ORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ AĞAÇLANDIRMA DAİRESİ BAŞKANLIĞI

Transkript

1 ORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ AĞAÇLANDIRMA DAİRESİ BAŞKANLIĞI HAVZA PROJELERİNDE ETÜT ÇALIŞMALARI

2 İÇERİK 1. Etüt Proje Tanımı, Amaç ve Kapsamı 2. Yetişme Ortamı Faktörleri 3. Yetişme Ortamı Faktörleri ve Aralarındaki ilişkiler 4. Proje Tanziminden Önce Arazide Yapılacak İşler 5. Proje Düzenleme 6. Projelerde Amaç ve Proje Türünün Belirlenmesi Projelerin Hazırlanması ve Onaylanması 2

3 Ağaçlandırma Erozyon Kontrolü Rehabilitasyon Mera Islahı Çığ Kontrolü Rüzgar Erozyonu Önleme Sel Kontrolü Havza bazlı Tarla ve yol kenarı PROJE ÇEŞİTLERİMİZ 3

4 ETÜT-PROJE TANIMI, AMAÇ VE KAPSAMI ETÜT PROJE Amaç; bozulan tabii dengeyi tesis etmek amacıyla, arazide yetişme muhiti özelliklerini değerlendirerek, doğaya uygun faaliyet ve türlerle uygulama projeleri yapmak veya yaptırmaktır. 4

5 Sahanın mülkiyet ve anlaşmazlık durumu Sosyoekonomik yapısı Amenajman planına ve fiili duruma göre arazinin kullanma durumu PROJE DÜZENLEME Daha önce yapılan çalışmalar KLİMATİK FAKTÖRLER.Ortalama Sıcaklık Ortalama yüksek sıcaklık En düşük sıcaklık Ort. Nisbi nem Yağış>=10mm olan günsayısı Günlük maks. Yağış(mm) Saatlik maks. Yağış(mm) Vejetasyon gün sayısı Donlu günler sayısı En erken en geç don tarihleri Ort. Rüzgar hızı(m/sn) En hızlı rüzgar yönü ve hızı TOPRAK ÖZELLİKLERİ Anakaya türü ve yapısı Toprağın mutlak ve fizyolojik derinliği Toprak tipi Toprak türü Toprak bünyesi Toprağın taşlılığı Toprak yüzeyinin taşlılığı Toprağın drenajı Toprağın reaksiyonu Toprağın tuzluluğu FİZYOGRAF FAKTÖRLER Mevki Makro ve mikro topoğrafya Bakı Eğim Arazi yüzü(rölyef) BİYOTİK FAKTÖRLER Sahanın diri örtü durumu Diri örtü türü(ağaç, ağaçcık, çalı vb.) Karışma oranları Kapalılığı Ortalama boyu Toprak yüzeyindeki çapı Örtü grubu tayini Proje sahası çevresindeki verimli orman durumu Hayvanlar(biyotik zararlılar) Yangın, don, rüzgar, kar, fırtına vb. (Abiyotik zararlılar) 5

6 YETİŞME ORTAMI FAKTÖRLERİ Yetişme Ortamı: Bir ekosistemde belirli canlı topluluklarından oluşan yaşama birliğini etkileyen, fakat bu canlıların işlevleri ile de etkilenen yeryüzü şekli, iklim, anakaya-toprak ve canlılar faktörlerinin oluşturduğu bir bütün olarak tanımlanmaktadır. Orman: Ağaçlar, diğer bitkiler, fauna, mikroorganizma, toprak, hava, su ve iklim gibi faktörlerin karşılıklı etki ve ilişki içinde bulunduğu bir sistemdir. Bu sistem «ORMAN EKOSİSTEMİ» olarak tanımlanmaktadır. 6

7 YETİŞME ORTAMI FAKTÖRLERİ Ağaçlandırma çalışmalarının ilk adımı olan proje düzenleme çalışmalarında orman ekosistemini oluşturan tüm faktörlerin incelenmesi (analiz) ve yorumlanması (sentez) zorunludur. 7

8 Uygulama Projesi Türünün Belirlenmesi: Büroda elde edilen bilgiler ile arazi etüdünde elde edilen anakaya, toprak, iklim, bakı, yükselti ve mevcut flora gibi yetişme muhitini oluşturan faktörler birlikte ve tek tek analiz yapılarak yorumlanır. Diri örtü tipine, erozyon şekline ve şiddetine, yüzeysel taşlılığa, yamaç eğimine, toprak özelliklerine ve analiz sonuçlarına göre yapılacak Uygulama Projesi Türü (ağaçlandırma, erozyon kontrolü, sel kontrolu, yeşil kuşak, tarla ve yol kenarı ağaçlandırmaları, rehabilitasyon, mera ıslahı vb. projeler) belirlenir. Uygulama Projesi Türü idare ile koordineli olarak belirlenir.

9 YETİŞME ORTAMI FAKTÖRLERİ VE ARALARINDAKİ İLİŞKİLER İklim Yetişme Ortamı Şartları Topografya Toprak Vejetasyon 9

10 İKLİM Sıcaklık Donlu Günler Yağış İklim Buharlaşma Yağışın Dağılımı Nemlilik 10

11 İklim Bir yerde uzun süre devam eden atmosferik olayların ortalamasıdır. İklim elemanları: Işık, sıcaklık, hava nemi, yağış, yağışın şiddeti ve yağışın dağılımı, buharlaşma, don ve rüzgârdır. İklim elemanları; Bitki örtüsünün dağılışını, Vejetasyonun tür ve kapalılığını, tayin eder. İklim elemanlarının bireysel olarak etkilerinden çok, toplu etkileri önemlidir. a) Işık: Işığın kaynağı güneştir. Işığın en önemli fonksiyonu; Hayat için gerekli olan enerjinin kaynağını oluşturması, Bitkiler için fotosentez olayını gerçekleştirmesi, Bitkilerin büyüyüp şekillenmesinde etkili olması, Tohumların çimlenmesinde etkili olması, Transpirasyonu artırması, dır. 11

12 b) Sıcaklık: Sıcaklığın kaynağı güneş ışınlarıdır. Güneşten gelen kırmızı ötesi ışınlar dünya yüzündeki cisimlere çarpınca ısı enerjisi haline dönüşür ve onları ısıtır. Sıcaklık üzerinde etkili olan faktörler; enlem derecesi, bakı, arazi şekli, denizden yükseklik, toprağın mekanik bileşimi ve vejatasyondur. Sıcaklığın; Bitkilerin gelişmesi, Toprak ve humus oluşumu, Bitkiler üzerinde transpirasyonu artırması, Solunumu artırması (37derece), Fotosentezi artırması (30 dereceye kadar), Vejatasyonu başlatması veya durdurması, gibi etkileri mevcuttur. 12

13 Genel olarak bitkilerin fotosentezi 0 5 ºC arasında başlar, ºC arasında en yüksek değerini bulur, ºC den sonra ise durur. Bitkilerin hayati faaliyetlerini gösterdiği ( tomurcuklanma, tomurcukların patlaması, yapraklanma, çiçek açma, odun artımı vs. ), ortalama sıcaklıkların +10 ºC üzerinde olan ayları kapsayan devreye vejetasyon devresi denir. Bitkilerin boy artımı yeterli toprak neminin bulunması durumunda ilkbaharda, çap atımı ise yazın olur. Ormancılıkta; ortalama sıcaklık, ortalama yüksek sıcaklık, ortalama düşük sıcaklık, en yüksek sıcaklık derecesi ve günü, en düşük sıcaklık derecesi ve gününün tespiti mutlaka gerekmektedir. 13

14 Sıcaklık ekstremlerinin bitkiler üzerindeki etkileri; Optimum sıcaklıktan bitkinin en yüksek gelişim gösterdiği sıcaklık anlaşılırken eksrem sıcaklık tan da biyolojik olayların hızının azaldığı, bitkilerin yaşamını etkileyen yüksek yada düşük sıcaklıklar anlaşılır. Çok düşük sıcaklıkların bitkiler üzerinde meydana getirdikleri zararlara don zararları denilmektedir. Donma, hücre zarının çatlaması ve madde dolaşımının durması şeklinde meydana gelen mekanik bir olaydır. Bitkilerin düşük sıcaklıktan zarar görmeleri, bitki türüne, en düşük sıcaklığın derecesine, donun ani olarak meydana gelip gelmediğine, dokuların su içeriğine göre değişir. Orman ağaçlarının bir çoğu vejatasyon devresinin sonuna doğru protoplazmalarındaki suyu azaltarak don zararından etkilenmezler. 14

15 Düşük sıcaklıklarda dış ve iç sıcaklıkları arasında oluşan ısı farkı nedeniyle meydana gelen gerilim ve basınç don çatlağı nı meydana getirir. Su miktarı çok olan topraklar donunca topraktaki suyun hacmi genişler ve toprak yüzüne doğru bir kaldırma basıncı gelişir.toprak kalkarken özellikle genç fideleri de birlikte kaldırır.sıcaklık artınca buzlar çözülür ve toprak tekrar yerine oturur.fakat fidanların kökleri açıkta kalır ve soğuktan donar. Buna don atması veya don vurması denir. Düşük sıcaklıklarda toprak suyu yoğunluğunun artmasından (toprak sıcaklığının 25 dereceden sıfır dereceye düştüğü zaman suyun yoğunluğunun iki kat arttığı, kökler tarafından alınmasının ise 2,5 kat defa azaldığı tespit edilmiştir.) dolayı bitki köklerinin su alması güçleşir. Toprakta alınabilecek su olsa bile bir su kıtlığı meydana gelir. Bu durumda esecek bir rüzgar transpirasyonu artıracağı ve gerekli su temin edilemeyeceği için fizyolojik kuraklık meydana gelir. 15

16 Çok yüksek sıcaklıkların bitkiler üzerindeki etkileri; Sıcaklık arttıkça solunum da arttığından solunum için harcanan enerji ve organik madde harcaması da artar. Fotosentezle üretilen maddelerin solunumla tüketilen maddeleri karşılayamaz duruma gelmesine açlık ölümü denir. Transpirasyonla harcanan su, kökler tarafından alınabilen sudan fazla oluca susuzluk ölümü meydana gelir. Kuraklık zararlarını azaltmak için kurak ve yarı kurak bölgelerde; Derin toprak işlemesi yapmak, Derin dikim yapmak, Ot alma ve çapayı zamanında yapmak, Çapayı derin yapmamak, mümkünse fidan çevresinde malçlama yapmak, mümkünse sulama yapmak, gerekir. 16

17 c)hava nemi: İklimi oluşturan ögelerden biri olan nem, atmosferde buhar halinde tutulan su olup belli koşullarda yoğunlaşarak yer yüzüne düşer. Hava nemi ekosistemin su kaybı üzerinde etkilidir. Hava nemi sıcaklık, denizden yükseklik, denize uzaklık, rüzgar durumu,mevsimler ve bitki örtüsü gibi faktörlerden etkilenmektedir. Hava nemi ile bitkiler arasındaki ilişkiler; Havada nem açığı arttıkça buharlaşma da o kadar artacağından bitkide pörsüme başlar. Bitkiler için kuraklık bağıl hava neminin %30 un altına düştüğü,rüzgar hızının 5 m/ san. üzerine çıktığı, hava sıcaklığının da 25 dereceyi geçtiği zaman başlar. Hava nemi azlığı üst toprak nemini etkiler. Buharlaşmanın olduğu 0-20 cm üst toprak tabakasının nem miktarı 20 mm nin üzerinde ise kuraklık zararı sınırlı olacak, 10 mm nin altına düştüğünde ise bitkilerde kuraklık zararı çok olacaktır. 17

18 Nemin Ormana Sınır Çekmesi: Bir yerde doğal olarak ormanın oluşabilmesi için; Kuzey Yarım Kürede Mayıs-Haziran- Temmuz ayları ortalama bağıl nemi > % 50 ise yağmur miktarı 50 mm yeterlidir. Bağıl nem < % 50 ise yağmur minimum 100 mm olmalıdır. Bağıl nem; gölgeli bakılarda, derin topraklarda, ağır bünyeli topraklarda, şiddetli rüzgar almayan yerlerde, çukur alanlarda daha fazladır. 18

19 d)yağış: Yağış miktarı,belirli bir sürede belirli bir alana düşen atmosferik nemin miktarıdır. Yağışlar üzerinde etkili olan faktörler; Enlem dereceleri, Denizden yükseklik, Nemli rüzgarların geldiği yön, bakı, soğuk ve sıcak su akıntıları, büyük su yüzeyleri ve ormanlardır. Yağışların miktarı, şiddeti, süresi, şekli gibi çeşitli karakteristikler; Toprak erozyonu, Toprağın su ekonomisi, Bitkilerin yayılışı ve gelişimi, üzerinde etkilidir. Bu nedenle en yakın yerdeki meteoroloji istasyonunun en az 10 yıllık ölçme değerleri alınır. Alınacak değerler şunlardır; Ortalama Yağış Miktarı(mm) Günlük En Çok Yağış Miktarı(mm) Yağış >10mm Olan Gün sayısı Saatlik Max.Yağış(mm) 19

20 Yağış etkenliği, iklim tipleri ve iklim tiplerinin ifadesi: Bir yerde yağış sularının bitki gelişmesi bakımından topraktaki miktar ve durumuna yağışların etkenliği denir. Sıcaklık ile yağış, yağış ile buharlaşma, yağış ile doygunluk açığı arasındaki ilişkiler matematik formüller halinde gösterilmekte, bir bölgenin yağış etkenliği ve buna dayanarak iklim tipleri nemli, yarı nemli, yarı kurak, kurak şeklinde deyimlerle karakterize edilmektedir. Genel olarak bir bölgeye düşen yağış miktarı buharlaşan miktardan fazla ise o bölge iklimi nemli eğer buharlaşma yağış miktarından fazla ise o bölge iklimi kurak olarak nitelenir. İklim tipleri ile ilgili olarak geliştirilmiş bir çok formüller ve yöntemler vardır. Biz, bunlardan Türkiye şartlarına uyan ve uygulaması kolay olan Erinç Formülü nü kullanmaktayız. 20

21 ERİNÇ YAĞIŞ ETKİNLİĞİ İNDİSİ Erinç Formülü: Yıllık ortalama yağış miktarı(mm) Yağış etkenliği indisi = Yıllık ortalama yüksek sıcaklık( C) 21

22 Rüzgar: Hava hareketleri ve Rüzgarın; fiziksel çevre üzerinde kurutucu etkisi(buharlaşma ile su kaybı artar. su alımı azalır, ölü örtü ayrışmasını engeller),taşıyıcı etkisi (toprak tanecikleri,ölü örtü, kar), nem ve karbondioksit dengesini sağlama etkisi vardır. Rüzgarın mekanik etkileri rüzgar devriği veya rüzgar kırığı, bayrak oluşumu dur. Fizyolojik etkileri ise; kış kuraklığı, organik madde üretiminin azalması, çiçek tozlarının ve tohumlarının dağılmasıdır. Bitkilerin dağılışı ve gelişimi üzerinde, Bitkilerin morfolojisi ve anatomisi üzerinde, Buharlaşma ve fotosentez üzerinde, önemli etkisi vardır. Rüzgarın yönü, şiddeti arazi yapısına göre değişmektedir. Sırt, boyun ve tepelerdeki rüzgar hızı daha fazladır. Rüzgar erozyonu ile mücadele edebilmek için rüzgarın ana yönü ve şiddetinin bilinmesi gerekmektedir. 22

23 TOPOGRAFYA Denizden Yükseklik Bakı Meyil Mevkii Topografya Yüzey Şekli 23

24 1-Mevki, genel ve özel mevki olmak üzere ikiye ayrılır: a) Genel mevki : Yöreye verilen genel adı(enlem ve boylam dereceleri), denize olan yatay uzaklığı, jeomorfolojik yapıyı içerir. Genel mevkiinin iklim ve bitki örtüsü üzerinde etkileri; 1.Enlem dereceleri kuzey ve güneye doğru büyüdükçe sıcaklık düşmekte yağış miktarı ve rejimi değişmektedir. bitki toplumlarının yayılışı etkilenmektedir. 2.Denizden uzaklaşıldıkça deniz ikliminden karasal iklime geçilmektedir. 3.Ekstrem özelliklere sahip olan çok yüksek yerler,sivri tepeler ve çukurlar bitkilerin yetişmesine sınır çekebilmektedir. b) Özel mevki : Yöresel ismi(hasandağı ormanı,melendiz meşe ormanları), denizden yükseklik, bakı, eğim, arazi yüzü şekli (Röliyef) ve komşu çevre gibi özelliklerle tanımlanır.bu faktörlerin diğer faktörler üzerindeki etkileri; 2- Denizden yükseklik; Toprak özellikleri, iklim ve vejetasyon yapısı üzerinde etkili olmaktadır. 24

25 Denizden belirli bir yüksekliğe kadar (ülkemizde m); Sıcaklık düşmekte, Havanın su tutma kapasitesi (doygunluk nemi) azalmakta, Buna karşın bağıl nem, yağış ve rüzgar artmakta, Düşük sıcaklık, fazla nem ve yağıştan dolayı bazlar yıkanmakta, Toprak reaksiyonu asit özellik göstermekte, Toprakta biyolojik aktivite tamamen durabilmekte, Taabii gençleştirme ve ağaçların beslenmesi güçleşmekte, Ağaçlandırma faaliyetleri zorlaşmakta, Vejatasyon devresi kısalmakta, Sıcaklığın ve yağışın etkilenmesine bağlı olarak düşey orman zonları oluşmaktadır. 25

26 3- Bakı: Bakı;bir yerin sıcaklık, yağış durumu, don etkisi ve güneş ışınlarını alması bakımından etkilidir. Ülkemizde kuzey, kuzeydoğu, kuzeybatı ve doğu bakıları genel olarak gölgeli bakılardır. Gölgeli bakılarda, aynı bölgedeki güneşli bakılara göre toprak daha nemli, daha serin ve buharlaşma daha azdır. Vejatasyon devresi daha geç başladığı için ilk bahar don zararı daha azdır. Meşcere kapalılık derecesi daha yüksektir. Karlar daha yavaş eridiğinden toprağa sızan su miktarı daha fazladır. Vejatasyon devresi daha kısadır. Güney, güney doğu, güneybatı ve batı bakılar ise güneşli bakılar olup daha sıcaktır, ısınma fazla olduğundan nem kaybı daha fazladır, Don tehlikesi gölgeli bakılara göre daha fazladır. Bakı, sahaya dikilecek tür seçimi, dikim zamanı ve tesis amacının tespiti bakımından önemlidir. 26

27 4 -Eğim: Arazi eğimi arttıkça; Yağış sularının yüzeysel akışı artar, Erozyon tehlikesi çoğalır, Toprak derinliği azalır, Don tehlikesi azalır, İskeletçe zengin sığ ve kurak topraklar oluşur, Toprak işleme metotlarının seçimi ile ekipman seçiminde belirleyici bir faktördür. 5- Arazi yüzü şekli ( Rölyef ) : Bir yerin özellikleri ile toprakların su ve besin maddesi ekonomisi üzerine etkilidir. Ova, yamaç, sırt, tepe, etek, çukur vb. deyimlerle tanıtımı yapılmaktadır. Sırt ve sırta yakın yamaç kısımlarında topraklar sığ, fakir ve kurak olurlar. Çukur yerlerde ise soğuk hava bitki gelişmesini engelleyecek kadar fazla miktarda toplanıp kalabilir. Tepe, sırt,don çukuru, kokurdan gibi ekolojik bakımdan elverişsiz arazi şekillerinde ekonomik ağaçlandırmalar yapılmamalıdır. 27

28 VEJETASYON Diri Örtü Durumu Bitkinin ortalama boyu Kapalılık Karışım Oranları Vejetasyon Yüzey Şekli Diri örtü türü Bitkinin yüzeydeki çapı 28

29 Vejatasyon: Vejetasyonu, orman çalı ve çayır gibi çeşitli bitki toplulukları oluşturur. Su harcamaları bakımından değişik derecede etkilere sahiptir. Mevcut toprak florası o yerin su ekonomisi bakımından bir gösterge olabilir. Ülkemiz bitki coğrafyası bakımından dünya üzerinde ayrılmış bölgelerden; avrupa - sibirya orman rejimi, akdeniz orman,maki,maki-step rejimi, iran turan step rejimi, içine girmektedir. Vejatasyonun; ışık üzerinde, sıcaklık üzerinde, yağış oluşumu, rüzgarın yönünü değiştirme ve hızını kesme, su akış rejiminin düzenlenmesinde, etkileri vardır.. 29

30 TOPRAK Bünyesi Toprağın Fiziksel Özellikleri Strüktürü Toprak Tuzluluk Kireç Gözenekliliği Sıcaklığı Toprağın Kimyasal Özellikleri ph Katyon Değişim Kapasitesi Bitki Besin Elementleri Makro Elementler Mikro Elementler 30

31 a)toprağın fiziksel özellkleri: Toprağın fiziksel özellikleri deyince toprağın tekstürü, toprak derinliği,bağlılığı, geçirgenliği, toprak rutubeti ve buna bağlı özellikler anlaşılır.bu sayılan özelliklerin etüdü arazide toprak profili üzerinde yapılır. Toprak Horizonları: Bir toprak profili iyice incelenirse, bu profilin renk, tekstür,strüktür vb. özellikler bakımından farklı olan ve birbiri üzerinde yatan tabakalardan oluştuğu görülür. Bu yatay tabakalara horizon denir. Horizonlar, klimatik, biyotik, arazi şekli ve anakaya gibi doğal faktörlerin etkisiyle uzun zaman periyotlarında oluşmuşlardır. A Horizonu ( Yıkanma Horizonu ): Mineral toprağın en üst kısmında olan,klimatik etkenlerle doğrudan doğruya temasta bulunan ve en fazla humus maddelerine sahip olan horizondur. Humus etkisi nedeniyle genellikle koyu renktir. 31

32 B-Horizonu ( Birikme Horizonu ): A horizonunun altında bulunan ve bu horizondan yağış suları ile taşınarak getirilmiş maddelerin biriktiği horizondur.bu horizon bazı koşullarda ayrışma olaylarının da cereyan ettiği horizondur. C-Horizonu ( Anamateryal Horizonu ): Üstündeki B horizonunu meydana getiren horizondur. Eğer mekanik yollarla gevşemiş ve parçalanmış ise Cv ismini alır.ayrışmamış sert kaya halinde ise Cn ismini alır. a.1) Toprak türü: (tekstür) Toprak materyalinin tane büyüklüğü bakımından bileşimini belirleyen bir deyimdir. Tekstür sınıfı üçtür. Bunlar; Kum,toz ve kildir. Toprak türü çeşitleri: Toprak türü çeşitleri toprağın içinde bulunan toz kum ve kil oranlarına göre sınıflandırılmaktadır. Bunlar;kum,toz,kil,balçıklı kum, kumlu balçık, killi balçık, balçıklı kil dir. 32

33 a.2) Toprak Strüktürü: Toprak taneciklerin oluşturan kum, toz ve kilin istiflenmesidir. Toprağın üç ana strüktür sınıfı vardır. Tek tane strüktürü, Masif strüktür, Kırıntı strüktürü, a.3) Toprak Taşlılığı:( Toprağın iskelet miktarı) Toprağın iskelet miktarı denilince,çapları iki mm den büyük olan mineral parçaları anlaşılır. Taş ve çakıllar toprağın su tutma kapasitesi, geçirgenliği, besin ve sıcaklık ekonomisi üzerinde önemli bir role sahip olduğundan her horizon için veya her 30 cm toprak derinliği için hacmen % olarak tespit edilir. 33

34 a.4)toprak derinliği: Sert anakaya üzerinde yatan ince taneli gevşek mataryalin kalınlığıdır. Buna «mutlak toprak derinliği» denir. Köklerin yayılabildiği derinliğe ise «fizyolojik toprak derinliği» denir. Derinlik ( cm ) Toprak Derinliği 0-30 Sığ Tanımı Tanım Taşsız-az taşlı 0-25 Orta taşlı Çok taşlı Profilin İskelet % si Orta derin İskelet ( litosolik ) Derin Yüzeysel Oranı (%) Taşlılık Taşlılık Sınıfları a.5)toprak rengi: Toprak rengi,bilinen renklerden hangisine benziyorsa o terim kullanılarak tanıtılabilir.her horizon için tespit edilir. Toprak rengi bir takım toprak özelliklerini ifade etmesi ve genetik horizonların,dolayısı ile klimatik toprak tiplerinin ayrılması bakımından büyük bir önem taşır. Örneğin alacalı renk, kötü dranaj koşullarını,fazla koyu renk organik madde fazlalığını, açık soluk renk aşırı yıkanma olaylarını gösterir. 34

35 a.6)toprağın Humus Miktarı: Toprakta ne kadar çok humus varsa genel olarak rengi o kadar koyu olur. Toprak organik maddesinin(humusun) arazide tanıtımı laboratuar analizlerine göre belirtilir. Organik madde% si 1 den az humus bakımından pek az 1-2 humus bakımından fakir 2-5 orta derecede humuslu 5-10 humus bakımından zengin humus bakımından çok zengin turbamsı 30 dan çok turba Humus tipleri: Ham humus, Çürüntü tipi humus, Mul tipi humus, 35

36 a.7) Kök Yayılışı: Bitki köklerinin toprakta inebildiği derinlik ile topraktaki kök yoğunluğunu ifade eder.topraktaki su, hava ve besin ekonomisi hakkında bilgi vermesi,horizonların su geçirgenliği ve havalanması hususunda etkili bulunduğundan önemlidir. a.8) Drenaj: Toprağın su tutma kapasitesini aşan fazla suyun toprak içinde yanlara ve aşağı doğru sızıp gitme hareketidir.buna<toprağın geçirgenliği denir.aşırı drenaj, iyi drenaj, zayıf drenaj olarak ifade edilir. Drenaj toprağın; Tekstür ve strüktürüne, Toprağın kuru ve nemli oluşuna, Suyun akıcılığına, Bağlıdır. Orman topraklarının rutubet ekonomisi denilince, bitkilere gerekli suyun topraktaki durumu anlaşılır. 36

37 a.10) Toprak Tipi: Toprak tipini oluşturan faktörler,iklim, biotik faktörler, arazi yüzü şekli,anakaya ve zamandır.ülkemizde bulunan en önemli toprak tiplerinden bazıları;esmer orman toprağı, rentzina, terra rossa, terra fuska,ranker, alüvyal topraklar, kireçli regosoller,iskelet topraklar ve kırmızı balçık topraklardır. b)toprağın Kimyasal Özellikleri: Toprak reaksiyonu,kireci ve tuzluluğu b.1)toprak Reaksiyonu (ph): Toprak ph sı bir toprak çözeltisindeki asitliği veya alkaliliği tanımlayan bir ölçüdür.asitliğin miktarı H+ ve OHiyonlarının konsantrasyonuna bağlıdır. ph logaritmik birim şeklide ölçülür.ph bir birim artarsa,h konsantrasyonu 10 kez azalır. Örneğin ph 4 te ph 7 ye göre 1000 kat fazla H+ iyonu vardır. 37

38 ph kademeleri 0-14 arasındadır. Ancak toprak tepkimesinin normal aralığı 5-8,5 olup bunun üstünde ve altındaki değerler çoğu bitki için ciddi sorunalr oluşturur. Toprak ph sı doğrudan ve/veya dolaylı olarak toprak içersinde meydana gelen birçok fiziksel, kimyasal ve biyolojik olayı etkiler. Toprak reaksiyonu ile canlılar arasında sıkı bir ilişki vardır.örneğin düşük Ph larda Ca,Mg,K alınamazken yüksek ph larda Fe, P, Mn alınamaz. Mesela,mantarlar 4-5, bakteriler ise 6-8 ph larda daha etkindir. Reaksiyon Sınıfı ph Reaksiyon Sınıfı ph Toprak Reaksiyonu Ekstrem Asit <4,5 Nötr 6,6-7,3 Çok Kuvvetli Asit 4,6-5,0 Hafif Alkali 7,4-7,8 Kuvvetli Asit 5,1-5,5 Orta Alkali 7,9-8,4 Orta Asit 5,6-6,0 Kuvvetli Alkali 8,5-9,0 Hafif Asit 6,1-6,5 Çok Kuvvetli Alkali >9,0 38

39 Kireç: Topraktaki kireç miktarı bitkiler için çok önemlidir. Temel kireç bileşikleri; kalsiyum, magnezyum, karbonatlar ve dolomittir. Labaratuvar koşullarında, karbonat miktarı nicel olarak belirlenerek % toplam CaCO3 miktarı cinsinden ifade edilir. Toprak kireç içeriği sınıflaması genel olarak tablodaki gibi yapılmaktadır. Karbonatlar,toprak kırıntılılığını artırır.toprak reaksiyonunu ve biyolojik aktiviteyi yükseltir.besin elementlerinin(fe,k,mn,cu) topraktan yeterli derecede alınamaması etkisi vardır. Toprak Kireç İçeriği %CaCO3 Az Kireçli 0-4 Orta Kireçli 4-8 Kireçli 8-15 Çok Kireçli Çok Fazla Kireçli Marn >55 39

40 b.2)tuzluluk: Toprağın tuzluluk kavramı, birim hacimdeki toprakta bulunan çözünebilir tuzların miktarını belirtir. Genellikle Cl ve SO4 anyonlarının 2 değerli katyonlarla,özellikle Ca,Mg,ve Na ile oluşturdukları tuz bileşiklerinden kaynaklanmaktadır. Toprak tuzu laboratuvar koşullarında elektrik geçirgenlik ölçüm cihazıyla belirlenir ve veriler tablodaki sınıflandırmaya göre yapılır. Tuzluluk Sınırı (ms/cm) Tanımlaması <2 Tuzsuz 2-4 Az Tuzlu 4-8 Orta Tuzlu 8-16 Çok Tuzlu >16 Aşırı Tuzlu 40

41 PROJE TANZİMİNDEN ÖNCE ARAZİDE YAPILACAK İŞLER Profil Noktalarının İşaretlenmesi Profil Açılması Toprak Horizonlarının Tespiti Toprak Analizi ve Değerlendirilmesi Toprak Örneği Alınması 41

42 . Buraya kadar incelediğimiz yetişme muhiti faktörleri ormancılık faaliyetlerinde önemli bir yere sahip olup; Ağaçlandırmanın amacı, Tür ve orijin seçimi, Örtü Temizliği ve zamanı, Toprak işleme zamanı ve yöntemleri, Dikim zamanı ve yöntemleri, Bakım zamanı ve yöntemleri, bu etkenlerin analiz ve yorumlanmasına göre belirlenmektedir 42

43 PROJELERDE AMAÇ VE PROJE TÜRÜNÜN BELİRLENMESİ PROJELERİN HAZIRLANMASI VE ONAYLANMASI Proje Tanzimi Faaliyet Türünün Belirlenmesi Proje Amacının Belirlenmesi Ekipman Belirlenmesi Dikilecek Tür ve Orjinin Tespiti Poz Numaralarının Belirlenmesi Haritaların Tanzimi Projenin Büroda ve Arazide Kontrolü Proje Onayı 43