ATİLLA SAV. Bir duayen Avukat. Makaleler Söyleşi. Ahmed Buğra ÇELİK Stj. Avukat

Transkript

1 > Makaleler Söyleşi 61 Bir duayen Avukat ATİLLA SAV HUKUK GÜNDEMİ: Okuyan ve yazan her insanın sizi tanıması mümkün ancak biz yine de, bir kez daha ama bu kez sizi sizin ağzınızdan dinleyebilir miyiz? Kimdir Atila Sav? ATİLLA SAV: Kendimden söz etmeyi pek sevmem. Ama soruyu yanıtlamak için daha önce Eleştirmen Gözüyle başlıklı bir seçkiye verilen bilgileri aktarıyorum. 19 Mayıs 1931 de Ankara da doğdu. İlkokulu Mimar Kemal ilkokulunda bitirdi de Ankara Atatürk Lisesi Orta kısmına yazıldı ve 1948 de aynı liseden mezun olarak Ankara Hukuk Fakültesine girdi de Fakülteyi bitirdi döneminde Hukuk Fakültesi Öğrenci Derneği Başkanlığı yaptı. Fakülteyi bitirince Ankara Barosunda avukatlık stajına başladı. Stajını Babası Avukat Nejad Sav ın yanında tamamladı te Ruhsatnamesini alıp, babası ile birlikte çalışmaya başladı. Yazıhane İşkur Han da idi. Böylece lisansüstü meslek çalışmasını İşkur Han Akademisi nde yaptı. Askerliğini Kayseri Hv. Kuvvetleri İkmal Merkezinde Ahmed Buğra ÇELİK Stj. Avukat

2 62 > Söyleşi askeri hakim olarak tamamladı te mesleğe döndü de Ankara Barosu Dergisi Yayın Kurulunda sayman üyelik yaptı. 8-9 Ağustos 1969 da Ankara da toplanan Türkiye Barolar Birliği (TBB) nin ilk genel kurulunda Ankara Barosu delegesi ve ilk yönetim kurulu üyeliği ile Genel Sekreterlik görevlerinde bulundu. Bunların yanısıra, tiyatro eleştirmenliği, 1964/65 Sanatseverler Derneği üyeliği (Sanat Kurumu) Türk Dil Kurumu üyeliği ( ) yönetim kurulu üyeliği ve Asbaşkanlık; Futbol Federasyonu Hukuk Kurulu üyeliği; Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü Ceza Kurulu üyeliği, gibi yan çalışmaları vardır yılından başlayarak eleştiriler yazdı yılından beri tiyatro eleştirisi yazıyor. Yazıları Tercüman, Milliyet gibi günlük gazeteler ile Milliyet Sanat Dergisinde düzenli olarak yayımlandı. Ayrıca Meydan, Kim, Akis, Forum, Hisar, Türk Dili, Yenilik, Yeditepe, Son Çağ, Pazar Postası, Hisar gibi dergilerde yayımlandı de Ankara Barosu Başkanlığı; yıllarında Türkiye Barolar Birliği Başkanlığı görevlerinde bulundu. TBMM dışından Çalışma Bakanlığı yaptı döneminde Hatay Milletvekili oldu. Anayasa Komisyonu Başkanlığı yaptı. HUKUK GÜNDEMİ: Avukatlık stajında gözünüze çarpan, stajın dünü ile bugünü arasındaki olumlu ve olumsuz farklar nelerdir? ATİLLA SAV: Avukatlık stajı mesleğin ilk aşaması. Avukatlık bir meslek ve bir sanattır. Bu karmaşık ve güç sanatın eğitimi stajda başlar. Kuşkusuz stajda bitmez eğitim süreci; meslek yaşamı boyunca sürer. Uygulamada her iş, her konu meslek adamına bir şey öğretir. Bu arada yapılan hataların onarımı güçtür, pahalıya patlar. Hukuk bilgisi mesleğin alt yapısını oluşturur. Bu bilgi hukuk öğretim aşamasında önce fakültede öğrenilir. Avukatlık ise meslektir. Avukat olmak için hukukçu olmak gerekli ama yeterli değildir. Meslek bilgisi, kültürü ve zekası önce stajda geliştirilir. Bu nedenle stajın verimli ve etkin biçimde yapılması gerekir. Staj için bir yıllık süre kısadır. Bizde avukatlık mesleğinin örnek alındığı çağdaş ve gelişmiş ülkelerde staj süresi daha uzundur. Sonunda da bir sınav vardır. Adayın stajda yeterliliğini saptamak için. Önemli olan staj döneminin verimli ve etkin olmasıdır. Hukuk bilgisi gelişmiş bir aday, bu birikimini uygulamayla nasıl bütünleştirecek? Bence bu bir usta-çırak ilişkisidir. Bu nedenle stajın tamamının avukat yazıhanesinde ve bir avukat ile birlikte yapılması doğru olur. Yoksa staj için harcanan bir yıl boşuna geçmiş olur. Bugün barolarımız, özellikle mali kaynakları artmış olan barolar staj eğitimine çok değer veriyor. Ankara Barosu Eğitim Merkezi bir okul, bir akademi gibi. Gelişmiş koşullarda, bilgili ve özverili hocaların çabasıyla öğrenim ve uygulamalı çalışmalar yapılıyor. Stajyer sayısı çok. Bu nedenle adayların tümüyle birebir ilişki kurmanın zorlukları var. Ama sunulan eğitim üst düzeyde. Staj yaptığım 50 li yılları anımsatmak istemem. O günkü adliye koşulları, düzgün yargılama için bile elverişli değildi. Asliye ve sulh yargıçlıkları tek odadan ibaretti. Yargıcın çalışma masası, kürsü, tutanak katibi masası, taraflara ayrılan masalar, tanık dinleme bölümü ve dinleyiciler için konmuş dört-beş kişinin oturabileceği bir bank. Bu salon (!) da stajyere oturacak yer bile bulunamaz. Daha sonraki adliye koşulları da aynı biçimde süregeldi. Dört-beş binaya dağılmış mahkemeler, icralar, kalemler arasında staj koridorlarda ve merdivenlerde yapılırdı, ta ki Ankara Adliye Sarayı yapılıncaya kadar. Bugün hiç değilse mahkeme salonlarında stajyerlerin oturabileceği yer var. Kalemler yine sıkışık.avukat stajyeri asıl görgü ve bilgisini artıracak eğitimi avukat bürosundaki dönemde edinebilir. Bu nedenle stajyerlerin ilk altı ayda, avukatı ile ilişkisini geliştirmesi yararlı olur.stajyerlerin en büyük yakınması adliye stajından. Hakimlerin, savcıların,

3 > Söyleşi 63 adliye görevlilerinin avukat stajyerlerini küçümsediğini söylüyorlar. Yargıç stajyerine gösterilen ilginin benzeri gösterilmiyor. Bu, ne yazık ki, hep böyle oldu. Onun için stajın değerini kavramış bir avukatla yapılacak staj çok daha verimli olur.avukat yargının kurucu unsurudur. Yasamızda da böyle yazar. Avukat, yargının işleyişinde, yaşam ilişkilerinden çıkan uyuşmazlıkları hukuk kalıbına döken kişidir. Hukukta böyle olduğu gibi cezada da böyle olmalıdır. Soruşturmayı savcı yürütür, davayı açar. Ama davaya yön veren savunmadır. Bu doğrultudaki önyargıları aşmak için avukat çok çalışır, bilgisini ve deneyimini kullanır. Bu süreçte stajyerin avukatın yanında bulunması çok eğiticidir. Bu yöntem tam bir usta-çırak ilişkisidir. HUKUK GÜNDEMİ: İlkini baromuzun düzenlediği Stajyer Avukatlar Kurultayı nın ikincisi bu yıl Hatay Barosu ve yine baromuz tarafından ortak yapımla Hatay da düzenlendi. Sizde Kurultay ın onur konuğu olarak oradaydınız. Avukatlık mesleğinin geleceği olacak stajyerleri nasıl buldunuz? Kurultayla ilgili izlenimlerinizi alabilir miyiz? ATİLLA SAV: Hatay Barosu ile Baromuzun birlikte düzenlediği İkinci Stajyerler Kurultayında çok onur duydum, çok mutlu oldum. Onur duydum, çünkü üyesi olduğum Baronun böyle bir girişimi örgütlemesi çok yararlı, çok öğretici. Mutlu oldum çünkü genç meslektaşlarımla tanışmak, onlarla birlikte iki gün geçirmek çok hoştu. Yirmiyedi barodan çok sayıda stajyerin katıldığı toplantıda meslektaşlarımın özgüveni, görüşlerini açıklamadaki beceri ve cesaretleri önemliydi. Eleştirileri gözlemlerine, beklentilerine yaslanıyor. Öneriden çok eleştiri getirdiler. Ben gözlemlerimle ilgili bir not hazırladım, Başkanlığa sundum. Gençlerin bu ilgisi, gelecekte baro yöneticisi olacak avukatların konuları geliştirmesinin ilk aşaması. Nelerin yapılması gerekir? Bunun için neler yapıldı? Bugünü değerlendirirken, geçmişi de bilmemiz doğru olur. Avukatlık mesleğinin geçmişi Batı da çok eskidir. Yunan ve Roma ya kadar gider. Bizde Osmanlı nın son yüzyılında gelmeye başlamış. Ama gerçek anlamda savunma mesleği ve meslek örgütlenmesi Cumhuriyet iledir tarihli Mahamat Kanunu ndan yola çıkan meslek 3499 sayılı Avukatlık Kanunu aşamasından geçmiş, 1136 sayılı Kanunla olgunlaşmış da çıkan Kanun bir gelişme aşamasını belirliyordu. Ama hemen ilk toplantıdan başlayarak eksiklerini söylemeye ve geliştirmeye giriştik. Her aşama, yeni ufuklar açar. Her tepeye tırmanınca oradan yeni manzaralar görünür. Hatay da bu gelişmeyi gördüm, mutlu oldum. Bir de meslektaşlarımızın dünyaya açık oluşlarına sevindim. Yabancı dil bilenlerin çokluğu beni mutlu etti. Dünya küçülüyor. Hukukun evrensel ilkeleri, iç hukuku, ulusal hukuku yönlendiriyor, geliştiriyor. Uluslararası yargı kuruluşlarının kararları iç hukukla bütünleşiyor. Yargıya bu doğrultuda öncülük edecek olan da savunma mesleğidir, avukatlardır. Hukukta yenilikleri de bizim meslektaşlarımız geliştirecektir. Hatay görüşmelerinde edindiğim bir izlenim de standartların yetersizliği oldu. Gerek hukuk öğrenimi açısından gerekse staj eğitimi açısından ciddi farklılıklar var. Bugün elliyi aşkın hukuk fakültesi olması sevindirici olduğu kadar kaygı verici de. Çünkü öğretim kalitesi aynı düzeyde değil. Benzer durum barolar için de var. Yetmiş sekiz baronun hepsi aynı eğitimi sağlayamıyor. Avukat sayısı az olan baroların gelir kaynakları stajın düzeyi bakımından etkili. Kimi konuşmacılar, Adalet Akademisi benzeri bir avukatlık akademisini düşündürdü. Ama bu konuda Adalet Bakanlığından görev beklemek yanlış bence. Savunma bağımsızdır. Meslek örgütü bağımsız olmazsa, savunma bağımsız olmaz. Barolar yıllarca bu bağımsızlık için savaş verdi. Bağımlı barodan bağımlı savunma beklenir ve istenir. Bu nedenle stajın sorunlarını da meslek örgütlerimiz aşacaktır, aşmalıdır. Devlet (iktidar) gölge etmesin yeter.

4 64 > Söyleşi HUKUK GÜNDEMİ: Sizce Avukatlık stajının en ideal biçimi nasıl olmalıdır? ATİLLA SAV: Bu sorunun yanıtına büyük ölçüde ikinci soruyu yanıtlarken verdim. Bir ekleme yapayım. Sınav, gerekli bir değerlendirme yöntemi. Sonunda bir sınav olması staja olan ilgiyi daha güçlendirir, bilinçlendirir. Sınavı bir engelleme gibi görmek yanlış. Tersine aday, öğrendiklerini sınama olanağı bulur. Kaldı ki, şimdilerde öğrencilik hep sınava hazırlanmakla geçiyor. Bu da bir beceri.baro yönetiminin stajı uzatma yetkisi var. (Av.K.25) Ama bu yetkiyi nasıl kullanacak? Sadece raporlara bakılarak yapılan değerlendirme daha sakıncalı değil m?mesleğe giriş sınavı bütün ülkelerde var. Hem de çok ciddi. Baro, ruhsatname verdiği avukat için iş sahiplerine bir güvence vermektedir. Ruhsatname sahibi kişi meslek bilgisi, becerisi ve etik bakımından sizin vekiliniz, danışmanınız olabilir demektir. Bu bir sorumluluktur. Baronun bu sorumluluğu üstlenmesi için adayın yeterliliği konusunda ciddi bilgi ve deneyim sahibi olması gerekmez mi? 1136 sayılı Yasa ile öngörülen avukatlık sınavı iki kez tamamen siyasal önyargılarla ve yaranma (?) kaygısıyla kaldırıldı. Birincisi 1979 yılında 2178 sayılı yasa ile, ikincisi 2006 yılında 5558 sayılı yasa ile. Her iki girişimde de meslek örgütlerinin görüşü bile sorulmadı. Hele ikinci yasa, tasarı bile değildi; milletvekili teklifi olarak geldi ve geçti. Teklifin gerekçesi bile yoktu. Aslında sınav meslek kuruluşu için bir külfettir, bir sorundur. Objektif ölçütlerde dayalı bir sınav hazırlamak ve uygulamak güçtür. Sınavın sorunları varsa bunları düzeltmek yerine kaldırmak yasama yetkisinin sorumsuz kullanımıdır. HUKUK GÜNDEMİ: Staj yaptığınız süre içerisinde sizi en çok etkileyen ve bugüne değin taşıdığınız bir anınızı okuyucularımızla paylaşabilir misiniz? ATİLLA SAV: Staj yaptığım sürede, daha

5 > Söyleşi 65 sonra genç bir avukat olduğum yıllarda beni etkileyen çok anım var. Bunları zaman zaman yazıyorum. Ankara Barosu Dergisinde yayımlanıyor. Staj yaparken çok etkilendiğim bir Ağır Ceza Mahkemesi Başkanı vardı. Hepimiz onun mahkemesinde staj yapabilmek için uğraşırdık. Birinci Ağır Ceza Mahkemesi Başkanı Emin Ali Dazıroğlu. Salona hakim, dosyasına hakim bir hukuk adamı. Kimseyi azarlamaz ama sesi egemenliğini kabul ettirir. Sanıklara da, tanıklara da savunmalara da yumuşak ve ölçülü hitap eder ama otoritesini sektirmezdi. Bir gün, bir küçük çoban çocuğun ırzına geçen dört beş sanıklı duruşmada çocuğu tanık olarak dinlerken gösterdiği ölçü unutulamaz. Gizli duruşmada çocuk başına gelenleri ağlayarak anlatıyor. Şevkatli, babacan ve usta bir yargıç nasıl tutanak düzenler? Gördük. Öğrendik. Kimseyi utandırmadı, azarlamadı. Objektif bir tutumla görevi yaptı. Sonra Dazıroğlu nu basın davalarında dönemin iktidarını tatmin eden kararlar vermediği için görülen lüzum üzerine emekliye ayırdılar. Bu o dönemin yargıya vurduğu darbenin bir ürünü idi. Daha sonra Yargıtay üyelerinden otuz beşi de aynı işleme tabi tutuldu. Yargının bağımsızlığının ne demek olduğu o zaman anlaşıldı. HUKUK GÜNDEMİ: Ülkemizde tiyatro eleştirmenliğinin bir meslek haline gelmesinin öncülerinden biri olarak, hukukçu kimliğinizin yanına sanat kimliğini nasıl iliştirdiniz? Tiyatro ile Avukatlık mesleğini hangi noktalarda bağdaştırabiliriz? ATİLLA SAV: Staj yaparken, genç avukat olduğum dönemlerde meslek ustaları nı zevkle izlerdim. Duruşmadaki davranışları, konuşmaları. Fırsat buldukça yazdıklarını okurdum. Kimi çok kısa yazar, kimi çok ayrıntılı ve uzun. Benim ustam babamdı. Dilekçelerini çok kısa yazardı. Çok özetle, davanın en can alıcı saydığı noktalarını belirtirdi. Yıllar sonra bir usta yargıçtan bunun çok büyük bir erdem olduğunu duydum. O dilekçeyi okurken davayı anlarım, ona göre soruşturmayı geliştiririm demişti.ünlü bir yazarın bir sözü vardır. Kısa yazacak kadar vaktim yoktu. Uzun yazdım, özür dilerim demiş. Bir yargıç her gün otuz, otuzbeş dosyayla duruşmaya çıkıyor. Bunu düşünürsek kısa yazmanın nasıl bir erdem olduğu daha iyi anlaşılır. Mesleğimizin ilk ustaları Yunan ve Roma da ünlü hatiplermiş. Demostehenes, Cicoro gibi söz ustalarından söz edilir. Şimdilerde yazı ön plana geçti. İyi yazan ve yazdığını okutabilen avukat daha iyi sonuç alıyor. Sanat özgürlüktür. Özgür düşünme ve eleştirme, yaratma yetisini geliştirir. Hukukçuyu kalıplara sokan bir şematizm alışkanlığından kurtarır. Akılcılık ile doğmacılık dengesini kurar.iyi bir hukukçu özellikle uygulamacı hukukçu bile ilişkileri hukuk kalıplarına, yasa maddelerine göre nitelendirir. Çözümlerini böyle geliştirir. Bu aşamada özgür ve bağımsız düşünce, kalıpları tartıştırır, yeni ufuklar açar. Toplumsal gelişmeleri ve düşünsel evrimi sağlayan da özgür ve bağımsız düşüncedir.biçimsel olarak bakınca da sanatın ölçütü güzel dir. Bilim ve akıl gerçeği, doğruyu, etik iyi yi belirler. Sanatın ölçütü ise güzel dir. Bu nedenle hukukçunun özellikle avukatın sanat yetisini güzellik duygusu ile besleyecek biçimde güzel sanatlarla ilgilenmesi yararlıdır. Sanatı mutlaka icra etmek gerekir diyemiyorum. O ayrı bir yetenektir. Ama iyi bir okuyucu, iyi bir seyirci, iyi bir dinleyici olmak da sanatla ilgiyi kurar.kimi büyük hukukçuların metinlerini incelerken bu sanat yetisini algılarız. Doğru yu güzel ifade eden kişi, karşısındakini daha kolay etkiler; bu etki daha uzun süreli olur. HUKUK GÜNDEMİ: Genelde hukukçuların, özelde avukatların sanatla ilgilenmeleri neden gereklidir? ATİLLA SAV: Herkesin günlük yaşamında boş zamanı vardır. Ne denli yoğun çalışırsa çalışsın, günde bir-iki saatini kendine ayırmak gerekir. Boş zamanları değerlendirme kavramı çağdaş sosyoloji ve piskolojinin

6 66 > Söyleşi konusu. Günlük meslek çalışmasının gerilimini yorgunluğunu atmak ve dengelemek için bir yan iş yapmak gerekli. Kimi oyun oynuyor, kimi sohbet ediyor. Kimi de resim yapıyor, bir müzik aleti çalıyor. Ben çok küçük yaşta tiyatro seyircisi oldum. Babam çok meraklı idi. Her yerde bir tiyatro bulur, bizi de götürürdü. Giderek eleştirisini yazar oldum. Altmışlı yıllar tiyatronun altın çağıdır. O yıllarda bir eleştiri türünü geliştirdik sayılır. Hâlâ yazıyorum. HUKUK GÜNDEMİ: Son olarak yarın mesleğe atılacak ve bu mesleğin geleceği olacak bizlere ve halen bu mesleği icra eden tüm meslektaşlarımıza, mesleğimizin önemi ve saygınlığını en üst seviyelerde tutarak icra etmemiz noktasındaki önerileriniz nelerdir? ATİLLA SAV: Yukarıdaki soruları yanıtlarken de belirtmeye çalıştım Mesleğimiz bağımsızlık ve özgürlük mesleğidir. Güçlükleri ve güzelliği de buradan kaynaklanmaktadır. Bunu anlatan anlamlı ve etkili bir deyiş var: Görevimizi yaparken kimseye, ne müvekkile ne hakime hele ne de iktidara tabiyiz. Bizim aşağımızda kişilerin var olduğu iddiasında da değiliz. Fakat hiçbir hiyerarşik üst de tanımıyoruz. En kıdemsizin, en kıdemliden veya isim yapmış olandan farkı yoktur. Avukatlar esir kullanmadılar fakat efendileri de olmadı. Moliarac ın özdeyişiyle avukatlar köle kullanmadılar. Fakat köle de olmadılar. Moliarac ın kim olduğu tam ve açık olarak bilinmiyor. Fakat sözü öylesine doğru ki. Hepimiz için kulağa küpe olacak türden. İlk dönemde (Roma da) savuma yapan avukat ücret almazmış. Onur için yapılırmış savunma görevi. Avukatlık ücretine onorario denmesi de bundan. Onorario, onurluk onursal iş demek. Bugün de bir kısım batı dillerinde avukatlık ücretine honorarie deniyor. Kuşkusuz o günlerden epey uzaktayız.ama yine de meslekte yücelmenin bir yolu da mesleği yüceltmektir. Avukatlık para mesleği olmaktan çok onur mesleği sayılmaktadır. Etik değerleri önde geliyor. Bir meslektaşımızın (Avukat Teoman Evren) savunmanın değerini belirleyen özdeyişini çok seviyorum: Adalet ülkenin, savunma adaletin temelidir. Yargı dialektiği sav-savunma-hüküm den oluşur. Kimi çalışkan yargıçlar, daha son soruşturmayı başlatırken, dosyayı bir yargıya oturtur. Duruşmayı önyargı ya göre yönlendirmek ister. Bu önyargıyı yıkmak, gerçeği aydınlatmak, doğruyu göstermek savunmanın becerisidir. Avrupa Konseyi nin 9 no.lu tavsiye kararı Avukatlık Mesleğinin İcrasındaki Özgürlükler Hakkında şu tanımlamayı yapıyor: Herhangi bir sınırlama, etki, baskı ve müdahaleye tabi olmaksızın avukatlar mesleklerini ifa ederken özgürlüklerinin korunmasını güvence altına alan bir sistem oluşturulmalıdır.kuşkusuz mesleğe başlamanın güçlüklerini gözlemleyen genç meslektaşlarıma bu görüşlerim biraz cafcaflı ve ayağı yere basmayan sözler gibi gelebilir. Büyük umutlarla yaşamın yeni bir aşamasına adım atanlara daha gerçekçi, ayağı yere basan sözler söylemek gerek diye düşünülebilir de. Küreselleşmein yarattığı değerleri gözünde büyütenler haklıdır da. Yukarıda sözünü ettiğim Avrupa Konseyi nin Tavsiye Kararının Taslak gerekçe sinde şöyle deniyor: Serbest avukatlık son yıllarda oldukça değişmiştir. Mesleği icra edenler işlerinde daha çok ticari yaklaşımı benimsemek zorunda kalmışlardır. Ancak bağımsız bir mesleğe mensupturlar ve mahkeme ve müvekkillerine karşı sorumluluklarına uymayı sağlayan kurallara riayet etmeli ve belirli meslek standartlarını korumalıdırlar. Yüksek kalitede hukuk hizmeti verilmesi ve kişiler arasında ayırım yapılmaması sağlanmalıdır. (Bkz. Türkiye Barolar Birliği yayını- Avukatlık Kanunu, İlgili Kanun ve Yönetmelikler ile Belgeler. Sy Mayıs 2005) Herkes kendi yaşantısını ve deneyimleri doğrultusunda görüş belirler. Görüşmemizi iki özdeyişle kapatayım. Kurbağaya göre en güzel ortam batıklıktır. Oscar Wilde a göre ise hepimiz çukura basarız ama kimimiz yıldızlara bakarız.