Trakya Kalkınma Ajansı. Lisanslı Depoculuk Sistemi ve Ürün İhtisas Borsası

Transkript

1 Trakya Kalkınma Ajansı Lisanslı Depoculuk Sistemi ve Ürün İhtisas Borsası

2 Aralık 2010

3 İçindekiler Neden Lisanslı Depoculuk? Yürürlükte Bulunan Mevzuatlar Ülkemizde Ürün Depolama Durumu Sistemin Genel İşleyişi Lisanslı Depoculuk Sisteminin Unsurları ve İşleyişi Elektronik Ürün Senedi Ticareti Sistemin İyi İşleyebilmesi İçin Gerekli Şartlar Sistemin Temel Araçları Sistemin Güvence Mekanizmaları Lisanslı Depoların Temel Nitelikleri ve Kuruluş Şartları Lisanslı Depo İşletmesinin Faaliyet Konuları Ürün İhtisas Borsalarının Temel Nitelikleri ve Kuruluş Şartları Ürün İhtisas Borsacılığı ve Lisanslı Depoculuk Sisteminin Getireceği Faydalar Trakya Kalkınma Ajansı

4 Neden Lisanslı Depoculuk? Tarım Ürünleri Ticaretini Kolaylaştırmak Sağlıklı Depolama Altyapısı Sağlamak Teminat ve Kredi İmkanı Yaratmak Arz ve Talep Dengesi Kurarak Geniş Pazar Alanı/Fiyat İstikrarına Katkı Sağlamak Sanayiciye Kaliteli ve Zamanında Ürün/Hammadde Tedariki Standart ve Kaliteli Ürünün Teşviki Vadeli ve Opsiyon Borsasına Kurumsal Altyapı Oluşturulması Yürürlükte Bulunan Mevzuatlar Lisanslı Depoculuk Uygulamaları, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından hazırlanan ve 17 Şubat Tarihli ve Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanarak Yürürlüğe Giren 5300 Sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu çerçevesinde uygulanmaktadır. Hububat, Baklagiller ve Yağlı Tohumlar Lisanslı Depo Yönetmeliği Pamuk Lisanslı Depo Yönetmeliği Yetkili Sınıflandırıcı (Laboratuar) Yönetmeliği Elektronik Ürün Senedi Yönetmeliği, Lisanslı Depoculuk Tazmin Fonu Yönetmeliği, Ürün İhtisas Borsaları Genel Yönetmeliği, Ticaret Borsalarında Ve Ürün İhtisas Borsalarında Alivre İşlemlere İlişkin Yönetmelik Fındık Lisanslı Depo Yönetmeliği çıkarılmıştır. Zeytin/Zeytinyağı Yönetmelikleri Hazırlanmaktadır. Ülkemizde Ürün Depolama Durumu Ülkemizde depolama, işletmelerin veya kişilerin bireysel ihtiyaç veya kapasitelerine göre uygun olmayan ortamlarda ve denetimsiz şekilde yapılmaktadır, TMO dışında tarım ürünleri depoculuğu yapan işletme bulunmamakta, çok yeterli olmayan laboratuar ve sermaye imkanları ile TMO çok az miktarda emanet ürün depolayabilmiştir, Pazara arz olunan ürünlerin gerek kalite standartları, gerekse bunları test eden laboratuar sistemi yetersiz, genel kabul görmüş veya güvenilir olmaktan uzaktır, Ürün pazarlanırken kalite unsurları objektif olarak test edilmediğinden, bunlar fiyata yansımamakta ve kaliteli üretim teşvik olunmamaktadır, Ülkemizde ürünler, depolama altyapısı olmadığından ve teminat olarak kullanılmadığından arzın yoğun, fiyatların düşük olduğu dönemde elden çıkarılmaktadır. Buda üreticilerin zarara uğramasına yol açmaktadır, Ticaret borsalarımız, il ve ilçe bazında faaliyet gösterdiklerinden, günümüzde e-ticaret yoluyla tüm dünyanın pazar olduğu bir dönemde çok yetersiz kalmışlardır, Tarım ürünlerinin küçük bir bölümü borsa satış salonlarında alınıp satılmakta, yalnızca borsaya beyan edilmekte ve/veya tamamen kayıt dışı olarak ticarete konu olmaktadır.

5 Sistemin Genel İşleyişi Trakya Kalkınma Ajansı Lisanslı Depoculuk Sisteminin Unsurları ve İşleyişi VOB Ürün İhtisas Borsaları (ÜİB) Lisanslı Depoculuk Sistemi ÜİB Şube ve Acenteleri Takas Hizmetleri Lisanslı Depolar Ürün St. Ve Yetkili Sınıflandırıcı Elektronik Ürün Senedi Garanti ve Sigorta Mekanizması -TSKB -Borsalar -TMO -DiğerA.Ş. ler Hizmet Sağlayıcı Firmalar -Tazmin Fonu -Sigorta -Borsa

6 Elektronik Ürün Senedi Ticareti Ürün Senedi Sahibinin Seçenekleri: Ürün senedi sahibi bu sistemde aşağıdaki seçeneklerden birini uygulayabilecektir: Elektronik ürün senedini rehin koyarak bankadan kredi temin edebilecek, Elektronik ürün senedini borsada satabilecek, satış gerçekleşip transfer ve bilgilendirme işlemi yapıldıktan sonra ürün senedi sahibine parası ödenecektir. Sistemin İyi İşleyebilmesi İçin Gerekli Temel Şartlar Genel kabul görmüş ürün standartları, Laboratuar/referans laboratuar organizasyonu, Sistem araçları arasında uygun bilgi iletişim ağı, Ücreti uygun ve kalite sınıfına uygun güvenilir lisanslı depolar, Ürün senedinin alınıp satıldığı borsalar, Tarım ürünlerinin ihraç ve ithalatına ilişkin istikrarlı bir dış ticaret rejimi, Doğrudan fiyat müdahalesi olmaması, serbest piyasa koşullarının işlemesi. Sistemin Temel Araçları Tarım Ürünü Bu kanuna uygun olarak lisans almış olan tarım ürünleri lisanslı depolarında, depolanmaya uygun nitelikteki hububat, bakliyat, pamuk, tütün, fındık, yağlı tohumlar, bitkisel yağlar, rafine şeker ve bunlar gibi standardize edilebilen temel ve işlenmiş tarım ürünlerini ifade etmektedir.

7 Yetkili Sınıflandırıcı Bu kanun kapsamında lisans almış olan ve tarım ürünlerini analiz eden, ürünün nitelik ve özelliklerini belirleyen, standartlara uygun olarak sınıflandıran ve bu durumu belgelendiren, ilgili mevzuat tarafından belirlenmiş kurallara uygun olarak gerçek ve tüzel kişilerce işletilen laboratuarları ifade etmektedir. Lisanslı Depo Bu kanun kapsamında iç ve dış ticarete yönelik olarak, depolanmaya uygun nitelikteki tarım ürünlerinin depolanmasına yönelik hizmet veren tesisleri ifade etmektedir. Trakya Kalkınma Ajansı Ürün Senedi Ürünlerin mülkiyetini temsil ve rehnini temin eden, lisanslı depo işleticisince nama veya emre düzenlenmiş, teminat olarak verilebilen, ciro edilebilen veya edilemeyen ve bu kanunda hüküm bulunmayan durumlarda Türk Ticaret Kanunu nda düzenlenen makbuz senedi hükümlerine tabi olan kıymetli evrağı ifade etmektedir. İlgili Borsa Aralarındaki belli bir sözleşme çerçevesinde lisanslı depo işletmesince düzenlenen ürün senetlerinin kota ettirildiği, alım satımının yapıldığı ve hareketlerinin kontrol ve takip edildiği ürün ihtisas borsasını veya bakanlıktan ürün senedi alım satımı konusunda izin alan ticaret borsasını ifade etmektedir. Sistemin Güvence Mekanizmaları Sigorta Tesisler ve depolanan ürün sigortalanır. Lisanslı Depo Teminatı Depolama kapasitesinin ürün rayiç bedelinin en az % 15 i oranında teminat yatırılır Lisanslı Depoculuk Tazmin Fonu Tüzel kişiliği haiz, Fon yönetimi; sektör temsilcileri ile bakanlık temsilcisinden oluşan toplam 5 kişilik kurulca yapılır. Ana geliri; lisanslı depoculuk hizmet bedelinin binde beşi, ürün senedi tescilinin yüzde onu, ürün senedi alım satımının binde yarımı, tahsilat ve faiz gelirleri, bağış, yardım ve diğer gelirler Ana gideri; mudi zararlarının tazmini ve fon cari giderleri ve yönetim giderleri. İlgili Borsa Garantisi ve Kontrolü Ürün senetlerine ilişkin, ürünün lisanslı depodaki mevcudiyeti, tescil, devir, bedelinin ödenmesi ve 3ncü şahısların haklarının korunması borsanın sorumluluğu ve garantisi altındadır. Bakanlık Gözetim ve Denetimi Lisanslı depoların, ürün ihtisas borsalarının ve bu kanun kapsamında lisans alan diğer kişi ve kuruluşların yakın gözetim ve denetimi öngörülmüştür.

8 Lisanslı Depoların Temel Nitelikleri ve Kuruluş Şartları Anonim şirket, Bakanlıktan kuruluş ve faaliyet izni, Depolama kapasitesine göre en az 1 milyon TL ödenmiş sermaye, Depo kapasitesinin ürün rayiç bedelinin % 15 inden az olmamak üzere teminat, İşletme tesislerinin ve depolanan ürünlerin sigorta zorunluluğu, İlgili borsa ile sözleşme yükümlülüğü, Yönetmelikte gösterilen diğer şartlar ile teknik gereklilikler. Lisanslı Depo İşletmesinin Faaliyet Konuları Lisanslı depo işletmesi, depoculuk ana faaliyeti yanında, lisanslı depo şirketinin ana sözleşmesinde gösterilmek ve bakanlıkça uygun görülmek kaydıyla, ilgili mevzuatına uygun şekilde bu ürünlere dayalı ya da ilişkili ticaret, antrepoculuk, taşıma ve nakliye, sigorta, sanayi tesisi kurma, işleme, kurutma, ayıklama ve benzeri diğer konularda da faaliyet gösterebilir. Ürün İhtisas Borsalarının Temel Nitelikleri ve Kuruluş Şartları Kotasyonunda ürünlerin arz ve talebini buluşturan; standartları belirli ürünlerin kendilerince organize edilen fiziki veya elektronik ortamda alım satımına aracılık eden; ürün senedi, alivre sözleşme ticaretini yürütebilen; alternatif piyasaları izleyebilen; bilgi işlem, teknik ve elektronik donanım ile mali ve uzman personel yeterliliğine sahip kuruluşlar, Faaliyet alanı; bölgesel, ulusal veya uluslar arası olabilir, Anonim şirket, Hisse senetlerinin tamamının nama yazılı olması, Sermayelerinin, bölge düzeyinde faaliyet gösterecekler için 5, ulusal düzeyde faaliyet gösterecekler için 10, uluslararası düzeyde faaliyet gösterecekler için 15 milyon TL den az olmaması, Bakanlıktan kuruluş ve faaliyet izni, Ticaret borsaları kurulmuş veya kurulacak ürün ihtisas borsalarına ortak olabilir veya acentesi olarak çalışabilir, Yetkili sınıflandırıcı yönetmeliği çerçevesinde yetkili sınıflandırıcı kuruluş şartları a) Başvuru dilekçesi, b) Ad ve soyad/unvan, adres c) Faaliyet konusu ve yapılacak analizler, d) Ekonomik gereklilik, e) Adli sicil belgesi, f) Sicil gazetesi, ana sözleşmesi ve vergi levhası suretleri, g) Referans yetkili sınıflandırıcıya verilecek taahhütname, h) Laboratuar yerleşim planı, i) Binasının kira sözleşmesi veya tapu senedinin onaylı sureti, j) Sorumlularının noter onaylı sözleşmesi, diploma sureti ve nüfus cüzdanı fotokopisi, k) Personelin unvan ve organizasyon şeması, l) Numune kayıt defteri ile analiz ve sınıflandırma defteri, m) Analizlerin listesi ile analiz yöntemleri, n) Sigorta/teminat

9 Ürün İhtisas Borsacılığı ve Lisanslı Depoculuk Sisteminin Getireceği Yenilik, İmkan ve Faydalar Üreticiler Açısından Mahsullerini depolayabilecekleri güvenli, sigortalı ve sağlıklı depo imkanı, Fiyatların düşük olduğu hasat döneminde ürünlerini satmak yerine lisanslı depolara koyarak, ürün senetlerini teminat göstererek uygun koşullarda kredi temin imkanı, Ürettiği ürünlerin objektif laboratuar koşullarında standardını belirleme ve kalite unsurlarına göre fiyat talep etme ve pazarlama olanağı, kaliteli üretime teşvik, Nakliye maliyetinin en aza indirilmesi ve uzak piyasalara ulaşma imkanı, Ürününü çevresindeki dar mekanda satma yerine ürün senedinin işlem gördüğü borsada çok sayıda alıcının rekabetinden yararlanma ve daha yüksek kazanç elde etme olanağı, Ürününü uygun depolama ve kredi imkanlarından yararlanarak fiyatların en yüksek olduğunu düşündüğü dönemde pazarlama imkanı. Sanayiciler Açısından Kendi işletmeleri ve bireysel ihtiyaçları için depo inşaa etme maliyetinden kurtulma ve asli faaliyet konusuna yoğunlaşma, Talep ettikleri miktar, tür ve kalitedeki ürünü güvenilir şekilde, elektronik ortamda mekan sınırlaması olmaksızın kısa zamanda temin etme imkanı, Ellerinde tutacakları ürün senetleriyle, ileride olası fiyat farklılıklarından korunma, risklerini azaltma ve işletmelerinin kar/zarar durumunu tahmin edebilme imkanı, Ellerindeki ürün senetleri vasıtasıyla işletmelerinin ürün ihtiyacını garanti altına almak yanında bu senetleri teminat olarak kullanarak bankalardan kredi sağlama olanağı, Ellerinde ürün senedi bulunan sanayiciler/tacirler, fabrika ve işletmelerine en yakın lisanslı depodan ürününü teslim alır, gereksiz ürün taşımacılığı en aza indirgenir ve nakliye masrafları düşer. Ürün Borsaları Açısından Ürün senedi ticaretiyle tescil gelirlerinde artış, Ürünün alıcı ve satıcıları çok daha büyük bir platformda bir araya getirilerek gerçek fiyat oluşumuna katkı, işlem hacminde büyüme, Elektronik ticaretin gelişerek ürün ticaretinin yaygınlaşması, borsaların gerçek işlevlerine dönmeleri, modern bir yapıya kavuşmaları, Güçlü ve modern borsacılık yapısıyla ülkemizdeki ürünlerin pazarlanması yanında, içinde bulunduğumuz coğrafi bölgedeki ülkelerin ürünlerini de pazarlama ve ticaretten daha büyük pay alma imkanı, Ülkemizdeki etkinliği zayıf ticaret borsalarının birleşmeye ve ürün ihtisas borsalarına dönüşmesine teşvik. Diğer Faydalar Kalite unsurları ve standardı objektif olarak belirlenen ürünlerin daha çok para etmesiyle Ülkemizde genel olarak daha kaliteli ürün üretimine bir yönelme olacaktır, Ürün Senedi aracılığıyla, yatırımcılar için hisse senedi, döviz, altın, faiz gibi yatırım araçlarına alternatif bir yatırım aracı sağlanmaktadır, Standardı belirlenmiş ürün ve lisanslı depo sistemiyle tarım ürünlerinde vadeli piyasalar için altyapı oluşturulmaktadır, Elektronik ticarete büyük bir potansiyel yaratılmaktadır, Ürün analizi, depolanması, sigortalanması ve kredi kullanılması nedeniyle bu sektörlere yeni gelirler ve iş alanları kazandırılmaktadır, Lisanslı depoların ve ürün ihtisas borsalarının yurt içinde ve dışında açacakları şubeler vasıtasıyla ürün pazarlanmasında ve dağıtımında büyük kolaylıklar ve altyapı gerçekleşmektedir. Trakya Kalkınma Ajansı

10 Kaynaklar: 5300 Sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu Elektronik Ürün Senedi Yönetmeliği Hububat, Baklagiller ve Yağlı Tohumlar Lisanslı Depo Yönetmeliği İhtisas Borsalarının Kuruluş, İşleyiş ve Denetim Usul ve Esasları Hakkındaki Genel Yönetmelik Lisanslı Depoculuk Tazmin Fonu Yönetmeliği Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Ürün Borsalarını Geliştirme Projesi Raporları Yetkili Sınıflandırıcıların Lisans Alma, Faaliyet ve Denetimi Hakkında Yönetmelik Ürün İhtisas Borsacılığı Sisteminde Lisanslı Depoculuğun Yeri, Dr. Gürbüz Mızrak Lisanslı Depoculuk Sistemi ve Ürün İhtisas Borsası, Mustafa Akay, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, İç ve Tic. Gn. Md.

11 Trakya Kalkınma Ajansı