www.ekoteknikisg.com

www.ekoteknikisg.com

İmtiyaz Sahibi Ekoteknik İş Sağlığı Güvenliği ve Çevre Hizmetleri Adına Halis Yolcu Editör Yadigâr Yolcu Kazaların Çevresel ve Teknik Araştırması Bilim Uzmanı Sorumlu Yazı İşleri Müdürü İrem Nurgül Durmuş Sunuş İrem Nurgül Durmuş Sorumlu Yazı İşleri Müdürü i.durmus@ekoteknikisg.com Yayın Kurulu ISG Uzmanı Ziya Koç, ISG Uzmanı Cengiz Kutgün, Uz. Dr. Hayati Küçükyılmaz, Uz. Dr. Mehmet Ergin, Dr. Ali Delkhak, Uz. Dr. Nevzat Manavbaşı, Uz. Dr. Nevzat Şahan, Uz. Dr. Ayşe Gözü, Uz. Dr. Bilgin Hürcan, Çevre Mühendisi Yusuf Erpak, Maden Mühendisi Volkan Aksu, Çevre Mühendisi Tuğba Kanat, Çevre Mühendisi A. Gökhan Kocaay, Çevre Mühendisi Ömer Tünaydın Danışma Kurulu Prof. Dr. Recep Akdur, Prof. Dr. Sefer Aycan, Doç. Dr. Tayfun Güngör, Dr. Tahir Soydal, ISG Uzmanı Kemal Çetintaş, Çevre Uzmanı Hüseyin Gelmez, Çalışma Bakanlığı Eski Teftiş Kurulu Başkanı Yıldırım Akpınar, Doç. Dr. Murat Ünver, Doç. Dr. Tevfik Pınar, Doç. Dr. Mehmet Uğurlu, Prof. Dr. Kadirhan Sunguroğlu, Dr. Hınç Yılmaz, Uz. Dr. Engin Tutkun, Uz. Dr. Cebrail Şimşek, Ziya Demir, Doç. Dr. Halil Murat Enver Görsel Yönetmen İrem Nurgül Durmuş Reklam ve Pazarlama Koordinatörü Yalçın Yolcu - Mahmut Yurduseven Abone ve Halkla İlişkiler Koordinatörü Ayşegül Yolcu - Hüseyin Gündoğan Yayın İdare Merkezi İvedik Cad. No: 110 Yenimahalle - Ankara Tel: 0312 344 01 96 (pbx) - Fax: 0312 343 66 46 Yayın Türü Yaygın - Süreli ISSN: 2146-9407 Baskı ve CTP Kalıp Yorum Matbaası www.yorummatbaa.com Basım Tarihi 15.01.2012 Abonelik ve Reklam Rezervasyon Tel: 0 312 344 01 96 (pbx) www.ekoteknikisg.com Ekoteknik İSG Dergisi nin amacı, iş sağlığı güvenliği ve çevre konularında özellikle uygulayıcı konumdakilerin deneyimlerini ve izlenimlerini belgelemek, birikimlerin paylaşılmasını sağlamak ve yeni ufuklar açarak başvurulabilecek bir kaynak yaratmaktır. Üç ayda bir yayınlanır. Yayının telif hakkı Ekoteknik İş Sağlığı Güvenliği ve Çevre Ölçüm Teknolojileri Ltd. Şti ne aittir. Dergi içeriğinin tamamen ya da kısmen elektronik, mekanik veya başka biçimde çoğaltılması Ekoteknik in iznine tabidir. Yayınlanan yazı ve reklamların sorumluluğu sahiplerine aittir. TECRÜBE... Bilgi dâhil her şeyin satın alınabildiği bir dünyada satın alınması mümkün olmayan bir değer... Elde edebilmenin tek yolu, insanın ömründen ömür vermesi. İnsan ömründen verilen 5 bin 8 yüz 44 güne karşılık 16 yıllık tecrübe Bir de o tecrübe İnsanı Yaşatmak üzerine ise Bir ekip düşünün ki: Türk kültürüne daha yeni yeni giren İş Sağlığı Güvenliği konusunda 16 yıllık bir tecrübenin sahibi... Daha yeni ne öğrenebilirim? kaygısıyla, daha yeni ne öğretebilirim? özverisiyle ve bu ülkenin değerlerine daha başka ne katabilirim? arzusuyla geçmiş 5 bin 8 yüz 44 gün... Geçen her bir gün, bir tecrübenin Yâdigar ı olmuş, ekibin başında durmuş, yol göstermiş, ekipten bir başarı öyküsü yaratmış 16 yıl öncesinde ülkede iş sağlığı güvenliği kavramı bile çok yeniyken, yasası yok, mevzuatları eksik, örnek uygulamaları yokken, hatta uygulayacak uzmanı ve okulu da yokken, velhasıl yok oğlu yokken dahi Ekoteknik olmuş... YOK LARIN İÇİNDEN VAR LIK ÇIKARMAK BU OLSA GEREK! Bu yokların içinde o ekibin hem öğrenmesi, hem uygulaması, hem öğretmesi Ekibin genişlemesi, büyümesi ve bölünmesi Bölünüp, ayrılıp kendi ekibini kuranları da piyasaya kazandırması Böylelikle şu an piyasadaki etkili ve yetkili kişilerin çok büyük bir bölümünün bu ekibin terbiyesinden geçmiş olması EKOTEKNİK OKULU Gerek sektördeki değişimler, mevzuattaki-yönetmelikteki uygulama farklılıkları, gerek marka patent sorunları, gerekse firma tercihi olarak isim değiştirilmiş olsa da, ekibin adı son 5 yıldır Ekoteknik İSG Piyasada bu okulun adı da bu yüzden Ekoteknik Okulu Koca koca şirketlere de, bütün bir ülkeyi yöneten liderlere de danışman lazım... Çünkü bizatihi en bilgili kişiye bile, yine de diğer bilgili insanların fikirleri lazım. Ekoteknik, sektörüne ismini altın harflerle yazmış, sektöründe devleşmiş birçok firmanın iş sağlığı güvenliği anlamında danışmanı, yol göstericisi... İş Sağlığı Güvenliği ve Çevre konularında yol gösteren bir hayat öğretmeni... Türkiye nin en büyük sermayeleri arasındaki o kurumlarla risklerini paylaşan bir güç Ekoteknik İSG, Elini taşın altına koymaktan çekinmeyen bir güç... Bu güç şimdi de kurumsal yayını aracılığıyla birçok uzmanın rehberi olmaya baş koydu... Önce İnsan diyen, İnsan Yaşasın diyen, Yılların emeği sermayelerimiz kimseye mezar olmasın diyen, Önce İş Güvenliği sloganına inanan hepimize hayırlı olsun, Yayınımız hayırlara vesile olsun.

İÇİNDEKİLER 06 ISG GENEL MÜDÜRÜ KASIM ÖZER: YENİ BİR KÜLTÜR İnşa Ediyoruz. 12 Din İşleri Yüksek Kurulu Üyesi Doç. Dr. İlyas Üzüm: KADER İNANCI DOĞRU ANLAŞILMALI 16 Emekli Baş İş Müfettişi / Makina Mühendisi / A Sınıfı ISG Uzmanı Kemal Çetintaş: YENİ BORÇLAR KANUNU NDA ÇALIŞMA HAYATINI YAKINDAN İLGİLENDİREN HÜKÜMLER 18 İSG Konusunda Örnek Bir İnşaat Firması: SÖĞÜT İNŞAAT 21 SEM TRANSFORMATÖR ÜN İSG POLİTİKASI 22 Tüm Dünya nın Jeneratör Tercihi: Genpower Genpower in İSG Tercihi: EKOTEKNİK 26 İSG KULİSİ 30 Jeofizik Mühendisi İş Sağlığı ve Güvenliği Müdürü Gökhan Güzel: Çimento Fabrikalarında İş Sağlığı ve Güvenliği 32 Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Uz. Dr. Mehmet ERGİN: Besinlerin Size Zarar Vermesine İZİN VERMEYİN!!! 34 Kavaklıdere Şarapları İdari İşler Müdürü İskender Kirişçi: KALİTE, KONTROL ALTINDA!... 36 İnşaat Mühendisi Ali Artan: İNŞAAT Daha Da Riskli Bir Sektör Oluyor!!! 38 İş Güvenliği Koordinatörü / Makina Mühendisi / ISG Uzmanı Mansur Ziya KOÇ: SANAYİDE SÜREKLİ GELİŞME İÇİN KAİZEN 40 Drogsan İlaçları nın Fabrika Müdürü Teoman Kalafatoğlu ile keyifli İSG söyleşisi: İNSAN SAĞLIĞI İÇİN ÜRETİM YAPARKEN, ÇALIŞAN SAĞLIĞI NA MAKSİMUM ÖZEN 42 Aksa Park Genel Müdürü Ufuk Bayraktar: Yatırımları, Sermayeyi, Yılların Tecrübesini ve Emeği Korumanın Yolu Önce İnsan ı Korumak 46 Prof. Dr. Recep Akdur: Çalışma Yaşamında Kadın Sağlığı Denilince... 49 Tar. Mak. Mühendisi / İş Güvenliği Uzmanı ve Ankara Adli Yargı Adalet Komisyonu Bilirkişisi Hayri Cengiz Kutgün den KAZA ANALİZİ 52 E. Çevre Yönetimi Gen. Md. Yrd. EKOKİM Çevre Danışmanlık Firması Genel Koordinatörü Hüseyin GELMEZ in kaleminden SANAYİ ve ÇEVRE 54 Kalite Yönetim Sorumlusu ve Çevre Mühendisi Tuğba Kanat: KALİTELİ OLMAK SORUMLULUK GEREKTİRİR 56 Çevre Mühendisi Adem Gökhan Kocaay hazırladı: EMİSYON ÖLÇÜMLERİ NEDEN YAPILIR? 60 Çevre Müh. Ömer Tünaydın: EKOKİM Çevre Danışmanlık tan danışmanlık alın ve BIRAKIN ÇEVRE DANIŞMANINIZ DÜŞÜNSÜN!... 12 KADER İNANCI nı yanlış yorumlamayın. Kaderimde yoksa bana bir şey olmaz demeyin. İslamiyet böyle demiyor! 32 Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Mehmet ERGİN: Besinlerin Size Zarar Vermesine İZİN VERMEYİN!!! 34 İş Sağlığı Güvenliği alanında Ekoteknik İSG ye tam güven sağlayan Kavaklıdere Şarapları nın İdari İşler Müdürü İskender Kirişçi yi ziyaret ettik ve firmanın iş sağlığı güvenliği politikasını mercek altına aldık. 46 Prof. Dr Recep AKDUR un kaleminden: Çalışma Yaşamında Kadın Sağlığı Denilince 06 İş Sağlığı Güvenliği Genel Müdürü Kasım Özer: YENİ BİR KÜLTÜR İNŞA EDİYORUZ İSG Genel Müdürü Kasım Özer i makamında ziyaret ederek geleceğe ışık tutacak sorular yönelttik. İSG alanında 2012 için büyük müjde sayılabilecek haberler veren Özer, bu keyifli söyleşimizde merak edilen tüm sorulara verdiği detaylı cevaplarla akıllardan soru işaretlerini siliyor. İSG KULİSİ 26Ekoteknik İSG, facebook taki sayfasında güncel konuları tartışmaya açıyor: Siz de www.facebook.com/ekoteknik.isg adresinden sayfamızı takip edebilir ve kulisimize katılarak sesinizi binlerce okuyucumuza duyurabilirsiniz. Emekli Çevre Yönetimi Genel Müdür 52-60 Yardımcısı ve EKOKİM Çevre Danışmanlık Firması Genel Koordinatörü Hüseyin GELMEZ in denetiminde hazırlanmış çevre sayfalarımızda Sanayi ve Çevre konularında aradığınız birçok sorunun profesyonel ağızdan yanıtlarını bulabilir ve çevreyle ilgili yasal sorumluluklarınızla çevre görevlisi istihdamınızla ile ilgili yasal sorumluklarınızı öğrenebilirsiniz. 4 5

DOSYA / YENI IS KANUNU İSG Genel Müdürü Özer: YENİ BİR KÜLTÜR İnşa Ediyoruz Dünya İş Sağlığı Güvenliği Kongresi yaptık. Bu Türkiye için bir milat. Türkiye 56 seneden beri ilk defa İSG nin dünyadaki en önemli toplantısı olan kongreyi düzenledi, ama basında yeteri kadar haber yoktu. 145 ülkeden insan geldi o kongreye, dünyanın 35 tane çalışma bakanı İstanbul a geldi ve bildiriye imza attı. Bu bir rekordu, dünyada böyle katılımın olduğu bir kongre daha olmamıştı. Bizim bakanlarımızla toplamda 38 tane bakanın olduğu kongrenin açılışını da başbakanımız yaptı. Ama bu konu basın ve yayından yeterince ilgi görmedi. Şimdi bu yüzden sizin bu kurumsal yayınınız çok önemli. Bizim basın yayına şiddetle ihtiyacımız var. Çünkü İSG bir kültür meselesi Bu sözler göreve geldiği günden bu yana özverili çalışmalarını takdirle takip ettiğimiz İş Sağlığı Güvenliği Genel Müdürü Kasım Özer e ait. Makamında ziyaret ettiğimiz ve geleceğe ışık tutacak sorular yönelttiğimiz Özer, İSG alanında 2012 için büyük müjde sayılabilecek haberler verdi. Hazırlayan: İrem Nurgül Durmuş Yeni bir İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu na neden ihtiyaç duyuldu? İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, 2005 yılından bu yana uzun bir araştırma, inceleme ve tartışma süreci yaşamıştır. Her ne kadar bizim kendi ihtiyacımız da olsa, bunun yanında Avrupa Birliği nin 89/391 Sayılı çerçeve direktifi de itici güç olarak etkin rol almıştır. 155 ve 161 Sayılı ILO Sözleşmeleri de gerekçedir. Avrupa Sosyal şartı ve Nihayet hükümet programları İş Sağlığı Güvenliği Kanunu nun yayınlanmasında destektir. Ama asıl gerekçe, ülkemizin ihtiyacı olan bir kanun olmasıdır. Zira 4857 Sayılı İş Kanunu, tüm çalışanları kapsamına almıyor. Hâlbuki İSG ekmek ve su kadar önemli bir ihtiyaçtır. Bu yüzden İSG nin müstakil bir kanun olması gerekmektedir. Bütün çalışanların İSG hizmeti almaya ihtiyacı var. Kanunu nun çıkarılması şu anda hangi aşamada? Bakanlığımızın hazırladığı 4 temel kanun var. Toplu İş İlişkileri Kanunu, İş Sağlığı Güvenliği Kanunu, Kamu Çalışanlarının Sendikalarıyla ilgili kanun ve İntibak Kanunu. Önümüzdeki günlerde temel kanun olarak bu dördünün meclise sevk edilmesini bekliyoruz. Benim beklentim Şubat 2012 tarihinde meclisten çıkmasıdır. Kanunun getireceği olumlu gelişmeler hakkında bilgi verebilir misiniz? En büyük olumlu yanı bütün çalışanları kapsam içine alıyor olması. İşyerinde memurun geçirdiği kaza iş kazası sayılmaması ancak işçininki iş kazası sayılması durumu bu kanunla birlikte kapanıyor. Bir diğer olumlu yanı, 1930 yılında çıkarılan Umumi Hıfzısssıhha Kanunu: 500 ve üzerinde işçi çalıştıran işyerleri, sağlık tesisi/ hastane kuracak. 50 ve üzerinde işçi çalıştıranlar da işyeri hekimi bulunduracak demiş ve bu da bir milat olmuştur. Artık çalışma hayatında bir hüküm verileceği zaman 50 işçi sınırı aranmaktadır. Bu yüzden günümüzde dahi 49 kişinin çalıştığı işyeri İSG hizmeti almak zorunda değil ama 1 kişi daha eklenip 50 olunca zorunluluk başlıyor. Burada 49 kişinin canının değerini küçümsemiş gibi oluyoruz. İşte bu yeni kanunla bu da kalkacak. Bunun haricinde işyerlerine sürekli iyileştirme diye bir kavramı yerleştirmeye çalışıyoruz. Geçmiş dönemdeki İşletme Belgesi uygulamasını kaldırıyoruz. Bu belgeyi alıncaya kadar düzgün giden sistem, belgeyi alınca nasıl olsa artık belgenin alınmış olması rahatlığıyla adeta işverenin ipe un sermesini sağlıyordu. Hal böyle olunca da, işletme belgesi olan bir kuruluşta iş kazası meydana gelince: işletme belgesi var ama iş kazası oldu diyorlardı, işletme belgesi olmayan bir kuruluşta iş kazası meydana geldiğinde ise, işletme belgesi yok, olsaydı kaza olmazdı deniyordu. Yani bakanlık olarak her iki halde de biz suçlanıyor veya tenkit ediliyorduk. Verdiğimiz belge bu şartlarda bir anlam ifade etmiyordu. Yeni kanun taslağında bu belgeyi bu yüzden kaldırıyoruz ama işverenden hangi çeşit işyeri olursa olsun ön şart olarak risk değerlendirmesi yapmasını istiyoruz. İSG deyince bugüne kadar hep maden ocakları, inşaatlar, tersaneler, kimya laboratuvarları, tekstil fabrikaları vs akla geldi, oysa ofis, matbaa, okul, hastane gibi akla gelmeyen alanlar da kapsam içine alınıyor. Bu kanun memurların da İSG hizmetine ulaşmasını sağlayacaktır. 2012 yılı İSG Hedefleri nden kısaca bahsedebilir miyiz? 2012 de ilk işimiz yeni kanunumuz için Türkiye genelinde bir tanıtım kampanyası başlatmak olacak. Basının her ayağını kullanarak kanunun neden çıkarıldığını ve faydalarını anlatacağız. Kayıtlarını çok ciddi manada tutmayan veya bu noktada belli bir sistem geliştirmeyen ülkelerde meslek hastalığı problemi var. Meslek hastalığının gerçeğe yakın rakamlarını bir tek İskandinav Ülkeleri nde görüyoruz. Ülkeler meslek hastalıkları sayısını gizliyor veya meslek hastalığı teşhisi konulmasında sıkıntı yaşıyorlar. Bizim için gizleme söz konusu değil ama bizde teşhis sıkıntısı var. Biz meslek hastalıkları konusunda yeteri kadar ilgili değiliz. Doktorlarımızın meslek hastalıklarının teşhis ve işlemleri ile ilgili bilgilendirilmesi hususunda bir proje başlattık. Projenin birinci ayağını gerçekleştirdik ve İŞ SAĞLIĞI GÜVENLİĞİ GENEL MÜDÜRÜ KASIM ÖZER DEN MÜJDELİ HABER: Bugüne kadar 10 bine yakın insan İSG Uzmanlığı eğitimi aldı. 8 bine yakını belgelendirildi. Her ne kadar 4 bin tanesini Danıştay yok saysa da, bu kanun tasarısının bir ekiyle onlar da geçerli olacak. Eğitimini almış, imtihanına girmiş, kazanmış, belgesini almış, hatta bir kısmı uygulamalarda bulunmuş, bu işte çalışmış 4 bin kişi mağdur olmayacak. 6 7

DOSYA / YENI IS KANUNU 22 ilde tanıtım toplantıları yaptık. 2012 yılı içinde de Ankara ve İstanbul da ilgili profesyonelleri toplayarak meslek hastalıkları ile ilgili idari ve bürokratik işlemlere dair bilgilendirme toplantıları yapılacaktır. 2012 yılı aynı zamanda. AB Projeleri mizin bitiş tarihidir. Bunlardan bir tanesi İşyerlerinde İş Sağlığı Güvenliği Ortamının İyileştirilmesi Projesi idi, Şubat/2012 ayında bitiyor. Biz kendi imkânlarımızla 3 yıllık bir sürede bu projenin çıktılarını ülkeye yaygınlaştırmak üzere bir proje yaparak devamını getireceğiz. Hedefimiz işyerlerinde İş Sağlığı Güvenliği Yönetim Sistemleri nin benimsenmesidir, İş Sağlığı Güvenliği, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nın tek başına yüklenebileceği bir yük değil, çok ağır bir yük. Ağır taşın kaldırılmasına ne kadar çok el yardım ederse, o taş o kadar rahat kaldırılabilir. Bakanlığımız bu kültürün gelişmesinde bütün tarafların desteğini beklemektedir. İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin geliştirilmesi ve geniş tabana yayılmasında önemli rol oynayacağını düşündüğümüz Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimlerini yaygınlaştırmak üzere faaliyetlerimiz var. Ancak belli şehirlerde yığılmalar var. Diğer bölgelere de bu hizmetlerin ulaştırılması için bazı tedbirler geliştiriyoruz. Komşu illere de hizmeti kaydıracak, teşvik edici mahiyette çalışmalar düşünüyoruz. Neticede hedefimiz hizmeti kolay ulaşılabilir hale getirmektir. Çünkü hizmete kolay ulaşılırsa insanlardaki şevkin artacağını biliyoruz. Bugüne kadar 10 bine yakın insan İş Güvenliği Uzmanlığı eğitimi aldı. 8 bine yakını belgelendirildi. Bu kanun çıktığında Türkiye nin İş Güvenliği Uzmanı ihtiyacı 15 bin civarında olacaktır. Kanunun 1 yıl sonra yürürlüğe gireceğini de göz önüne alınca, 2013 te verilecek eğitimlerle Türkiye nin 15 bin İş Güvenliği Uzmanı olacaktır. Kanun çıktığında böylece sayı bire bir denk olacak. Kargadan Başka Kuş, İş Güvenliği Uzmanı ndan Başka Profesyonel Tanımıyoruz Danışmanlık adı altında iş güvenliği kapsamında hizmet verenlere bir yetki vermeyi ya da sınırlama getirmeyi düşünüyor musunuz? İş Sağlığı Güvenliği Danışmanlığı kolaya kaçan bir uygulama. Ne danışıyor işveren? Bilgi danışıyor Bilgiyi bakanlığa da danışabilir! Telefon açıp sorduklarında biz bilgi veriyoruz. Bu Bakanlık belki de kapısı halka sonuna kadar açık olan bakanlıklar ın en başında geliyor. Danışmanlıktan ziyade İş Güvenliği Uzmanı olarak çalışmak gerekiyor. Danışman elini taşın altına koymuyor. İşverene şunları yapmanız sizin menfaatinizedir, şu eksikliklerinizi yaparsanız iyi olur diyor. İşveren, ayrıca teknik yardım veya hizmet alarak bu işlemleri yapabilecektir. İş Güvenliği Uzmanı ise orada o Yeni İSG Kanunu nda sayı, işyeri tanımı, tehlike sınıfı, sanayiden sayılıp sayılmaması gibi ayrımlar kalkıyor. Bütün işyerleri ve bütün çalışanlar İSG hizmetine ulaşmak ve ulaştırılma hakkına kavuşuyor. işi bizzat yapan ve yaptıran kişidir. Nasıl yapılacağının şeklini, ölçüsünü, miktarını bilen, söyleyen, yaptıran ve altına tamamlanmıştır diye imza atan kişidir. Biz danışmanlık müessesesinin iş sağlığı ve güvenliği alanında çalışmasının çok anlamlı olduğunu düşünmüyoruz. İş sağlığı ve güvenliği alanında danışmanlık değil uzmanlık uygun modeldir. İşverenlere de tavsiyemiz danışman yerine uzman çalıştırmaları yönündedir. Zira mevzuat gereği İş Güvenliği Uzmanı çalıştırmak ve bize sözleşmesini göndermek zorundadır. Dolayısıyla göndermediği takdirde cezai işlem yapılacak. İsterse işveren, danışman çalıştırsa da yine de iş güvenliği uzmanından hizmet almak zorundadır. Danışmanlık yapan arkadaşlara da tavsiyem lütfen danışmanlık meselesini İSG ye sokmasınlar, eğer İSG yi çok iyi biliyorlarsa uzmanlık yapsınlar, uzman olarak bilgi versinler, uzman olarak ellerini taşın altına koyup, işverenin işini yapsınlar. İş Sağlığı ve Güvenliği nde tuzu kuru çalışmalar olmaz, konu İSG ise tuz ıslanacak biraz. Danışmanlık müessesesi İSG de olmamalı diye düşünüyoruz. İlla İSG Uzmanı olacaktır. Biz kargadan başka kuş, İş Güvenliği Uzmanı ndan başka profesyonel tanımıyoruz Kusura bakmasınlar, ilgili kişiler: Danışmanlık yaptım, paramı istiyorum demesinler, işverenler de ben danışman çalıştırdım, görevimi yaptım dememeli. Maruziyet ölçümleri ile mühendislik kontrolleri noktasında bir mevzuat çalışması var mı? Bu konuda 2012 yılında bir gelişme olacak mı? Ortam ölçümleri ile ilgili akreditasyon çalışmalarımız bitmek üzere. Biz diğer kurumlara ortamda gaz, toz, gürültü ne varsa ölçüm yapabilmeleri ile ilgili yetki vereceğiz. 1997 yılında Japonya ya gittiğimde orada gördüğüm uygulama ile ilgili rapor yazdım ama Türkiye de bir türlü mesafe kat edemedik. Eskiden kalma İşci Sağlığı ve İş Güvenliği tüzüğümüz var, o da der ki: Basınçlı kapların kontrolünü ehliyeti hükümetçe ya da belediyece kabul edilmiş kişilerce yapılır Kim bu kişiler kimse bilmiyor. Hükümet ya da belediye neye göre ehliyetini kabul ediyor, tanımlanmış bir vasıf yok. Bu yüzden bugüne kadarki uygulamalarda basınçlı kapları makine mühendisleri, elektrik ile ilgili işlemleri elektrik mühendisleri yapıyor. Bu bir uygulama, bir kabul ama tüzük açıkça söylemiyor. Tekniker mi, mühendis mi, makine mühendisi mi, fizik mühendisi mi, inşaat mühendisi mi belli değil. O günden beri adını koyalım, nasıl yapılacak, kim yapacak, hangi periyotla, hangi metotla yapılacak diye çırpınıyoruz. Ortam Ölçümleri, İş Ekipmanlarının Kontrolü ve Risk Değerlendirmesi olmak üzere üç yönetmeliğin son şeklini vereceğiz. Bir başka pencereden daha geniş bir alana kültürü yayacağız. Bizim derdimiz iş sağlığı güvenliği kültürünün gelişmesi ile insanlara bana bir şey olmaz dedirtmemektir! Bana Bir Şey Olmaz İş Sağlığı Güvenliği ni sağlamada en zorlandığınız nokta nedir? 20 senedir bu işi yapıyorum, bir şey olmadı. Bana bir şey olmaz mantığı ile mücadele ediyoruz. 21.ci senenin garantisi yok çünkü 2012 yılı içinde yönetmeliklerimiz ile birlikte en önemli gördüğümüz açıkları kapatacağız. Bir kültürün gelişmesi 3-5 sene de olmuyor, belki bir nesil gerekiyor. Bazı sanayileşmiş ülkelerde çalışan denildiğinde daha çocukluktan kişilerin şuur altında bareti başında, eldiveni elinde, gözlüğü gözünde, iş ayakkabısı ayağında kişi canlanıyor, çalışan deyince onu simgeliyor. Fabrikada çalışan kişinin baretsiz olmayacağını o kültür ona daha çocukken aşılıyor. Bu kültürün oluştuğu ülkelerde fabrika müdürüne İşçilerinizden birisi baret takmasa ne olur? diye sorduğunuzda, müdür anlayamıyor, algılayamıyor. Ne demek istediğinizi anlayamıyorum diyor. Israrla soruyorsunuz, İşçi çalışırken baret takmazsa ne olur? Fabrikada baret takmak mecburi ama takmadığında ne yapıyorsunuz? diye. O kültürün müdürü düşünüyor ve cevaplıyor: Neden baret takmasın ki işçimiz? Kısacası baret takmamayı anlatamıyorsunuz, çünkü kültüründe öyle bir şey yok. 1980 li yıllarda teftişlerimden birinde, bir fabrika müdürü: işçi neden baret taksın ki, gökten taş mı yağacak? demişti bana. Kültür farkı bu işte. Biz böyle bir sıkıntılı ortamdayız. Olması gereken kültür iş güvenliği tedbiri almadan çalışamazsınız derken biz Ben üretimime bakarım, iş güvenliği ardından gelir diyorsak daha katedilecek çok yolumuz var demektir. Biz bunlarla mücadele etmek zorundayız, işimiz zor ve zaman alacak. Ama ben inanıyorum ki biz bu azimle çalıştıktan sonra gelecek nesil bu olması gereken kültür ile yetişecek. İşyerlerinde öyle tehlikeli şartlarda kişilerin çalıştırıldığını görüyoruz ki, işçinin ayağı bir kaysa kazaya sebep olacak ve sakat kalmama şansı yok. Ölmez belki, yaşar ama sakat kalmama şansının sıfır olduğu çalışma ortamları halen bulunmaktadır. Bu ortamlar için yeni kanun taslağımızda kişisel korumadan ziyade toplu korumaya önem ve öncelik verilmesine dair hükümler konuldu. İnşaatlar dünyanın bütün ülkelerinde İSG anlamında en baş ağrıtan sektördür. Bizim de en sıkıntılı iş kolumuzdur. Almanya dan misafirimiz olan bir inşaat mühendisi iş müfettişi : Biz inşaatlarda emniyet kemeri veren işverene ceza yazıyoruz. Demek ki toplu korumadan kaçıyor, kişisel korumaya yöneliyorsun. Bunu yapamazsın diyoruz demişti. Avrupa iskele sanayisini geliştirmiş, başlı başına bir sektör oluşturmuş. İskeleler- Dünyanın hiçbir yerinde İşçi Sağlığı ve Güvenliği diye bir tabir yok. Böyle bir tabir olamaz da zaten. Bu tabir konuyu daraltıyor. İşçi olmayan insanların sağlık ve güvenliğe ihtiyacı yok mu? Memurun sağlıklı ve güvenli bir ortamda çalışma hakkı yok mu? Dünyanın her yerinde bu tabirin kullanımı İş Sağlığı ve Güvenliği şeklindedir. İşin unsurları: çalışan-çalıştıran ve işyeridir. Ancak bu tabir hepsini kapsar. 8 9

DOSYA / YENI IS KANUNU Yaşam Alanımızın Büyük Bir Kısmı Farkındalığımızdan Kaçan Kör Noktalarla Doludur den işçi ancak intihar etmek için düşer. Bizim iskelelerden ise işçi her an düşebilir. İş kazalarında karne notumuz iyi değil, her ne kadar bizden çok daha kötü durumda ülkeler var ama bu durum teselli sebebi değildir. Biz neden dünyanın en iyileri arasında olmayalım? Bunun için topyekün seferberlik ilan edip iş sağlığı ve güvenliği kültürünün gelişmesi ve farkındalığın artırılmasına gayret etmeliyiz. Türkiye genelinde yapacağımız çalışmalar ile gerek iş sağlığı ve güvenliğine gönül veren kuruluşlar gerekse bu konuda çalışma yapması gereken ilgili kuruluşlarla ve gerekse sizin gibi hem OSGB, hem laboratuvarlar hem de basın alanında çalışmaları olan kuruluşlarla süratle işbirliği yapmak istiyoruz. Ta ki, bu kültür gelişsin, insanlarımız bana bir şey olmaz demek yerine, bana her an bir şey olabilir diyerek tedbir alsın. Bizim sorularımız bu kadar, son olarak sizin eklemek istedikleriniz varsa onları da alabilir miyiz? Tanıtım noktasında bize yardımcı olduğunuz için çok teşekkür ediyorum. Hakikaten bu çeşit yayınlar, bu çeşit çalışmalar dillendirilince çalışmalarımıza destek ve hız veriyor. Bu da Türkiye ye yapılacak en büyük, en güzel hizmetlerden bir tanesi. Çünkü iş sağlığı ve güvenliğinde insana yatırım yapılır. Kar veya yüksek kazanç düşünülmez. Bazan yaptığınız harcamanın hiç mali getirisi olmaz. Ancak bazen da öyle zaman olur ki küçük bir harcama yapılsa idi bir can kurtulurdu diyeceğimiz kazalar bize önce insanı korumaya dönük yatırımların önemini bir kere daha anlatıyor zannederim. Çünkü insan maddeden, malzemeden, fabrikadan çok daha değerlidir. Mal tekrar kazanılıyor ama canı yeniden kazanma şansımız yok. İnsanların kör noktaları vardır. Bazı gerçekleri görmeyiz (inkâr), diğerlerini ise sadece görmeyiz (kör noktalar). Bunlar vizyon zayıflatır. Arabanızı geri geri sürerken mümkün olan her tür önlemi aldığınız bir durum düşünelim. Dikiz aynanıza büyük bir dikkatle baktınız ve arabanızı geri vitese takıp arkaya doğru hareketlenmeden önce güvende olduğunuzu doğrulamak maksadıyla dönüp bir kez daha arkanıza göz attınız. Fakat aynanın açısı olması gerekenden hafifçe kaçtığı için ya da daha başka bir sebeple sürdüğünüz aracın gerisinde yerde duran bisikleti görmediniz. Geriye doğru hareketlendiniz ve bisikleti buruş buruş bir metal ve lastik yığınına çeviriverdiniz. Bunu algılayacak derecede akla uygun bir şekilde takip ettiğiniz sağlam ve sıradan uygulamaya rağmen durumun gerçekliğini algılayabilecek durumda değildiniz. Ama arabanızda aracınızı geri geri sürerken, arabanızın arkasında bir cisim bulunduğunu belirli bir tonda ses çıkartarak size bildiren bir algılayıcı (tıpkı çoğu araba ve SUV lerdeki gibi) olsaydı neler olurdu, bir düşünün. İşe yine aynı önleyici uygulamalarla başlayacak, arabanızı geri sürerken herhangi olası bir sorunun oluşup oluşamayacağını anlamaya çalışacaktınız. Dikiz aynası büyük bir dikkatle gözden geçirilecekti, gözleriniz geriye doğru hareketi engelleyebilecek türden hiçbir problem seçmeyecekti. Arabanızı geri vitese takacaktınız ve hemen ardından bir siren sesi duyacaktınız. Arabadaki yeni teknolojinin yardımıyla farkındalığınıza eklenecek yeni bilgiler belirecekti. İşittiğiniz sinyal size arkada görmediğiniz bir şeyin olabileceğini belirtecekti. Aniden duracak ve ne olduğunu görmek için arabadan inecektiniz. Hala hasarsız ve tek parça olan bisikleti görecektiniz. Büyük olasılıkla hasara sebep olacak sonuç önlenecekti. Ekoteknik ISG, göremediğiniz ve yol üzerinde duran bir cisme doğru yaklaşırken arabanızın çıkarttığı uyarı sesidir. Kör noktalarınız hakkında bilgi sağlar, bunlar sizin üzerinde düşünüp dikkate almanız ve büyük olasılıkla da o doğrultuda harekete geçmenizi gerektiren türden bilgilerdir. Daha sağlıklı bir çevre için, Kutsal olan İnsan için, Çalışanlarınızın İş Sağlığı ve Güvenliği için, Yıllanmış sermayeniz, Birikiminiz, Tesisiniz için EKOTEKNİK İSG sesine kulak verin. Ülkemizde her 6 dakikada bir iş kazası olmakta, her 6 saatte 1 işçimiz hayatını kaybetmektedir. Bu evlerinden çıkan ve çocuklarının geçimlerini sağlamak için çalışmaya giden 4 işçimizin akşamları evlerine dönememeleri anlamına gelir... İstatistikler her 2,5 saatte 1 işçinin iş göremez hale geldiğini açıklamaktadır. İş kazaları istatistiklerinde Avrupa da ilk, dünyada ise 3. sıradayız. Çalışanlarınızı öldürerek, sakat bırakarak veya yaralayarak üretim yapıyorsanız, o üretimden hayır görmezsiniz. Bir taraftan ürettiğinizi satıp para kazanırken bir taraftan da kazandığınız parayı tazminata yatırırsınız. İş kazaları meslek hastalığı tazminatı adeta kemirgen bir kanserli hücre gibi kazancınızı ve sermayenizi alır götürür. İş kazalarından dolayı iflas eden işverenler olduğu gibi şirket ismini değiştirenlerde mevcuttur. Sonuçta İş Sağlığı ve Güvenliği ikinci plana atıldığında veya gerekli önem verilmediğinde bir şekilde bedeli ödenmektedir. Oysa, İnsan Hayatı Bu Kadar Ucuz Olmamalı! EKOTEKNİK İSG nin 16 yılda elde ettiği tecrübenin tamamı insanı yaşatmaya dair Kurumsallaşması ve Eko Şirketler Grubu bünyesinde Ekoteknik İSG ismiyle hizmet vermeye başlaması ise 2007 yılına dayanmaktadır. İş Sağlığı Güvenliği ve Çevre konularında ihtiyacınız olan tüm kalemleri sunabilme yetkilerine sahip olan EKOTEKNİK İSG nin yeterliliklerini sorgulayabilirsiniz. 10 11

MAKALE Doç. Dr. İlyas Üzüm Din İşleri Yüksek Kurulu Üyesi KADER İNANCI DOĞRU ANLAŞILMALI İş Kazalarının Nedenlerine Göre Dağılım Tablosu Yapılan bilimsel çalışmalara bakıldığında iş kazalarının yüzde 6 sının makina kaynaklı, yüzde 17.1 inin insan kaynaklı, yüzde 2.9 unun bilinmeyen nedenle ve yüzde 74 ünün insan-makina kaynaklı olduğu görülmektedir. Buradan kazalarda insan payının ne derece yüksek olduğu açıkça görülmektedir. Bu da, iş kazalarında gerçek anlamda fayda sağlamak ve sonucu olumlu etkilemenin insanda olumlu davranış değişikliğine bağlı olduğunu gösterir. Olumlu davranış değişikliğinde ise en önemli belirleyicilerden biri inancımızın gereği olan kabullerimizdir. Bir toplumun değerleri ve inançları o toplumun en önemli güç kaynaklarından birisini oluşturur. Çünkü değerler ve inançlar hem toplumu iyiye ve olumluya kılavuzlar hem de olumsuzluklar karşısında ne yapılması gerektiğine ilişkin yol gösterir. Demografik olarak ülkemizin tamamına yakını İslam dinine mensuptur. Dolayısıyla bu dinin tüm değer ve inançları toplumumuzun aynı zamanda dikkate değer güç kaynaklarıdır. Kuşkusuz değer ve inançların gerek birey gerekse toplum bazında güç kaynağı olabilmesi, onun doğru anlaşılması ve yorumlanmasına bağlıdır. Doğru kavranamayan yahut yanlış anlaşılan inançlar, aksine bireye ve topluma zarar verir, gücünü zayıflatır. Toplumumuzda bazı kimselerce yanlış anlaşılan hususlardan birisi de kader inancıdır. Kaderimde ne yazılmışsa onu görürüm, diyerek tedbirsiz davranmak, Allah ın yazısını bozamam diye düşünüp sorumluluğun gereğini yapmamak, Ne yaparsam yapayım, kaderimi değiştiremem diyerek ilkeleri ve kuralları küçümsemek bu çarpık kader anlayışının bazı örnekleridir. Oysa İslam da kader inancının iki boyutu vardır: İnsana bakan boyutu, Allah a bakan boyutu. İnsana bakan boyutu itibariyle kader, insanın akıl ve iradesi ile doğru ve uygun olanı tercih etmesidir. Allah a bakan boyutu itibariyle ise kader Allah ın ilim, irade, kudret ve hikmetiyle kulun tercihini gerçekleştirmesidir. İnsan bu inanç çerçevesinde kendine düşeni yapar yahut yapmaya çalışır. Sonra da ortaya çıkan sonuca rıza gösterir. Şu halde kader inancı, insana sorumluluktan kaçma imkânı vermemektedir. Çünkü insan akıl ve irade sahibi olarak yaratılmıştır; Sorumlu olmasının sebebi de budur. Eğer insan, Doğru kavranamayan yahut yanlış anlaşılan inançlar bireye ve topluma zarar verir, gücünü zayıflatır. Toplumumuzda bazı kimselerce yanlış anlaşılan hususlardan birisi de kader inancıdır. Kaderimde ne yazılmışsa onu görürüm, diyerek tedbirsiz davranmak, Allah ın yazısını bozamam diye düşünüp sorumluluğun gereğini yapmamak, Ne yaparsam yapayım, kaderimi değiştiremem diyerek ilkeleri ve kuralları küçümsemek bu çarpık kader anlayışının bazı örnekleridir. Kaderimde varsa kolumun kopmasını engelleyemem diyerek dikkatsiz davranan bir marangoz atölyesi ustası, günün birinde dikkatsizliğinin kurbanı olursa kaderi suçlayabilir mi? rüzgârın önünde yaprak gibi iradesiz olsaydı sorumlu tutulmaması gerekirdi. Çok basit bir olay üzerinden ifade etmek gerekirse, söz gelimi araç kullanan bir kimse, kendi irade sine bakan yönüyle aracını kontrol edecek, bakımını yapacak, yeterli ölçüde yakıtını koyacak ve seyir esnasında da trafik kurallarına uyacaktır. Allah da irade ve kudreti dâhilinde, bu suretle onu ulaşmak istediği yere ulaştıracaktır. Kaderimde varsa kazadan kurtulamam, diyen fakat hız sınırını aşan yahut hatalı sollama yaparak ya da alkollü biçimde direksiyon başına geçerek kazaya yol açan bir kimse bunu kadere mal ederse Allah ın akıl ve irade verme gerçeğine karşı büyük saygısızlıkta bulunmuş olur. Bu basit örneği bütün iş alanlarına aktarabiliriz. Mesela, kaderimde varsa kolumun kopmasını engelleyemem diyerek dikkatsiz davranan bir marangoz atölyesi ustası, günün birinde dikkatsizliğinin kurbanı olursa asla kaderi suçlayamaz. Kader değişir mi sorusunun cevabı ise Allah ın sonsuz ilmi/bilgisi ile ilgilidir. Yüce Yaratıcı geçmiş-gelecek bütün zaman boyutlarını içine alan bilgiye sahip olduğu için elbette O, olmuş ve olacak her şeyi bilmektedir. Ancak insanlara düşen kendisine verilen irade ile görevlerini en doğru ve en güzel şekilde yerine getirmeye çalışmaktır. Burada son olarak bazı olumsuz gelişmeler karşısında, teselli bulmak bakımından gündeme gelen kadere rıza ya da işaret etmek gerekir. İslam a göre bir kimse, kendi üzerine düşeni en iyi şekilde yerine getirdikten sonra, kendi ihmalinden kaynaklanmayan olumsuzluklar karşısında, Bunun Allah ın takdiri olduğunu düşünmesi, sabrederse O nun kendisine ahirette lütuflar bahşedeceğine inanması gerekir. Böyle bir inanç, aynı zamanda kişiye psikolojik destek sağlar. Sonuç olarak kader inancını doğru anlamak gerekir. Bu da en kısa ifadesiyle şudur: İnsan kendisine bakan yönüyle, Allah ın verdiği akıl ve iradesi dâhilinde her alanda, görev ve sorumluluklarını yerine getirmeye çalışmalıdır. Öte yandan Allah a bakan yönüyle, O nun sonsuz ilmi ile her şeyi bildiğine, her şeyin O nun kudret ve iradesiyle (ilahi iradenin kulun iradesine eşlik etmesiyle) gerçekleştiğine inanmalıdır. Yüce Yaratıcı nın şu uyarısı her zaman belleklerimizde yer almalıdır: Kendi elinizle kendinizi tehlikeye atmayın; iyilikte bulunun; işlerinizi iyi ve güzel yapın; çünkü Allah işlerini iyi ve güzel yapanları sever (Bakara 2/195). Kader inancı, insana sorumluluktan kaçma imkânı vermemektedir. Çünkü insan akıl ve irade sahibi olarak yaratılmıştır. Sorumlu olmasının sebebi de budur. Eğer insan, rüzgârın önünde yaprak gibi iradesiz olsaydı sorumlu tutulmaması gerekirdi. 12 13