Hücreler arası Bağlantılar ve Sıkı bağlantı. İlhan Onaran

Transkript

1 Hücreler arası Bağlantılar ve Sıkı bağlantı İlhan Onaran

2

3 Doku organisazyonu: Hücrelerin bağlanması 1- Hücre-matriks bağlantıları: ekstraselüler matriks tarafından hücrelerin bir arada tutulması 2- Hücre-hücre bağlantılar: hücrelerin birbiriyle doğrudan teması ve birbirlerine tutunması

4 Epitelyal hücreler Epitelyal olmayan hücreler Hücre - Hücre Adhezyonu actin tight junction Adherens bağlantılar (KADHERINler) desmozomlar (KADHERINler) Gap junction (connexins) KADHERINler IG-benzeri CAMS INTEGRINler SELEKTINler Hücre - Matriks Adhezyonu hemidesm. (integrinler) fokal adezyonlar (integrinler) integrinler basal lamina KAYNAK-MOLECULAR BİOLOGY OF THE CELL-ALBERTS

5 Bir memeli organizmada 200 den farklı hücre tipi mevcut Hücrelerin çoğu epitel şeklinde organize

6 HÜCRE-HÜCRE BAĞLANTI KOMPLEKSLERİ Yan (Lateral( Lateral) ) yüze y ait farklıla laşmalar Çok hücreli bir organizma içindeki komşu hücreler hücre içi bağlantılar vasıtasıyla birbirlerine bağlanırlar, etkileşirler ve haberleşirler. Fonksiyona Göre Sınıflandırma 1- Sıkı bağlantı bölgesi (Tight=Occluding junction=terminal tıkaç) 2- Tutucu bağlantı bölgesi (=Anchoring junctions) 3. Haberleşme bağlantıları Gap junction (nexus) Hepsi bir epitel hücresinde gözlenmeyebilir

7 Yan (Lateral( Lateral) ) yüze y ait farklıla laşmalar Hücreler arasında yan yüze ait bağlantılar suyun, solütlerin hareketi için; bir vücut kompartmanından diğerine hücrelerin hareketi için bariyer oluşturur

8 Hücreler arası bağlantılar Normalde iki hücre arasındaki bağlantı nm Yan yüzdeki bağlantılar iki hücre arasındaki aralığın aynı olarak devam etmesini engeller MOLECULAR BİOLOGY OF THE CELL-ALBERTS

9 Sıkı bağlantı bölgesi (Tight=Occluding junction=terminal tıkaç) Komşu hücreler arasındaki terminal tıkaçlar, bir organ yada vücut boşluğu sınırlarını bir kemer tarzında çevreler KAYNAK-MOLECULAR BİOLOGY OF THE CELL-ALBERTS

10 1-Sıkı bağlantı bölgesi (Tight=Occluding junction=terminal tıkaç) Yan yana duran epitel hücrelerin apikallerinde iki hücrenin plazma zarlarının saç örgüsü şeklinde yakınlaşması-tüm hücreyi bir band şeklinde sarmalar İki hücre arasında hiç hücrelerarası boşluk bulunmaz Moleculer Cell Biol- Lodish

11 -Tüm hücreyi bir band şeklinde düzenlikli aralıklarla sarmalar 0.6 μm lik genişliğinde Hücre iskeleti komponentleri ile ilişkili değil 2 protein: okludin ve klaudin Transmembran proteinler membran içinde bir biriyle bağlantılar oluştururlar Sıkı birleşme bölgesi Yapısal özellikler KAYNAK-MOLECULAR BİOLOGY OF THE CELL-ALBERTS

12 Sıkı bağlantı modeli: Okludin ve klaudin le 4 major proteinle etkileşmek suretiyle çatıyı oluşturur Klaudin proteinleri periferal proteinler ZO-1 ve ZO-2 aracılığı ile spektrine bağlı

13 Sıkı bağlantı bölgesi bazı özellikleri Hücre dışı Ca +2 terminal tıkaçların bütünlüğünün korunmasında önemli Sıkı bağlantı bölgesinde kabartı sıra sayısı dokusal farklılık gösterebilir Küçük moleküllere geçirgenliği dokusal farklılıklar gösterebilir. Ör: idrar kesesi epiteli ve barsak lümeni epitelinin Na+ iyonuna karşı geçirgenliği birbirinden farklı

14 Sıkı birleşme bölgesi Fonksiyon 1- Suyun ve solutlerin, hücreler arası boşluklardan difüzyonunu engelemek Çapı ~1.8 nm den küçük moleküllerin difüzyonu mümkün Küçük iyonlar Sonuç: Materyaller dokuyu by pass etmek yerine hücreye girerler Önemi: moleküllerin kontrollü geçişine olanak tanır (difüzyon ve aktif transport) dokuyu bakteri istilasından korur

15 Sıkı birleşme bölgesi Fonksiyon 2- Apikal ve basolateral yüzeyler arasındaki integral membran proteinlerinin haraketini önlemek Önem: her yüzeyin özel fonksiyonları oluşturabilmesine aracılık eder Ör:Apikal yüzeyde reseptör aracılı endositoz, bazolateral yüzeyde ekzositoz

16 Ör: barsak epitelyumundan glukozun geçişi : 1. Hücreler arasından glukozun geçişini engellemek 2. Transportuların (taşıyıcıların Lateral diffüzyonunu engellemek Bir membran bölgesinden diğer membran bölgesine) KAYNAK-MOLECULAR BİOLOGY OF THE CELL-ALBERTS

17 her yüzeyin özel fonksiyonları oluşturabilmesine aracılık eder erbb- heregulin yolu ile mitoz uyarısı Akciğer bazı hastalıkları: havayolu epitelinin geçirgenliğinde artış sonucu, hücre proliferasyonunda artış Kronik bronşit (sigara) Astım Sistik fibrosis

18 Terminal Tıkaçlar Kan-beyin bariyeri ve kan testis bariyeri

19

20 Terminal Tıkaçlar- Klinik önemi Vibrio cholerae toksini sıkı bağlantıların içeriğini ve aktivitesini değiştirmek suretiyle barsak epitelinin geçirgenliğini artırırlar.

21 Terminal Tıkaçlar- Klinik önemi Kalıtsal Hipomagnezemiya Klaudin 16 gen defekti: Böbreklerde sıkı bağlantılarda Mg++ nun normal paraselüler akışının bozulması Kanda Mg++ seviyesi düşer >

22 Sıkı Bağlantı Geçirgen değildir Paraselüler transportu düzenler Bir diffüzyon bariyeri olarak fonksiyonel Apikal ve bazolateral proteinlerin birbirinden ayrımını sağlar Bütünlüğünün sürmesi için hücre dışı Ca+2 ihtiyaç vardır KAYNAK-MOLECULAR BİOLOGY OF THE CELL-ALBERTS