LİPOPROTEİNLER. Lipoproteinler; Lipidler plazmanın sulu yapısından dolayı sınırlı. stabilize edilmeleri gerekir. kanda lipidleri taşıyan özel

Transkript

1 LİPOPROTEİNLER

2 LİPOPROTEİNLER Lipidler plazmanın sulu yapısından dolayı sınırlı olarak çözündüklerinden, taşınmaları için stabilize edilmeleri gerekir. Lipoproteinler; komplekslerdir. kanda lipidleri taşıyan özel

3 LİPOPROTEİNLER Lipoproteinin iç çekirdeğinde apolar lipidler (kolesterol esterleri ve trigliseridler), dıştaki kabuğunda ise polar grupları olan lipidler (fosfolipidler ve serbest kolesterol) ve önemli metabolik ve yapısal işlevleri olan proteinler bulunur.

4 APOLİPOPROTEİNLER Apolipoproteinler; lipoproteinlerin protein kısmıdır ve 3 ana işleve sahiptirler: 1. Polar olmayan lipitlerin stabilize edilmesini sağlar. 2. Hücre yüzey reseptörlerine bağlanarak lipoproteinlerin alındığı ve yıkıldığı bölgelerin saptanmasını sağlar. 3. Lipoprotein metabolizmasına aktivitesini düzenler. karışan enzimlerin

5 Plazma lipoproteinlerinin başlıca apolipoproteinleri

6

7

8

9 LİPOPROTEİNLER Lipoproteinler genellikle fizikokimyasal niteliklerine (özellikle yoğunluk farklılıklarına) göre sınıflandırılırlar. Böylece, ultrasantrifüjle 5 lipoprotein sınıfı oluşur: - Şilomikron - VLDL (Çok Düşük Dansiteli Lipoproteinler) - IDL (Ara Dansiteli Lipoproteinler) - LDL (Düşük Dansiteli Lipoproteinler) - HDL (Yüksek Dansiteli Lipoproteinler)

10 Plazma lipoproteinlerinin ortalama lipid ve protein bileşimi (%)

11 Plazma lipoproteinlerinin özellikleri

12 Lipoproteinlerin boyutları Şilomikronlar, VLDL ve katabolik artıkları LDL HDL > 30 nm nm 9 15 nm proinflamatuar antiinflamatuar

13

14 ŞİLOMİKRONLAR Eksojen (diyet) kaynaklı lipidlerin taşınmasını sağlarlar. En büyük ve trigliseridden en zengin lipoproteinlerdir. Bileşiminde en fazla trigliserid, en az protein bulunur.

15 ŞİLOMİKRONLAR Bağırsak epitel hücrelerinde sentezlenir ve lenf akımına karışarak dolaşıma girerler. Şilomikronlar, sağlıklı kişilerde elektroforezde görülmezler. Çünkü yemekten sonra max. 1 saat içinde dolaşımdan alınarak kaybolurlar. Şilomikronlar dolaşımda damar endotelinde bulunan lipoprotein lipaz enzimi etkisiyle yapılarında bulunan trigliseridin büyük kısmını kaybederler ve şilomikron kalıntıları oluşur.

16 VLDL (Çok Düşük Dansiteli Lipoprotein) Endojen trigliserid bakımından oldukça zengindir. Karaciğerde sentezlenir. Fonksiyonu karaciğerde sentezlenen trigliserid ve kolesterolü ekstrahepatik dokulara taşımak. Organizmada enerji yükü fazla olduğunda (fazla beslenme) VLDL sentezi artar.

17 IDL (Ara Dansiteli Lipoproteinler) VLDL nin %50 veya daha fazlası lipolitik yolla IDL ye çevrilir. IDL; kolesterol esterlerinden zengindir.

18 LDL (Düşük Dansiteli Lipoproteinler) LDL; VLDL artığı olarak damar içinde sentezlenir. Kolesteroce en zengin lipoprotein partikülüdür.

19

20

21

22 LDL Ekstrahepatik dokularda ve karaciğerde reseptörleri bulunur. Yapısında bulunan Apo B-100 vasıtasıyla bu reseptörlere bağlanarak katabolize edilir. Ayrıca; LDL makrofajlar tarafından alınarak da katabolize edilir. Plazmada LDL nin arttığı durumlarda makrofajlar fazla miktarda kolesterol alarak köpük hücreleri oluşur. Köpük hücre oluşumu ateroskleroz a neden olduğundan; LDL nin artması organizma için zararlıdır.

23 HDL (Yüksek Dansiteli Lipoproteinler) En küçük lipoproteindir. En az 5 farklı HDL partikül tipi bulunmaktadır. HDL kitlesinin %50 si proteindir. Başlıca fonksiyonu dokulardan karaciğere kolesterol taşımaktır ters (reverse) kolesterol transportu

24

25 HDL Bilinen en küçük hacime sahip lipoproteindir. Yağ yükünü dokularda kullanım fazlası olarak dolaşımda kalmış olan kolesterol oluşturur. Kolesterolü karaciğere taşımakla görevlidir. Yağ yükü/ protein oranı en düşük olan lipoproteindir. HDL nin kolesterol temizleme görevi yaptığı bilinmektedir.

26 LDL ler, kolesterolü karaciğerden başka dokulara taşırlar HDL ler kolesterolü başka dokulardan karaciğere taşırlar

27 Özetle; HDL: En küçük hacme sahip (boyut olarak en küçük), ancak protein içeriği en fazla olan; kolesterolü dokulardan karaciğere taşıyarak temizleme görevi üstlenen ve iyi kolesterol olarak da bilinen lipoproteindir.

28 Plazma lipid düzeyi Sağlıklı bir erişkinin kan plazmasında 8-10 saatlik açlıktan sonra total olarak % mg kadar lipid bulunur. Bunun ¼ ü trigliserid, % mg ı kolesterol %160 mg kadarı fosfolipiddir

29 Hiperkolesterolemi (kan kolesterol düzeyi yüksekliği) Hiperkolesterolemi ile ateroskleroz ve dolayısıyla koroner kalp hastalığı arasında ilişki olduğu bilinmektedir Serum total kolesterolü 200 mg/dl den düşük ise düşük aterosklerotik kalp hastalığı riski, mg/dl arasında ise orta aterosklerotik kalp hastalığı riski, 250 mg/dl den yüksek ise yüksek aterosklerotik kalp hastalığı riski var demektir.

30 Serum LDL-kolesterol ve HDL-kolesterol düzeylerindeki değişmeler, aterosklerotik kalp hastalığı riski bakımından önemlidir Serum LDL-kolesterol düzeyi %130 mg dan düşük ise düşük aterosklerotik kalp hastalığı riski, % mg arasında ise orta aterosklerotik kalp hastalığı riski, %160 mg dan yüksek ise yüksek aterosklerotik kalp hastalığı riski var demektir.

31 Serum HDL-kolesterol düzeyi %45 mg dan yüksek ise düşük aterosklerotik kalp hastalığı riski, %35-45 mg arasında ise orta aterosklerotik kalp hastalığı riski, %35 mg dan düşük ise yüksek aterosklerotik kalp hastalığı riski var demektir.

32 Kan analizinde lipid profilinde aşağıdaki bağlantı sözkonusudur: VLDL = Trigliserid 5 Total Kolesterol = VLDL-Kol + LDL-Kol + HDL-Kol yani; Total Kolesterol = Trigliserid + LDL-Kol + HDL-Kol 5