İSG PROFESYONELLERİNİN STATÜSÜ ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ İŞ GÜVENCESİ

Transkript

1 İSG PROFESYONELLERİNİN STATÜSÜ ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ İŞ GÜVENCESİ DOÇ.DR.SAİM OCAK MARMARA ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ

2 . İSG PROFESYONELLERİNİN DURUMU

3 İSG PROFESYONELLERİNİN DURUMU İSG Hizmetlerinin Yerine Getirilmesi İşveren belgesi varsa kendisi Çalışanları arasından/işe alacağı kişi OSGB den hizmet alarak İSG Profesyonelleri İş Güvenliği Uzmanı İşyeri Hekimi İşyeri Hemşiresi (Diğer Sağlık Personeli) İSG Personelinin Çalışma Yeri İşyerinde istihdam OSGB lerde istihdam

4 İSG PROFESYONELLERİNİN DURUMU İstihdam Şekilleri İşçi Memur Sözleşmeli personel Çalışma Süreleri (işyerinin tehlike derecesine göre) Tam süreli Kısmi süreli Kamu Kurumlarında Görevlendirme İşyerinin Tehlike Derecesi Çok tehlikeli (A sınıfı uzman) Tehlikeli(B sınıfı uzman) Az tehlikeli(c sınıfı uzman)

5 İSG PROFESYONELLERİNİN DURUMU ULUSLAR ARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ 161 NO LU İŞ SAĞLIĞI HİZMETLERİNE İLİŞKİN SÖZLEŞME Madde 10 İş sağlığı hizmetlerini sunan personel, 5 inci Madde sıralanan görevlere ilişkin olarak, işveren, işçi ve bulunmaları durumunda bunların temsilcilerinden mesleki anlamda tam bir bağımsızlığa sahip olarak çalışacaklardır ". İŞYERLERİNDEKİ İŞ SAĞLIĞI HİZMETLERİNE İLİŞKİN TAVSİYE KARARI 15-İş sağlığı örgütü hekimleri hem işverenden hem işçiden mesleksel ve moral açıdan, tam bağımsız olmalıdır. Bu bağımsızlığı sağlamak için ulusal yasa ve yönetmelikler yada taraflarla ilgili örgütlerin anlaşmaları sanayii hekiminin başta atama ve işten ayrılma koşulları olmak üzere iş tanım ve koşullarını belirlemelidir.

6 İSG PROFESYONELLERİNİN DURUMU 6331 sayılı İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU m. 8/I İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarının hak ve yetkileri, görevlerini yerine getirmeleri nedeniyle kısıtlanamaz. Bu kişiler, görevlerini mesleğin gerektirdiği etik ilkeler ve mesleki bağımsızlık içerisinde yürütür sayılı Kanun m. 8/II İşverene iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda rehberlik ve danışmanlık yapmak üzere görevlendirilen işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı ( t. ve 6645 sayılı Kanun)

7 İSG PROFESYONELLERİNİN DURUMU İşveren adına hareket eden, işin ve işyerinin yönetiminde görev alan işveren vekilleri, bu Kanunun uygulanması bakımından işveren sayılır. (6331 Sayılı K. m.3/ii) Hizmet sunan kuruluşlar ile işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesindeki ihmallerinden dolayı, hizmet sundukları işverene karşı sorumludur (6331 Sayılı K. m.3/ii). İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz.(6331 Sayılı K. m.4/ii). Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez. (6331 Sayılı K. m.4/iii)

8 İSG PROFESYONELLERİNİN DURUMU İSG PROFESYONELLERİNİN GÖREVİNİ GEREKTİĞİ GİBİ YERİNE GETİREBİLMESİ MESLEKİ BAĞIMSIZLIĞIN KORUNMASI YÖNÜNDEN ÖZEL BİR İŞ GÜVENCESİ SİSTEMİ KURULMALI MIDIR?

9 , BAKANLIĞA BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ

10 BAKANLIĞA BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ 6331 Sayılı Kanun m. 8/II ( tarih ve 6645 sayılı Kanun m.1 ile getirilmiştir). İşverene iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda rehberlik ve danışmanlık yapmak üzere görevlendirilen işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı, görev aldığı işyerinde göreviyle ilgili mevzuat ve teknik gelişmeleri göz önünde bulundurarak iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili eksiklik ve aksaklıkları, tedbir ve tavsiyeleri belirler ve işverene yazılı olarak bildirir. (İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları; görevlendirildikleri işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildirir; bildirilen hususlardan hayati tehlike arz edenlerin işveren tarafından yerine getirilmemesi hâlinde, bu hususu (Bakanlığın yetkili birimine bildirir (Eski düzenleme). (Anayasa Mahkemesi, İSG profesyonellerine, yeterli güvence olmadan işverenin denetlenmesinde kamusal bir görev yüklediği için iptali istenen bu hükmün iptaline ilişkin talebi reddetmiştir)

11 BAKANLIĞA BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ Eksiklik ve aksaklıkların düzeltilmesinden, tedbir ve tavsiyelerin yerine getirilmesinden işveren sorumludur.

12 BAKANLIĞA BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ Bildirilen eksiklik ve aksaklıkların acil durdurmayı gerektirmesi veya yangın, patlama, göçme, kimyasal sızıntı ve benzeri acil ve hayati tehlike arz etmesi, meslek hastalığına bulunmasına rağmen sebep olabilecek ortamların işveren tarafından gerekli tedbirlerin alınmaması hâlinde, bu durum işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanınca, Bakanlığın yetkili birimine, varsa yetkili sendika temsilcisine, yoksa çalışan temsilcisine bildirilir.

13 BAKANLIĞA BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ İş Güvenliği Uzmanı Yönetmeliği m. 11/3 İş güvenliği uzmanı, işverene yazılı olarak bildirilen iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirlerden acil durdurma gerektiren haller ile yangın, patlama, göçme, kimyasal sızıntı gibi hayati tehlike arz edenleri, belirlenecek makul bir süre içinde işveren tarafından yerine getirilmemesi hâlinde, işyerinin bağlı bulunduğu çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne yazılı olarak bildirmekle yükümlüdürler. Kanunda acil ve hayati tehlike, Yönetmelikte sadece hayati tehlike kavramı kullanılmıştır. Mevzuatta bu tür kavramların daha özenli kullanılması gerekir. Makul süre içinde bildirilecek olup, bu süre hekim ve uzman tarafından takdir edilecektir. Ancak uygulamada bu konuda sorun yaşanacağı öngörülmektedir.

14 BAKANLIĞA BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ Yönetmelikte meslek hastalığına sebep olabilecek durumların bildirimine yer verilmemiştir. İşyeri Hekimi Yönetmeliğinde de meslek hastalığına sebep olabilecek durumların bildirimine verilmemiştir.

15 BİLDİRİM YAPMAMANIN YAPTIRIMI Kanunda belirtilen hususların dışında da bildirimde bulunulabilecek midir? Böyle bir durumda aynı hüküm uygulanabilecek midir?

16 BİLDİRİM YAPMAMANIN YAPTIRIMI Bildirim yapmadığı tespit edilen işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının belgesi üç ay, tekrarında ise altı ay süreyle askıya alınır. Başka bir hükme göre de, «Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının yetki belgesi askıya alınır» (m. 8/IV).

17 UYGULAMADA DURUM Uzman ve hekimler bildirilmesi gereken hususlar hakkında yeterli bilgi ve tecrübeye sahip midir? Uygulamada hekimlerin ve özellikle de uzmanların; eğitim, sınav ve tücrebesi gibi hususlar dikkate alındığında,bunların bildirimi gerektiren durumları tespit edebilmelerinin pek mümkün olmadığı, dolayısıyla bu konuda sorunlar yaşanacağı öngörülmektedir. Bildirimde bulunan uzman ve hekimin iş güvencesi var mıdır? Uygulamada kaç uzman ya da hekim bildirimde bulunma cesaretini gösterebilir? OSGB de çalışanlar nasıl davranır?

18 İŞVERENİN HAKLARI İşveren/OSGB, Bakanlığa bildirimde bulunmadığı için belgesi askıya alınan uzman veya hekimin işine son verebilir mi, başka yaptırımlar uygulayabilir mi? (Öğretide ilk bakışta dürüstlük kurulanı aykırı gibi görünse de mevzuata aykırı davranış olduğundan işverenin böyle bir hakkı olduğu ileri sürülmektedir).

19 FESİH-HAK KAYBI / TAZMİNAT Bu bildirimden dolayı işvereni tarafından işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının iş sözleşmesine son verilemez ve bu kişiler hiçbir şekilde hak kaybına uğratılamaz. Aksi takdirde işveren hakkında bir yıllık sözleşme ücreti tutarından az olmamak üzere tazminata hükmedilir. (İSG Bildirim Tazminatı denebilir/tazminat sonradan getirildi) (Sadece Bakanlığa bildirim değil, varsa yetkili sendika temsilcisine, yoksa çalışan temsilcisine yapılacak bildirim de güvence altına alınmıştır) İşyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının iş kanunları ve diğer kanunlara göre sahip olduğu hakları saklıdır.

20 İŞE İADE DAVASI AÇMAK GEREKİR Mİ? Bir yıllık sözleşme ücreti tutarından az olmamak üzere talep edilecek tazminat için dava açılması gerekecektir. İş güvencesinin kapsamında olanlar işe iade davası açmadan doğrudan tazminat davası açabilecek mi?

21 DİĞER TAZMİNATLARLA İLİŞKİSİ İşyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının iş kanunları ve diğer kanunlara göre sahip olduğu hakları saklıdır. İş güvencesi kapsamındakiler ayrıca iş güvencesi tazminatı talep edebilir mi? (Öğretide, talep edilebileceği yönünde görüşler bulunmaktadır). (Birisinin amacı geçersiz feshe ilişkin, diğeri mesleki bağımsızlığın sağlanmasına ilişkin gücence getiriyor) (Kanun hükmü buna olanak sağlıyor). İş güvencesi kapsamında olmayanlar ayrıca m. 17 hükmüne göre kötüniyet tazminatı talep edebilecek mi? (Öğretide talep edilemeyeceği yönünde görüş bulunmaktadır. Aynı amaca dayanmaktadır) (Ancak Kanun hükmü ayrıca talep için olanak sağlıyor). Sendikal tazminatla bağlantı kurulabilir mi?

22 İSG PROFESYONELİNİN İŞ GÜVENCESİ TÜRK BORÇLAR KANUNU MADDE 438 b. Haklı sebebe dayanmayan fesihte MADDE 438- İşveren, haklı sebep olmaksızın hizmet sözleşmesini derhâl feshederse işçi, belirsiz süreli sözleşmelerde, fesih bildirim süresine; belirli süreli sözleşmelerde ise, sözleşme süresine uyulmaması durumunda, bu sürelere uyulmuş olsaydı kazanabileceği miktarı, tazminat olarak isteyebilir. AYRICA İSG BİLDİRİM TAZMİNATI İSTENEBİLİR Mİ? Öğretide istenebileceği belirtilmektedir (Birisi süreye uymama, diğeri mesleki bağımsızlık)

23 FESİH DIŞINDA HAK KAYBINA UĞRATMA İş sözleşmesinin sona ermesi dışında hangi türdeki/ağırlıktaki hak kayıpları tazminatın talep edilmesini sağlayacaktır? Tazminatın hak kayıplarına uğranılması halinde de istenebileceği anlaşılmakta, ancak hükmün yeteri kadar açık bir şekilde kaleme alınmadığı görülmektedir sayılı Kanunun m. 5 hükmüne göre ayrıca tazminata hükmedilebilecek mi? İşyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının iş kanunları ve diğer kanunlara göre sahip olduğu hakları saklıdır.

24 BAKANLIĞA BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ Belirtilen düzenlemede sözleşmeden ve ücretten söz edilmektedir. İşçi dışındaki uzman ve hekimle ilgili olarak duraksama yaşanmaktadır. İlgili düzenlemelerin esas itibariyle işçi statüsünde olan uzman ve hekimlere yönelik olarak kaleme alındığı görülmektedir. İşçi dışındaki çalışanların işine son verilmesi gibi hususlar ilgili mevzuatlarda ayrıca düzenlenmiştir. Ücret tutarının net ücret olup olmadığı açık bir şekilde belirtilmemiştir.

25 KÖTÜNİYETLİ BİLDİRİMİN YAPTIRIMI Açılan davada, kötü niyetle gerçek dışı bildirimde bulunduğu mahkeme kararıyla tespit edilen kişinin belgesi altı ay süreyle askıya alınır.

26 KÖTÜNİYETLİ BİLDİRİMİN YAPTIRIMI Hangi dava? Uzman ve hekimin açacığı, İSG Bildirim Tazminatı davası mı?/işe iade davası mı? Kötüniyet tazminatı davası mı? İşverenler, bildirim üzerine uzman veya hekime karşı, kötüniyetli bildirimde bulunduğunun tespiti (belgenin askıya alınması, tazminat) dava açabilir mi? İşverenler/OSGB, kötüniyetli bildirim nedeniyle belgesi askıya alınan uzman veya hekimin işine son verebilir mi? İşveren/OSGB, kötüniyetli bildirim nedeniyle fesih dışında başka yaptırım uygulayabilir mi?

27 UYGULAMA BEKLENTİSİ Kötüniyetle gerçekdışı bildirimin kaygısı nedeniyle özellikle uzmanların bildirimden kaçınacağı öngörülmektedir. Eğitim, sınav ve uygulama tecrübesi gözönüne alındığında özellikle uzmanların yeteri kadar bilgil sahibi olmadığından bildirim hususunda tereddüt yaşanacağı anlaşılmaktadır.

28 , İSG PROFESYONELİNE ÖZEL İŞ GÜVENCESİ

29 İSG PROFESYONELİNİN İŞ GÜVENCESİ Mevzuatta İSG profesyonellerinin iş güvencesine ilişkin başka özel düzenlemeler bulunmamaktadır. Yaptıkları işin özelliği ve çalışma yaşamındaki konumları nedeniye özel bir iş güvencesi getirilmesi gerekir. Öğretide çoğunluk görüşü, özel iş güvencesi getirilmesi yönündedir.

30 İSG PROFESYONELİNİN İŞ GÜVENCESİ GÜVENCE İHTİMALLERİ 1. Çalışma şartları ve çalışmaya son verilmesi bakımından ya da sadece çalışmaya son verilmesi bakımından iş güvencesi getirilebilir mi? 2. İşçi olarak çalışanlar bakımından, tabi olduğu mevzuata bakılmaksızın, 30 işçi 6 ay kıdem koşulu aranmaksızın iş güvencesine tabi tutulabilir mi? işçi veya 6 aylık kıdem koşullarından sadece birisi aranmayabilir mi? (Yeraltı işlerinde çalışan işçilerde kıdem şartı aranmaz m.18/i) (Öğretide bu yönde görüşler bulunmaktadır) 4. Sendikal tazminata (Sendika özgürlüğünün korunmasına) benzer güvence getirebilir mi? 5. Sendika temsilcisinin güvencesine yakın bir güvence getirilebilir mi? 6. İşyerinin tehlike derecesine göre ayırım yapılabilir mi?

31 İSG PROFESYONELİNİN İŞ GÜVENCESİ Bildirim Güvencesi (İSG Bildirim Tazminatı) dışında ayrıca, İş güvenliği uzmanı ve işyeri hekiminin işine haklı veya geçerli bir neden olmadan son verilmesi halinde, 1 yıllık ücreti tutarından az olmamak üzere (veya 1 yıllık ücreti tutarında) İSG Güvencesi Tazminatı getirilebilir mi? İş güvencesi kapsamına girenler bakımından iş güvencesi tazminatı ayrıca talep edilebilmeli mi? İSG güvencesi tazminatı işe iade davası açmadan da talep edilebilmeli mi? İş güvencesi kapsamı dışında olanlar ayrıca kötüniyet tazminatı talep edebilir mi? BELİRLİ SÜRELİ SÖZLEŞMELERDE

32 İSG PROFESYONELİNİN İŞ GÜVENCESİ İSG PROFESYONELLERİNİN ÖNERİSİNE İŞVERENİN İTİRAZ HAKKI TANINMALI MI? İSG Profesyonellerinin Devlet tarafında istihdam edilip, işyerlerine rehberlik yapılması ve denetlemesi şeklinde hizmet verilmesi mümkün olabilir mi? ÖZERK BİR İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURUMU OLUŞTURULMALI MIDIR? MESLEKİ RİSKLERDEN DOĞACAK ZARARLARA KARŞI SİGORTA SİSTEMİ OLUŞTURULMALI MI? İSG PROFESYONELLERİNİN EĞİTİMİ, SINAVI VE BELGELENDİRİLMELERİNE İLİŞKİN DÜZENEMELER GÖZDEN GEÇİRİLMELİ Mİ?.

33 . TEŞEKKÜRLER