Dış Ticaret Mevzuatı I İhracat Şekil ve Esasları. Dr.Dilek Seymen dilek.seymen

Transkript

1 Dış Ticaret Mevzuatı I İhracat Şekil ve Esasları Dr.Dilek Seymen dilek.seymen seymen@deu.edu.tr

2 İhracatı Düzenleyen Mevzuat-1 Kanun Kararname Yönetmelik Tebliğ Uygulama Esasları Dış Ticaret Müsteşarlığının bağlı olduğu bakanlık tarafından yürütülen, İhracat Rejimi Kararı ile bu Karara istinaden yayımlanan ihracat yönetmeliği ve tebliğler, dar anlamda İHRACAT MEVZUATINI oluşturmaktadır. Dilek Seymen 2

3 İhracatı Düzenleyen Mevzuat-2 Bakanlar Kurulu, /261 sayılı İhracatı Geliştirme Amacıyla Vergilerle İlgili Olarak Hükümetçe alınacak Kararlara İlişkin Kanun ve /933 sayılı Kalkınma Planının Uygulanması Esaslarına Dair Kanun a dayanarak; Dilek Seymen 3

4 İhracatı Düzenleyen Mevzuat-3 Son Şekliyle; 95/7623 Sayılı İhracat Rejimi Kararı nı yayımlamıştır. Dilek Seymen 4

5 İhracat Rejimi Kararı-1 DTM Görev ve Yetkileri İhracı Serbest Mallar İhracı Yasak Mallar İhracı Ön İzne Bağlı Mallar İhracı Kayda Bağlı Mallar Dilek Seymen 5

6 İhracat Rejimi Kararı-2 DTM Görev ve Yetkileri Tarihli RG de Yayımlanan 4059 Sayılı Hazine Müsteşarlığı ile Dış Ticaret Müsteşarlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile İhracata Dair Mevzuatın Hazırlanması Görevi Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracat Genel Müdürlüğüne verilmiştir. Yine aynı kanuna göre kamu kurum ve kuruluşlarına çeşitli mevzuatla verilmiş yetkilerin kullanımında ihracata ilişkin politikaların uygulanmasına dair esasları düzenlemek ve uygulamalarla ilgili kuruluşlar arasında koordinasyonu temin etmek de ihracat genel müdürlüğünün görevleri arasında bulunmaktadır. Dilek Seymen 6

7 İhracat Rejimi Kararı-3 İHRACI SERBEST, YASAK, KAYDA VE ÖN İZNE BAĞLI MALLAR Kanun Kararname ve Uluslararası Anlaşmalarca ihracı yasaklanmış mallar dışında kalan bütün malların ihracı serbesttir. Uluslararası Anlaşmalar, Kanun ve Kararnamelerle İhracı yasaklanmış veya belli kamu kurum ve kuruluşlarının ön iznine bağlanmış olan mallara ilişkin listeler, yönetmelik ve tebliğlerle yayımlanmaktadır. Piyasalarda meydana gelen olağan dışı bir gelişme, ihracata konu malda görülen yetersizlik, kamu güvenliği, kamu ahlakı, insan sağlığı hayvanların bitkilerin veya çevrenin korunması amacına yönelik önlemler sanatsal, tarihi ve arkeolojik değer taşıyan metanın korunması nedenleriyle ihracatta kısıtlama veya yasaklama getirmeye ve gerektiğinde ihracatı izne veya kayda bağlamaya ihracatta miktar kısıtlaması uygulamaya Dış Ticaret Müsteşarlığı yetkili bulunmaktadır. Dilek Seymen 7

8 İhracat Yönetmeliklerinde Genel Esas ve Tanımlar İhracat Şekil ve Esasları - Özellik Arz Etmeyen İhracat - Kayda Bağlı İhracat - Özelliği Olan İhracat Dilek Seymen 8

9 Genel Esas ve Tanımları İhracatçı İhraç edeceği mala göre ilgili ihracatçı birliğine üye olan gerçek usulde vergiye tabi, (tek vergi numarası sahibi) gerçek ve tüzel kişi tacirler, Esnaf ve Sanatkar odalarına kayıtlı olup üretim faaliyeti ile uğraşan esnaf ve sanatkarlar ile joint-venture ve konsorsiyumlardır. Fiili İhracat Fiili ihracat, İhraç konusu malın gümrük mevzuatı hükümleri çerçevesinde muayenesinin yapılıp taşıta yüklenmesi, bir yerden ya da muhtelif yerlerden bir defada ya da kısım kısım gelmekte olan dökme veya diğer eşyada yüklemenin tamamlanması ya da gümrük mevzuatınca fiili ihracat olarak kabul edilecek sair çıkışlar. İhracat İhracat, bir malın veya değerin yürürlükteki ihracat mevzuatı ile gümrük mevzuatına uygun şekilde fiili ihracatının yapılması ve kambiyo mevzuatına göre bedelinin (bedelsiz ihracat hariç) yurda getirilmesi ya da Müsteşarlıkça ihracat olarak kabul edilecek sair çıkışlar olarak tanımlanmıştır. Dilek Seymen 9

10 İhracat Şekilleri Özellik Arz Etmeyen İhracat Kanun, Kararname veya Uluslararası Anlaşmalarla İhracı yasaklanmış veya belli bir merciin iznine bağlı kılınmış mallar grubunda ve İhracat Yönetmeliği ekindeki kayda bağlı mallar listesinde yer almayan malların ihracı özellik arz etmeyen ihracat kapsamındadır. Bu tür ihracatta ihracatçılar İhracatçı Birliklerine onaylattıkları gümrük beyannamesi ile birlikte doğrudan ihracatın yapılacağı gümrük idaresine başvururlar. Dilek Seymen 10

11 Kayda Bağlı İhracat İhracat Yönetmeliğinin ekinde kayda bağlı ihracat listesi 23 madde halinde yer alır. Bu listede sıralanan mallar ihraç edilirken gümrük beyannamesinin ihracatçı birliklerince kayda alınması gerekmektedir. İhracatçı Birliklerince kayıt meşruhatı düşülerek onaylanmış gümrük beyannamelerinin gümrük idarelerine tevdi süresi temdit edilmemek üzere 90 gündür. Ancak ülkemiz ihraç ürünlerine miktar kısıtlaması uygulayan ülkelere yapılan kısıtlama kapsamındaki maddelerin ihracına ait kayıtların süresi müsteşarlıkça belirlenmektedir. Dilek Seymen 11

12 Özelliği Olan İhracat 1 Kredili İhracat İhracat Yönetmeliği çerçevesinde kredili ihracat, iki ve çok taraflı kredi anlaşmaları dışında kalmak kaydıyla ihracat bedelinin TPKK Mevzuatında öngörülen süreleri aşacak şekilde yurda getirilmesine olanak tanıyan ihracat türüdür. Kredili ihracat süresi tüketim mallarında iki yıl yatırım mallarında beş yıldır. Ancak bu süreleri aşan kredili ihracat talepleri Müsteşarlık tarafından sonuçlandırılır. Kredili ihracat talepleri satış sözleşmesi ile birlikte ihracatçı birliklerine yapılır. Madde ve/veya ülke politikası açısından Müsteşarlıkça getirilebilecek düzenlemeler kapsamında mallarla ilgili kredili ihracat talepleri Müsteşarlığın görüşü alındıktan sonra diğer mallara ilişkin talepler ise doğrudan ihracatçı birliklerince sonuçlandırılır. Kredili ihracatta mal bedelinin getirilme süresi yukarıda belirtilen süre ile sınırlı değildir. Ancak 32 Sayılı Karar gereği, kredili ihracatta ihracat bedelinin kredili satış sözleşmesinde belirtilen süreyi izleyen 30 gün içinde yurda getirilerek bankalar veya özel finans kurumlarına satılması zorunludur. Dilek Seymen 12

13 2 Konsinye İhracat Kesin Satışı daha sonra yapılmak üzere dış alıcılara, komisyonculara, ihracatçının yurt dışındaki şube veya temsilciliklerine mal gönderilmesi şeklinde yapılan ihracat biçimidir. Konsinye ihracat talepleri ihracatçı birliklerine yapılır. Konsinye ihraç izinlerinin süresi 90 gündür. Konsinye olarak gönderilen malların fiili ihraç tarihinden itibaren 1 yıl içinde satılması gerekir. Haklı ve zorunlu nedenlerle bu süre izni veren merci tarafından 1 yıl kadar uzatılabilmektedir. Bu tür ihracatta bedelin kesin satışı müteakip 180 gün içinde yurda getirilmesi gerekmektedir. Malların satılamaması durumunda ise gümrük mevzuatı çerçevesinde ülkeye geri getirilmesi sorunludur. Dilek Seymen 13

14 3 Ticari Kiralama yoluyla Yapılacak İhracat Malların bir bedel karşılığında, belirli bir süre kullanılmak üzere geçici olarak ihracını ifade eder tarihli ve Sayılı RG de yayımlanan 98/3 sayılı Ticari Kiralama Yoluyla İhracata İlişkin Tebliğe göre, başvurular doğrudan ihracatçı birliklerine yapılmaktadır. Bu ihracatta izin süresi 1 yıldır. Ancak bu süre geçerli nedenlerle izni veren merci tarafından uzatılabilir. İki yılı aşan süre uzatım talepleri Gümrük Müsteşarlığının görüşü alınarak sonuçlandırılır. r. Kiralamaya konu olan malın ve kira bedelinin izin süresi bitiminden itibaren bir ay içinde yurda getirilmesi zorunludur. Ticari kiralamaya konu olan malın yurt dışında kesin satışına ilişkin talepler, ticari kiralama yoluyla yapılacak ihracat izninin bitiş tarihinden önce başvurulmak kaydıyla satış sözleşmesine istinaden ilgili İhracatçı Birliği tarafından sonuçlandırılır. Bu B durumda satış bedelinin kesin satış faturası tarihinden itibaren 30 gün içerisinde yurda getirilmesi zorunludur. Dilek Seymen 14

15 4 Bağlı Muamele Yolu ile Yapılacak İhracat Bağlı muamele ve takas, ihraç veya ithal edilen mal, hizmet veya teknoloji transferi bedelinin, kısmen veya tamamen mal, hizmet, teknoloji transferi veya kısmen döviz ile karşılanmasını ifade eder. Bu işlem iki ülke arasında yapılıyor ise takas, ikiden fazla taraf söz konusu ise bağlı muamele olarak adlandırılmaktadır. Bağlı muamele ve takas müracaatları, ithal ve ihraç edilecek malların adı, cinsi, GTİP standardı, kalitesi teslim şekli teslim yeri, birim ithal ve ihraç fiyatları ile değerlerinin vb. bilgilerin açıkça belirtildiği bağlı muamele anlaşmasıyla birlikte İhracatçı Birliklerine yapılmaktadır. Bağlı muamelede izin süresi 6 ayı aşmamak kaydıyla anlaşmada yer alan süre kadardır. Bu süre bitiminden önce baş vurmak kaydıyla izin veren merci tarafından iki yıla kadar uzatılabilir. Bağlı muamele kapsamında ihracat ve ithalat işlemleri, ihracat ve ithalatta alınan her türlü gümrük vergi, resim ve harçlar ile fonlara tabi olarak yapılmaktadır. İhracatın desteklenmesine ilişkin mevzuat ile bağlı muamele ve takas konusu mal ve nakit ödemelerine ilişkin diğer mevzuat hükümleri saklıdır. Dilek Seymen 15

16 5 Bedelsiz İhracat Bedelinin Kambiyo Mevzuatı çerçevesinde yurda getirilme zorunluluğu uğu olmayan İhracat şeklidir. Bedelsiz ihracat, ihracat 96/10 Sayılı Tebliğ ile düzenlenmiştir.. Söz konusu Tebliğ de bedelsiz olarak ihraç edilebilecek mal ve eşyalar sayılmıştır: *Gerçek ve tüzel kişiler tarafından götürülen veya gönderilen hediyeler, miktarı ticari teamüller uygun numuneler ile reklam ve tanıtım eşyaları, *Daha önce usulüne uygun olarak ihraç edilmiş malların bedelsiz gönderilmesi ticari örf ve adetlere uygun parçaları, ı, fireleri ile garantili olarak ihraç edilen malların garanti süresi içinde yenilenmesi gereken g parçaları *Yabancı misyon mensuplarının Türkiye de çalışan yabancıların yurt dışına hane nakli suretiyle gidecek Türk vatandaşlarının daimi veya geçici görevle yurt dışına giden kamu görevlilerinin, bu durumlarının ilgili mercilerce belgelenmesi şartıyla beraberinde götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına gönderilecek eşya ve taşıtlar, *Yurt dışında yerleşik tüzel kişiler, yabancı turistler ve yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşlarının beraberinde götürecekleri, gönderecekleri eri veya adlarına gönderilecek eşya ve taşıtlar, Yukarıda sayılan mal ve eşyalardan ilk iki maddede yer alanlar ticari t amaçlıdır ve bunlardan değeri 10 bin dolara kadar olanların bedelsiz ihracına doğrudan gümrük idareleri veya posta gümrükleri, 10 bin dolardan 25 bin dolara kadar olanların bedelsiz ihracına İhracatçı Birlikleri leri Bu değerin üzerindekilerin ihracına ise Müsteşarlık tarafından izin verilir. 3 ve 4. maddede belirtilen eşyaların bedelsiz ihracına ise değerine bakılmaksızın doğrudan gümrük idarelerince müsaade edilir. Dilek Seymen 16

17 6 Bavul Ticareti 96/10 Sayılı Tebliğin 2. maddesinin (D) bendi uyarınca, turistler ülkelerine dönüşlerinde herhangi bir miktar ve değer kısıtlaması olmaksızın ülkemizden satın aldıkları malları beraberinde götürebilmektedir.. Bu tür satışlar bavul ticareti olarak nitelendirilir. Turistlere ve yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşlarına fatura karşılığında yapılan satışlarda, malın yurt dışına çıkışının gümrük idarelerince belirlenmesi kaydıyla ihracatta olduğu gibi Katma Değer D Vergisi Kanunun 11/1-B B maddesinde düzenlenen KDV istisnasından yararlanmaları mümkün bulunmaktadır. Bavul ticaretinin belgeli mal ticaretine dönüştürülerek ihracat sayılmasına yönelik olarak 61 seri nolu katma değer vergisi genel tebliğine paralel bir şekilde Türkiye de ikamet etmeyenlere özel fatura düzenlemek suretiyle yapılacak satışları ihracat olarak kabul eden ihracat 9775 Sayılı ı Tebliğ halen yürürlüktedir. 97/5 Sayılı Tebliğ uyarınca, Maliye Bakanlığından Türkiye de ikamet etmeyenlere döviz karşılığı satışlarda katma değer vergisi ihracat at istisnası izin belgesi alanların, özel fatura düzenlemek suretiyle yapacakları satışlar; a) Malların yurt dışı edilmesi ve bunun tevsiki amacıyla, özel faturanın f ilgili çıkış gümrüklerinde onaylatılması, b) Mal bedeli dövizlerin aracı banka veya özel finans kurumlarına a satılarak döviz alım belgesi düzenletilmesi, kaydıyla ihracat yönetmeliğinin 4. maddesinin (E) bendi çerçevesinde ihracat olarak kabul edilmektedir. Ayrıca ilgili gümrük idarelerince onaylanmış özel faturaların 4. nüshası gümrük beyannamesi yerine kabul edilerek, belgesiz ihracat kredileri, dahilde işleme izin belgesi ve vergi resim ve harç istisnası belgesi (ihracatı teşvik belgeleri dahil) ile ilgili işlemlerde döviz alım belgesi ile birlikte ihracat taahhütlerinin kapatılmasında kullanılabilmektedir. Dilek Seymen 17

18 7 Transit Ticaret Alış ve satış bedelleri arasında lehte fark bulunması esas olmak üzere, mal bedelleri için transfer yapılarak veya yapılmaksızın, satın alınan yabancı menşeli veya Türk menşeli olup da yurt dışında satılmış malların transit olarak veya doğrudan doğruya, ihracat veya ihracat rejimi hükümlerine tabi olmaksızın başka bir ülkeye satılmasıdır. Transit ticarete konu olan mallarla ilgili olarak ithalata ve ihracata ilişkin vergi, resim, harç ve fon tahsil edilmez. Gümrük idarelerince verilebilecek izne istinaden malların Türk gümrük hattını aşarak işçilik görmek üzere fiktif depo veya antrepolara alınması fiili ithal hükmünde değildir. Uluslararası anlaşmalarla ticareti yasaklanmış mallar ile Dış Ticaret Müsteşarlığının madde politikası itibariyle transit ticaretin yapılmasını uygun görmediği mallar transit ticarete konu olmaz. Transit ticaret talepleri, transit ticaret formu düzenlemek suretiyle bankalara yapılır. Dilek Seymen 18

19 8 Serbest Bölgelere Yapılacak İhracat Serbest Bölgeler bir ülkenin ulusal egemenlik sınırları içinde bulunmakla birlikte gümrük sınırları dışında yer alan, ülkedeki mallar ve ekonomik alanlara yönelik devlet düzenlemelerinin tamamen ortadan kaldırıldığı veya kısmen uygulandığı bölgelerdir. Türkiye de Serbest Bölgeler Mevzuatı, tarih ve Sayılı RG de yayımlanan 3218 Sayılı Serbest Bölgeler Kanununa dayanmaktadır. Söz konusu Kanunun 6. maddesine göre Serbest Bölgeler gümrük hattı dışında sayılır. Yine aynı Kanunun 8. maddesine göre serbest bölge ile Türkiye nin diğer yerleri arasında yapılacak ticaret, dış ticaret rejimine tabidir. Serbest bölge ile diğer ülkeler ve serbest bölgeler arasında dış ticaret rejimi uygulanmaz. İhracat Yönetmeliğinin 13. maddesi gereğince serbest bölgelere yapılacak ihracat, ihracat mevzuatı hükümlerine tabidir. Dilek Seymen 19

20 9 Dış Ticaret Sermaye Şirketleri Yürürlükteki 96/4 Sayılı Tebliğ çerçevesinde, ödenmiş sermayeleri ve ihtiyatları toplamı en az 20 milyar TL. olan ihracatçı anonim şirketlere bir önceki yıl ihracat performansları esas alınarak Dış Ticaret Sermaye Şirketi statüsü verilmektedir. Bu firmaların listesi her yıl resmi gazetede yayımlanmaktadır. Bir önceki takvim yılındaki ihracat performanslarının dikkate alınması esas olmakla birlikte, istisna olarak başvuru tarihinden geriye doğru 12 ay içinde aynı mal grubunda en az 50 milyon dolar ihracat performansını gerçekleştiren ve diğer şartları yerine getiren firmalara da dış ticaret sermaye şirketi statüsü verilmektedir. Halihazırda 49 firma bu statüyü almış olup, söz konusu şirketlerin 2002 yılı itibariyle genel ihracat içindeki payları %35 olarak gerçekleşmiştir. Dilek Seymen 20

21 10 Alıcısı Tarafından Kabul Edilmeyen ve Alıcısına Teslim Edilmeyen Mallar İhracat Yönetmeliğinin 16. ve 17. maddeleri, alıcısı tarafından kabul edilmeyen veya alıcısına teslim edilmeyen mallara ilişkin hükümleri düzenlemektedir. Bu madde uyarınca, fiili ihracatı müteakip, ihracat bedellerinin yurda getirilme süreleri içinde başvurulmak kaydıyla, Alıcısı tarafından kabul edilmeyen mallar karşılığında aynı cins değer ve miktarda mal ihracı, malların geri getirilmesi veya geri getirileceğinin kambiyo merciine taahhüt edilmesi kaydıyla durumu gösterir belgelere istinaden gümrük mevzuatı çerçevesinde giriş ve çıkışta ayniyatı belirlenmek koşuluyla gümrük idarelerince, Alıcısı tarafından kabul edilmeyen malların başka bedel ve şartlarla satışlarına ilişkin talepler, durumu gösterir belgeler ve yeni satış sözleşmesine istinaden ilgili İhracatçı Birliğince (Bozulabilir nitelikli mallarda İhracatçı Birliği ve/veya Müsteşarlık Yurt Dışı Teşkilatınca), Alıcısına teslim edilmeyen (Yanma, çalınma vb. nedenlerle) mallar karşılığında ihracat ile geri getirilmesinde ekonomik yarar görülmeyen malların terk edilmesine ilişkin talepler durumu tevsik eden belgelere istinaden Müsteşarlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) Yukarıda belirtilen değişiklik taleplerinin fiili ihracatı müteakip, mal bedeli dövizlerin tahsilinden sonra yapılması halinde söz konusu talep Müsteşarlığın görüşü alınmak koşuluyla ilgili mercilerce sonuçlandırılır. Dilek Seymen 21

22 İhracat Mevzuatında ayrıca, İhracata Yönelik Devlet Yardımları Dahilde ve Hariçte İşleme Rejimleri Kambiyo Mevzuatı ile ilgili tebliğler yer alır. Dilek Seymen 22