Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) Borçları ve 6385 Sayılı Kanunla Getirilen Ödeme Kolaylığı I- GİRİŞ Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP), 1479 sayılı Bağ-Kur Kanunu na 4447 sayılı Kanun ile eklenen ek 20. madde kapsamında uygulanmış ve günümüze kadar farklı düzenlemelerle uygulanagelmiştir. Ancak uygulamada karşılaşılan kimi aksaklıklar, sosyal güvenlik destek priminin tahakkuk, tebliğ ve tahsilini geciktirdiğinden, uzun dönemler içerisinde birikmiş ve cezalarla artmış prim borçları şekilde prim yükümlülerinin karşısına çıkmıştır. Bu aşamada kimi mağduriyetleri de 1 / 7
beraberinde getirmiştir. Söz konusu borçların ödenmesini kolaylaştırıcı, bundan dolayı oluşan mağduriyetleri kısmen de olsa giderici nitelikte yürürlüğe konulan 6385 sayılı Kanun ve bu Kanunu açıklayan alt düzenlemeler makalemizin konusunu oluşturmaktadır. II- SOSYAL GÜVENLİK DESTEK PRİMİ Sosyal Güvenlik Destek Primi, 1479 sayılı Kanun a 1999 yılında eklenerek yürürlüğe konulan(1), 2003 yılında 1479 sayılı Kanun daki son şeklini alan(2) ve aşağıda özet şeklinde yer verilen ek 20. maddede düzenlenmiştir. Sosyal Güvenlik Destek Primi Ek Madde-20: Bu Kanuna göre yaşlılık aylığı bağlananlardan, ticari kazanç veya serbest meslek kazancı dolayısıyla gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefiyeti devam edenlerden, sosyal yardım zammı dahil tahakkuk eden aylıklarından, aylığın bağlandığı veya tekrar çalışmaya başladığı tarihi takip eden aybaşından itibaren, çalışmalarının sona erdiği ay dahil % 10 oranında sosyal güvenlik destek primi kesilir 2 / 7
III- SOSYAL GÜVENLİK REFORMUNDA SGDP Sosyal Güvenlik Reformu sürecinde yürürlüğe konulan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu nun (aşağıda özet şeklinde yer verilen) 30. maddesi, sosyal güvenlik destek primi uygulamasını, prim oranını artırarak devam ettirmiştir. Yaşlılık aylığının başlangıcı, kesilmesi veya sosyal güvenlik destek primi ödenmesi Madde-30: b) 4. maddenin birinci fıkrasının (b) bendinin (4) numaralı alt bendi hariç olmak üzere diğer alt bentlerine tabi çalışmaya başlayanlardan(3) aylıklarının kesilmemesi için yazılı istekte bulunanların yaşlılık aylıklarının ödenmesine devam edilir. Bunlardan, almakta oldukları aylıklarının % 15 i oranında sosyal güvenlik destek primi kesilir. Madde metninden de anlaşılacağı üzere; aylık almakta olanlar, 5510 sayılı Kanun un 4/1-b bendi kapsamında -tarımsal faaliyette bulunanlar hariç olmak üzere- çalışmaya başladıkları ve yaşlılık aylıklarının da ödenmeye devam edilmesini talep ettikleri takdirde, bu suretle çalışmaya devam ettikleri her ay için sosyal güvenlik destek primi yükümlüsü olmaktadırlar. 3 / 7
IV- SGDP UYGULAMASINDAKİ AKSAKLIKLAR VE BERABERİNDE GETİRDİĞİ MAĞDURİYETLER SGDP uygulamasında yaşanan aksaklıklar, SGDP yükümlülüklerinin başladığı tarihlerde prim borçlarının tahakkuk ettirilip, prim borçlularından tahsil edilmesi işlemlerinde gecikmelere neden olmuştur. Söz konusu gecikme, SGDP borçlarının yıllar boyunca yığılmasıyla birlikte, cezalarıyla birlikte yüklü miktarda bir borçla vatandaşları karşı karşıya bırakmıştır. Bu borçların, SGDP yükümlülerinin karşısına, kolay karşılanamayacak miktarlarda bir anda çıkması, mağduriyetleri de beraberinde getirmiştir. V- SGDP MAĞDURLARINA YÖNELİK YASAL DÜZENLEME 6385 sayılı Kanun un(4) 13. maddesiyle 5510 sayılı Kanun a eklenen geçici 46. madde, sosyal güvenlik destek primi borçlarının yapılandırılmasına ilişkin aşağıda yer alan düzenlemeleri içermektedir. Geçici Madde-46: Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce iştirakçi veya sigortalı olup, bu Kanun un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılmasını gerektirir nitelikte çalışması nedeniyle ilgili mevzuatına göre sosyal güvenlik destek primi ödemesi gerekenlerin, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihi takip eden ayın sonu itibarıyla tahakkuk ettiği halde ödenmemiş olan sosyal güvenlik destek primi borçları ve ferîleri, ilgililerin bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihi takip eden ay başından itibaren dört ay içinde başvuruda bulunmaları halinde 13.02.2011 tarih ve 6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası 4 / 7
Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun un ilgili maddelerine göre yapılandırılır. Bu maddenin yürürlüğe girdiği 19.01.2013 tarihinden önce iştirakçi veya sigortalı olup, 5510 sayılı Kanun un 4-1/b bendi kapsamında (tarımsal faaliyette bulunanlar hariç) sigortalı sayılmasını gerektiren faaliyeti bulunması nedeniyle SGDP yükümlüsü bulunanların, 28.02.2013 itibariyle tahakkuk ettiği halde ödenmeyen SGDP borçları ve ferîleri(5), 31.05.2013 günü dâhil olmak üzere bu tarihe kadar başvuruda bulunulması(6) halinde 6111 sayılı Kanun çerçevesinde kolay ödeme imkânı kapsamında değerlendirilmektedir(7). Yapılandırmanın şu şekilde uygulanması öngörülmektedir: SGDP borçları için uygulanması gereken gecikme cezası ve gecikme zammı yerine, TEFE/ÜFE oranları basit usulle uygulanmak suretiyle borç hesabı yapılacak, peşin veya belirli oranlarda fark eklenmek(8) suretiyle 18 aya kadar taksitli ödeme yolu tercih edilebilecektir. VI- 6183 SAYILI KANUN UYARINCA TECİL VE TAKSİTLENDİRİLMİŞ SGDP BORÇLARININ DURUMU SGDP borçlarını, 6183 sayılı Kanun un 48. maddesi çerçevesinde daha önce yapılandıranların, 6385 sayılı Kanun un getirdiği kolaylıktan yararlanıp yararlanmayacağı hususu bu aşamada ayrıca önem arz etmektedir. Konu, 2013/8 sayılı Kurum Genelgesi nin (B) Bölümünün 4. Kısmında açıklanmaktadır. Buna göre; 6385 sayılı Kanun un 19.01.2013 tarihinde yürürlüğe girmesinden önce, 01.10.2008 tarihi öncesine ait SGDP borçlarını 6183 sayılı Kanun a istinaden tecil ve taksitlendirme talebinde bulunmuş olanların, 6385 sayılı Kanun un yapılandırma müracaat süresi içerisinde kalan tecil taksitleri için yapılandırma uygulamasından yararlanabilmeleri şu şekilde mümkün olabilmektedir. Bu kişilerce ödenen taksitler, mevzuat hükümlerine göre hesaplanan sosyal 5 / 7
güvenlik destek prim borçlarına mahsup edilecek, kalan borç asıllarına 6385 sayılı Kanun un öngördüğü yapılandırma uygulanabilecektir. VII- SONUÇ Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) uygulamasında yaşanan aksaklıklar, zaman içerisinde ciddi mağduriyetleri de beraberinde getirmiştir. Netice itibariyle, vatandaşlar SGDP borçlarını ödeyemeyerek SGK ya borçlu kalmışlar, SGK ise alacaklarını tahsil etme konusunda sıkıntı yaşamıştır. 6385 sayılı Kanun, getirmiş olduğu SGDP borçlarını yapılandırma, devamında ise gerek tek defada gerekse taksitlendirilmiş şekilde ödeme imkânı getirmek suretiyle, borçlu vatandaşların ve alacaklı Kurum un mağduriyetini hafifletmektedir. Fazıl KARA Sosyal Güvenlik Kurumu Başmüfettişi Yaklaşım 6 / 7
(1) 08.09.1999 tarih ve 4447 sayılı Kanun un 38. maddesiyle 1479 sayılı Kanun a eklenmiştir. (2) 24.07.2003 tarih ve 4956 sayılı Kanun un 44. maddesi ile yapılan düzenleme. (3) 4/1-b) Köy ve mahalle muhtarları ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan; 1) Ticarî kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar, 2) Gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlar, 3) Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları, diğer şirket ve donatma iştiraklerinin ise tüm ortakları, 4) Tarımsal faaliyette bulunanlar, (4) 19.01.2013 tarih ve 28533 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. (5) Bağımlı; ekli; eklentili; ikinci derecede olan. (6) Başvurular, ilgililerin durumlarına göre, Sosyal Güvenlik İl Müdürlüklerine, Sosyal Güvenlik Merkez Müdürlüklerine, SGK EHGM Kamu Görevlileri Emeklilik Daire Başkanlığına yapılmaktadır. Ayrıntılı bilgi için 2013/8 sayılı SGK Genelgesi ne bakılabilir. (7) 11.02.2013 tarih ve 2013/8 sayılı SGK Genelgesi nde açıklanmıştır. (8) 6111 sayılı Kanun un 18. maddesinde açıklanmaktadır. 7 / 7