Azerbaycan-Türkiye İlişkileri: Yeni Zirve nin Hedeflerinin İlk Adımları

Transkript

1 Azerbaycan-Türkiye İlişkileri: Yeni Zirve nin Hedeflerinin İlk Adımları Sayfa 1 Azerbaycan-Türkiye İlişkileri: Yeni Zirve nin Hedeflerinin İlk Adımları Geride bıraktığımız 2017 yılı Azerbaycan için kapsamlı bir gelişme süreciyle tanımlanarak tarihte kendine yer edinmiştir. Kuşkusuz, Azerbaycan- Türkiye arasındaki kardeşlik ilişkileri tüm gelişmelerin temelinde dayanan önemli bir elementtir. İki ülke arasındaki ilişkilerin devamlı geliştirilmesi sürecinin istikrarı sadece kardeş taraflar için değil, aynı zamanda büyük bir coğrafyadaki gelişmeyi de desteklemektedir. En önemlisi, Azerbaycan- Türkiye ilişkilerinin doğal sonucu olarak ortaya çıkan projelerin her biri gerçekleşmeye başladığı andan başka bir projenin temelinin inşasına neden olur. Konuya ilişkin olarak okurlarda daha kapsamlı bir bilgi yelpazesi sunmak için önce Azerbaycan-Türkiye ilişkilerinin resmi düzeyine dikkat yetirmemiz daha doğru olurdu. Belli olduğu üzere ülkelerimiz arasında resmi ilişkilerin zirvesinde Azerbaycan-Türkiye Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi dayanmaktadır yılının 31 Ekim tarihinde Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ın katılımıyla Azerbaycan-Türkiye Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi nin altıncı toplantısı düzenlendi. Toplantı sürecinde iki ülke arasındaki ilişkilerin daha da geliştirilmesine ilişkin önemli konular tartışıldı ve altı önemli anlaşma imzalandı. Bu toplantıdan bir gün önce, 30 Ekim tarihinde Bakü-Tiflis-Kars demiryolunun kullanıma açılışından dolayı Bakü Uluslararası Deniz Ticaret Limanı nda yüksek düzeyde bir tören gerçekleştirildi. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, birinci hanım Mehriban Aliyeva, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve hanımı Emine Erdoğan, Kazakistan Cumhuriyeti Başbakanı Bakıtjan Sagitayev, Gürcistan Cumhuriyeti Başbakanı Giorgi Kvirikaşvili, Özbekistan Cumhuriyeti Başbakanı Abdulla Aripov, aynı zamanda Tacikistan ve Türkmenistan cumhuriyetlerinden olan yetkililerin de katılımıyla gerçekleştirilen bu törenin anlamı tüm Avrasya kıtasında yeni bir taşımacılık sistemini belirledi. Katılımcı ülkelerin coğrafi konumundan da görülmektedir ki, 6 ülkenin her biri Bakü-Tiflis-Kars demiryolunun faaliyetinin sürekliliğine önem vermektedirler. Mesim HACIYEV Azerbaycan Cumhuriyeti İstanbul Başkonsolosu, Elçi Şimdi ise düşüncelerimizi ve konuya ilişkin yaklaşımlarımızı Azerbaycan-Türkiye Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi nin faali- Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi (BİLGESAM) Mecidiyeköy Yolu Caddesi, No:10, Şişli -İSTANBUL bilgesam@bilgesam.org Tel: Fax: BİLGESAM Tüm hakları saklıdır. İzinsiz yayımlanamaz. Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir.

2 Azerbaycan-Türkiye İlişkileri: Yeni Zirve nin Hedeflerinin İlk Adımları Sayfa 2 yetinin sonuçları üzerinden yürütmemiz daha doğru olurdu. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev in de belirttiği gibi Bugün ekonomi alanındaki imzalanmış anlaşmalar büyük önem arz etmektedir. Preferensial, yani tercihli ticaret anlaşması büyük anlam taşımaktadır. Eminim ki, bu anlaşmanın işlevsellik kazanması sonucunda aramızdaki ticaret ilişkileri daha da artacaktır. Bugün aynı zamanda, iki taraflı yatırımların yapılması- yatırımlar hakkında ilgili kurumların yetkilileri konuşmalar yaptılar. Bugüne kadar Azerbaycan dan Türkiye ye 10 milyar, Türkiye den Azerbaycan a ise 11 milyar dolar değerinde yatırım yapılmıştır. Bu yatırımlar daha da artacak ve Azerbaycan dan Türkiye ye yapılacak yatırımlar 20 milyar dolar değerine ulaştırılmalıdır. Belirtilen rakamlardan da görüldüğü üzere taraflar karşılıklı olarak bir-birinin beraber düzeyde gelişimine destek olmaya, yardımlaşmaya manevi bir görev niteliğinde yaklaşmaktalar yılında ülkelerimiz için oldukça önemli nitelik taşıyan konulardan birisi de Türkiye nin organize ettiği İstanbul da İş Birliğiyle Fırsatları Çoğaltmak teması altında düzenlenen gelişmekte olan sekiz ülkenin Ekonomik İşbirliği Örgütü nün (D-8) 9. Zirve görüşü olmuştur. Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı İlham Aliyev in Türkiye Cumhuriyeti nin Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ın daveti üzerine Zirve toplantısında misafir ülke cumhurbaşkanı olarak katılması (D-8) 9. Zirvesi nin anlamına özel bir nitelik kazandırmıştır. Özellikle belirtmemiz gerekir ki, Türkiye 2015 yılında G-20 ye yapmış olduğu başkanlığı döneminde de Azerbaycan ın bu kurumda misafir ülke statüsünde katılımına olanak yaratmıştır. Azerbaycan dünyanın ekonomik krizi atlatması, bank sektöründeki düzenliliğin sürdürülebilirliği, enerji güvenliğinin sağlanması, ülkeler arasındaki devamlı barışın ve kapsamlı ekonomik ilişkilerin oluşturulması imkânlarının araştırılması, ülkeler dâhilinde sabitliğin korunması gibi önemli konulara ilişkin yapılan oturumlara katıldı ve katkıda bulundu. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev in G-20 nin Zirve toplantısında söylediği gibi, Türkiye bu buluşmaya grup üyesi olmayan yalnız bir ülkeyi misafir olarak davet edebilirdi ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise Azerbaycan ı davet etmiştir. Bu, bir daha Azerbaycan-Türkiye kardeşliğinin, dostluğunun en belirgin örneğidir. Burada, 30 Ekim tarihinde Azerbaycan ve Türkiye cumhurbaşkanları basın toplantısındaki konuşmaları zamanı Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ın ifade ettiği bir cümleye dikkat edelim, Türkiye nin ve Azerbaycan ın bu birlikteliği, uluslararası kurumlarda da sergilenen birliktelik çok önemlidir. Karşıda Azerbaycan ın EXPO konusu var. Türkiye kuşkusuz, bu konuda da Azerbaycan ı tüm imkânları, tüm gücüyle destekleyecektir. EXPO nun burada hazırlanmasında ve düzenlenmesinde tüm tecrübemizi bölüşmeye çalışacağız. Aynı zamanda, Bakü nün EXPO 2025 Sergisi en çok hak eden adaylardan olması artık dünya basının dikkat odağında olan konulardandır. 14 Kasım da Paris te Bakü nün EXPO Sergisine aday şehir olmasıyla alakadar olarak davet düzenlendi. Royal Pavilyon unda Azerbaycan ın Başkenti Bakü nün Uluslararası Sergiler Bürosu nun 2025 yılında düzenlenecek Evrensel Dünya Sergisine aday şehir olmasıyla alakadar olarak düzenlenen davette Azerbaycanın Cumhurbaşkanı Birinci yardımcısı Mehriban Aliyeva da katılmıştır. Azerbaycan ı Kafkas İncisi olarak adlandıran sunucu ülkemizin

3 Azerbaycan-Türkiye İlişkileri: Yeni Zirve nin Hedeflerinin İlk Adımları Sayfa 3 eski tarihe, zengin kültüre sahip olduğunu belirtmiştir. O, Azerbaycan ın Cumhurbaşkanı Birinci yardımcısı Mehriban Aliyeva nın bu davete katılmış olmasından dolayı büyük bir gurur duyduğunu belirtmişti. Yukarıda değinmiş olduğumuz veriler doğrultusunda belirtebiliriz ki, Azerbaycan-Türkiye kardeşlik ilişkileri yakın zamanda büyük bir hızla Avrasya bölgesinin kapsamlı gelişim stratejisinin ortaya çıkmasına önemli katkı sağlayacaktır. Kuşkusuz, ülkelerimiz bir taraftan büyük bir coğrafyanın gelişimini destekleyen projeler gerçekleştiriyorsa, diğer taraftan da kendi güvenliğinin kapsamlı bir düzeyde istikrarı için karar vermiş oluyorlar. Burada Ermenistan-Azerbaycan, Dağlık Karabağ sorunun Azerbaycan ın toprak bütünlüğü çerçevesinde çözüme kavuşturulması, Türkiye için büyük bir bela olan terörizmle mücadele kapsamında birlikte faaliyetin yürütülmesine ilişkin konular önemini her zaman korumaktadır. Aynı zamanda işgalci Ermenistan tarafından izole olması Nahçivan Özerk Cumhuriyeti nin güvenliğinin sağlanması ve gelişiminin hızlandırılması konuları ayrıcalıklı bir istikamettir. Artık bu konuda da köklü kararlar kabul edilmiştir. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ın ifade ettiği gibi: Diğer önemli konu artık Türkiye ve Azerbaycan arasındaki 1.6 milyar dolar değerinde ticari işbirliğinin hacmidir ki, - petrol fiyatlarının düşüş göstermesiyle ilgili olarak bir az kritik durum söz konusu oldu, ancak şimdi yeniden durum düzeldi, - eminim, bu rakamı kısa bir dönemde 5 milyar dolara kadar ulaştırabiliriz. İnşallah, bunu başaracağız. Türkiye ve Azerbaycan tüm alanlarda bu tür girişimlerde bulunacaktır. Dün Bakanalar Kurulu bir karar kabul etti. Karşımıza Nahcivan dan Türkiye ye yılda 120 milyon dolar hacmine ulaşacak ihraç hacmini hedef olarak belirledik. Böylelikle, Nahcivan ı daha da geliştirmek, canlandırmak için Kardeş, sen yalnız değilsin, demenin, inşallah, adımını atacağız. Bu düşüncenin devamı olarak belirtmemiz gerekir ki, yakın gelecekte Bakü-Tiflis-Kars demiryolu hattının Nahcivan demiryoluna birleştirilmesi en büyük perspektif projelerinden biridir. Bilindiği üzere, bu yılın 4 Eylül tarihinde Bakü de, Haydar Aliyev Merkezinde Hazar denizinin Azerbaycan sektöründe Azeri-Çırak- Güneşli petrol yataklarının derinlikte yerleşen kısmının birlikte kullanımı ve petrol gelirlerinin paylaşılmasına ilişkin düzenlemeler yapılması ve yeniden oluşturulmuş Anlaşmanın imzalanma töreni gerçekleştirildi. Bu Anlaşmanın tarihi önemini sergileyen özelliklerden bir diğeri de burada Azerbaycan ın milli ve devletçilik yönünden çıkarları daha da arttırılmış oldu. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev in söylediği gibi: Azeri-Çırak-Güneşli petrol yatağının kullanımı 2050 yılına kadar uzatıldı. Yeniden imzalanacak olan anlaşma Azerbaycan için daha da büyük yarar sağlar niteliktedir. Onu da belirtelim ki, 1994 yılında imzalanmış olan kontrat da ülkemizin çıkarlarını korumaya yönelikti. Şimdiki kontratın koşullarının daha da iyileştirildiği görülmektedir. Bunun bazı önemli parametrelerine değinmek istiyorum: kontrat imzalandıktan sonra ülkemize yabancı yatırımcılar tarafından 3.6 milyar dolar hacminde bonus ödemesi yapılacaktır, SOCAR ın AzAÇG şirketi üstlenici kısmında kontratın gerçekleşmesine katılacaktır; SOCAR ın payı %11,6 dan % 25 e yükseltilir ve Azerbaycan a ise menfaat petrolü %75 oranında belirlenecektir. Bunlar önemli koşullardır. Kuşkusuz ki, kontratın birçok başka hükümleri de bulunmaktadır. Önemli olan şartlar artık gös-

4 Azerbaycan-Türkiye İlişkileri: Yeni Zirve nin Hedeflerinin İlk Adımları Sayfa 4 termektedir ki, Azerbaycan ın gelecekte gelişimi, ekonomik imkânlarının geliştirilmesi için bu kontratın çok büyük önemi vardır. Ümummilli lider Haydar Aliyev in belirlediği geleceğe dönük petrol stratejisinin Cumhurbaşkanı İlham Aliyev tarafından başarılı bir biçimde devam ettirilmesinin sonucu olarak, artık Azerbaycan da elde edilen petrol hacmi iki milyar tona ulaşmıştır. Bu nedenle 8 Kasım tarihinde Bakü de, Haydar Aliyev Merkezinde geniş kapsamlı bir tören düzenlendi. Bundan başka, Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı İlham Aliyev in imzaladığı bir Kararla 2017 yılı ülkemizde İslam Dayanışması Yılı ilan edildi. Bu bağlamda Azerbaycan taraftarlarıyla birlikte Bakü de, Finlandiya da, İran da, Türkiye de ve Özbekistan da uluslararası konferanslar düzenlenmiştir yılında, aynı zamanda, Azerbaycan IV İslam Dayanışması Oyunları nı organize ederek İslam dünyasında birlik, beraberlik ve dayanışma yolunda bütün dünya için önem arz eden spor kültürünü sergiledi. Nihayetinde, sıralanan tüm oluşumlar Azerbaycan-Türkiye için stratejik hedeflerdir. Sonda ise Dağlık Karabağ konusunun Azerbaycan için hayati önem arz ettiğini göz önünde bulundurarak Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev in Birleşmiş Milletler 72. Genel Kurul toplantısındaki açılış konuşmasının bir noktasına değinmek istiyorum: Dağlık Karabağ Azerbaycan ın ayrılmaz ve tarihi toprağıdır. Ermenistan ın işgalci tecavüzü sonucu olarak Azerbaycan ın Uluslararası düzeyde bilinen arazilerinin %20 si işgal altındadır. Bir milyondan fazla Azerbaycanlı mülteci hayat yaşamaya ve zorunlu göçe mecbur bırakılmıştır. Ermenistan Azerbaycanlılara karşı Ermenistan da, Dağlık Karabağ da ve Azerbaycan ın diğer 7 ilinde etnik düzeyde temizleme politikasını gerçekleştirmiştir Söz sahibi Uluslararası Örgütler Ermenistan silahlı kuvvetlerinin Azerbaycan arazisinden çıkarılmasını talep eden kararlar kabul etmiştir yılında Bileşmiş Milletler Örgütü nün Güvenlik Konseyi nin Ermenistan silahlı güçlerinin Azerbaycan arazisinden derhal ve kayıtsız- şartsız çıkarılmasını talep eden 4 karar kabul etmiştir Belirtmek gerekir ki, önceki yıllarda olduğu gibi 2017 yılında da iki kardeş ülke uluslararası örgütler düzeyinde de karşılıklı, verimli işbirliğini devam ettirmiş, bir-birilerinin ilgi ve menfaatlarini adaletli bir çerçevede savunmuşlar. Buna örnek olarak 22 Mayıs tarihinde Kara Deniz Ekonomik İşbirliği Örgütü nün oluşturulmasının 25. Yıl dönümüne ilişkin Zirve toplantısı zamanı Ermenistan Dış İşleri Bakan yardımcısının seslendirdiği asılsız ve kışkırtıcı karakter taşıyan iddialarına karşı Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ın tarafından sert bir biçimde gösterilmiş tepkiyi gösterebiliriz. Türkiye nin cumhurbaşkanının bu adaletli yaklaşımı ile Türkiye halkının haklı davamızda her zaman yanımızda olduğunu bir daha tüm dünya kamuoyuna beyan etmiştir. Azerbaycan halkının, devletimizin bu konuda en büyük güvenç yeri kardeş Türkiye dir. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev le Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ın sarsılmaz dostluk ve kardeşlik ilişkileri bu güvencin gün geçtikçe artmasına tarihi bir armağandır. Özel Not; özellikle okurlara bilgi vermek ister-

5 Azerbaycan-Türkiye İlişkileri: Yeni Zirve nin Hedeflerinin İlk Adımları Sayfa 5 dim ki, dünyada devam etmekte olan ekonomik kriz fonunda Cumhurbaşkanı İlham Aliyev in teşebbüsü ve önderliği altında ülkemizde yürütülmekte olan başarılı ekonomik ıslahatlar arz ettiği anlam açısından ülkemizin dış ticaretinde gayri-petrol sektörünün payının arttırılması, yabancı yatırım imkânlarının ülkemizde geliştirilmesi, işletmelerin oluşum süreci için ortamın ülkemizde sağlanması, ülkemizin revaç gören yatırım unvanlarından birine dönüştürülmesini hedeflemektedir. Yürütülmekte olan ekonomik düzenlemelere örnek niteliği taşıyan ülkemiz, Dünya Bankası tarafından hazırlanmış ve 190 ülkenin ticari olanaklarının değerlendirilmesini konu edinmiş olan Doing Business 2018 raporunda 8 basamak ilerleyerek 57. sıraya yükselmiştir yılının Ocak-Eylül aylarında ülkemizin Gayri Safi Yurt İçi Hasıla göstericisi 50,1 milyar manat olmuştur. Kişi başına düşen Gayri Safi Yurt İçi Hasılanın hacmi 5149,4 manat teşkil etmiştir. Onu da belirtmek isterdik ki, 2016 yılının Ocak-Eylül ayındaki rakamlarla kıyaslamada 2017 yılın Ocak-Eylül aylarında gayripetrol sanayisi %3.1, iletişim sektörü % 6.2, Turizm ve eğlence sektörü % 3.2, ticaret sektörü % 2.1, tarım sektörü % 2.8, inşaat sektöründe % 1.5, lojistik ve depolama sektöründe % 5.8 oranında bir artış olmuştur yılının 9 ayı içerisinde gayri-petrol sektöründe ihraç 1 milyar 69 milyon ABD doları değerinde olmuştur yılının 9 aylık süreci ile kıyaslandığımız zaman 2017 yılında gayri-petrol sektörü %25 oranında artmıştır yılının Ocak-Ağustos aylarında ülkemizin dış ticaret cirosu 15 milyar ABD doları teşkil etmekle, ihracatımız 9.3 milyar ABD doları hacminde ithalatımız ise 5.3. milyar ABD doları hacminde olmuştur. Sonuç olarak, belirtilen süreç içerisinde olumlu ticaret dengesi 4.4 milyar ABD doları teşkil etmiştir. DAVOS Dünya Ekonomi Formunun 140 ülkesini kapsayan açıklamasını temel alarak belirtmek isterdik ki, 140 ülke arasındaki rekabet yeteneği verilerine göre ülkemiz dünya genelinde ekonomik açıdan 35 en rekabet yeteneği yüksek ülke sırasında kendine yer edinmiştir. Belirtilen özellikler ülkemizin sanayileşmiş, gayri-petrol sektörünün geliştirilmesine yönelmiş, iş adamları ve yatırımlar açısından arzu edilen ülke konumunda biçimlenmesinde başarılı adımlarının göstericisidir. Ülkemizin yatırım için ortamı ve fırsatları Türkiye den olan iş adamları ve şirketler için her zaman açıktır.

6 Azerbaycan-Türkiye İlişkileri: Yeni Zirve nin Hedeflerinin İlk Adımları Sayfa 6 BİLGESAM Hakkında BİLGESAM, Türkiye nin önde gelen düşünce kuruluşlarından biri olarak 2008 yılında kurulmuştur. Kar amacı gütmeyen bağımsız bir sivil toplum kuruluşu olarak BİLGESAM; Türkiye deki saygın akademisyenler, emekli generaller ve diplomatların katkıları ile çalışmalarını yürütmektedir. Ulusal ve uluslararası gündemi yakından takip eden BİLGESAM, araştırmalarını Türkiye nin milli problemleri, dış politika ve güvenlik stratejileri, komşu ülkelerle ilişkiler ve gelişmeler üzerine yoğunlaştırmaktadır. BİLGESAM, Türkiye de kamuoyuna ve karar alıcılara yerel, bölgesel ve küresel düzeydeki gelişmelere ilişkin siyasal seçenek ve tavsiyeler sunmaktadır.