OKUL ÖNCESİ ÇOCUĞU KİMDİR? İçindekiler Dizini

Transkript

1

2 İçindekiler Dizini OKUL ÖNCESİ ÇOCUĞU KİMDİR?...3 BİZDEN GELENLER...4 Her Çocuğun Olmak istediği Bir Hayali Vardır...5 ÇOCUKLARIN SEVDİĞİ TARİFLER...6 UĞUR BÖCEKLERİ ÖĞLE GRUBUNDAN AYVA REÇELİ TARİFİ...8 ARALIK AYI SEVGİ MENÜSÜ...11 AYIN ÖDEVİ...12 ÇOCUKTA ÖZ SAYGIYI GELİŞTİRECEK 20 KURAL:...13 Şartsız Sevgi Göstermek...13 Sinirli Olmanızdan Sorumlu Olduğunu Belirtmek...13 Açık İsteklerde Bulunmak...14 Dinlemeyi Öğrenmek...14 Çocuğunuzun Duygularını Ciddiye Almak...15 Çocuğun Varlığını Kabul Etmek...15 Çocukla Yalnız Vakit Geçirmek...16 Çoçugun Bazı Şeylerin Kendisinin Yapmasına İzin Vermek...16 Çoçuğun Özel Eşyalarına Saygı Göstermek...17 Çocuğun Düşüncelerine Saygı Göstermek...18 Çocuğun Yeteneklerini Kabul Etmek...18 Çocuğun Tercihlerine Saygı Göstermek...18 Çocuklara Önemli Olanın Vücutları Olmadığını Öğretmek...19 Çocuk İçine Kapanıksa Yardım Etmek...19 Sevgiyi Fiziksel Olarak İfade Etmek...20 Çocukla Göz Seviyesinde Konuşmak...20 Çelişkili Mesajlar Vermekten Sakınmak...21 Duygularınızı Çocukla Paylaşmak...21 Her Çocuğun Tek Olduğu Üzerine Odaklanmak...21 HAYDİ BİLMECE SORALIM?...22 ŞİMDİ HİKAYE ZAMANI...24 TUTUMLU ÇOCUK...24 OKUL ÖNCESİ ÇOCUĞU KİMDİR? Çocuklar bir günde bebeklikten okulöncesi döneme geçmezler. Siz çocuğunuzun ne kadar aksi 2

3 ve işbirliğine girilmesi ne kadar zor bir çocuk olduğunu düşünüp durur ve bu duruma üzülürken bir süre sonra çocuğunuzun gerçekten büyümüş olduğunu, bir bebek gibi değil de bir çocuk gibi davrandığını farkedersiniz. En azından günün büyük bir kısmında böyle davranır. Bir çocuğu çocukluk dönemine sokan asıl değişmeler 2,5 3,5 yaşları arasındaki değişmelerdir.bir okul öncesi çocuğu dil gelişimi sayesinde artık daha az şey yapmaya daha çok şey söylemeye başlar. Becerileri artar ve daha çok şeyi başarır. Daha çok şeyi başardığını hissettikçe kendini daha çok içinde yaşadığı dünyanın bir parçası sayar ve o dünyayı genişletmek için daha çok zaman ve enerji harcar. Çocuğunuzun kendi kendine soyunma, yemek yeme ve ayakkabılarını giyme gibi becerileri arttıkça size daha fazla zaman kalır; ancak bu kez de kalan zaman çocuğun büyüleyici zihin gelişimini keşfetmek ve izlemekle geçer.günden güne daha çok şeyi hatırladığını, daha önce öğrendiği bir şeyi unutmayıp yeni bir durumda kullandığını, isteklerini ertelemede zorlandığını ama seçim şansı verildiğinde basit seçimleri yapabildiğini görürsünüz. Okul öncesindeki çocuklar kendi etkinliklerini yetişkinlerin yaptığı gibi,hareket, düşünme ve duygulanım olarak ayrıştıramazlar. Bedenlerini kendileri olarak düşündükleri için bedenin gücü ve ne ölçüde etkili kullanıldığı her iki cinsiyet için de önemlidir. Bedeniyle yaptığı bir işte başarısız olan çocuk kendini tümüyle başarısız hisseder. Kendi gücünü bilmek, kendini ortaya koymak ve başarabileceklerini görmek ister. Yürüyebildiğini bilir, fakat ne kadar hızlı yürüdüğünü görmek ister, tırmanabildiğini bilir, fakat gördüğü bir duvara tırmanıp tırmanamayacağını merak eder. Bilek kuvvetiyle kaldıramadığı bir eşyayı omzuna kuvvet vererek kaldırabileceğini görür. Deneyimleri sonunda bizim için sıradan olan pek çok şeyi keşfeder. Örneğin, ayaklarını biraraya getirerek topu durdurabileceğini, avuç içinde ıslak kumu taşıyabileceğini fakat kuru kumu taşıyamayacağını, bayır aşağı koşabileceğini oysa bayır yukarı koşamayacağını, bir tahtanın üstünde elleri iki yana açık olarak yürüyebileceğini fakat lolipopu ağzına koymak istediğinde düşeceğini yaşayarak öğrenir.bedeni ve zihni birlikte hareket ettiği için televizyonda dört nala giden atları gördüğünde kendisi de odada öyle koşar, bağırır, zıplar ve yerinde duramaz. Duygularını da hala bir ölçüde bedeniyle ifade etmeye devam ettiği için kızınca ağlayıp kendini yere atabilir. Sevgisini göstermek için gelip sık sık sizi öpebilir. Bu davranışlar içindeki bir çocuk, özellikle kalabalık yerlerde bu tür duygu gösterimleri sebebiyle utandırılmamalı ve fiziksel ceza uygulanmamalıdır.bir okulöncesi çocuğa sahip olmanın en zor tarafı, onun duygularını, düşüncelerini ve davranışlarını kabul etmek ancak onu incitmeden bunların uygun biçimde nasıl ortaya konulacağını öğretmektir. 3

4 BİZDEN GELENLER 1-Hangi haklara sahip olmak isterdin? -Zengin Olmak(KEREM GÜZEL) -Düşünmek(ALPEREN KAYRA KENDİR) 2-Oyuncaklar zarar verir mi? -Oyuncaklar zarar vermez,onların kulakları,gözleri,elleri,burnu yok(r.çağdaş KÜÇÜK) -Kibrit gibi oyuncaklar zarar verir(mirza BEKAR) 3-En sevdiğin yılbaşı hediyesi? -Çorap(İBRAHİM DENİZ) -Yılbaşı şapkası(nisa GÖÇER) -Ütü masası(berra TOPLAMCIOĞLU) Her Çocuğun Olmak istediği Bir Hayali Vardır Sevgili anneciğim, babacığım; Bütün duygu ve düşüncelerimi dile getirebilseydim, yeni yıla girerken, size şunları söylemek isterdim. Sürekli bir büyüme ve değişme içindeyim. Sizin çocuğunuz olsam da sizden ayrı bir kişilik geliştiriyorum. Beni tanımaya ve anlamaya çalışın. Deneme ile öğrenirim. Bana ayak uydurmakta güçlük çekebilirsiniz. Oyunda, arkadaşlıkta ve uğraşlarımda özgürlük tanıyın. Beni her yerde, her zaman koruyup kollamayın. Davranışlarımın sonuçlarını kendim görürsem daha iyi öğrenirim. Bırakın kendi işimi kendim göreyim. Büyüdüğümü başka nasıl anlarım? Büyümeyi çok istiyorsam da ara sıra yaşımdan küçük davranmaktan kendimi alamıyorum. Bunu önemsemeyin. Ama siz beni şımartmayın. Hep çocuk kalmak isterim sonra. Her istediğimi elde edemeyeceğimi biliyorum. Ancak size verdikçe almadan edemiyorum. Bana yerli yersiz de söz vermeyin. Sözünüzü tutamayınca sizlere güvenim azalıyor. Bana kesin ve kararlı davranmaktan çekinmeyin. Yoldan saptığımı görünce beni sınırlayın. Koyduğunuz kurallar ve yasakların hepsini beğendiğimi söyleyemem. Ancak, hiç kısıtlamayınca ne yapacağımı şaşırıyorum. Tutarsız davrandığınızı görünce hem bocalıyor, hem de bundan yararlanmadan edemiyorum. Öğütlerinizden çok davranışlarınızdan etkilendiğimi unutmayın. 4

5 Beni eğitirken ara sıra yanlışlar yapabilirsiniz. Bunları çabuk unuturum. Ancak birbirinize saygı ve sevginizin azaldığını görmek beni yaralar ve sürekli tedirgin eder. Çok konuşup çok bağırmayın. Yüksek sesle söylenenleri pek duymam. Yumuşak ve kesin sözler bende daha iyi iz bırakır."ben senin yaşında iken..." diye başlayan söylevleri hep kulak ardına atarım.küçük yanılgılarımı büyük suçmuş gibi başıma kakmayın. Bana yanılma payı bırakın.beni, korkutup sindirerek, suçluluk duygusu aşılayarak uslandırmaya çalışmayın. Yaramazlıklarım için beni kötü çocukmuşum gibi yargılamayın.yanlış davranışım üzerinde durup düzeltin.ceza vermeden önce beni dinleyin.suçumu aşmadığı sürece cezama katlanabilirim.beni dinleyin.öğrenmeye en yatkın olduğum anlar, soru sorduğum anlardır.açıklamalarınız kısa ve özlü olsun. Beni yeteneklerimin üstünde işlere zorlamayın. Ama başarabileceğim işleri yapmamı bekleyin. Bana güvendiğinizi belli edin.beni destekleyin; hiç değilse çabamı övün. Beni başkalarıyla karşılaştırmayın; umutsuzluğa kapılırım. Benden yaşımın üstünde olgunluk beklemeyin. Bütün kuralları birden öğretmeye kalkmayın; bana sure tanıyın.yüzde yüz dürüst davranmadığımı görünce ürkmeyin. Beni köşeye sıkıştırmayın; yalana sığınmak zorunda kalırım.sizi çok bunaltsam bile soğukkanlılığınızı yitirmeyin. Kızgınlığınızı haklı görebilirim, ama beni aşağılamayın. Hele başkalarının yanında onurumu kırmayın. Unutmayın ki ben de sizi yabancıların önünde güç durumlara düşürebilirim. Bana haksızlık ettiğinizi anlayınca açıklamaktan çekinmeyin. Özür dileyişiniz size olan sevgimi azaltmaz; tersine, beni size daha çok yaklaştırır. Aslında ben sizleri olduğunuzdan daha iyi görüyorum. Bana kendinizi yanılmaz ve erişilmez göstermeye çabalamayın. Yanıldığınızı görünce üzüntüm büyük olur. Biliyorum, ara sıra sizi üzüyor, belki de düş kırıklığına uğratıyorum. Bana verdikleriniz yanında benden istediklerinizin çok olmadığını da biliyorum. Yukarıda sıraladığım istekler size çok geldiyse birçoğundan vazgeçebilirim; yeter ki beni ben olarak seveceğinize olan inancım sarsılmasın. Benden "Örnek çocuk" olmamı istemezseniz, ben de sizden kusursuz anababa olmanızı beklemem.sevecen ve anlayışlı olmanız bana yeter. Sizin çocuğunuz olarak doğmak elimde değildi. Ama seçme hakkım olsaydı, sizden başka kimsenin çocuğu olmak istemezdim. Sevgiler, Çocuğunuz 5

6 ÇOCUKLARIN SEVDİĞİ TARİFLER Mozaik Pasta tarifi Üzeri için İri dövülmüş antep fıstığı Yapılışı: Malzemeler (8 kişilik) 100 gr tereyağı 1.5 çay bardağı toz Şeker 1.5 çay bardağı süt 4 yemek kaşığı kakao 350 gr pötibör bisküvi Tereyağını eritin. Şeker, süt ve kakaoyu ekleyip karıştırın. Bisküvileri küçük parçalara ayırıp karışıma ilave edin ve iyice harmanlayın. Dikdörtgen bir servis tabağına streç folyoyu serin. Üzerine dikdörtgen olacak şekilde karışımı aktarıp folyoyu karışımın üzerine kapatın. Elinizle üçgen şekil verin. Derin dondurucuda 3 saat bekletin. Buzdolabından çıkarıp üzerini bol miktarda iri çekilmiş antep fıstığı ile süsleyin. 6

7 UĞUR BÖCEKLERİ ÖĞLE GRUBUNDAN AYVA REÇELİ TARİFİ Malzemeler: 1 kg ayva 1 kg şeker Birkaç damla limon Yapılışı: Ayvalar yıkanır ve kabukları soyulup, rendelenir.1gece şeker ile beraber bekletilir. Ertesi gün dk. kaynatılır.ocaktan inmesine yakın birkaç damla limon damlatılır. Reçel soğumaya bırakılır, daha sonra uğurböcekleri öğle sınıfı ile afiyetle yenir ARALIK AYI SEVGİ MENÜSÜ Birkaç yıl önce giydiği kıyafetler çıkarın ve tekrar giydirmeye çalışın. Giysilerinin küçük geldiği ve kendinin büyüdüğüne dikkat çekin. Çocuğunuz size bir sır verdiyse ve bunu kimseye söylememenizi istediyse, onun bu dileğini yerine getirin. Size söylediği sırrı başkasına aktardığınızı duyarsa sizi güvenilmez bulur. Ve üzülür.tıpkı bizim gibi Merdivenden inip çıkarken merdivenleri birlikte sayın. Çocuğunuzla birlikte bir postaneye gidin ve çocuğunuzun sevdiği değer verdiği birine yılbaşı kartı atın. Bu gün ne elektronik postayı kullansak da çocuklarınızın postaneyi öğrenmesini ihmal etmeyin. Söylediklerinizden çok, onu nasıl söylediğiniz önemlidir. İfadelerinizin olumlu olmasına dikkat edin. Kim O demeden kapıyı açmaması gerektiğini öğretin. Bunun için kapı çaldığında çocuğunuzun kapıyı açmasına fırsat verin. 7

8 Çocuğunuz gerginliğini yada çok çaresiz olduğunda sadece o anı kurtarmak adına yerine getiremeyeceğiniz sözler vermeyin.bir süre sonra bu vaadlerinizin de yeterli olmayacağını görürsünüz.üstelik çocuğunuzun da güvenini kaybetmiş olursunuz. Çocuklarınızın korkuları ile alay etmeyin. Korkuları ile ilgili konuşmak yerine 2Evimiz çok emniyetli üstelik biz seni kuruyabilecek kadar güçlüyüz. Vb ifadeler kullanarak kendisini koruyabileceğinize inanmasını sağlayın. Sabah ilk karşılaştığınız insanlar günaydın, akşam ayrılırken hoşça kal bir işle meşgul birine kolay gelsin diyerek çocuğunuzun sosyal alışkanlıkları için model olun. Mümkün olduğunca her ay bir insan resmi çizdirin. Benim için bir insan resmi çizermisin ya da kendi resmini çizer misin? İnsan resimsindeki gelişimi takip edin tarih sırasına göre dosyalayın zaman zaman insan resimleri hakkında sohbet edin. Bu resimler çocuğunuzun zihinsel gelişimi hakkında size ipuçları verecektir. Çocuğunuzla geçirdiğiniz her an mutlu olaylar yaşayamayabilirsiniz. Her şeyin yolunda gitmesi için çaba sarfetsek de bu olası değildir. Kendinii ve çocuğunuzu yolunda gitmeyen şeylerin varlığına hazırlayın baş etme yollarınızı zenginleştirin. Çocuklar matematikle okuldan önce karşılaşırlar. Çocuğunuza birebir eşleştirme yapabileceği fırsatlar tanıyın. Her tabağa bir bisküvi, her bardağa bir kaşık, masadaki her kişiye bir peçete Gibi bire bir eşleme ileri matematiğin temelini oluşturur. Eğer..yaparsan,bende.yapacağım şeklinde bir şeyin karşılığı olan davranışı göstermesini istemeyin.çocuğunuzu rüşvete alıştırırsınız. 8

9 AYIN ÖDEVİ Çocuğunuzla birlikte kurabiyeler hazırlayın ve bunu arkadaşlarıyla paylaşmasına izin verin. Yeni yılda ne kadar büyüdüğünü görmek için boyunu bir duvara işaretleyin ve düzenli aralıklarla boyunu ölçün büyüdüğünü görmek çocuğunuzun kendine güveninin artıracaktır. ÇOCUKTA ÖZ SAYGIYI GELİŞTİRECEK 20 KURAL: Öz saygı, mutlulukla ve hayattaki başarıyla ilgilidir.bazı düşünürlere göre öz saygı, tamamen aile sevgisiyle birlikte iyi bir ğitimin ürünüdür. New York'lu psikolog ve gençlik terapisti Prof. Dr. Barbara Berger'e göre öz saygı, çocuğun kendi kendisiyle gurur duymasıdır.yüksek öz saygıya sahip olmak, çocuğun hem sevgi dolu hem de yetenekli lmasını sağlamaktadır. Çocuk, değerli olduğuna inanmalı,bir şeylerönermeli ve kendi kendisiyle ve çevresiyle barışık olmalıdır. Çocuğun sevgiyi ve yeteneğini hissetme derecesi, gelecekteki yaşamında onu her alanda etkileyecektir. Aynı zamanda da, çocuğun yaratıcılık yeteneğini, diğerleriyle ilişkisini ve başarılı olmasını belirlemede önemli bir faktör olmaktadır. Ebeveynler, çocuğun öz saygısının ilk temellerini oluştururlar. Çocuğun kendini sevgi dolu ve yetenekli hissetmesi için aileler neler yapabilir? İşte burada öz saygıyı geliştirecek 20 yol bulunmaktadır. 9

10 Şartsız Sevgi Göstermek Çocuğunuz her ne yaparsa yapsın ona değer verdiğinizi ve kabul ettiğinizi bilmesini sağlayın. Ev ona göre için, risk ve tehlikelerle dolu dünyadan döndüğü zaman, sevgi için, emniyetli bir yakıt alma istasyonu gibidir. Mesajlarınız "Seni seviyorum - odanın kirli olmasına rağmen, kız kardeşin kadar atletik olmamana rağmen, notlarının çok iyi olmamasına rağmen, yaptıklarından hoşlanmama rağmen - hala seni seviyorum" olmalıdır. Onu hala sevdiğinizi göstermek ve çocuğunuzun yanlış davranışını düzeltmek için, onun doğru yaptığı bir şeyi görerek işe başlayabilirsiniz. Örneğin, odası karma karışıksa ve sadece yatağını toplamış ise ona "Gerçekten yatağını topladığına çok sevindim. Şimdi senden istediğim şey masanı temizlemen" diye ifade edin. Sinirli Olmanızdan Sorumlu Olduğunu Belirtmek 4 yaşındaki çocuğunuz oyuncağını yatmakta olan kardeşinin beşiğine fırlattığı için sinirlisiniz. Onun böyle bir hareketinde sinirinizi ona nasıl aktarırsınız? Prof. Dr. Thomas Gordon'un önerdiği en basit mesaj "Ben" mesajıdır. "Sen kötü bir çocuksun!" ya da "Sen aptalsın!" yerine, "Sen böyle yaptığında, ben.../... hissediyorum","sen oyuncaklarını attığında kendimi sinirli hissediyorum. Ona gerçekten zarar verebilirdin" diyebilirsiniz. Buradaki mesaj, duygularınızın onun çocuk dünyasına değil onun belirli davranışlarına yönelik olduğudur. Açık İsteklerde Bulunmak Çocuğunuzun ondan ne istediğinizi bilmesini sağlayın. Bu ona alternatif davranışları öğrenmesi için bir şans verecektir. Örneğin; "Oyuncaklarını kardeşinin beşiğine atmamalısın. Bunun yerine o uyandığında ona trenini gösterebilirsin" şeklinde bir açıklama yapılmalıdır. İstekleri ona açıkca belirtmek, ondan ne istediğinizi anlamasını kolaylaştıracaktır. 10

11 Dinlemeyi Öğrenmek Çocukların duyguları, gözlemleri ve algıladıkları dinlenmeye değerdir ve böyle yapmak çocukların öz saygılarını artırmaktadır. Size bir şeyler söylemek istediğinde, gerçekten ona zaman ayıramayacaksanız uygun olmadığınızı ve ne zaman uygun olacağınızı söyleyin. Gordon'un bir başka tekniği olan "Aktif dinleme"de, çocuğunuzu yanınıza çağırıp onu duyduğunuzu ve onun ne söylemeye çalıştığını anladığınızı ifade edin. Mesela 7 yaşındaki bir kız çocuğu şöyle diyebilir: Kız: "Baba sana çok kızgınım ve bir daha odama girmeni istemiyorum". Baba: "Sen gerçekten çok kızgınsın öylemi hımm". Kız: "Evet çünkü sen beni kaymaya götüreceğini söylemiştim ama artık çok geç". Baba: "Oh, anladım. Çünkü seni dışarıda kaymaya götüreceğim konusunda söz verdim ve bu sözü tutmadım. Gerçekten üzgünüm. Çok geç vakte kadar çalıştım ve seni aramayı da unuttum. Bunu yarına alabilir miyiz?" Aktif dinlemeyle aileler, olayları daha çok çocuğun gözünden görmeye başlamakta ve böylece çocuk da duygularına önem verildiğini anlamaktadır. Çocuğunuzun Duygularını Ciddiye Almak Çocuğunuzun korkularını ve negatif duygularını onları reddetmektense ciddiye alın ve onları yenmesine ve kendi çözümünü bulmasına izin verin. Oğlunun canavarlardan korktuğunu öğrenen bir babanın yaklaşımı aşağıda verilmiştir. Oğlan: "Baba yatağa gidemiyorum. Çünkü odamda canavarlar gizleniyor". Baba: "Gel bakalım belki canavarlarla arkadaş oluruz. Canavarlar ne yemekten 11

12 hoşlanıyor biliyor musun?". Oğlan: "Belki tatlı, bisküvi seviyordur". Baba: "Bu hoşlarına gidebilir. Gel canavarlara yemek koyalım. Canavarlara ne istediğini sor? Neden sormuyorsun?". Oğlan: "İnsanları korkutmak istiyor". Baba: "Neden?" Oğlan: "Güçlü hissetmek için" Baba: "Eğer onunla arkadaş olursan sana ne yapabilir?". Oğlan: "Beni koruyabilir." Baba: "Bana iyi bir arkadaş olabilir gibi geliyor ya sana?". Oğlan: "Evet." Bu diyalog sayesinde aileler, çocuğun duygularını ya da neye gereksinimi olduğunu öğrenmekte, çocuk artık canavarın kendisine fazla tesiri olmayacağını görerek daha pozitif düşünmektedir. En önemlisi de çocuğun canavara yansıttığı gücü kendine çevirmesidir. Çocuğun Varlığını Kabul Etmek Annelerin zaman zaman söylenmelerinin hatta jestlerle bile "keşke çocuk doğurmasaydım, o bir yük ve artık dayanamayacağım" diye ifade etmelerinin yanlış olduğu, özellikle bu gibi mesajlar sık sık tekrar edildiğinde çocuğun istenmediği ve kendisine değer verilmediği duygusuna kapılacakları uzmanlarca hatırlatılır. Bu durum özellikle evdeki yeni bebekle ilgili olmasına rağmen, annelerin bu yakınmaları uyumlu bir çocuğun bile istenmediğini düşünmesine neden olmaktadır. Böyle zamanlarda çocukların özel bir ilgiye ihtiyaçları vardır. Aileler yakınları tarafından desteklenmeli ve yaşantıdaki çocuğun varlığına değer verilmelidir. 12

13 Çocukla Yalnız Vakit Geçirmek Bir çok ebeveyn için zaman çok sınırlıdır. Bununla beraber uzmanlar her bir çocukla yalnız zaman geçirmenin çok önemli olduğunu belirtmektedirler. Bir pazar sabahı dışarıda kahvaltı edilebilir veya yemekten sonra parkta küçük bir yürüyüş yapılabilir. Zaman zaman onun seviyesine inip onun kuralları ve oyuncaklarıyla oynamak da yararlı olacaktır. Kardeşini kıskanan ve yeni doğan bebekten dolayı geri planda kalan çocuğunuzla yalnız zaman harcamak için çaba sarfetmelisiniz. Çoçugun Bazı Şeylerin Kendisinin Yapmasına İzin Vermek Ebeveynler genellikle çocuklarının yapmakta zorlandığı işleri üzerlerine alarak onlara yardımcı olduklarını düşünürler. Bu yardım, "Sen bunu yapamazsın. Sen yeterince iyi değilsin" mesajlarını verebilir, ki bu da çocuğun kendine olan saygısını azaltır. Çocukların bir işi başarmak için mücadeleye davet edilmeleri gerekmektedir. Ayrıca çocuklara, problemlerini çözmek ve kendi yeteneklerini keşfetmek için fırsatlar da verilmelidir. Yardım istediklerinde, ilk olarak, o işin üstesinden gelebileceklerine onları inandırarak cesaretlendirmek gerekir. "Hadi bakalım, şu elbiseni kendin düğmeleyebilecek misin görelim?" denilebilir. Ya da direkt olmayan tavsiyelerde bulunulabilir. Örneğin "Baş parmağını ilikten geçirirsen, daha kolay düğmeleyebilirsin". 13

14 Çoçuğun Özel Eşyalarına Saygı Göstermek Anne-babalar, sıklıkla çocuklarına verdikleri oyuncakların ve kitapların kontrolünü elde tutarlar. Örneğin; bir eşyasının atılmasına, çocuktan çok ebeveynler karar verir. Çocuğunuzun o oyuncakla oynama çağının geçtiğini düşündüğünüz halde, çocuğun ona hala ve belki de yıllarca ihtiyacı olabilir. Bu nedenle eşyalarını atmadan önce ona sormalısınız. Çocuğunuzun korkularını ve negatif duygularını onları reddetmektense ciddiye alın ve onları yenmesine ve kendi çözümünü bulmasına izin verin. Oğlunun canavarlardan korktuğunu öğrenen bir babanın yaklaşımı aşağıda verilmiştir. Oğlan: "Baba yatağa gidemiyorum. Çünkü odamda canavarlar gizleniyor". Baba: "Gel bakalım belki canavarlarla arkadaş oluruz. Canavarlar ne yemekten hoşlanıyor biliyor musun?". Oğlan: "Belki tatlı, bisküvi seviyordur". Baba: "Bu hoşlarına gidebilir. Gel canavarlara yemek koyalım. Canavarlara ne istediğini sor? Neden sormuyorsun?". Oğlan: "İnsanları korkutmak istiyor". Baba: "Neden?" Oğlan: "Güçlü hissetmek için" Baba: "Eğer onunla arkadaş olursan sana ne yapabilir?". Oğlan: "Beni koruyabilir." Baba: "Bana iyi bir arkadaş olabilir gibi geliyor ya sana?". Oğlan: "Evet." Bu diyalog sayesinde aileler, çocuğun duygularını ya da neye gereksinimi olduğunu öğrenmekte, çocuk artık canavarın kendisine fazla tesiri olmayacağını görerek daha pozitif düşünmektedir. En önemlisi de çocuğun canavara yansıttığı gücü kendine çevirmesidir. 14

15 Çocuğun Düşüncelerine Saygı Göstermek Çocuğunuzun herhangi bir konuda düşüncesini sormanız, onun duygularının, gözlemlerinin ve algılayışının değerli olduğunu düşünmesini sağlayacaktır. Partiye giderken ne giyeceğinizi ya da öğle yemeğinde ne yapabileceğinizi ona sorabilirsiniz. Tabii her zaman çocuğunuzla aynı görüşte olmayabilirsiniz. Ama ona neden, onun görüşünden farklı bir karara vardığınızın sebeplerini açıklarsanız, düşüncelerinin tamamen faydasız olmadığını anlayabilecektir. Çocuğun Yeteneklerini Kabul Etmek Her yeni beceri ve başarı, onun yetenekli olduğu düşüncesini kuvvetlendirmektedir. Ne kadar küçük olursa olsun her başarısı kabul edilmeli ve ona başarılı olacağı şeyler bulunmalıdır. Ayrıca ebeveynler, onlardan bazı şeyleri kendilerine öğretmelerini isteyebilirler. Yeni bir bilgisayar oyunu oynamayı veya bir sihirbazlık numarasını öğretmesi istenebilir, buradaki mesaj açıktır: "Sen yeteneklisin." Bazı şeyleri yaparken onun yardımı istenebilir. Örneğin; akrabalara hediyeler hazırlarken fikri alınabilir ya da bir çalar saat yardımıyla sabah kendi kendine uyanabilmekte yeterli olduğu gösterilebilir. Çocuğunuzun notları çok kötü olmadıkça, onun başka başarılarının ve çabalarının olduğunu kabullenmesi sağlanabilir. Örneğin; matematikte zayıfsa, fakat ödevlerine özen gösteriyorsa ya da sizden özel yardım istiyorsa, onun çabaları dikkate alınmalıdır. Ayrıca, akademik başarısı iyi olmayan bir çocuğun, atletik ya da artistik başarısı iyi olabilir. Onu bu yeteneklerinden dolayı övmek ve cesaretlendirmek gerekmektedir. 15

16 Çocuğun Tercihlerine Saygı Göstermek Çocuğun kendine olan saygısını artırmanın bir yolu da, onun tercihlerini ve duygularını kabul etmektir. Ebeveynler, çocukları için eğlenceli veya yararlı olan etkinlikleri önerebilirler. Fakat onu ön yargılı davranmaya zorlarlarsa, çocuk kendisinin yeterince iyi olmadığı mesajını alacaktır. Çocuklara Önemli Olanın Vücutları Olmadığını Öğretmek Çocuklar büyürken, yüzlerindeki sivilcelerden veya çillerden rahatsız olmaktadırlar. Ebeveynler, onlara vücudun sadece bir paket olduğunu, gerçek hediyenin içeride olduğunu yani kişiliğin varlığını anlatmalıdırlar. Onların başlarına gelen bu tür problemlerin anlaşıldığı ve o yaşlarda başımıza geldiği, fakat bu tür şeylerin geçici ve kontrolümüz altında olduğu belirtilmelidir. Eğer çocukta kilo veya deri problemi varsa bile, onu nasıl görünürse görünsün sevdiğinizden emin olmasını sağlamalısınız. Eğer çocuk görünüşü ile ilgili bir şeyler yapmak istiyorsa ona yaşantısını değiştirmesini destekleyecek bir şekilde yardım önerilebilir. "Kilondan şikayet ediyor gibi bir halin var. Eğer ilgilenirsen, bu konuda yapabileceğin yeni bir şeyler duydum". Ama "Hayır, teşekkür ederim" cevabına da hazır olunmalıdır. Eğer kabul ederse, onu bir diyet ya da eksersiz programı takip etmesini sağlayarak destekleyebilirsiniz. 16

17 Çocuk İçine Kapanıksa Yardım Etmek Çocukların bazı bozuk ya da sözel olarak rahatsız edici davranışları onların kendilerine saygıları hakkında ciddi mesajlar verebilir. Böyle zamanlarda ebeveynler, sevgiyi ve gerçekleri sunarak yardımcı olabilirler. Onları ciddi bir şekilde dinlemeli, ne demek istediklerini anlamalı ve sonra ne söylemek istediğinizi anlatmalısınız. Örneğin; çocuğunuz, "Ben çok aptalım, hiçbir şeyi doğru yapamıyorum" dediğinde, "Aptal olduğunu düşündüğünü biliyorum, ama seninle aynı görüşte değilim. Belki, bazı şeyleri öğrenmek için daha çok zamana ihtiyacın var, ama biliyorum ki, sen de yeteneklisin. Hatırlasana, oyuncak kamyonunu nasıl da tamir etmiştin? Bu, yaratıcılığı gerektirir." diyerek cevap verebilirsiniz. Bazı ebeveynler, çocuğun güvenini tekrar kazanmasını sağlamak için kişilik özelliklerini kullanmada oldukça duyarlıyken bazıları da çok iyi bir dinleyicidirler. Tepki her ne olursa olsun, çocuk sevildiği ve yetenekli olduğu üzerinde durularak ikna edilmelidir. Sevgiyi Fiziksel Olarak İfade Etmek Ebeveynleri tarafından kucaklanma ve okşanma çocuklarda, kendine saygının gelişmesine yardım etmektedir. Çocuklar sözel olmayan davranışlara karşı çok duyarlıdırlar. Çocuklara "seni seviyorum" demekten çok sevgi, davranışlarla onları okşayarak belli edilmelidir. Çocukla Göz Seviyesinde Konuşmak Çocuklarla konuşurken, daima onlardan yüksekte olmamaya dikkat edilmelidir. Bu onun sadece kendini küçük hissetmesini sağlamakla kalmayacak aynı zamanda ebeveyn ve çocuk arasında büyük bir mesafe olduğuna inanmasına da yol 17

18 açacaktır. Her zaman onunla konuşurken, yanına çömelerek ya da oturarak ya da onu sizin seviyenize çıkararak göz kontağı kurularak konuşulmalıdır. Bu daha yakın bir iletişimi sağlayacaktır. Çelişkili Mesajlar Vermekten Sakınmak Çelişkili mesajlar, ebeveynlerin sözleriyle başka, davranışlarıyla başka bir şeyi ifade ettiğinde ortaya çıkar. Örneğin; çocuğa, çok sinirli olarak yüzüne bakmadan "seni seviyorum" demeniz ya da korktuğunda, gece yanınıza gelebileceğini söyleyip geldiğinde kızmanız onu çelişkiye düşürebilir. Öncelikle çocuğa karşı dürüst olunmalıdır. Kızarken, kızgın olmadığınızı söylememelisiniz. Çocuğa model olunmalı, ona söylediğinizi siz de yapmalısınız. Fikir birlikteliklerinizi ifade etmeli ve verdiğiniz sözleri tutmalısınız. İstekleriniz ve kurallarınız açık olmalı, ne hissettiğinizi ya da ne düşündüğünüzü söylemelisiniz. Sözlerinizle vücut dilinizin birbirine uymasına dikkat etmelisiniz. Duygularınızı Çocukla Paylaşmak Ebeveynler, çocuklarıyla incinebilecekleri duygularını bile paylaştıklarında, onları kendi deneyimlerini ve duygularını kabul etmeye cesaretlendirmiş olacaklardır. Çocuklar, anne ve babalarının anılarını, eğlendikleri ve korktukları anları, nasıl karşılaştıklarını, çocukları olmasının nasıl bir şey olduğunu hikaye şekline getirdiklerinde anne ve babalarını daha yakından tanıyacaklardır. Aile hikayelerini çocuklarla paylaşma, kendi kökleriyle gurur duymalarını sağlayacaktır. 18

19 Her Çocuğun Tek Olduğu Üzerine Odaklanmak Çocuklar hakkında özel şeyleri ebeveynler keşfetmeli ve onlara söylemelidir. Böyle yaparak duyarlı, şiirsel olan çocuğa yaratıcı olma ve kendini dile getirme fırsatı; oldukça uzun boylu bir kız çocuğuna yeni spor dallarının kapısını açma, kariyer ve moda fırsatı verilebilir. Çocuklarda kendine saygıyı geliştirme, üstesinden gelinemeyecek bir iş değildir. İki önemli parçası olduğu- sevgiyi ve yeteneğini hissettirme - akıldan çıkarılmamalıdır. Ve tabii ki, her iki duyguyu besleyecek şekilde davranılmalı ve konuşulmaya çalışılmalıdır. Ebeveynlerin mükemmel olamadıkları ve en iyisini yapamadıkları zamanlar vardır. Fakat en önemlisinin, bir çocuğun sevgiyi düzenli aralıklarla alması olduğu unutulmamalıdır. HAYDİ BİLMECE SORALIM?... daldan dala atlarım kuyrugumdan sarkarım(maymun) pulları var gelin degil suda bulunur kayık degil avucta kayar sabun degil bilinmezsen karşımda egil(balık) 19

20 yük göründe kacar ot körünce koşar(eşek) uzun ayaklı havucu cok sever (tavşan) üstü çayır biçilir altı ceşme içilir(koyun) KIŞ UYKUSUNA YATAN HAYVANLAR Kurbağa, kaplumbağa, ayılar, Yarasalar, yılanlar, kirpi gibi memeli, sürüngen ve kanatlı hayvanların kış uykusuna yattıkları bilinir ama bu doğru değildir. Bu hayvanlar kışın yuvalarında uzun uzun uyurlar ama bu kış uykusu değildir. Normal canlılarda uyanıkken ve uyku halindeyken, vücut ısısında ve metabolizmanın çalışmasında ciddi bir değişikli yoktur. Oysa kış uykusu, hayvanların hayat ile ölümü ayıran çizgiye kadar gelmeleri şeklinde tanımlanabilir. Bazı hayvanların kış uykusuna yatmalarının iki nedeni vardır. Bunlar havanın çok soğuması ve yiyecek bulma zorluğu. Soğuk havada yaşayabilmek için hayvanların daha çok enerjiye ihtiyaç duymalarına rağmen karlı kış günlerinde yiyecek bulma imkanı güçleşir. Kış uykusu bu zor mevsimde hayvanın enerji ihtiyacını azaltır, enerji tasarrufu sağlar. Kış uykusu bildiğimiz şekilde uyumak değildir. Buna bilim dilinde hibernasyon diyorlar. Vücut ısısının ortam sıcaklığına düştüğü bu durumu birçok balık türünde, kurbağalarda, sürüngenlerde, kuşlarda ve memelilerde görebiliyoruz.asıl anlamda kış uykusuna yatan bir hayvanı (hibernatör) gördüğünüzde, ölmüş olduğunu sanabilirsiniz. Vücut ısıları sıfır dereceye kadar düşebilir. Bir dakika içinde sadece birkaç kez nefes alırlar, kalp atış hızı o kadar düşüktür ki, hissedilmez bile. Havalar ısındığında ise hayvanın vücudun normal düzene geçmesi sadece birkaç saat alır. 20

21 Kış uykusuna yatan hayvanlar, uyku süresince kendi vücutlarındaki yağı tükettikleri gibi ara ara uyanarak bulundukları yere yazdan sakladıkları besinleri yiyeceği yiyen hayvanlar vardır. Kış uykusu sırasında hayvanlar vücut ağırlıklarının yüzde kırkına yakının kaybederler. Bu kaybın yüzde 90 ına periyodik olarak uyanmalardaki ısı üretimi ve enerji kaybı neden olurken geri kalan yüzde 10 kayıp ise uyku sırasında olur. Kış uykusu kış boyunca sürmez. Hayvanlar havaların soğumaya başlaması ile birkaç günlük bir uyku periyoduna girerler. Kış mevsiminin şartları ağırlaştıkça bu periyotlar dahada uzar. HAYDİ ÇOCUKLARIMIZLA PARMAK OYUNU OYNAYALIM küçük tırtıl birgün gezmeye çıkmış tıkır da tıkır, tıkır da tıkır...( parmaklarla yürüme taklidi yapılır) bir ağaç görmüş başlamış tırmanmaya (tırmanma hareketi) takır da takır, takır da takır ağaçtan bir yaprak almış başlamış yemeğe (yeme hareketi) çıtır da çıtır, çıtır da çıtır karnı doymuş mutlu olmuş başlamış oynamaya (parmaklar şıklatılır oynama hareketi yapılır ) şıkır da şıkır, şıkır da şıkır çok yorulmuç uykusu gelmiş başlamış uyumaya (uyuma hareketi) mışıl da mışıl, mışıl da mışıl... ŞİMDİ HİKAYE ZAMANI. 21

22 TUTUMLU ÇOCUK Tuğba, bugün ne yaptı biliyormusunuz çocuklar? Tuvaletteki musluklardan biri açık kalmış. Su şarıl şarıl akıyormuş. Tuğba koşup musluğu kapamış. Tuğba'yı öğretmeni görmüş, ona demiş ki: - Aferin Tuğba. Bu davranışın çok hoşuma gitti, ben tutumlu çocukları çok severim, demiş. Tuğba eve gidince olanları annesine ve babasına anlatmış. Onların da çok hoşuna gitmiş. " Aferin kızımıza" demişler. Demişler, ama iş burada bitmemiş. Tuğba, daha çok tutumlu olmak istiyormuş. Tutumlu olmak için başka neler yapmalıymış, bilmiyormuş. Annesine, babasına sormuş. - Boşa yanan lambaları söndürebilirsin, demiş annesi. - Daha çok para biriktirebilirsin, demiş babası. Çünkü kumbarası varmış Tuğba' nın. Tutumlu olmak için bunlar da yetmezmiş tabii. Oyuncaklarına zarar vermeden oynamalıymış. Eşyalarını güzel kullanmalıymış. Tabaktaki yemeğini bitirmeliymiş... Bunları yaparsa "en tutumlu" çocuklardan biri olacakmış. - Bunları yapmak çok kolay, demiş Tuğba. O günden sonra açık gördüğü muslukları, boşa yanan lambaları kapatmış. Kumbarasına daha çok para atmış. Oyuncaklarını, eşyalarını iyi kullanmış. Tuğba' yı gören herkes: " Aferin bu kıza! Böyle tutumlu çocuk görmedik ", demişler. 22