DÖNEM SONU filemler BAKIMINDAN KDV DE ÖZELL KL KONULAR

Transkript

1 DÖNEM SONU filemler BAKIMINDAN KDV DE ÖZELL KL KONULAR fiibli GÜNEfi * I-G R fi Ülkemizde 3065 say l Kanun ile tarihinden itibaren uygulanmaya bafllan lm flt r. Dolayl bir vergi olan KDV, gelir ve kurumlar vergilerinin vergilendiremedi i gelirleri harcamalar s ras nda genifl bir flekilde kapsayabilme özelli ine sahiptir. Bu özellik KDV ye, dolayl vergiler sisteminin tamamlay c s olma niteli ini kazand rmaktad r. Bilindi i üzere gelir ve kurumlar vergileri aç s ndan dönem sonu ifllemleri çok önemlidir. Zira, dönem sonu ifllemler bu vergilerin matrahlar n önemli ölçüde de ifltirebilmektedir. Öte yandan, KDV uygulamas nda özellik gösteren baz durumlar da, dönem sonu ifllemlerini etkileyebilmektedir. Bu kapsamda, KDV uygulamas nda dönem sonu ifllemleri yönünden özellik gösteren afla daki durumlar incelenecektir. II- DÖNEM SONU filemler BAKIMINDAN KDV DE ÖZELL K TAfiIYAN KONULAR A- fli B rak lmas Durumunda ndirilemeyen KDV Gider Yaz labilir Mi? Vergi uygulamas nda mükelleflerin ticari faaliyetlerini sona erdirmeleri durumuna ifli b rakma denilmektedir. fli b rakan mükelleflerin faaliyetlerini * Vergi Denetmeni 193

2 sona erdirmeleri nedeniyle indirim konusu yap lamayan KDV nin bir daha indirime konu edilmesi mümkün bulunmamaktad r. Vergi idaresi ve Dan fltay, ifli b rakan mükelleflerin yüklenip indiremedikleri KDV nin, ifli b rakman n iade hakk do uran bir ifllem olmamas nedeniyle iade edilemeyece i görüflündedirler. (1) KDVK n n 58. maddesinde, mükelleflerce indirilebilecek nitelikte olan KDV nin gelir ve kurumlar vergisi uygulamalar nda gider olarak dikkate al - namayaca hükme ba lanm flt r. Bu duruma göre, ifli b rak lmas nedeniyle yüklenilen KDV nin bir daha indirim yoluyla telafi edilip edilemeyece i sorunu ortaya ç kmaktad r. Bu konudaki kiflisel görüflümüz, yüklenilip indirilemeyen ve ifli b rakma nedeniyle bir daha indirilmesi de mümkün olmayan KDV nin iadesinin mümkün olamayaca ancak gider olarak dikkate al nmas n n mümkün olabilece i fleklindedir. Baflka bir anlat mla, ifli b rakan mükelleflerin indiremedikleri KDV, GVK ve KVK yönünden gider olarak dikkate al nmas mümkündür. Öte yandan, vergi idaresi verdi i bir özelgede Türkiye de dar mükellefiyet esas nda vergilendirilmekte iken ifli b rakan bir kurumun, Türkiye de yüklenip indiremedi i KDV yi kurumlar vergisi yönünden gider olarak yazmalar n n mümkün oldu u fleklinde görüfl belirtilmifltir.(2) Vergi idaresinin bu özelgesinin bizim görüflümüzü destekler mahiyette oldu- u aç kt r. B- Binek Otomobil Al m nda Yüklenilen KDV nin Do rudan Gider Yaz labilmesi veya Maliyete ntikal Ettirilebilmesi Durumu KDVK nun 30/b maddesine göre, faaliyetini k smen veya tamamen binek otomobillerin kiralanmas veya çeflitli flekillerde iflletilmesi olanlar n bu amaçla kulland klar hariç olmak üzere iflletmelere ait binek otomobillerinin al fl belgelerinde gösterilen KDV, mükelleflerin vergiye tabi ifllemleri üzerinden hesaplanan KDV den indirilememektedir. 194

3 Bu kapsamda, faaliyetleri k smen veya tamamen binek otomobillerin kiralanmas veya iflletilmesi olan mükellefler bu amaçla sat n ald klar binek otomobillerine ait KDV yi indirebileceklerdir. Ancak, faaliyetleri k smen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanmas veya çeflitli flekillerde iflletilmesi olmayan mükelleflerin iflletmelerinde kullanmak üzere sat n ald klar binek otomobiller nedeniyle yüklendikleri KDV yi indirmeleri KDVK n n 30/b maddesine göre mümkün bulunmamaktad r. Vergi idaresi görüflüne göre, iflletmeler binek otomobillerine iliflkin olarak yüklendikleri ancak indirimi mümkün olmayan KDV leri, do rudan gider yazabilecekleri gibi, maliyet unsuru olarak da dikkate alabileceklerdir.(3). Buna göre, bu konudaki tercih, tamamen mükelleflere aittir. C- Tahsil Edilemeyen KDV çin fiüpheli Alacak Karfl l Ayr labilir Mi? VUK un 323. maddesinde flüpheli alacaklar ile ilgili hususlar hüküm alt na al nm flt r. Buna göre, bir alaca n flüpheli hale gelebilmesi ve bu alaca a karfl l k ayr labilmesi afla daki flartlar n varl na ba l d r. - Alacak ticari ve zirai kazanc n elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmal d r, - Bilanço usulüne göre defter tutulmal d r, - Alaca n tahsili flüpheli hale gelmelidir, Hangi alaca n tahsilinin flüpheli hale gelece i ise, VUK un 323. maddesinde aç klanm flt r. Buna göre, dava veya icra safhas nda bulunan alacaklar; yap lan protestoya veya yaz ile bir defadan fazla istenilmesine ra men borçlu taraf ndan ödenmemifl bulunan dava ve icra takibine de meyecek derecede küçük alacaklar n tahsilinin flüpheli hale geldi i belirtilmifltir. - Alacak tahakkuk etmifl olmal d r, - Alacak teminats z olmal d r. Ancak, VUK da tahsili flüpheli hale gelen KDV için karfl l k ayr l p ay- 195

4 r lmayaca konusunda bir düzenleme bulunmamaktad r. Bu durum ise, mal ve hizmet sat fl nedeniyle hesaplanan KDV nin, mal ve hizmet bedeli ile birlikte tahsilinin flüpheli hale gelmesi halinde tahsil edilemeyen KDV içinde karfl l k ayr l p ayr lmayaca konusunda tereddütlere neden olmaktad r. Vergi idaresi verdi i bir özelgede; Ekonomik faaliyetlerin do al bir sonucu olarak ortaya ç kan, iflletme alacaklar n n bir unsurunu teflkil eden ve do rudan do ruya mal veya hizmetin sat lmas ndan kaynaklanan ancak flüpheli hale gelen alacak için hesaplanan KDV için de flüpheli alacak karfl l ayr labilecektir. Ayr ca teslim edilen mal ve hizmet nedeniyle peflinat al nan veya k smen tahsilat yap lan durumlarda, al nan peflinat veya yap lan tahsilat n öncelikle alaca n katma de er vergisine isabet eden k sm na mahsup edilebilece i tabiidir. fleklinde görüfl bildirmifltir.(4) Bu özelgede belirtilen ve bizim de paylaflt m z görüfl esas al nd nda, KDV den do an alacaklar içinde flüpheli alacak karfl l ayr lmas mümkün bulunmaktad r. Zira, mal ve hizmet sat fl üzerinden hesaplanan ve tahsil edilemedi i halde beyan edilen KDV, sat c mükellef yönünden mal ve hizmet sat fl ndan do an bir alacak niteli inde oldu undan KDV den do an bu alacaklar da, ticari kazanc n elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgilidir. D- fiirket Kuruluflundan Önce Al nan Mallar veya Yap lan Giderlere Ait KDV ndirilebilir Mi? KDVK nun 29 ve 34. maddelerine göre, yüklenilen vergilerin indirilebilmesi için gereken flartlar afla daki flekilde say labilir; Yüklenilen KDV vergiye tabi faaliyetlere iliflkin olmal d r. Fatura veya benzeri belge ile gümrük makbuzu indirim yapacak mükellef ad na düzenlenmelidir. Fatura veya benzeri belge ile gümrük makbuzu üzerinde KDV ayr ca gösterilmelidir. 196

5 Fatura veya benzeri belge ile gümrük makbuzu vergiyi do uran olay n meydana geldi i takvim y l afl lmamak kayd yla kanuni defterlere kaydedilmelidir. Yurt içi teslim ve hizmetlerde KDV nin indirimi için mutlak suretle sat c ya ödenmesi flart de ildir. Ancak, ithalatta KDV indirimi için verginin gümrük idaresine ödenmesi flartt r. Öte yandan, KDVK nunda vergi indirimi hakk ndan yararlan labilmesi için, faaliyetle ilgili mal ve hizmet al mlar n n mükellefiyet tesis ettirilmesinden önce veya sonra yap lmas gibi ay rt edici bir düzenleme bulunmamaktad r. Bu duruma göre, flirket kuruluflundan önce bafllan lacak iflle ilgili olarak al nan mallar veya yap lan masraflara ait belgeler VUK hükümleri gere i ifle bafllan lmas n müteakip 10 gün içinde yasal defterlere kaydedilebildi inden, bu belgelerde yer alan KDV de indirim konusu yap labilir. Öte yandan, bu konu ile ilgili olarak Vergi idaresi de bu yönde görüfl belirtmifltir.(5) Yine, 10 gün içinde yasal defterlere kaydedilmeyen fatura veya benzeri belgelerdeki KDV, belgelerin mükellefiyet tesis ettirilen y l n sonuna kadar yasal defterlere kaydedilmesi halinde de kayd n yap ld ay n KDV beyannamesinde indirilebilmesi mümkündür. Ancak, fatura ve benzeri belgelerin defterlere kanuni süresinde kaydedilmemesi, VUK un 352. maddesine göre I. derece usulsüzlük cezas n gerektirmektedir. E-Peflin Ödenerek Faturaya Ba lanan Ve Birden Fazla Y la Sirayet Eden Giderlerde KDV ndirimi Birden fazla y la sirayet etse dahi, peflin ödenen giderlerin faturaya ba lanmas ve vergilerin bu fatura üzerinde ayr ca gösterilmesi halinde KDV nin tamam indirim konusu yap labilecektir. Örne in bir iflletmenin 2007/Ocak ay nda y ll KDV hariç YTL üzeriden 3 y ll k kiray peflin olarak ödemesi halinde kiraya veren ticari ifllet- 197

6 me YTL tutar nda fatura düzenleyecek ve YTL KDV hesaplay p faturada ayr ca gösterecektir. Kirac bu faturaya istinaden 2007 y l için YTL gider yazabilecek ancak YTL tutar ndaki KDV nin tamam n indirim konusu yapabilecektir. Çünkü, KDV de y llara sari indirimi öngören bir düzenleme bulunmamaktad r. F- Dönemin Son Aylar nda Tüketilen ve Belgesi zleyen Dönemde Düzenlenen Elektrik ve su Faturalar ndaki KDV Ne Zaman ndirilebilecektir? Y l n son aylar nda tüketilen elektrik ve su tüketimlerine iliflkin faturalar izleyen y l içerisinde düzenlenebilmektedir. Fatura veya benzeri belgelerde gösterilen KDV nin indirilebilmesi için, bu belgelerin yasal defterlere kaydedilmesi gerekir. Bu nedenle, y l n son aylar nda tüketilen elektri e iliflkin faturalar izleyen y lda düzenlendi inden ve faturalar bu y lda defterlere kaydedilebilece inden, tüketim önceki y l yap lm fl olsa bile, KDV sonraki y lda indirilebilecektir. Ayr ca, söz konusu tüketim olmas na karfl n henüz tahakkuk etmifl bir gider bulunmad ndan, fatura ve benzeri düzenlenmeden KDV indirimi mümkün de ildir. Bu duruma iliflkin örnek Vergi idaresince verilmifltir. Buna göre, 2001 y l n n son aylar nda tüketilen elektri e ait faturalar n 2002 y l n n Ocak-fiubat aylar nda düzenlenmesi halinde, KDV faturalar n defterlere kaydedildi i ay beyannamesinde (Ocak veya fiubat 2002) indirilebilecektir.(6) G- Fatura ve Benzeri Belgelerde Ayr ca Gösterilmeyen KDV ndirilebilir Mi? Katma De er Vergisi Kanununun 29/1-a ve 34 üncü maddelerine göre Katma De er Vergisinin indirim konusu yap labilmesi için fatura veya benzeri vesikalarda ayr ca gösterilmesi zorunludur. 198

7 KDVK nun 34. maddesinde belirtilen vergi indiriminin flartlar ndan birisi olan KDV nin belge üzerinde ayr ca gösterilmesi zorunlulu una uyulmamas durumunda, yüklenilen KDV nin indirimi söz konusu olamayacakt r. Bu konu ile ilgili olarak Vergi idaresi taraf ndan verilen bir özelge de, KDV dahil olarak düzenlenen faturalar üzerine vergi indirimi yap lamayaca, KDV nin fatura ve benzeri belgelerde ayr ca gösterilmesi gerekti i belirtilmifltir.(7) Ancak, afla daki Kararlarda da görülece i üzeri Dan fltay tam aksi yönde kararlar vermifltir: Faturada bedele dahil edilen ancak iç yüzde oran ile hesaplanarak defterlerde ayr ca gösterilen katma de er vergisi indirilebilir (8) Katma de er vergisinde, vergi indirimi mükellefiyete ba l bir görev ve hakt r. Öte yandan katma de er vergisinin yans tmal bir vergi oldu u ve vergi yükünün nihai tüketici üzerinde kalmas gibi özellikleri gözönüne al nd nda, emtia al fllar s ras nda katma de er vergisini ödeyen yükümlünün düzenlenen faturalarda katma de er vergisinin ayr ca gösterilmemesi nedeniyle indirim hakk n n ortadan kald r lmas, bu verginin yukar da belirtilen özellikleriyle ba daflmayaca ndan, vergi yükünün de mükellef üzerinde kalmas na yol açacakt r. Bu itibarla ilgili dönemde katma de er vergisi dahil olarak düzenlenen baz emtia al fl faturalar nda katma de er vergisinin ayr ca gösterilmedi inden bahisle, indirimin kabul edilmemesinde hukuka uyarl k bulunmamaktad r (9) Öte yandan, flekil flartlar na uyulmamas nedeniyle indirilemeyecek hale gelen KDV nin, KDVK nun 58. maddesine göre gelir ve kurumlar vergileri aç s ndan gider ya da maliyet unsuru olarak dikkate al naca aç kt r. 199

8 H- Çal nan Emtiaya Ait KDV ndirilebilir Mi? KDVK n n 30/d maddesine göre, mükelleflerin iflletmelerine ait mallar n çal nmas durumunda, bu mallara ait KDV nin indirime konu edilmesi mümkün bulunmamaktad r. Çal nan mallara ait KDV indirim mekanizmas yoluyla indirilmifl ise, çal nma olay n n meydana geldi i döneme iliflkin KDV beyannamesinde indirilen bu vergilerin, lavesi Gereken KDV olarak Toplam Hesaplanan KDV ye dahil edilmesi gerekmektedir. Di er taraftan, çal nan mal bedellerinin gelir ve kurumlar vergileri yönünden vergi matrah n n tespitinde gider veya zarar olarak indirilmesi de mümkün de ildir. Çal nan mal bedellerine iliflkin olarak yüklenilip indirilen ancak daha sonra hesaplanan KDV ye ilave edilmek suretiyle düzeltilen KDV, mal bedelleri GVK ve KVK yönünden gider olarak kabul edilmedi inden, kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate al nacakt r. Vergi idaresi de verdi i bir özelgede bu yönde görüfle sahip oldu unu belirtilmifltir.(10). III-SONUÇ Vergilendirme dönemi y ll k olan gelir ve kurumlar vergileri aç s ndan dönem sonu ifllemleri çok önemlidir. Çünkü, dönem sonu ifllemleri gelir ve kurumlar vergileri matrah n n tespiti s ras nda önemli sonuçlar do urmaktad r. Yukar da, KDV uygulamas nda özellik gösteren baz durumlar n da, dönem sonu ifllemlerini etkileyebilecekleri ayr nt l olarak aç klanmaya çal fl lm flt r. Dönem sonu ifllemlerinin yap lmas s ras nda, yukar da aç klanan hususlar n dikkate al nmas yerinde olacakt r. 200

9 KAYNAKÇA Dan fltay 9. Dairesi tarih ve E. 1992/3041, K. 1993/510 say l Karar ( ). Ankara : Dan fltay Dan fltay 9. Dairesi E. 1995/5113, K. 1997/2042 say l Karar ( ). Ankara : Dan fltay Maliye say l Özelgesi ( ). Ankara : Maliye Maliye say l Özelgesi ( ). Ankara : Maliye Dan fltay Vergi Dava Daireleri Genel Kurulu E. 1992/296, K. 1993/68 say l Karar ( ). Ankara : Dan fltay Vergi Dava Daireleri Maliye say l Özelgesi ( ). Ankara : Maliye Maliye say l Özelgesi ( ). Ankara : Maliye Maliye say l Özelgesi ( ). Ankara : Maliye Maliye say l ( ). Ankara : Maliye Maliye B.07.0.GEL.0.40/ say l Özelgesi ( ). Ankara : Maliye Maliye say l Özelgeleri ( ). Ankara : Maliye Maliye B.07.0.GEL.0.40/ say l Özelgesi ( ). Ankara : Maliye 201

10 202