Sanat ve Kuram Dizisi. Ayrıntı Yayınları

Transkript

1 Sanat ve Kuram Dizisi Ayrıntı Yayınları

2 Howard Saul Becker (1928- ) Chicago doğumlu Amerikalı sosyolog, akademisyen, yazar, caz müzisyeni, fotoğrafçı. Chicago Üniversitesi nden sosyoloji alanında 1949 yılında master, 1951 yılında doktora derecesi almış, yılları arasında Northwestern Üniversitesi nde Sosyoloji Profesörlüğü görevini yürütmüştür yılından itibaren bu görevi 1999 yılında emekliliğini alacağı Seattle daki Washington Üniversitesi nde sürdürmüştür. Bir çok başka üniversitenin yanında çeşitli araştırma enstitü ve merkezlerinde sosyoloji ve müzik başta olmak üzere çeşitli alanlarda araştırmacılıktan okutmanlığa, misafir profesörlüğe, dernek başkanlığına kadar çeşitli görevlerde bulunmuş ve çeşitli yayınların editörlüğünü de yapmış olan Becker, Paris 8, Pierre-Mendes (Grenoble), Erasmus (Rotterdam) Üniversiteleri nden ve École Normal Superiure (Lyon) den onur dereceleri sahibidir. Türkçe ye çevrilmiş ilk yapıtı Sanat Dünyaları olan Becker 1963 tarihli Outsiders: Studies in the Sociology of Deviance adlı yapıtında Etiketleme Kuramı ndan yola çıkarak toplumsal yaşamdaki en geniş anlamı ile aykırılık meselesini tartışmakta ve aykırılığın spesifik edimlerin doğası ile çok az ilişkisi bulunduğu, bunun yerine daha ziyade toplumun bu edimleri nasıl değerlendirdiği ile ilişkili olduğu savını ortaya koymaktadır. Becker ın yayımlanmış kitapları arasında Writing for Social Scientists (1986), Telling About Society (2007) ve Doing Things Together: Selected Papers (1986) sayılabilir. American Journal of Sociology, American Sociological Review, Trans-Action, Yale Review, Anthropology and Educational Quarterly, L`art de la recherche: Melanges, Mana: Estudos de Antropologia, Visual Sociology, Visual Anthropology Review, Contemporary Sociology, Afterimage, Ethnomusicology gibi dergilerde ve Énonciation Artistique et Socialité, Eros and Photography, Points of View: The Stereography in America: A Cultural History, Landscape Perspectives: Photographic Studies gibi yayınlarda sosyolojiden sosyal antropolojiye, etnografiye, müzik ve fotoğrafa çok çeşitli alanlarda inceleme ve makaleleri, ayrıca söyleşi ve fotoğrafları yayımlanmış olan Becker yılları arasında beş kişisel fotoğraf sergisi düzenlemiş, bir ortak sergiye katılmış ve bir fotoğraf sergisinin de konuk küratörlüğünü yürütmüştür. Yaşamını San Francisco da sürdürmekte olan Becker ın Robert Faulkner ile birlikte hazırladığı son kitabı Do You Know?.. The Jazz Repertoire in Action (2009), Sanat Dünyaları nda çok yönlü bir biçimde ortaya konan ortaklaşa faaliyet, alışılagelmişyerleşmiş uygulama, profesyonellik, meslek kültürü gibi kavramlardan hareketle birbirini hiç tanımayan, daha önce birlikte çalmamış, yanlarında hiç notaya dökülmüş eser bulunmayan bir grup müzisyenin bir gece kulübünde tesadüfen bir araya gelmeleri ve bütün gece birlikte başarıyla çalmaları fikrinden yola çıkarak, bunu nasıl başardıkları meselesini çeşitli açılardan tartışmaktadır. Howard S. Becker

3 Sanat Dünyaları Howard S. Becker

4 Ayrıntı: 687 Sanat ve Kuram Dizisi: 34 Sanat Dünyaları Howard S. Becker Kitabın Özgün Adı Art Worlds İngilizce den Çeviren Evren Yılmaz Redaksiyon Senem Erdoğan Son Okuma Songül Kırgezen 1982, 2008 The Regents of the University of California Published by arrangement with University of California Press Bu çevirinin Türkçe yayım hakları Ayrıntı Yayınları na aittir. Kapak Resmi CSA Images/Vetta/Getty Images Turkey Kapak Düzeni Gökçe Alper Dizgi Esin Tapan Yetiş Baskı Kayhan Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti. Davutpaşa Cad. Güven San. Sit. C Blok No: 244 Topkapı/İst. Tel.: (0212) Sertifika No.: Birinci Basım 2013 Baskı Adedi 2000 ISBN Sertifika No.: AYRINTI YAYINLARI Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No.:3 Cağaloğlu İstanbul Tel.: (0212) Faks: (0212) & info@ayrintiyayinlari.com.tr

5 Sanat Dünyaları Howard S. Becker

6 SANAT VE KURAM DİZİSİ POSTMODERN EDEBİYAT KURAMI Giriş Niall Lucy KES YAPIŞTIR Kültür, Kimlik ve Karayip Müziği Dick Hebdige ŞEYTAN Yüzü Olmayan Maske Luther Link KUTSAL RUH Michel Tournier BLUES TARİHİ Şeytan ın Müziği Giles Oakley TANGO Tutku nun Ekonomi Politiği Marta E. Savigliano SANATIN İCADI Bir Kültür Tarihi Larry Shin SANAT VE PROPAGANDA Kitle Kültürü Çağında Politik İmge Toby Clark FOTOĞRAF Çerçevedeki Gizem Mary Price MONA LISA KAÇIRILDI Sanatın Bizden Gizledikleri Darian Leader EDEBİYAT KURAMI Giriş / Genişletilmiş 2. basım Terry Eagleton EDEBİYAT VE KÖTÜLÜK Georges Bataille ZAMAN TÜNELİ Denemeler ve Notlar John Fowles KORKUNUN GÜÇLERİ İğrençlik Üzerine Deneme Julia Kristeva KATİLLER, SANATÇILAR VE TERÖRİSTLER Frank Lentricchia & Jody McAuliffe GÜRÜLTÜDEN MÜZİĞE Müziğin EkonomiPolitiği Üzerine Jacques Attali GÜZELLİK SEMPTOMU Francette Pacteau RABELAIS VE DÜNYASI Mihail Bahtin SANAT VE SORUMLULUK İlk Felsefi Denemeler Mihail Bahtin SANAT VE ESTETİK Peter de Bolla FLAMENKO Tutku, Politika ve Popüler Kültür William Washabaugh ARAP DÜNYASINDA MÜZİK Tarab Kültürü ve Sanatçılığı A.J. Racy ATEŞ ve GÜNEŞ Platon Sanatçıları Niçin Dışladı? Iris Murdoch GERÇEĞİN GERİ DÖNÜŞÜ Yüzyılın Sonunda Avangard Hal Foster SANATTA ANLAMIN GÖRÜNTÜSÜ İmgelerin Toplumsal İşlevi Richard Leppert SANATIN SONUNDAN SONRA Çağdaş Sanat ve Tarihin Sınır Çizgisi Arthur C. Danto KURMACA NASIL İŞLER? James Wood GÜLERYÜZLÜ SOHBETLER Mehmet Güleryüz ZORAKİ GÜZELLİK Hal Foster ANALİTİK RESİM ÇÖZÜMLEMELERİ Leyla Varlık Şentürk İNATÇI BİR BAHAR Kürtçe ve Kürtçe Edebiyat Vecdi Erbay SIRADAN OLANIN BAŞKALAŞIMI Arthur C. Danto BUNU BEN DE YAPARIM Christian Saehrendt

7 İçindekiler Yirmi Beşinci Yıl Özel Baskısına Önsöz Birinci Baskıya Önsöz Teşekkür Sanat Dünyaları ve Ortaklaşa Faaliyet Sanatsal Kalıplar Kaynakları Seferber Etmek Sanat Eserlerinin Dağıtımı Estetik, Estetikçiler, Eleştirmenler Sanat ve Devlet Editöryal Çalışma Entegre Profesyoneller, Uyumsuzlar, Halk Sanatçıları, Naif Sanatçılar Sanat ve Zanaat Sanat Dünyalarında Değişim Şöhret Yirmi Beşinci Yıl Özel Baskısına Sonsöz: Dizin

8

9 Resim Listesi 1. Bir Shokunin-e ( farklı mesleklerin çizimleri ) dizisinden bir sayfa, Edo dönemi, Japonya. Sanatçı, şair ve kaligrafi ustası bilinmiyor Marcel Duchamp, L.H.O.O.Q E. E. Cummings, r-p-o-p-h-e-s-s-a-g-r : Üç gerçekçi ağaç çizimi Jim Sohm ve Diana Weber, Prokofiev in Romeo ve Juliet inin San Francisco Balesi prodüksüyonunda : Erkek ve kadın tuvaletlerinin gelenekselleşmiş sembolleri Oberlin Dans Topluluğu (Oberlin Dance Collective) Format III ü icra ediyorlar : Barberini Panolarının Ustası, Meryem e Müjde: Tefekkür : Randolph Coleman ın Format II sinin Partisyonu : Robert Frank, Donanma Askerlik Şubesi, Postane Butte, Montana : Harry Partch ın Oedipus unun icra edilişi John Huston tarafından yönetilen Cesaretin Kızıl Nişanı ndan bir sahne Ludwig van Beethoven tarafından verilen bir konserin programı The Bus Show un duyuru afişi The Bus Show, yerleştirme Marcel Duchamp, Kırık Kolun Öncesi Andy Warhol, Brillo Marcel Duchamp, Çeşme Orson Welles in modern kostümlü Julius Ceasar yapımı : Howard S. Becker, San Francisco da Balıkçı Filosunun Kutsanması, baskı ve kontakt baskı

10 21: Tactile Sanat Grubu nun üyeleri tarafından yapılan Kurabiye performansı : Charles Ives : Conlon Nancarrow ve otomatik piyano besteleri yapmak için kullandığı aygıt : Yorgan tasarımları : Mahkûmlar şarkı söylüyor : Simon Rodia, Watts Kuleleri : James Hampton, Ulusal Milenyum Genel Kongresi İçin Üçüncü Cennetin Tahtı : Robert Arneson, Batan Tuğla Tabakları Marilyn Levine, Kahverengi El Çantası Robert Arneson, Daktilo Robert Arneson. Muazzam bir Çaydanlık Amerikan sanat fotoğrafçılığında iki dönem (a) Gertrude Kasebier, isimsiz fotoğraf (b) Robert Frank, Örtülü Araba, Long Beach, California James M. Davis. Demiryolu, Gerçekmiş Gibi Underwood and Underwood, Depo Underwood and Underwood Sears, Roebuck kataloğundaki stereografların reklamı New Orleanslı The Buddy Petit Jazz Band Jimmie Lunceford Orkestrası Fotoğrafçı bilinmiyor. Nemli Bir Sabah- Çiftçinin Şaşkınlığı Bir sınıfta stereoskoplar Alfred Stieglitz. Hırs Şehri Walker Evans, Evler ve Reklam Panoları, Georgia, Atlanta,

11 Yirmi Beşinci Yıl Özel Baskısına Önsöz YAŞARKEN YAZMAK: SANAT DÜNYALARI NI NASIL YAZDIM? Sanat Dünyaları, yıllarca süren düşünme, okuma, araştırma sürecinden sonra 1982 de yayımlandı. Klasik anlamda bir proje değildi. Şu sanatçı grubunu (Chicago daki caz çalgıcıları), bu sanatçı topluluğunu (San Francisco tiyatro dünyası) veya bu tür belirli bir bağlamda yapılan belirli bir sanat biçimini araştırmadım. Yaptığım daha ziyade, bu tür bir olguyu çalışmaya giriştiğinizde soracağınız türde soruların ve uğraşacağınız türde meselelerin ampirik temelli bir araştırmasıydı. Bu nedenle Sanat Dünyaları nın, sanatı incelemenin sorular üretmeyi amaçlayan bir yolu olduğunu söyleyebilirsiniz. Hocam Everett Hughes, beni yoğun teorileştirmeden uzak durmam konusunda daima uyarmıştır, ona göre 11

12 bu faal meslek yaşamının sonunda yapılacak bir şeydi, ona inandım. Ancak kafamdaki fikirler, bir vaka incelemesinden çok, karşılaştırmalı bir çalışmaya uygundu; bu fikirler üzerinde ciddi biçimde düşünmeye başladıktan sonra, beni nereye götüreceklerini görmekten başka seçeneğim kalmamıştı. Diğer bir bakış açısından, Sanat Dünyaları, ampirik malzemelerin çoğunun başka yazarlar tarafından kendi çalışmaları için toplanmış veya oluşturulmuş olmasına ve benim sadece bu malzemeleri kullanmış olmama karşın, kuşkusuz ampirik bir araştırmadır. Ayrıca kendi yaşamımdan da epey malzeme kullandım. Bir araştırma için bunların ikisi de iyi birer veri ve fikir kaynağıdır. Her neyse, meydana geliş öyküsü işte şöyle. Altmışlı yılların sonlarında, eğitimle ilgili sorunlar hakkında, benim ve çalışma arkadaşlarımın öğrenci kültürü öğretim üyeleri, okul yöneticileri ve diğerleri tarafından yaratılan sıkıntıların üstesinden gelmelerinde öğrencilere yardımcı olan ortak anlayış lar dediğimiz şeye odaklanan birkaç büyük proje gerçekleştirdim. Bir tıp fakültesinde (Becker vd, 1961), lisans eğitimi veren bir üniversitede (Becker vd, 1968) ve çeşitli meslek okullarında (meslek ve çıraklık okulları) (Becker, 1972) öğrenci kültürü üzerine çalışmalar yaptık. Bu araştırmalarda oldukça uzmanlaşmıştım. Yeni bir eğitim kurumuna girip, birkaç gün içerisinde üç senelik saha çalışmasının sonuçlarının ne olacağını bilebilirmişim gibi geliyordu, gerçekten böyle düşünmüyordum ama böyle hissediyordum. Bu nedenle de sıkılmıştım yılında, Northwestern Üniversitesi ndeki bir yıllık iznimi Kaliforniya Palo Alto daki Davranış Bilimleri İleri Araştırmalar Merkezi nde geçirdiğim dönemde, bu açmazdan kurtulma fırsatım olmuştu. Sanat Dünyaları üzerinde bilinçli olarak çalışmaya başladığım dönem de budur. Farklı bir şey yapmak, yeni bir çalışma alanına girmek istiyordum. Sanat sosyolojisinin yeterince gelişmemiş bir alan olduğunu düşünüyordum. Bu alanda fazla bir şey yapılmamıştı ve yapılmış olanlar da, gençliğimin küstah bakışıyla, çoğunlukla pek de iyi değildi ve ağırlıklı olarak, bu konu üzerinde o zamanlar mevcut olanların çoğunu yazmış olan Avrupalı düşünürlerin kitapları gibi (örneğin Goldmann, 1965) felsefi, estetiğin klasik sorunlarıyla meşgul, sanatsal değer yargıları gibi 12

13 şeylerle ilgiliydiler. Birleşik Devletler de yapılmış az miktardaki çalışma ise genellikle oldukça nicelikseldi ve sanatsal faaliyetin örgütlenmesiyle ilgilenmiyordu (örneğin Mueller, 1951). Bir araştırmanın gerçekte ne zaman başladığı ilginç bir sorudur. Sanat Dünyaları nın sosyolog olmamın öncesinde, piyanist olduğum zaman (veya olmaya başladığımda, on bir veya on iki yaşlarındayken) başladığını söyleyebilirim. Piyano çalmak yaşamımı ve bir sosyolog olarak çalışmalarımı renklendiren ve renklendirmeye devam eden bir deneyimdir. Bana veri olarak adlandırabileceğimiz, düşünme sürecimde yararlanacağımı bildiğim pek çok şeyi, farklı olayları gözlemleme imkânını, sohbetlerin anılarını kazandırdı. Araştırma yapma ve sonuçları üzerinde düşünme konusunda Hughes un, hayli sezgisel olan pratiğini izledim. O bunu nasıl yapacağını biliyordu, kendini zorladığında ise bunu nasıl yaptığını da bir şekilde açıklayabiliyordu. (Bir araya getirilmiş denemeleri için bkz. Hughes, 1984.) Metodolojik özbilinç çağında yetiştim ve böylelikle de neyi nasıl yaptığım konusunda, onun hiç yapmadığı kadar, düşünmeye sevk edildim. Bir projeye daima, Sanat Dünyaları nda olduğu gibi, neyi bilmediğimin farkında olarak başlarım. Konuyla ilgili kavrayışım bulanıktır, doğru soruları sormadığıma eminimdir; mesele veya sorun belirdiğinde araştırmak için doğru yöntemleri bilmediğimden de aynı biçimde eminimdir. Ve daima bu konuda böbürlenmiyor, sadece yaptığım şeyin bu olduğunu kabul ediyorum çalışmaya başlamak üzere olduğum şey, her ne ise, hakkında yazılmış şeylerin çoğunu okumayacak kadar kibirliyimdir. Bu, konu hakkında hiçbir fikrim olmadığı anlamına gelmez. İnsanların sahaya bir tabula rasa * olarak gittikleri ve şeylerin zuhur etmelerini beklediklerini farz etmelerinden hoşlanmıyorum. Üstelik dilbilgisi bakımından da yanlış. Konular, meseleler, temalar zuhur etmez. Acayip bir ifade olmasına karşın, onları bizim zuhur ettirdiğimizi, çalışma mıza başladıktan sonra öğrendiklerimiz neticesinde oluşturduğumuzu söylemek daha yerinde olur. * John Locke un görgül felsefesine dayanan bu terim, bu bağlamda henüz hiçbir deneyimin, dolayısıyla deneyimin getirdiği bilgilerin yer tutmadığı yeni doğmuş bebek zihni anlamına gelir. Bu terim ayrıca boş levha, boş bir sayfa, önyargısız, sil baştan ele alınabilecek bir fırsat gibi anlamlara da gelebilir. Becker ın kullandığı anlam ise daha ziyade bakir, üzerinde hiç çalışma yapılmamış, bu nedenle de onunla ilintili hiçbir bulgunun ve bilginin, dolayısıyla da bir önyargı ya da fikrin olmadığı bir çalışma sahası olarak düşünülebilir. (ç.n.) 13

14 Bu, her bir gün öğrendiklerimizi kullandığımız, bildiğimiz teorileri her bir gün karşılaştıklarımıza uyguladığımız ve bunlara dayanarak yeni meseleler ve sorular oluşturduğumuz anlamına gelir. Bunu, Herbert Blumer in (1969, s ) uyaran kavramlar [sensitizing concepts] dediği temel prensipler yardımıyla yaparız. Kuram ve araştırma arasındaki bağlantı, basit ve öz ifade edersek, kuramların soruları ortaya atması, dikkat edilecek şeyleri işaret etmesi, henüz bilmediğimiz şeyleri göstermesi; araştırmanın ise sorulara yanıt vermesi, bunun yanı sıra da düşünmemiş olduğumuz şeylerin farkına varmamızı sağlaması ve böylelikle kuramsal olasılıklar sağlamasıdır. Kuram ve veri arasındaki etkileşimin örneklerini ileride vereceğim. Bir şeyi araştırmaya başladığımda bana yol gösteren temel prensiplerin en önemli üç tanesi şunlardır: 1. Sosyolojinin konusunun insanların şeyleri birlikte nasıl yaptığı buna ortak faaliyet demeyi Blumer den (1969, s ) öğrendim, ancak ben bunun yerine kolektif faaliyet demeyi tercih ediyorum olduğunu belirten prensip. Buna bağlı olarak, ben her zaman çalışma yapmayı düşündüğüm sahalardaki ilgili tüm insanları, özellikle de genellikle pek önemli olmadıkları düşünülenleri, araştırırım. Ayrıca, gelişmekte olan araştırma konumla ilişkili her şeyi özellikle insan eliyle yapılmış tüm maddi ürünler dahil olmak üzere beraber eyleyen insanların üretimi olarak ele alırım. Sonuçta ortaya çıkan şeyi yapmak için, faaliyetlerini nasıl koordine ettikleri büyük bir araştırma sorusudur. 2. Pek çok açıdan benzer görünen ancak tam da aynı olmayan başka bir vakaya bakarak, bir vaka hakkında bazı şeyler keşfedebileceğinizi belirten karşılaştırma prensibi. Bu tür iki veya üç vakayı yan yana koymak aynı olguların aynı kolektif faaliyet biçimleri, aynı süreçler farklı mekânlarda farklı biçimler aldığını, bu farklılıkların neye bağlı olduğunu ve sonuçlarının nasıl değişiklik gösterdiğini görmenizi sağlar. 3. Hiçbir şeyin bir anda olmadığını, her şeyin aşamalar halinde olduğunu, önce bir adım, sonra başka bir adım, sonra bir başkası derken bunun sürekli devam ettiğini belirten süreç prensibi. Bu yüzden sonuç olarak kabul ettiğimiz ve açıkladığımız aşama aslında, gerçeklik tarafından belirlenmiş bir sonuç değil, çalışma- 14

15 mızı bitirmeyi seçtiğimiz yerdir. 1 Sosyolojik analiz adım adım kimin ne yaptığını, insanların işlerinin gerektirdiği koordinasyonu nasıl başardıklarını ve kolektif faaliyetlerinin ortaya ne çıkardığını bulmaktır. Palo Alto daki özgürlük yılımı Sanat Dünyaları haline gelen çalışmamın araştırması için harcadım. Araştırmam iki şekilde yoğun bir okuma ve kişisel deneyim ilerledi ve sanat eserlerinin nasıl yapıldığı konusunda öğrendiğim şeylerle bu gözlemlerin ne anlama geldiği hakkında sahip olduğum fikirler (benim kuramdan anladığım budur) arasındaki bir gidip gelmeden oluşmaktaydı. Tekrar edersek, sanatın, zaman içinde keşfettiğim bir biçimde, kolektif olması; sanat eserlerinin bir süreç neticesinde ortaya çıkması; karşılaştırmanın araştırmamın temel unsuru olması, daima bir sanat biçimini bir diğer sanat biçimiyle, şeyleri yapmanın bir yolunu bir diğer yoluyla karşılaştırmam ve bu karşılaştırmanın bana araştırmamla ilgili önemli şeyler göstermesini ummam en önemli genel yol gösterici prensiplerdi. Onlu yaşlarımdan itibaren barlarda, gece kulüplerinde ve striptiz kulüplerinde piyanistlik yaptım. Bu deneyimlerden ve sanatla ilgili başka yerlerden edindiğim diğer deneyimlerden biliyordum ki sanat eserlerinin oldukları şey haline gelmesi için, çok sayıda farklı kişinin yaptığı faaliyetlerin koordine edildiği bir ağ gerekiyordu. Bu deneyimlere dayanarak sezgilerim bana bu tür ağları ve faaliyetleri çalışmanın, sanatı düşünmenin verimli bir yolu olacağını söylüyordu. Yine de incelemek için bazı yeni deneyimlere ihtiyaç duyduğumu düşünüyordum. Kendi deneyimlerimlerim bakımından hakkında en az şey bildiğim alan görsel sanatlardı düzgün çizim yapamamak ilkokuldan beri epey canımı sıkmıştır 2 böylelikle, San Francisco Sanat Enstititüsü nde, çizim yapmayı gerektirmediği için, fotoğrafçılık bölümünden bir ders aldım. Fotoğraf çekmeye kendimi epeyce kaptırdım; okul sayesinde tanıştığım, o zamanlar hayli faal olan San Francisco Körfez Bölgesi fotoğraf dünyasının içine girdim. Fotoğrafçılık, sanat dünyaları hakkındaki fikirlerimi soruşturabileceğim bir laboratuvar haline geldi. Günden güne içine girdiğim dünyaya dair öğrendiklerim, önceden aklımda olan soruların yanında, hiç sormamış olmadığım sorulara da yanıt verdi. 1. Bkz. Becker, Faulkner ve Kirshenblatt-Gimblett, Bkz. Becker, 1998, s

16 Bu sayede, fotoğrafçıların fotoğraf malzemeleri satan dükkânlardan satın aldıkları (ve aldığım) malzemelere bağımlı olduklarını kendi kendime karanlık odada öğrendim. Fotoğraf basmayı Agfa tarafından üretilen Record Rapid adı verilen çok hoş bir kâğıtla öğrendim. Bu kâğıt üzerine baskı yapmanın esaslarını öğrendiğim aylarda Agfa, kâğıdın üretimini durdurdu. DuPont tarafından üretilen Varilour üzerine baskı yapmaya başlamamdan kısa bir süre sonra, başka bir kâğıt üzerine baskı yapmanın, kâğıdın farklı pozlama ve banyo sürelerine nasıl tepki vereceğini yeniden öğrenmek anlamına geldiği ortaya çıktı. Dersimi almamışsam diye DuPont da kısa zamanda Varilour u üretmeyi bıraktı ve ben tekrar kâğıt değiştirmek durumunda kaldım (Dijital fotoğrafın ortaya çıkışıyla bütün bu güçlükle kazanılan bilgiler süratle çağdışı oldu ancak bu başka bir hikaye). Bu şirketler ürünlerini piyasadan kaldırdıklarında sıkıntıya düşen tek kişi elbette ben değildim. Bu duru mun daha önemli olduğu çok sayıda profesyonel, benzer sıkın tılar yaşadı. Hatta, öğrendiğime göre, çok sayıda fotoğrafçının önceden devamlı olarak kullandığı bu platin bazlı baskı kâğıtlar üretilmemeye başlandıktan sonra, bazı inatçı kişiler bu kâğıtları kullanmaya devam etmişti; ancak platin bir solüsyonla duyarlılaştırarak kâğıtlarını kendileri yapmak durumundaydılar. Sanat dünyalarındaki tanışlarımın sağladığı verilerden de faydalandım. Bir arkadaşım, Susan Lee, ders verdiğim Northwestern Üniversitesi nde dans bölümünün başındaydı. Sahneyi temizlemeleri gerektiği gibi temizlemeyen sahne görevlilerinin, sahnede kalıntılar bırakması nedeniyle dansçıların yaralandığı durumlardan bahsetmişti. Tesadüfen tanıştığım bir sanat taciri ise, kendi sanatçılarından birinin bir müzeye bir eserini teslim ettiğini ancak eserin müzenin kapılarından geçemeyecek kadar büyük ve zemininin taşıyamayacağı kadar ağır olduğunu fark ettiğini anlattı. Gözlemlediğim şeyleri genelleştirerek, bu tip bulgulardan (benzer çok sayıdaki bulgulardan) teorik sonuçlar elde ettim. Peki, fotoğraf baskısıyla ilgili deneyimlerimden ne öğrenmiştim? Belirli bir malzemeyle çalışmaya alışan sanatçıların bu malzemeye bağımlı hale gelebileceklerini. Bu malzeme bulunamaz hale gelince de imalatçının üretmeyi bırakması durumunda olduğu gibi, sanatçıların alışkın olmadıkları bir diğer malzemeyle çalış- 16