOPİK CİHAZLARIN DEZENFEKSİYONU.. 10 LAPAROSKOPLAR, ARTROSKOPLAR VE SİSTOSKOPLAR.. 14

3 DİŞ HEKİMLİĞİNDE KULLANILAN ALETLER. 14 HBV, HCV, HIV, TÜBERKÜLOZ BASİLİ, VRE, KİST HİDATİK İLE KONTAMİNE ALETLER...14 CREUTZFELDT-JAKOB İLE KONTAMİNE ALETLER. 15 HEMODİYALİZ MAKİNELERİ. 15 STERİLİZASYON UYGULAMALARI 15 KONTAMİNE ALETLERİN MERKEZİ STERİLİZASYON ÜNİTESİNE TESLİMİ...15 ÖN TEMİZLİK VE DEKONTAMİNASYON. 16 ALET KURULAMA, BAKIM VE KONTROL 16 PAKETLEME PAKETLEMEDE KULLANILAN MALZEMELER VE ÖZELLİKLERİ GENEL PAKETLEME PRENSİPLERİ PAKETLEME YÖNTEMLERİ 18 A. ZARF YÖNTEMİYLE PAKETLEME 19 B. DİKDÖRTGEN YÖNTEMİYLE PAKETLEME 20

4 C. KÂĞIT-PLASTİK POŞETLERLE (PEELİNG) PAKETLEME MALZEMELERE UYGUN PAKETLEME YÖNTEMLERİ 21 CERRAHİ ALET SETLERİ...21 OPTİKLER.22 MOTOR AKSESUARLARI...22 SPANÇLAR, KOMPRESLER, PEDLER 22 SIVI KAPLARI.22 TEKSTİL PAKETLER..23 KLİNİKLERDEN GÖNDERİLEN PAKETLİ MALZEMELER 23 MİKROBİYOLOJİ VE LABORATUVAR MALZEMELERİ STERİLİZASYON İŞLEMİ.. 23 A. BASINÇLI BUHAR İLE STERİLİZASYON 24 B. STERİLİZATÖRLERİN TEMİZLİĞİ STERİLİZASYON BASAMAKLARININ İZLENMESİ.. 26

5 A. FİZİKSEL-MEKANİK KONTROL.27 B. KİMYASAL KONTROL.28 C. BİYOLOJİK KONTROL KAYIT SİSTEMİ STERİL MALZEMELERİN DEPOLANMASI VE RAF ÖMÜRLERİ DEPOLAMA STERİL MALZEMELERİN RAF ÖMRÜ TEK KULLANIMLIK ALETLERİN YENİDEN KULLANIMI 32 İLGİLİ DOKÜMANLAR 33 AMAÇ: Hastanemizde kullanılan alet ve malzemelerin sterilizasyon ve dezenfeksiyonlarında standart oluşturmak, uygulamalar için sterilizasyondezenfeksiyon yöntemlerini ve uygulama ilkelerini belirlemektir. KAPSAM: Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları ve Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi birimlerini kapsar. DAYANAK: Dezenfeksiyon, Antisepsi, Sterilizasyon Derneği Sterilizasyon Dezenfeksiyon Rehberi (Mart 2011), CDC (Centers for Disease Control and Prevention) önerileri Bknz: Bakınız KISALTMALAR: EO: Etilen OKsit

6 TANIMLAR: Antisepsi: Canlı doku üzerindeki veya içindeki mikroorganizmaların öldürülmesi veya üremelerinin engellenmesidir. Antiseptik: Antisepsi için kullanılan kimyasal ürünlerdir. Asepsi: Mikroorganizmaların korunmuş bir alana ulaşmalarının önlenmesi ve bunun devamlılığının sağlanmasına asepsi, bu amaçla yapılan işlemlerin tamamına da aseptik teknik denir. Bakterisit: Bakterilerileri öldüren etkidir. Bakteri Sporu: Bazı bakteriler tarafından oluşturulan, fiziksel ve kimyasal çevre etkenlerine karşı dirençli özel yapısal formdur. Biyolojik İndikatör: Sterilizasyonun gerçekleştiğini belirlemek için kullanılan dirençli bakteri sporlarını içeren test materyalidir. Dezenfeksiyon: Cansız maddeler ve yüzeyler üzerinde bulunan mikroorganizmaların (bakteri sporları hariç) yok edilmesi veya üremelerinin durdurulması işlemidir. Dekontaminasyon: Dezenfeksiyon/sterilizasyon öncesinde, fiziksel ve/veya kimyasal yöntemlerle bir yüzey veya malzemeden organik madde ve patojenleri uzaklaştırarak, güvenli hale getirme işlemidir. Kimyasal İndikatör: Sterilizasyon şartlarındaki kritik değişkenlere bağlı olarak karakteristik değişiklik gösteren (renk değişikliği vb.) kimyasal maddeler içeren kağıt şerit veya diğer test materyalleridir. Prion: Nükleik asit içermeyen, normal sterilizasyon ve dezenfeksiyon yöntemlerine dirençli protein yapısında enfeksiyöz partiküllerdir. Sterilizasyon: Herhangi bir maddenin ya da cismin üzerinde bulunan tüm mikroorganizmaların, sporları da dahil olmak üzere tüm yapısal formlarının yok edilmesi işlemidir. Temizlik: Kir ve organik maddelerin mekanik olarak uzaklaştırılması işlemidir. SORUMLULUKLAR: Prosedürde yer alan uygulamalardan ilgili birimlerde çalışanlar, uygulamaların denetiminden Enfeksiyon Kontrol Ekibi sorumludur. FAALİYET AKIŞI: 1. DEZENFEKSİYON VE STERİLİZASYON UYGULAMALARI 1.1. Aletlerin Sınıflandırılması Her alet için gerekli dezenfeksiyon ve/veya sterilizasyona yönelik uygun yöntemin görevli personel tarafından belirlenmesi amacıyla, söz konusu hasta bakım araç gereçlerinin sınıflandırılması gerekmektedir. Kullanımı en yaygın olan sınıflandırma sistemi, Spaulding Sınıflamasıdır. Spaulding sınıflamasına göre araç gereçler, üç kategoriye ayrılır. Bunlar; kritik, yarı kritik ve kritik olmayan malzemelerdir.

7 Tablo:1 Tıbbi Cihaz ve Malzemelerin Enfeksiyon Risk Sınıflandırması ve Kullanılacak Yöntemler Sınıflama Tanım Sterilizasyon Dezenfeksiyon Önerisi Kritik Araç Gereçler Steril dokulara temas eden veya vasküler sisteme giren araç gereçler: Cerrahi aletler, implantlar, sütürler, kardiak/üriner/vasküler kateterler, laparaskop, artroskop, sistoskop, diş hekimliği malzemeleri (ayna, amalgam kondansatörü), protezler, biyopsi forsepsi vb. endoskopik cihaz aksesuarları KESİN STERİLİZASYON Yarı Kritik Araç Gereçler Kritik Olmayan Araç Gereçler Mukoza ve bütünlüğü bozulmuş deri ile temas eden araç gereçler: Solunum ve anestezi ekipmanları, fleksible endoskoplar, transözefageal EKO probu, endotrakeal tüpler, nazal kanüller, ventilatör bağlantı hortumları, nemlendiriciler ve filtreler, nebülizer kapları, aspirasyon sondaları, beslenme sondaları, larengoskop bladeleri, larengeal tüpler, fiberoptik bronkoskop, airway, bazı oftalmik araçlar, amalgam kondansörü, noninvaziv ventilasyon maskeleri, oksijen maskeleri Sağlam deri ile temas eden araç gereçler: Yüz maskeleri, steteskp, tansiyon aleti manşonu, pulse oksimetre, kulak spekulumu, tespit malzemeleri, elektrotlar, sürgü, yerler, çarşaflar, yataklar, mobilyalar, küvözler, yemek kapları, cihaz yüzeyleri vb. STERİLİZASYON VEYA YÜKSEK DÜZEY DEZENFEKSİYON ORTA/DÜŞÜK DÜZEY DEZENFEKSİYON VEYA BASİT TEMİZLİK 1.2. Hastanemizde Kullanılan Araç-Gereçlerin Sterilizasyon ve Dezenfeksiyon Yöntemleri Hastanemizde kullanılan araç-gereçlerin sterilizasyon/dezenfeksiyon yöntemleri için: Bknz: Araç-Gerece Göre Sterilizasyon / Dezenfeksiyon Yöntemleri Talimatı 2. DEZENFEKSİYON UYGULAMALARI Dezenfeksiyon, tıbbi aletlerin yeniden işleme alınmasında temizlik sonrası ikinci kritik adımdır. Etkin olabilmesi için dezenfeksiyonun, temizlik işleminden daha üstün olması ve kusursuz uygulanması gereklidir. Bakteri sporları ve mikobakterileri etkileme seviyelerine göre yüksek, orta ve düşük düzey dezenfeksiyon olarak 3 kategoride değerlendirilir:

8 Yüksek Düzey Dezenfeksiyon: Sporosit özelliğe sahip kimyasallarla sterilizasyon için gerekenden daha kısa sürede sağlanan dezenfeksiyon şeklidir. Sporlu bakterilere kısmen, diğer mikroorganizmalara tam olarak etkilidir. Orta Düzey Dezenfeksiyon: Bakteri sporlarına etki göstermeyen, fakat mikobakterileri ve diğer mikroorganizmaları ortadan kaldırabilen dezenfeksiyon şeklidir. Düşük Düzey Dezenfeksiyon: Mikobakteri ve zarfsız virüsler dışındaki vejetatif mikroorganizmalar etkilenebilmektedir DEZENFEKTANLARIN ÖZELLİKLERİ Hastanemizin tüm birimlerinde kullanılması gereken dezenfektanların seçimi, temini ve kullanım ilkeleri, Enfeksiyon Kontrol Komitesinin önerileri doğrultusunda gerçekleştirilir. Hastanemizde kullanılan dezenfektanların; kimyasal bileşimleri, ürün özellikleri, kullanım alanları, mikrobiyolojik etkinlikleri, hazırlama ve kullanım şekli ve güvenlik uyarıları için: Bknz: Dezenfektanların Kullanım Talimatı 2.2. ÖN TEMİZLİK VE DEKONTAMİNASYON Temizlik: Kir ve organik maddelerin mekanik olarak uzaklaştırılması işlemidir. Dekontaminasyon: Dezenfeksiyon / sterilizasyon öncesinde, fiziksel ve /veya kimyasal yöntemlerle bir yüzey veya malzemeden organik madde ve patojenleri uzaklaştırarak, güvenli hale getirme işlemidir. Cerrahi aletlerin ön temizliği, dezenfeksiyon ya da sterilizasyonun en önemli basamaklarındandır. Sadece su ile yıkamada %50 oranında enfeksiyon riski azalır. Kimyasal ajanlar kullanılarak yapılan temizlik, güvenli araç gereç sağlamanın temel şartlarından biri olarak kabul edilmektedir. Alet üzerinde kalan organik atıklar mikrobiyolojik yükü artırdığı için güvenli dezenfeksiyonu ve sterilizasyonu engeller. Organik bulaş dezenfeksiyon/sterilizasyon ajanının alet ile temasını engeller ve etkisiz hale getirir. Bu nedenle iyi bir ön temizlik yapılması şarttır. Ön temizlik işlemi manuel, otomatik veya ultrasonik yıkama makineleriyle yapılabilir. Dekontaminasyonda Kullanılan Malzemeler Özel fırçalar, yumuşak bez, sünger Basınçlı su tabancası / lavaj enjektörü Basınçlı hava tabancası / lavaj enjektörü Ultrasonik yıkama makinesi Yıkama / dezenfeksiyon makinesi Enzimatik veya deterjan-dezenfektan madde Dekontaminasyon Yöntemleri - Manuel Dekontaminasyon

9 - Yıkama / dezenfeksiyon makinesiyle Dekontaminasyon - Ultrasonik yıkama makinesiyle dekontaminasyon A. Manuel Dekontaminasyon Kişisel koruyucu bariyer önlemleri alınır; Nem bariyerli önlük maske gözlük bone kalın iş eldiveni sırasıyla giyilir. (Cerrahi eldiven veya naylon eldiven kullanılmamalıdır). Ön temizlikte enzim çözücü özelliği bulunan deterjan veya dezenfektan kullanılır. Temizleyici solüsyon, uygulama kabına firma önerisi doğrultusunda uygun ölçülerde sulandırılır (Bknz: Dezenfektanların Kullanım Talimatı). Deterjan direkt olarak alet üzerine dökülmemelidir. Solüsyon günlük olarak hazırlanır, gün sonunda dökülür. Kullanılan suyun sıcaklığı, proteinlerin koagülasyonunu önlemek için ºC den fazla olmamalıdır. Yıkama yapılmadan önce genel kullanım aletleri ile hassas aletler ayrılır. Paslanmaz çelik aletler ile kaplama aletler ( krom, alüminyum, bakır, pirinç ) yan yana konulmamalıdır. Çok parçalı aletlerin parçaları birbirinden ayrılır. Makas gibi eklemli aletlerin eklemleri açılır, kapaklı aletlerin kapakları açılır. Motorlu (elektrikli-bataryalı) aletlerin parçaları birbirinden ayrılır, motor kısmı suya batırılmaz. Dezenfektanla ıslatılmış bezle silinir. Firma önerisi dikkate alınır. Alet ve malzemeler akan su altında kaba kirlerinden ( kan, yağ, doku artığı vb. ) arındırılır. Enzimatik içeren solüsyona, alet ve malzemelerin tamamı daldırılır. Kullanılan enzimatiğin özelliğine göre yeterli süre bekletilir. (Bknz: Dezenfektanların Kullanım Talimatı). Tüm kir ve organik atıklar fırçalanarak yıkanır, lümenli aletler basınçlı su tabancası veya lavaj enjektörü yardımıyla temizlenir. Hassas cerrahi aletler dikkatli temizlenmeli, kesici-delici uçlara zarar verilmemelidir. Aletler akan su ile durulanır. Lümenli aletler basınçlı hava tabancasıyla, diğerleri yumuşak, lifsiz ve hav bırakmayan bir bezle kurulanır. Temizleme alanından ayrılırken koruyucu giysiler çıkartılır, eller el yıkama kurallarına uygun şekilde yıkanır. B. Yıkama / Dezenfeksiyon Makinesiyle Dekontaminasyon Yıkama-dezenfektör makineleri kapalı mekanda temizlik ve dezenfeksiyon işleminin yapılmasını sağlar. Ayrıca yıkama-dezenfektör makinelerinin kullanımı ile eldivenle cihaz içine konan materyal, çıplak elle güvenle alınabilir duruma ulaşır. Cihaz Çalışma Prensipleri:

10 Ön Yıkama: Kan ve organik atıklar ve kaba kirleri uzaklaştırmak amacı ile soğuk çeşme suyu ile yapılır. Temizlik: C lik sıcaklıkta yapılır. Temizlik malzemesi olarak alkalen deterjanlar veya enzim içeren veya içermeyen nötral deterjanlar kullanılır. Durulama: Ilık veya soğuk suyla durulama yapılabilir. Alkalin deterjan atıklarının uzaklaşmasını kolaylaştırmak amacıyla asidik, nötralize edici maddeler kullanılır. Termal Dezenfeksiyon/Son Durulama: Termal dezenfeksiyon için aşağıdaki koşullar sağlanmalıdır: Sonradan sterilizasyon uygulanacak kritik aletler için: 80 0 C de 10 dakika veya 90 0 C de 1dakika Sterilizasyon uygulanmayacak yarı kritik aletler için: 90 0 C de 5 dakika Son durulamada alet üzerinde lekelerin ve metallerde olabilecek korozyonun önlenmesi için demineralize su kullanılır. Uygulama: Kullanılmış alet ve malzemeler yıkama makinesine birbirlerine zarar vermeyecek şekilde yerleştirilir. Üzerinde çok fazla kurumuş organik bulaş olan aletler, makineye yerleştirilmeden önce enzimatik solüsyon ile manuel olarak temizlenir. Çok parçalı aletler demonte edilerek makineye yerleştirilir. Eklemli aletler makineye yerleştirilirken açılır, delici aletlerin koruyucuları çıkartılır. Makineye aşırı yükleme yapılmaz. Büyük parçalar küçükleri örtecek şekilde yerleştirilmez. Büyük bir alet yerleştirildiyse, diğer aletlerin yıkanmasını engelleyip engellemediği kontrol edilir. Boşlukları olan malzemeler, boşluklara su girecek şekilde yerleştirilir. Hassas aletler makineye dikkatli yerleştirilir, kırılma olasılığına karşı alete özel aparatlarla makineye konulur. Makine, cihazın kullanım talimatına uygun şekilde çalıştırılır. Yıkama işlemi bittikten sonra aletler makinede bekletilmez. Uzun süre makinede kalan tıbbi aletlerde korozyon gelişebilir. Eğer kurutma tam olarak gerçekleşmemişse, kurutma programı tekrarlanır. Yıkama / Dezenfeksiyon Makinesinin Temizliği: Kabin içindeki ızgara çıkarılarak, su pervanelerinin delikleri kontrol edilir. Gerekirse basınçlı su ve hava kullanılarak temizlenir. Kapak içi, çevresi ve dış yüzeyler orta düzey sprey yüzey dezenfektanıyla temizlenir. Deterjan ve solüsyon çekmeceleri bol su ile temizlenir ve kurulanır. Biten veya azalan deterjan / solüsyonlar tamamlanır ve solüsyon değişim tarihleri

11 kaydedilir. Yıkama-dezenfektörler için kullanılan arabalar dezenfektanlı bez ile silinir. Cihaz temizlikleri üretici firmanın önerileri doğrultusunda yapılmalıdır. Haftada bir cilalanıp her gün işlemler bittikten sonra temizliği yapılır. C. Ultrasonik Yıkama Makinesiyle Dekontaminasyon Özellikle lümenli aletler ile temizliği zor olan alet ve malzemelerin üzerindeki kan, protein ve diğer organik maddelerin belli bir sıcaklıkta (40-50 ºC) ultrasonik dalgalar ile çözülmesini ve giderilmesini sağlayan cihazdır. Uygulama: Ultrasonik yıkama makinesinin temizleme tankı su ile doldurulur. Ultrasonik yıkama makinesi cihazın kullanım talimatına uygun şekilde çalıştırılır. Cihaz istenilen sıcaklığa (en az 40 ºC) geldikten sonra, temizleme tankına doldurulan suyun miktarına uygun oranda enzimatik içeren deterjan veya dezenfektan ilave edilir. (Bknz: Dezenfektanların Kullanım Talimatı) Kullanılmış alet ve malzemeler akan su altında kaba kirlerinden arındırıldıktan sonra birbirlerine zarar vermeyecek şekilde cihaza ait tel sepete yerleştirilir. Geniş yüzeyli büyük aletler, ultrasonik dalgaların diğer aletlere ulaşmasını engelleyebilir. Bu nedenle bu aletler dikey yerleştirilir ya da diğer küçük aletlerin üzerine konulmaz. Çok parçalı aletlerin parçaları birbirinden ayrılır. Makas gibi eklemli aletlerin eklemleri açılır, kapaklı aletlerin kapakları açılır. Sepetin içerisine aşırı miktarda alet konmamalıdır. Aletlerin yerleştirildiği tel sepet, cihazın temizleme tankına işlem yapılacak materyalin tamamı ıslanacak şekilde daldırılır. İstenilen süre (15-30 dk) ve istenilen ultrasonik dalga şekli seçildikten sonra cihaz kullanma talimatına göre çalıştırılır. Yıkama işlemi bittikten sonra aletler makinede bekletilmez. Uzun süre makinede kalan tıbbi aletlerde korozyon gelişebilir. Aletler akan su altında durulanır. Lümenli aletler basınçlı hava tabancasıyla, diğerleri yumuşak, lifsiz ve hav bırakmayan bir bezle kurulanır. Ultrasonik yıkama makinesinin solüsyonu gün sonunda veya kirlenme fazlaysa beklemeden değiştirilir. Fleksibl endoskoplar, optik ve kordonlar, motorlu aletlerin motor kısımları ultrasonik yıkama makinesinde yıkanmaz. Sadece valf, başlık, forseps gibi ilave aparatları temizlenebilir.

12 Ultrasonik Yıkama Makinesinin Temizliği Her sabah veya solüsyon kirlendikçe ultrasonik yıkama solüsyonu değiştirilir. Yeni solüsyon hazırlanmak üzere boşaltıldığında, tankın içi dezenfektan solüsyonla (alkol veya QAC bazlı sprey yüzey dezenfektan) ıslatılmış bezle temizlenir. Ultrasonik yıkama makinelerinin temizliği üretici firmanın önerileri doğrultusunda yapılmalıdır. Alet Ve Malzemelere Göre Dekontaminasyon Cerrahi Motorların Dekontaminasyonu - Elektrik düğmesi kapalı duruma getirilir. - Kablolu veya havalı motorlarda kablolar birbirinden ayrılmadan yıkanır ve dezenfekte edilir. - Batarya kullanılıyorsa çıkarılır. - Tüm ayrılabilir parçalar sökülür. - Motor kısımlar suya batırılmaz ve ultrasonik yıkama cihazında yıkanmaz, dezenfektan ile ıslatılmış bezle silinir. - Cerrahi motor aksesuar temizliğinde üretici firmanın önerileri dikkate alınır. Laparoskopi Aletlerinin Dekontaminasyonu - Tüm parçaları birbirinden ayrılır. - Kanüllerin içinden basınçlı su ve hava geçirilir ve içleri tekrar kontrol edilir. Temizlenmemişse işlem tekrarlanır. Gerekirse uygun fırça ile temizlenir. Mikrocerrahi Aletlerin Dekontaminasyonu Hassas oldukları için elde yıkarken kesici ve delici uçlara zarar verilmekten kaçınılır ve yaralanmanın önlenmesi için işlem çok dikkatli yapılır. Koter Kordonlarının Dekontaminasyonu - Bipolar pensetler kordonlarından ayrılır. - Pensetler uçlarına zarar gelmeyecek şekilde ve kordonlar kırılmayacak şekilde toplanır. - Unipolar kalemlerin yakıcı uçlarının içinden basınçlı hava geçirilir. Optiklerin Dekontaminasyonu - Ultrasonik yıkama cihazı kullanılmaz. - Kullanılan tüm optiklerin adaptörleri birbirinden ayrılır. - Basınçlı hava ile kurulanır ve gerekirse adaptörlerin temizliği pamuklu çubuk ile yapılır. - Adaptörler yerleştirilir ve kontrol edilir. - Uç kısmında, göz kısmında ya da ışık taşıyıcı kısmında leke ya da kalıntı varsa özel optik temizleyici krem ile temizlenir. Kir kalmış ise tekrar yıkanıp durulanır ve kurulanır. - Tüm bu işlemler düşmeyi engellemek için tezgâh üzerinde yapılır.

13 2.3. DEZENFEKTAN SOLÜSYONLARIN HAZIRLANMASI Dezenfektan solüsyon hazırlanmadan önce kişisel koruyucu ekipmanlar giyilir (eldiven, maske, gözlük, önlük vb.). Konsantre ürünler, üretici firmanın ve Enfeksiyon Kontrol Komitesinin önerileri doğrultusunda istenilen konsantrasyonda sulandırılır. Dezenfektan kabına önce oda sıcaklığındaki çeşme suyu, daha sonra dezenfektan dökülür. Dezenfektan, direkt olarak cihazların üzerine dökülmez. Dezenfektan kapları kullanılmadığı dönemlerde mutlaka kapalı tutulur. Dezenfektan solüsyonun üzerine ekleme yapılmaz. Kullanılan solüsyonun hazırlanma şekli ve tarihi, solüsyonun kullanma süresi ve solüsyonu kimin hazırladığı kaydedilir. Dezenfektanların kullanımı ve güvenlik önlemleriyle ilgili bilgiler için Bknz: Dezenfektanların Kullanım Talimatı 2.4. MİNİMAL ELEKTİF KONSANTRASYONUN KONTROLÜ Kullanılan dezenfektanın MEK kontrolü, ürüne özel test stripleri ile yapılır. Bu testin yapılış sıklığı solüsyonun kullanım sıklığına göre belirlenir. Tek kullanımlık dezenfektanlarda gerekli değildir. Her gün solüsyon kullanılmaya başlamadan önce 1 test Günlük her 10 kullanımdan sonra 1 test yapılır. Test şeritlerinin kullanım ve değerlendirilmesinde üretici firma önerileri dikkate alınır. Test sonucu olumsuz ise, o solüsyon kullanılmaz, ekleme yapılmaz, yeni solüsyon hazırlanır. Test şeritlerinin kutusu açıldığında üzerine; açıldığı tarih ve kullanım süresi yazılır ve kapağı kapalı olarak saklanır. Test sonuçları ilgili forma kaydedilir ALET/MALZEMELERE GÖRE DEZENFEKSİYON UYGULAMALARI Endoskopik Cihazların Dezenfeksiyonu Endoskoplar yarı kritik aletler olduklarından her işlem sonrası sterilizasyon veya yüksek düzey dezenfeksiyon uygulanır. Endoskopların dezenfeksiyonunda Enfeksiyon Kontrol Komitesinin önerdiği dezenfektanlar kullanılmalıdır. Bknz: Araç-Gerece Göre Sterilizasyon / Dezenfeksiyon Yöntemleri Talimatı Endoskopların biyopsi forsepsleri, skleroterapi iğneleri vb. gibi mukozal bariyeri geçen aksesuarları kritik aletler grubunda değerlendirilir, sterilizasyonu gereklidir., yüksek düzey dezenfeksiyon uygun değildir.

14 Hidrojen peroksit ve perasetik asit gibi oksidanlar endoskoplarda fonksiyonel ve kozmetik hasar oluşturabilir. Endoskop dezenfeksiyonunda FDA tarafından onaylanmayan iyodoforlar, alkoller, kuarterner amonyum bileşikleri ve fenolikler kullanılmamalıdır. Endoskopların, hastada kullanıldıktan hemen sonra yüksek düzey dezenfeksiyonları sağlanır. Özellikle duodenoskop ve bronkoskop gibi daha riskli ve diğerlerine göre daha az sıklıkta kullanılan endoskopların kullanımdan hemen önce tekrar işlemden geçirilmesi önerilir. Otomatik endoskop reprosesörleri, standart ve otomatize sistem olduğundan elle yıkamada oluşabilecek hataları ortadan kaldırır ve personelin dezenfektana maruziyetini azaltır. Hastanemizde kullanılan endoskoplar otomatik endoskop reprosesörleri kullanılarak dezenfekte edilir. Uygulama: Endoskopi ünitesinde çalışan sağlık personeli hem kendi sağlığını hem de hasta sağlığını korumak açısından standart enfeksiyon kontrol önlemlerine uymalıdır. Endoskop temizlik-dezenfeksiyon işlemini yapan personel koruyucu ekipman (eldiven, önlük, gözlük, maske) kullanmalıdır. Endoskoplar, hasar yönünden gözden geçirilerek kaçak testi yapılmalıdır. Kaçak Testi (Leak Age): Kaçak testinden önce tüm düğme ve valfler çıkarılır ve kullanım kılavuzunda yazıldığı şekilde test edilir. Herhangi bir kaçak söz konusuysa endoskop dezenfekte edilmeden önce yetkili firma ile bağlantı sağlanmalıdır. Endoskopların Dekontaminasyon İşlem Basamakları: 1- Temizlik 2- Sterilizasyon/ dezenfeksiyon 3- Durulama 4- Kurutma 5- Saklama A. Manuel Dekontaminasyon 1. Temizlik: a) Temizlik, endoskopi ve aksesuarlarını hazırlama işlemlerinin en önemli aşaması olup, daha sonraki dezenfeksiyon/ sterilizasyon kademesinin de etkinliği için gereklidir. b) Hem manuel yıkama hem de makinede yıkama öncesi mutlaka temizlik işlemi yapılır. c) Temizlik işlemleri endoskobun hastadan çıkarılmasından hemen sonra, kurumadan başlatılır. d) Endoskop kullanıldıktan hemen sonra daha ışık kaynağına takılıyken kaba kirleri havsız bir kompresle silinir. e) Daha sonra endoskop ışık kaynağından ayrılarak özel bir konteynır içinde temizlik için ayrılan alana götürülür. f) Endoskopun ayrılabilen bütün parçaları sökülerek enzimatik deterjan çözeltisine batırılır. Endoskobun tüm kanalları bol su ve deterjanla irrige edilerek organik maddelerin

15 yumuşayıp çözülmesi sağlanır, daha sonra iyice fırçalanıp tazyikli su fışkırtılarak temizlenir. Endoskopun dış yüzeyi yumuşak sünger veya fırça ile temizlenir. g) Endoskop temizliğinde kullanılan fırçaların boyutları kanalların ve aksesuarların boyutlarına uygun olmalıdır. h) Temizlikte kullanılan fırçalar ya tek kullanımlık olmalı veya her kullanımdan sonra temizlenerek yüksek düzey dezenfeksiyon veya sterilizasyon işlemlerinden geçirilmelidir. i) Enzimatik deterjanlar uygun konsantrasyonda hazırlanır, her kullanımdan sonra değiştirilir, bir sonraki işlem için yeni deterjan solüsyon hazırlanır (Bknz: Dezenfektanların Kullanım Talimatı). 2. Dezenfeksiyon: a) Ön temizliği yapılmış endoskoplar, dezenfektan içerisine daldırılmadan önce fazla suyu giderilir ve tüm iç-dış yüzeyler ve kanallar dezenfektana temas edecek şekilde solüsyon içerisine daldırılır. b) Etkili bir dezenfeksiyon için tüm yüzeylerin ve kanalların yeterli sürede dezenfektanla temas etmesi gerekir. c) Hedeflenen işlem için, üretici firmanın ve Enfeksiyon Kontrol Komitesinin önerdiği temas süresi beklenir. Yeterli sürenin anlaşılması için timer kullanılması gerekir. Gereğinden fazla dezenfektan içerisinde bekletilen aletlerde bozulmalar görülebilir. d) Dezenfektan kanallardan boşaltılır ve saçılma, dökülme olmamasına dikkat edilerek endoskop, valfler ve düğmeleri dezenfektandan çıkarılır. 3. Durulama: a) Dezenfeksiyondan sonra kimyasal artıkların toksik etkisini önlemek için aletlerin yeterli ölçüde durulanması gerekir. b) Endoskop kanalları tercihen steril ya da filtre edilmiş suyla, yoksa çeşme suyuyla iyice durulanır. c) Durulamanın akan su ile yapılamadığı durumlarda bu suyun, her durulama işleminden sonra yenilenmesi gerekir. 4. Kurutma: a) Endoskobun dış yüzeyi steril, pamukcuk bırakmayan bir kompres ile kurulanır. Tüm kanallar sıkıştırılmış, steril tıbbi hava ile kurutulur. b) Kanallardan %70 alkol ve arkasından basınçlı hava geçirilmesi kurumayı büyük ölçüde kolaylaştırır. 5. Saklama a) Endoskop hemen tekrar kullanılmayacaksa yeniden kontamine olmaları engellenecek şekilde endoskoplar için özel olarak yapılmış dolaba kontrol valvleri, başlıklar, uç parçaları takılı olmadan dik olarak asılır. b) Endoskoplar kesinlikle taşıma çantalarında saklanmamalıdır. Bu hem teknik hemde hijyenik açıdan çok ciddi sıkıntılara neden olabilir. Dikkat Edilecek Noktalar

16 Dezenfektan değişimi sırasında konteyner iyi bir şekilde temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. Endoskop fırçaları her kullanımdan sonra iyice temizlenmeli yüksek düzey dezenfeksiyon işleminden geçirilmeli ya da disposible olmalıdır. Tüm bu işlemler sırasında personel, hasta ve çevreyi korumak için standart korunma önlemlerine titizlikle uyulmalıdır. Hastaya temastan önce, sonra, eldivenin çıkarılmasından sonra, endoskopi alanına girerken veya alandan çıkarken, eller titiz bir şekilde yıkanmalıdır. Eller veya diğer cilt yüzeyleri kan veya vücut sıvılarıyla kontamine ise hemen yıkanmalıdır. Tüm invaziv işlemler sırasında eldiven giyilmelidir. Sorumsuz eldiven kullanımı kontamisyona neden olur. Eksüdatif lezyonları veya dermatiti olan sağlık çalışanları direkt hasta bakımından ve ekipmanları kullanmaktan uzak durmalıdır. Tırnaklar eldivenin delinmesini önlemek için kısa tutulmalıdır. Takılar mikroorganizmaları barındırdığından, etkili el yıkamayı önlediğinden ve eldivenleri delebileceğinden takılmamalıdır. Kan ve vücut sıvılarının sıçramasına bağlı kontaminasyonu önlemek için neme dayanıklı önlük, gözlük, maske kullanılmalıdır. Önlükler iki hasta arasında veya görünür biçimde lekelendiğinde değiştirilmeli, koruyucu giysiler prosedür odası ve temizlik odası dışında kullanılmamalıdır. B. Dezenfektör İle Dezenfeksiyon: 1. Dezenfeksiyon işlemine kadar olan temizleme basmakları yukarıda tanımlanan şekilde hiçbirisi atlanmadan uygulanır. 2. Endoskop, bütün kanalların bağlantıları firma önerilerine göre yapılarak dezenfektöre uygun şekilde yerleştirilir. 3. Endoskopun tüm kanallarından dezenfektan ve durulama suyu geçecek şekilde dezenfeksiyon döngüsünün tamamlanması beklenir. Bu durumda sıcaklığa dikkat etmek gerekir. 4. Eğer dezenfeksiyon döngüsünde kesinti olmuşsa yüksek düzey dezenfeksiyon sağlanamaz. Bu durumda işlemi en başından tekrarlamak gerekir. C. Endoskopik Aksesuarlar Endoskopik aksesuarların yeniden kullanıma hazırlanması konusunda endoskoplardan daha katı önlemler gerekmektedir. Su şişeleri: Endoskop irrigasyonu için kullanılan şişe ve bağlantı hortumları günde 1 kez temizlenmeli ve steril edilmelidir. Bu şişelere steril su konmalıdır. Disposable malzemeler: Bunlar steril ve kullanıma hazır durumdadır. Steril ambalajının açılması derhal kullanımı gerektirir. Disposable malzemeler kullanıldıktan sonra uygun biçimde atılmalıdır. Disposable malzemeler, hiçbir durumda tekrar kullanılmaz.

17 Reuse malzemeler: Mutlaka steril edilmeleri gerekir. Eğer sterilizasyon teknik olarak mümkün değilse, (örn. balonlar veya buji dilatatörleri gibi) yüksek düzey dezenfeksiyon şarttır. Sterilizasyon ve yüksek düzey dezenfeksiyon mutlaka uygun temizleme işleminden sonra yapılmalıdır. Özellikle biyopsi forsepslerinin bıçak kısımları mutlaka fırçalanarak temizlenmelidir. Temizliği takiben durulanıp kurulanan parçalar otoklav veya etilen oksitle sterilize edilmelidir. Buhar sterilizasyonu yapılabilecek malzemelerde yüksek düzey dezenfeksiyon uygulanmamalıdır. Hasarlı ve zarar görmüş reuse aksesuarların kullanımından kaçınılmalıdır (şaftında bükülmeler olan biyopsi forsepsleri vb.). çünkü böyle enstrumanlar hem hijyenik hem mekanik sorunlar yaratarak endoskopun enstruman kanalına zarar verebilir. Laparoskoplar, Artroskoplar ve Sistoskoplar Laparoskoplar, artroskoplar ve sistoskoplar için ideal yöntem sterilizasyondur. Sterilizasyon uygulanamadığı durumlarda kullanımdan hemen önce yüksek düzey dezenfeksiyon uygulanır. Bu cihazların dezenfeksiyonunda Enfeksiyon Kontrol Komitesinin önerdiği dezenfektanlar kullanılmalıdır. Bknz: Araç-Gerece Göre Sterilizasyon / Dezenfeksiyon Yöntemleri Talimatı Kullanılan laparoskoplar, artroskoplar ve sistoskoplar parçalarına ayrılarak, enzimatik içerisine daldırılır ve uygun süre bekletilir. (Bknz: Dezenfektanların Kullanım Talimatı) İyice yıkanıp durulandıktan sonra yüksek düzey dezenfektan içerisinde uygun süre bekletilir. (Bknz: Dezenfektanların Kullanım Talimatı)Parçaların tamamının solüsyon içerisine daldırılmış olmasına dikkat edilir. Dezenfeksiyon işleminden sonra steril su ile durulanıp steril spançla kurulanır. Yüksek düzey dezenfeksiyon yapılan malzemeler saklanmaz. Diş Hekimliğinde Kullanılan Aletler Yumuşak doku ve kemiğe penetre olan tüm aletler kritik aletler sınıfına girer ve bu nedenle kullanımdan sonra steril edilir, tek kullanımlık aletler kullanılıyorsa atılır. Ağız yumuşak dokusu ya da kemiğe penetre olmayan ancak ağız dokusu ile temas eden aletler (amalgam kondansörleri, hava/su enjektörleri) yarı kritik aletler olarak sınıflandırılır ve bunların da her kullanımdan sonra steril edilmesi gerekir. Sıcaklığa dayanıklı olmayan ve ısı ile steril edilmeyen aletler kullanılmamalıdır. Kritik ve yarı kritik aletlerde kimyasal dezenfeksiyon tercih edilmemelidir. Sandalye, hasta koltuğu, lamba sapı gibi açık yüzeyler hastalar arasında orta düzey bir dezenfektanla dezenfekte edilmelidir (kuarterner amonyum bileşiği içeren sprey yüzey dezenfektanı).

18 Bknz: Diş Ünitelerinde Enfeksiyon Kontrol Talimatı Bknz: Araç-Gerece Göre Sterilizasyon Dezenfeksiyon Yöntemleri Talimatı HBV, HCV, HIV, Tüberküloz Basili, VRE, Kist Hidatik İle Kontamine Aletler Diğer sterilizasyon-dezenfeksiyon uygulamalarından farklı bir uygulamaya gerek yoktur. Creutzfeldt-Jakob İle Kontamine Aletler Creutzfeldt-Jakob hastasında kullanılan tüm alet ve malzemeler, saf çamaşır suyunda (1N NaOH) 1 saat ıslak kalacak şekilde dekontamine edilir. Durulandıktan sonra vakumlu otoklavda C de 1 saat tutulur ve ardından rutin sterilizasyon işlemi uygulanır. Hemodiyaliz Makineleri Hemodiyaliz sistemleri (hemodiyaliz makinesi, su kaynağı, su işleme sistemleri, dağıtım sistemi) kanla bulaşan virüsleri ve patojen bakterileri bulaştırabilir. Kritik olmayan alet ve yüzeyler için düşük düzey, yarı kritik aletler için yüksek düzey, kritik aletler için sterilizasyon uygulanır. Diyaliz yatağı ya da koltuğu, diyaliz makinesinin dış yüzeyi gibi kritik olmayan yüzeylerde orta düzey bir dezenfektan kullanılır (kuarterner amonyum bileşiği içeren sprey yüzey dezenfektanı). Bknz: Diyaliz Ünitelerinde Enfeksiyon Kontrolü Talimatı Bknz: Araç-Gerece Göre Sterilizasyon Dezenfeksiyon Yöntemleri Talimatı 3. STERİLİZASYON UYGULAMALARI Sterilizasyon: Herhangi bir maddenin ya da cismin üzerinde bulunan tüm mikroorganizmaların, sporları da dahil olmak üzere tüm yapısal formlarının yok edilmesi işlemidir Sterilizasyon İşlem Basamakları - Kontamine Aletlerin Merkezi Sterilizasyon Ünitesine Teslimi - Ön Temizlik ve Dekontaminasyon - Alet Kurulama, Bakım ve Kontrol - Paketleme - Sterilizasyon işlemi - Sterilizasyon basamaklarının izlenmesi - Kayıt sistemi

19 3.1. KONTAMİNE ALETLERİN MERKEZİ STERİLİZASYON ÜNİTESİNE TESLİMİ a. Kullanılmış alet ve malzemeler, mümkün olduğunca az dokunularak MSÜ ne kapalı transfer araçlarında/kaplarında taşınır. Malzemelerin açıkta taşınması çapraz kontaminasyon riskini beraberinde getirir. B. Ameliyathane dışından gelen kullanılmış alet ve malzemeler MSÜ ye, Kirli Alan dan teslim edilir. c. Ameliyathaneden gelen kontamine alet ve melzemeler, ameliyat salonları ile MSÜ arasında taşınırken kapalı transfer aracı kullanılır veya malzemelerin üzeri uygun şekilde örtülür. d. Cerrahi aletler bekletilmeden MSÜ ye teslim edilir, hemen teslim edilemiyorsa alet üzerinde kurumayı önlemek için enzimatik solüsyon içinde bekletilir. E. Aletler, MSÜ görevlisine, birim görevlisi tarafından sayılarak ve imza karşılığı teslim edilir (MSÜ Malzeme Gönderme ve Alma Formu / Defteri doldurulur). F. Cerrahi setler için Set İçi Teslim Fişi kontrol edilerek MSÜ çalışanı tarafından teslim alınır ÖN TEMİZLİK VE DEKONTAMİNASYON Bu işlemin ayrıntıları, yukarıda 2.2. ÖN TEMİZLİK VE DEKONTAMİNASYON başlıklı konuda anlatılmıştır (Sayfa:5). Sterilizasyon öncesi de aynı işlemler tekrarlanır ALET KURULAMA, BAKIM VE KONTROL Alet ve malzemeler kurutulmadan paketlenmemelidir. Kurulama mümkünse hava tabancasıyla veya yumuşak havsız kompreslerle yapılır. Yıkama makinesi kullanılıyorsa kurutma programı seçilmelidir. Tüm aletlerin temiz, kuru ve çalıştığından emin olunmalıdır. Aletlerde kir ya da herhangi bir kalıntı tespit edilirse, bu aşamaya kadar olan işlemler en başından tekrarlanır. Eklem yerleri işlemeyen aletlerin ek yerleri suda çözünen yağlarla yağlanmalıdır. Aşınma, korozyon, deformasyon ya da başka tür bir hasar görülen aletler kullanım dışı bırakılmalıdır. 3.4.PAKETLEME Malzemeler sterilizasyon öncesi temizlik ve kuruluk yönünden kontrol edilmeli ve daha sonra uygun bir ambalaj ile sarılarak paketlenmelidir. Paketleme alet ve malzemelerin steril olarak muhafaza edilmesi için gereken uygulamalardan biri olup; - Tekstil paketleme malzemesi kullanılacaksa, kullanım öncesi yıkanmış olmalı, - Paketin bütünlüğü bozulmamış olmalı,

20 - Yırtılmaya ve delinmeye dirençli olmalı, - Sterilizasyon metodu ile uyumlu olmalı, - Paket, içindeki malzemeleri hasardan korumalı, - Sterilize edilecek tıbbı malzemeyi kontaminasyondan koruyacak etkili bir bariyer oluşturmalı, - Toksik içeriği olmamalı, - Tüy (hav) bırakmamalı, - Havanın uygun şekilde boşalmasına müsaade etmeli, - Üreticinin önerilerine göre kullanılmalıdır Paketlemede Kullanılan Malzemeler Ve Özellikleri - Kumaş örtüler - Kağıt ve polipropilen paketleme malzemeleri - Sterilizasyon poşetleri - Polipropilen poşetler - Konteyner sistemleri - Steriliteyi sürdüren örtüler olmak üzere gruplandırılabilir. Kumaş Örtüler Sadece buhar sterilizatörlerinde steril edilecek malzemeleri paketlemek için kullanılır. Tekrar kullanılabilir özelliktedir. Yeterli koruyucu etki çok katlı olmasıyla sağlanabilir. Tekstil paketleme malzemesi kullanım öncesi yıkanmış olmalıdır. Kâğıt ve Polipropilen Paketleme Malzemeleri Bu paketleme malzemeleri buhar, EO ve formaldehit sterilizatörlerinde kullanılabilir. Hidrojen peroksit sterilizatörlerinde ise selüloz içermeyen, polipropilen tipleri kullanılır. Tek kullanımlıktır. Sterilizasyon Poşetleri Bir tarafı kâğıt, diğer tarafı şeffaf, ısı ile kapatılan, tek kullanımlık poşetlerdir. Plastik film iki veya daha fazla kattan oluşmalıdır. Plastik katlar arasındaki bağ ayrılmamalı ve plastiğin şeffaflığını bozmamalıdır. Polipropilen Poşetler Hammaddesi selülöz içermeyen tek kullanımlık poşetlerdir. Konteyner Sistemleri Metal ya da plastik, filtreli kutulardır. Neme dirençlidir. İçinde su buharının birikmesine izin vermeyecek yapıda olmalıdır.

21 Sterilizanın konteyner içine nüfuz edebilmesi için filtreli bölümleri olmalıdır. Filtreleri üretici firmanın önerisi doğrultusunda değiştirilmelidir. Steriliteyi sürdüren şeffaf plastik örtüler Tozun pakete temasını engelleyen şeffaf plastik poşetten yapılmıştır. Sterilizasyondan sonra uygulanır. Malzemenin sterilliğinin devamını sağlar ve korur. Tablo 2: Sterilizasyon Yöntemine Göre Paketleme Materyali Seçimi Etilen Oksit Hidrojen Peroksit Paketleme Malzemesi Buhar Sterilizasyonu Sterilizasyonu Kumaş örtü Selülöz örtü Polipropilen örtü (selülozsuz) - + Kağıt + plastik poşet Polipropilen poşet Metal konteyner Plastik konteyner Genel Paketleme Prensipleri Paketleme malzemesi, paketlenecek aletin özelliğine ve sterilizasyon yöntemine uygun olmalıdır. (Tablo 2: Sterilizasyon Yöntemine Göre Paketleme Materyali Seçimi) Paketlenecek alet ve malzemeler temiz ve kuru olmalıdır. Tam temizlenmemiş aletler yeniden dekontaminasyona alınır. Paketlenecek alet ve malzemelerin tam olarak çalışır halde olmasına dikkat edilir. Kesici-delici aletlerin uçlarına koruyucu kılıfları takılır, makas, portegü gibi cerrahi aletlerin uçları açık olmalıdır. Paket (tekstil, wrap, poşet), malzemenin miktarına ve kullanılan sterilizatörün yükleme aksesuarlarına uygun ebatta olmalıdır. Bohça 30*30*50 cm boyutlarından daha büyük olmamalıdır. İçeriği tekstil olan bohçaların ağırlığı 5,5 kg ı, içeriği metal olan bohçalar ise 7 kg ı geçmemelidir. Paketleme tekstil veya wrap ile yapılacaksa, çift paket kullanılır. Çift paket yaparken her iki paketin ebatlarının uyumlu olmasına, içteki paketin katlanmamasına dikkat edilir (nem sorunu yaşanmaması için). Çift paket uygulamasında, her iki paketin açma yönü aynı olmalıdır. Sıvı kapları iç içe konulacaksa, aralarına havlu/kompres yerleştirilir. Paket içine mutlaka kimyasal indikatör konur. +

22 Paketler kapatılırken bütünlüğünü bozmamak için zımba, iğne, flaster kullanılmaz, tekstil ve wrap bohçalar maruziyet indikatörü bantlarıyla, poşetler ise ısıyla kapatılır. Paketlerin üzerine sterilizasyon tarihi, setin ismi, hazırlayanın ismi ve yük numarası yazılır (etiket üzerine ya da maruziyet bandına) Paketleme Yöntemleri A. Zarf yöntemi B. Dikdörtgen yöntemi C. Sterilizasyon poşetiyle paketleme yöntemi A. Zarf Yöntemiyle Paketleme Masanın üzerine çift katlı paketleme malzemesi serilir. Alet seti ortaya köşeli olarak yerleştirilir. Önce geniş taraftaki köşe alet setinin üzerine çevrilir ve uç kısmı kolay açılabilmesi için geriye kıvrılır. Sağ ve sol köşe, yine uçları geriye kıvrılarak paketlenecek malzemenin üzerine katlanır. Son olarak diğer geniş taraf malzemenin üzerine katlanır. Uç kısmı paketin içinden çekilecek şekilde sıkıştırılır. Diğer kat yine aynı şekilde katlanarak kapatılır ve bantlanır. Resim 1: Zarf Yöntemiyle Paketleme

23 B. Dikdörtgen Yöntemiyle Paketleme Masanın üzerine çift katlı paketleme malzemesi serilir. Alet seti kenarlara paralel olarak yerleştirilir. Önce geniş taraf alet setinin üzerine çevrilir ve uç kısmı kolay açılabilmesi için geriye kıvrılır. Diğer geniş taraf aynı şekilde malzeme üzerine uçları kıvrılarak katlanır. Sağ ve sol taraf sırayla aynı tarzda katlanır. Diğer kat için de aynı işlemler tekrarlanarak bantlanır. Resim 2: Dikdörtgen Yöntemiyle Paketleme

24 C. Kâğıt-Plastik Poşetlerle (Peeling) Paketleme Paketlenecek malzemeye uygun büyüklükte sterilizasyon poşeti seçilir. Makine yardımıyla poşetin bir tarafı yapıştırılarak malzeme içine yerleştirilir, daha sonra diğer taraf yapıştırılır (makinenin ısısı 180º olmalıdır). Paket ağırsa veya birden fazla alet paketlenecekse çift kat paketleme yapılır. Çift kat paketlemede içteki paketin bir tarafı kapatılır, diğer tarafı şeffaf kısmına doğru kıvrılır. Paket yapılan aletin özelliğinin kapatılmamasına dikkat edilir. Çift kat paketlemede üst paketi yaparken içteki paketin açık olan kısmının paketin açma yönüne gelmemesine dikkat edilir.

25 Paket yapıldıktan sonra iyi yapışıp yapışmadığı kontrol edilir. Paketin ısı ile yapıştırılan bölümünün dış kısmına tarih atılır. Paket üzerine direk yazı yazılmaz. Barkotlar ve etiketler kağıt kısmına değil, poşet kısmına yapıştırılır. Havanın genişlemesine ve paketin yırtılmasına yol açabileceği için poşet içerisindeki hava, paket ısı ile kapatılmadan önce boşaltılabildiği kadar boşaltılır. Resim 3: Kâğıt-Plastik Poşetlerle (Peeling) Paketleme Malzemelere Uygun Paketleme Yöntemleri: Cerrahi Alet Setleri Parçalara ayrılmış olan aletlerin montajı yapılır. Gerekli ise aletlerin eklem kısımları medikal yağ ile yağlanır. Fazla yağ lifsiz yumuşak bir bez ile silinir. Ek yerleri sertleşen aletlere bakım spreyi uygulanır. Set Listesi ne göre setin içerisindeki aletler kontrol edilir. Arızalı aletler ayrılır. Kilitli aletlerin tek kilitleri kapatılır, portegüler kilitlenmez. Set içeriği Set Listesi ne göre kontrol edilerek konteynır sepeti veya tel sepet içine yerleştirilir. Tel sepet kullanılıyorsa sepetin tabanına içindeki aletlerin üzerini de örtecek büyüklükte bir örtü (wrap veya kumaş) serilir. Aletler birbirine paralel olacak şekilde yerleştirilir. Set İçi Teslim Fişi ne tarih, hazırlayan kişinin ismi, setin ismi, nereye ait olduğu ve varsa eksik olan malzemeler yazılır, paketin içine konulur. Paketin ortasına kimyasal indikatör yerleştirlir. Konteynır kullanılıyorsa; filtresi her döngüde değiştirilir, kapağı kapatılır, konteyner kilidiyle kilitlenir. En son konteyner tanımlama etiketine setin adı ve servis ismi yazılır. Kumaş veya kağıt (wrep, krep) paketleme malzemesi kullanılıyorsa zarf yöntemine uygun olarak paketlenir, proses indikatörlü bant ile kapatılır. Üzerine gerekli bilgiler yazılır.

26 Optikler Optiklerin adaptörleri monte edilir ve eksik varsa tamamlanır. Görüntünün net olup olmadığı gözle kontrol edilir. Kılıf / kutuya yerleştirirken optiğe dikkat edilir. Optikler özel plastik kutularına konulur. Optik ve soğuk ışık kordonları etilen oksit, formaldehit ve plazma sterilizatörde steril edilmek üzere (soğuk ışık kordonları çember şekline getirilerek cm lik sterilizasyon poşetlerine) paketlenir. Motor ve Aksesuarları Yağlanması gereken cerrahi motor ve aksesuarlar firmadan alınan bilgiler doğrultusunda yağlanır. Set halinde olanlar zarf metoduna göre, tek olanlar kâğıt plastik poşetlerle paketlenir. Spançlar, Kompresler, Pedler Tek tek sayılarak istenen sayıda olup olmadığından emin olunur. Üç tarafı yapıştırılmış olan peeling poşet içine yerleştirilir. Spanç ve pedler radyo-opaklı ise, radyo-opak çizgileri aynı yöne gelecek şekilde yerleştirilmelidir. Diğer tarafı da yapıştırılır, iyi yapışıp yapışmadığı kontrol edilir. Sıvı Kapları Sıvı kapları ıslak ise kurulanır. Büyük sıvı kaplarını birbirinden ayırabilmek için havlu/kompres kullanılır. Büyük sıvı kabının içine, içini kaplayacak büyüklükte havlu konulur, üzerine ikinci kap, dip kısmı diğerine paralel olacak şekilde yerleştirilir. Diğer daha küçük kaplar da aynı şekilde havlu ile birbirinden ayrılır ve dip kısımlar paralel olacak şekilde iç içe yerleştirilir. Kimyasal indikatör metale değmeyecek şekilde paket içine yerleştirilir. Dikdörtgen yöntemine uygun şekilde paketleme işlemi yapılır. Paket proses indikatörlü bant ile kapatılır. Küçük ve tek paketlenecek sıvı kapları, peeling poşetlerle paketlenir. Tekstil Paketler Yıkanmış temiz çamaşırlar cinslerine göre ayrılır. Paketleme masasında delik, yırtık vb. olup olmadığı kontrol edilir, sağlam olanlar en kolay açılabileceği şekilde katlanır. Katlanırken üzerinde iplik, bant atığı vb. varsa bunlar alınır, gerekirse çamaşırhaneye tekrar gönderilir. Çamaşır bohçası yapılacaksa, en son örtülecek örtü en alta gelecek şekilde birbirlerine paralel olarak yerleştirilir.

27 Gömlek bohçası 4 adet box önlüğü ve 4 ade havlu ile bohçalanır. Bohçalar iç katı uygun ölçüdeki krep veya wrep ile dış katı ise yeşil örtüyle zarf tipi paketleme tekniği ile bohçalanır. İndikatör bandı ile bantlanarak sabitlenir. Bohça üzerine isimleri yazılır. Dış kat bohçanın delik, dikişli veya yamalı olmamasına dikkat edilir. Tekstiller her döngüden sonra yıkanır. İçeriği tekstil olan bohçaların ebatları 30x30x60 cm, ağırlığı maksimum 5 kg olmalı. Kliniklerden Gönderilen Paketli Malzemeler (LP setleri, Pansuman Setleri, İnvaziv Aletler vb.) Kliniklerden gönderilen malzemelerin paketlenmesinde de genel paketleme prensiplerine uyulur, yukarıda anlatılmıştır. (Sayfa:20). Bohçalar, maruziyet indikatör bandı ile bantlanarak kapatılır. İndikatör bandı üzerine malzemenin sterilizasyon ünitesine gönderildiği tarih, bohçanın içeriği ve gönderen servisin adı yazılır. Kullanılan tekstiller kullanıldıktan sonra temiz de olsa mutlaka yıkanır. Mikrobiyoloji Laboratuvar Malzemeleri Mikrobiyoloji laboratuvarında kullanılan malzemelerin sterilizasyonu için; Bknz: MİK.RH.01 MİKROBİYOLOJİ LABORATUVARI TEST REHBERİ- ÇALIŞMA KLAVUZU C.5. STERİLİZASYON İŞLEMİ Hastanemizde Kullanılan Sterilizasyon Yöntemleri: A. BASINÇLI BUHAR İLE STERİLİZASYON Basınç altındaki doymuş buharın kullanıldığı en güvenilir sterilizasyon yöntemidir. Buhar, kumaşlara nüfuz eder ve doğal güvenlik sınırı diğer sterilizasyon tekniklerinin herhangi birinden çok daha yüksektir. Bu nedenle, bu yöntem mümkün olan her yerde kullanılmalıdır. Ancak ısıya hassas malzemeler için diğer tekniklerin kullanılması gereklidir. Isıya ve neme duyarlı malzemeler, vazelin gibi yağlı maddeler, sıvılar, elektrikli aletler steril edilemez. Buhar Sterilizasyonu Sıcaklık Dereceleri ve Süreleri: Sıcaklık Süre Malzeme C 5 dakika Isıya dayanıklı malzemeler C 15 dakika Yüksek ısıya duyarlı malzemeler C 1 Saat Creutzfeldt-Jakob hastasında kullanılan malzemeler Buhar Sterilizatörü Yükleme Prensipleri: Dokuma ve büyük paketler alttaki rafa, küçük paketler üst rafa yerleştirilir. Kâğıt kağıda, plastik plastik yüzeye karşılık getirilir.

28 Paketler sıkışık yerleştirilmez. Bohçalar dikey/eğik/pozisyonda olmalı, alet tepsileri alt rafa yatay yüklenmelidir. Alet tepsisi steril edilmek üzere sterilizatöre yatay konacak ise steril edilecek setin buhar geçişine izin verebilecek tel sepetler olması koşulu ile 2 set üst üste konabilir. Bohçaların kendi aralarında boşluk olmalı ve sterilizatörün duvarıyla arasında 5-10 cm lik boşluk olmalıdır. Kazan hacminin en fazla % 70 i doldurulmalıdır. Kumaş setler, içi çukur olanlar yan yana hafif aşağı bakacak şekilde yerleştirilmelidir. Bohçaların Nem Açısından Değerlendirilmesi: MSÜ Ekibinden Kaynaklanan Nemli Bohça Nedenleri - Bohça ebatları normalden fazla olması, - Bohçaların sık yerleştirilmiş olması, - Metal malzeme yoğunluğunun fazla olması, - Malzemelerin nemli bohçalanmış olması, - Metal malzemelerin oda sıcaklığına kadar soğutulmaması, - Cerrahi kapların kenar kıvrımlarında su birikmesidir. Sterilizasyon Cihazından Kaynaklanan Nemli Bohça Nedenleri - Buhar kalitesinin düşük olması, - Buhar miktarının yetersiz olması, - Drenaj vanasının bozuk olması, - Filtrenin tıkalı olması, - Buhar ceketinde su olması, - Kurutma süresinin yetersiz olması, - Vakum kurutma sisteminin arızalı olması, - Kazan sıcaklığının yetersiz olması, Nemli bohça takibi için kontrol kaydı yapılır. Nemli çıkan bohçalar kullanıma verilmez. B. GAZ PLAZMA (H2O2) STERİZASYONU Düşük sıcaklıktaki plazma derin vakumu, elektromanyetik alanı ve kimyasal prekürsörü (hidrojen peroksit veya hidrojen peroksit ve perasetik asit karışımı) olan kapalı bir odacık içinde oluşturulur. Sonuçta oluşan serbest radikaller, kimyasal prekürsörler ve UV radyasyonu sporlar dahil olmak üzere, vejetatif mikroorganizmaları hızla tahrip ettikleri düşünülmektedir. FDA tarafından Nisan 2005 te onaylanan Sterrad NX sistemi bugüne kadarki en hızlı düşük sıcaklıktaki hidrojen peroksit gaz plazma sterilizatörüdür. Bu sistemde, hidrojen peroksitten suyun önemli bir bölümünü uzaklaştırarak peroksitin lümenlere daha iyi difüzyonunu sağlayan yeni bir buharlaştırma tekniği kullanılır.

29 Sonuçta, tek kanallı fleksibl endoskoplar dahil aletlerin büyük bir bölümü 38 dakika içerisinde işlem görebilir de FDA plazma sterilizasyonu için uygun olan biyolojik indikatörlere izin vermiştir. Model ne olursa olsun temel adımlar aynıdır; - Hidrojen peroksit kullanıcı tarafından yerleştirilen bir kasetle ya da tüp vasıtasıyla cihaz içerisine enjekte edilir. - Derin vakum altındaki ortamda hidrojen peroksit buharlaşarak dağılır. - Difüzyon aşamasında, bir biyosit olan hidrojen peroksit, mikrorganizmalar üzerinde öldürücü etki gösterir. - Ardından uygulanan radyo frekans (RF) enerjisiyle, mikrorganizmalarla reaksiyona girip onların yaşamsal fonksiyonlarını durduracak olan bir plazma yaratılır. - RF enerjisi kapatıldığında, H202 esas olarak su buharı ve oksijene dönüşür. - Özel havalandırma zorunluluğu yoktur. - Paketleme için selülöz içermeyen polipropilen, tyveck gibi sentetik malzeme kullanılır. - Lümen çapları ve lümen uzunluk ölçülerinin uygunluğu konusunda firmanın önerileri göz önüne alınır. C. STERİLİZATÖRLERİN TEMİZLİĞİ Sterilizatörlerin temizliği üretici firma direktifleri doğrultusunda yapılır. Buhar sterilizatörü cihazın kontrol anahtarından kapatılır. Soğuyunca, kazanın tabanında bulunan sepet rayı ve süzgeci çıkarılır. Kazanın iç çemberi, sepet rayı, süzgeç, yükleme arabaları ve kapının iç yüzü deterjanlı ılık suya batırılmış yumuşak bir bez ile silinir, durulanır ve kurulanır. Sterilizatörlerin kontrol paneli ovalanmadan ve suyu iyice sıkılmış bez ile temizlenir. Cihazın dış yüzeyi üretici firmanın önerdiği çelik parlatıcı ile parlatılır. C.6. STERİLİZASYON BASAMAKLARININ İZLENMESİ Sterilizasyonun kontrolünde işlemin her bir aşamasının doğru yapıldığından emin olunmalı, her bir basamağının test edildiğine dair kanıtlar saklanmalıdır. Etkin sterilizasyon işleminin yapıldığının kanıtı olarak fiziksel, kimyasal ve biyolojik testlerin kullanılması ve dokümante edilmesi gerekir. A. FİZİKSEL-MEKANİK KONTROL Fiziksel kontrol, sterilizasyon çevriminin fiziksel koşulları (sıcaklık, basınç, nem, vakum kaçağı, vakum etkinliği, doymuş buhar kalitesi vb.) hakkında bilgi verir.

30 a) Göstergelerin Kontrolü Her sterilizasyon çevriminde kritik parametreler (sıcaklık, basınç, nem vb.) cihazın göstergelerinden kontrol edilir. Elektronik ve mekanik sensörlerden gelen veriler değerlendirilir. Cihazın bakım ve kalibrasyonları düzenli olarak yapılır. Cihaz çıktıları, bakım ve kalibrasyon raporları ve diğer veriler saklanır ve sonuçları Buhar Sterilizasyonu Yük Formuna kaydedilir. b) Kaçak Testi Yapılması Otoklavdaki vakum kaçaklarını tespit etmek amacıyla yapılır. Buhar otoklavı için sabah ilk çevrim başlamadan önce cihaz boş iken uygulanır. Buhar otoklavları için vakum kaçak testi ; Vakum kaçağı 1 milibar/dakikanın altında ise haftada 1 kez (pazartesi) yapılır. Vakum kaçağı 1 milibar /dakikadan fazla ise her gün yapılır. 1.3 milibar/dakika üzerinde ise cihazın çalışması durdurulur. Testin sonucunda kaçak olduğu (1.3 milibar/dakikadan fazla) tespit edilmişse olumsuz kabul edilir ve çevrim başlamadan teknik servise haber verilir. Olumlu veya olumsuz sonuçlar, Buhar Sterilizasyonu Yük Formuna kaydedilir. c) Bowie&Dick Testi Yapılması Bowie&Dick testi vakumlu buhar sterilazötörlerinde doymuş buharın, steril edilmesi gereken yüke hızlı ve düzgün bir şekilde girip girmediğini ve sterilizatörün hücredeki havayı çıkarma ve havanın yeniden girmesini önleme kabiliyetini test etmek amacıyla yapılır. Bowie&Dick testi her gün sabah ilk çevrim başlamadan önce cihaz boş iken uygulanır. Bowie&Dick test paketi, sterilazatör boşken en alt rafa hava tahliye valfi veya vakum pompasına en yakın yere yerleştirilir. Bowie&Dick test programı (134 C de 3,5 dakika) çalıştırılır. Daha uzun süreli işlemlerin hatalı sonuç verebileceği unutulmamalıdır. Program bitiminde test yaprağı (indikatör) çıkartılarak kontrol edilir ve herhangi bir sorun yoksa tüm çizgilerin homojen görünümde referans renge (firma önerisi) dönmesi beklenir. Olumsuz çıkan (istenilen renk değişimi olmayan) testlerde, test yeni bir paketle tekrarlanır. Başarısız sonuç devam ederse cihaz kullanılmaz ve teknik servise haber verilir. Bowie&Dick Test Kartı Üzerinde Homojen Olmayan Renk Değişimi Nedenleri; Vakum fonksiyonunun yetersizliği; cihazda hava kalması Otoklav ortamında potansiyel bir sızıntının varlığı Aşırı ısıtılmış buhar veya su damlacıkları içeren buharın varlığı Yoğunlaşmayan buhar varlığı Bowie&Dick test sonucu, Buhar Sterilizasyonu Yük Formuna kaydedilir, test indikatör yaprağı Buhar Sterilizatörü Bowie-Dick Test Formuna yapıştırılır.