Tekelci Rekabet Piyasası

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Tekelci Rekabet Piyasası"

Belgin Kizil
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Tekelci Rekabet iyasası

2 1900 lü yılların başlarında, ürünlerin homojen olmaması, reklamın giderek 2 artan önemi, azalan maliyet durumlarının yaşanması tam rekabet piyasasına karşı yapılan tartışmaları giderek artırmıştır lerde iero Sraffa azalan maliyet durumlarında firma dengesinin, negatif eğimli bir talep eğrisi ile çözümlenebileceğini öne sürmüş, 1930 larda bu görüş Edward Chamberlin ve Joan Robinson tarafından desteklenerek geliştirilmiştir. Burada Chamberlin tarafından geliştirilmiş olan tekelci rekabet modeli incelenmektedir.

1920 lerde iero Sraffa azalan maliyet durumlarında firma dengesinin, negatif eğimli bir talep eğrisi ile çözümlenebileceğini öne

3 Modelin temel varsayımları şöyledir: 3 1. Grup içinde çok sayıda alıcı ve satıcı vardır. 2. Satılan mallar farklılaştırılmış olmalarına rağmen, yakın ikamedirler. 3. Gruba girmek ya da çıkmak serbesttir. 4. Firma hem kısa hem de uzun dönemde kârını maksimize etme amacındadır. 5. Üretim girdilerinin fiyatı ve teknoloji veridir.

Satılan mallar farklılaştırılmış olmalarına rağmen, yakın ikamedirler. 3.

4 4 6. Firmalar, kendilerine ait olan talep ve maliyet eğrilerini tam olarak bilmektedirler. 7. Uzun dönem, birbirlerinden bağımsız kısa dönemlerden oluşur. 8. Grup içinde tüm firmaların talep ve maliyet eğrileri aynıdır. Bu varsayımın bir sonucu olarak, tüketici tercihi üreticiler arasında eşit dağılmıştır. 9. Firma maliyetleri, U biçimlidir.

Grup içinde tüm firmaların talep ve maliyet eğrileri aynıdır.

5 Chamberlin ilk kez, satış etkinliğinden kaynaklanan maliyetleri piyasa 5 modeline katmıştır. Chamberlin e göre satış etkinliği, tüketici talebini reklamı yapılan mala karşı güçlendirir ve talep eğrisinin kaymasına neden olur. Satış etkinliğinin yol açtığı maliyetler U biçimlidir. satış etkinlikleri, belirli bir düzeye kadar içsel tasarruf sağlar, ancak arttıkça israfa dönüşür. Bu eğrinin geleneksel AC eğrisine eklenmesi, yeni bir U biçimli eğri verir.

kaymasına neden olur. Satış etkinliğinin yol açtığı maliyetler U biçimlidir.

6 6 Chamberlin e göre şu durumlarda talep eğrisi kayar: 1. Ürün tasarımının ve ürünle birlikte sunulan hizmetlerin değişmesi. 2. Rakip firmaların ürün fiyatını, üretim miktarını ya da ek hizmetleri artırması. 3. Zevklerin, girdilerin, fiyatların ya da diğer endüstrilerdeki satış stratejilerinin değişmesi.

Rakip firmaların ürün fiyatını, üretim miktarını ya da ek hizmetleri

7 7 Ürün farklılaştırması gerçek ya da hayali olabilir. Gerçek ürün farklılaştırması, ürünün içselliğindeki değişmeyle ilgilidir. Hayali ürün farklılaştırmasında, ürünün içselliğinde bir değişiklik yaratılmamakla birlikte, tüketiciler bunun yapıldığı yönünde ikna edilmeye çalışılır. Örneğin paketleme, ambalaj, tasarım gibi farklılıklar hayalidir.

Hayali ürün farklılaştırmasında, ürünün içselliğinde bir değişiklik yaratılmamakla

8 8 Ürün farklılaştırması, sınırlı da olsa firmaya bir tekelci güç sağlar. Bu nedenle firma talep eğrisi, piyasa talep eğrisine göre daha yatay ve negatif eğimlidir. Ürün farklılıkları nedeniyle piyasada birden çok denge fiyatı oluşur.

9 Şekil 4.1. Tekelci Rekabet iyasasında Talep EğrileriE 9 iyasa Talep Eğrisi Firma Talep Eğrisi D d 0 Q

10 10 d talep eğrisi, firmaların fiyatındaki değişmelere rakiplerin tepki göstermeyecekleri varsayımı altında çizilmiştir. D talep eğrisi, bir bütün olarak rakiplerin davranışlarındaki değişmeleri göstermektedir.

11 Şekil 4.2. Tekelci Rekabet iyasasında 11 Kısa Dönem D Firma Dengesi MC AC * E AC A AC min q * q 0 ETKİN q MR D d

12 Şekil 4.3, tekelci rekabet piyasasındaki bir firmanın, yeni firmaların 12 piyasaya girmesiyle oluşan uzun dönemdeki dengesini göstermektedir. Firmalar kısa dönemde 1 fiyatından ürününü satarak aşırı kâr elde etmektedirler. Bu aşırı kâr yeni firmaları piyasaya çekeceğinden, d eğrisi sol-aşağıya doğru, LAC ye teğet oluncaya kadar kayar. Yeni durumda aşırı kâr sıfır, piyasa denge fiyatı 2 dir. Bu fiyat düzeyinde piyasa dengesi istikrarlıdır.

dengesini göstermektedir. Firmalar kısa dönemde 1 fiyatından ürününü satarak aşırı kâr elde etmektedirler.

13 Şekil 4.3. Tekelci Rekabet iyasasında Uzun Dönem D Firma Dengesi:Yeni Firmaların n Endüstriye Girmesiyle Denge 13 LMC LAC 1 A 2 C E B d 1 0 q 2 q 1 MR 2 MR1 d 2 q

14 14 Şekil 4.4, fiyat rekabeti yoluyla uzun dönem dengesinin nasıl oluştuğunu göstermektedir. D eğrisi, firmanın rakip davranışlarını dikkate aldığı varsayımına göre çizilmiştir ve bu nedenle sabit bir piyasa payını gösterir. Rakip firmalar hep birlikte fiyatlarını değiştirdiklerinde d eğrisi kayar. Bu kaymaların geometrik yeri, D eğrisini oluşturur.

D eğrisi, firmanın rakip davranışlarını dikkate aldığı varsayımına göre çizilmiştir ve

15 D eğrisi boyunca bir hareket, endüstride var olan firmaların piyasa payları 15 sabit kalacak şekilde, fiyatlarını eşanlı olarak aynı miktarda değiştirdikleri taktirde, firma satışlarındaki değişmeleri gösterir. Endüstriye yeni firmaların girmesi ya da çıkması D eğrisini kaydırır. Dolayısıyla firmanın piyasa payı artar ya da azalır. Chamberlin modelinde firma, piyasadaki bu süreçten hiçbir ders çıkartmamaktadır.

gösterir. Endüstriye yeni firmaların girmesi ya da çıkması D eğrisini kaydırır.

16 Firma başlangıçta d eğrisi üzerinde 0 fiyatı ve Q 0 üretim miktarı ile 16 faaliyetlerini sürdürmektedir. Rakiplerinin kendisini izlemeyeceği düşüncesi altında 0 fiyatını düşürerek, üretim miktarını (dolayısıyla piyasa payını ve kârını) artırmayı amaçlamaktadır. Böyle bir değişim, firmanın d eğrisi boyunca sağ-alta doğru hareketine neden olur. Ancak, rakip firmalar da piyasa paylarını kaybetmek istemeyeceklerinden, fiyatlarını düşürürler. Bu durumda örnek firmamız, D eğrisi boyunca sağ-alta doğru kayar.

kârını) artırmayı amaçlamaktadır. Böyle bir değişim, firmanın d eğrisi boyunca sağ-alta doğru hareketine neden olur.

17 d eğrisinin, D eğrisi boyunca hareketi, AR==LAC oluncaya kadar sürer. 17 Nihai denge noktası E, denge fiyatı E, denge miktarı q E dir. Denge noktası, LAC min değerinin sol üstünde yer almaktadır. Ayrıca fiyat rekabeti yanında, yeni firmaların piyasaya giriş yaptığını da varsayarsak, D eğrisi sol yana doğru kayacak, nihai denge daha düşük denge miktarı, daha yüksek denge fiyatıyla sonuçlanacaktır.

Denge noktası, LAC min değerinin sol üstünde yer almaktadır.

18 Şekil 4.4. Tekelci Rekabet iyasasında Uzun Dönem D Firma Dengesi:Fiyat Rekabetiyle Denge 18 0 E 0 LMC LAC 1 B 2 E E A d q0 q1 q2 qeq 0 D MR 2 d 2 d 1 q

19 Bu nihai denge noktasında uzun dönem aşırı kâr sıfır olmakla birlikte, 19 tekelci rekabetteki firma LAC min den daha yüksek bir uzun dönem ortalama maliyetle çalışmasını sürdürür. Bu durum, Şekil 5 de görülmektedir. Chamberlin e göre atıl kapasite Q 0 -Q F farkı değil, tekelci rekabet piyasasındaki ürün farklılaştırması, reklam gibi olumlu etmenlerin yol açtığı maliyet artışı nedeniyle, Q 0 -Q E farkı olmalıdır.

20 Şekil 4.5. Tekelci Rekabet iyasasında 20 Uzun Dönem D Denge ve Atıl l Kapasite D 1 LAC D 2 0 E 0 Chamberlin'in Atıl Kapasite Ölçüsü LAC min d q0 qe qf q

21 Örnek 5: 21 Bir tekelci rekabet piyasasında n=101 firma bulunmaktadır. Bu firmalardan her biri aşağıda ter alan aynı maliyet ve talep fonksiyonlarına sahiptir. Buna göre kısa dönem ve uzun dönem dengelerini belirleyelim. = 150 q 0.02Q 3 2 TC = 0.5q 20q + 270q q : Örnek firmanın üretim miktarı. Q : Rakip firmaların toplam üretim miktarı.

22 ( ) q Q = n 1 q= q, Q = q+ Q = nq i= 1 i s 22 ( ) ( ) π= q TC = q Q q q q + q ( ) 3 2 π= 0.5q + 19q Q q dπ = + ( + ) = = = dq 2 1.5q 38q Q 0 q1 20, q2 4 2 d π 5q 8, 2 2 = + = dq * 3 < 0 q 0

23 ( ) = 150 q 0.02Q = 150 q q = 150 3q 23 ( ) = = 90, π * * = 400 D talep eğrisi, her bir firmanın benzer davranacağı varsayımıyla, tek bir firmanın malına yönelik piyasa talebini göstermektedir. Q=100q bilgisini talep fonksiyonunda yerine yazarak, bunu elde edebiliriz. ( ) = 150 q 0.02Q = 150 q q = 150 3q D talep e talep eğrisi

24 24 d talep eğrisi, rakip firmaların ürettikleri miktarı değiştirmeyecekleri varsayımı altında çizilmektedir. Q=100q=100(20)=2000 bilgisini talep fonksiyonunda yerine yazarak, bunu elde edebiliriz. ( ) = 150 q 0.02Q = 150 q = 110 q d talep e talep eğrisi

25 Şekil 4.6. Tekelci Rekabet iyasasında 25 Kısa Dönem D Denge (Örnek( 5) 150 MC 110 AC * = 90 π E D d * q = MR 110 q

26 Uzun dönem d Denge: 26 Uzun dönemde yeni firmalar bireysel firmaların kârı sıfırlanıncaya kadar piyasaya giriş yaparlar. Bireysel firmanın kâr maksimizasyonu birinci sıra koşul denkleminden ve her bir firmanın uzun dönem kârının sıfır olacağı bilgisinden yararlanarak, n ve q bilinmeyenlerini belirleyebiliriz. ( ) π= + + = q 19q Q q 0 dπ = + ( + ( ) ) = dq 2 1.5q 38q n 1 q 0

27 n 160, q= 19, = AR= LAC = Uzun dönem D ve d eğrilerini elde edelim: ( ) = 150 q 0.02Q = 150 q q = q D talep e talep eğrisi (( )( )) = 150 q 0.02Q = 150 q = 89.5 q d talep e talep eğrisi

Benzer belgeler

Üretim Girdilerinin lması

Üretim Girdilerinin lması Üretim Girdilerinin Fiyatlandırılmas lması 2 Tam Rekabet Piyasasında Girdi Talebi Tek Değişken Girdi Durumu İlk olarak firmanın tek girdisinin işgücü () olduğu durumu inceleyelim. Değişken üretim girdisi