TEMEL ELEKTRİK BİLGİLERİ (KISIM-2) 1.1 Temel Elektrik Devreleri: A-) Lamba-Anahtar Bağlantı Şekilleri; Tek faz sistemlerde; N= Nötr hattı L= Canlı/Enerjilenmiş hat ECC=Toprak Devamlılık İletkeni (Earth Continuity Conductor) Üç faz sistemlerde; N= Nötr hattı L1,L2,L3= Canlı/Enerjilenmiş hat ECC=Toprak Devamlılık İletkeni (Earth Continuity Conductor) Anahtar Sembolleri; a) Tekli Anahtar: b) İkili Anahtar: c) Üçlü Anahtar: d) Tekli Vavyen Anahtar: e) İkili Vavyen Anahtar:
f) Üçlü Vavyen Anahtar: g) Ara Vavyen Anahtar: Bir lambanın bir noktadan kontrolü (lamba-anahtar bağlantı şeması); Ülkemizde yürürlükteki kurallar gereği 1000W a kadar olan lamba devrelerinde 1mm 2 kesitli tek damarlı kablolar kullanılmaktadır. Bu devreler 6A değerinde MCB (Miniature Circuit Breaker) ile korunmaktadır. ECC (Topraklama) için 6mm 2 bakır iletken kullanılmaktadır.
Bir lambanın iki noktadan kontrolü (lamba-anahtar bağlantı şeması); Bir lambanın üç noktadan kontrolü (lamba-anahtar bağlantı şeması); B-) Lamba-Anahtar bağlantılarında kullanılan kablolar; A ve B borularından çekilmesi gereken hatları bulunuz.
A,B,C ve D borularından çekilmesi gereken hatları bulunuz. A,B,C,D,E,F ve G borularından çekilmesi gereken hatları bulunuz.
B) Lamba Devre Şemaları ve Bağlantıları 1. Floresan Lamba Devre Şeması;
Ck= Kompanzasyon kapasitörü. Balast: Floresan lambada deşarjı başlatacak kadar gerilim endükleyen devre elemanıdır. 2. 240V/12V, 50W spot lamba devresi
SORU: 240V/12V, 50W spot lamba devresinin primer ve sekonder akımlarını hesaplayınız. 1=V1.I1 I1=50/240=0,208A (primer akım) 2=V2.I2 I2=50/12=4,16A (sekonder akım) 3. 4 adet 240V/12V, 50W spot lambanın trafo ile beslenmesi; SORU: 240V/12V havuz lambasının kablo kesitlerini ve MCB değerini belirtiniz.
I1=300/240=1,25A (primer akım) 6A MCB ve 1mm 2 kablo I2=300/12=25A (sekonder akım) 6mm 2 kablo 4. 240V kapı zili devresi; zil buton 5. 240V/12V kapı zili devresi;
zil 6. 240V/12V banyo zili devresi; buton zil buton C) riz Devreleri 1. riz Sabit Cihaz Bağlantıları; a) Ring devreler: 2,5mm 2 kablo ve 32 A MCB ile devre kurulur.100m 2 alan içerisine istenilen adet kadar priz bir ring üzerinde bağlanabilir. b) Radyal devreler: Uzun mesafeler için tercih edilir. 32 A MCB ve 4 mm 2 kablo ile 6 adet priz radyal olabilir. Ring devresine sabit cihaz bağlanması; Bir ring devresinden sadece 1 adet sabit cihaz beslenebilir. Sabit cihazın ringe olan bağlantısına göre yazılım şekli ayırt edici olmalıdır.
D) Sabit Cihaz Devreleri; Sabit cihaz devrelerinde kullanılması gereken kablo kesiti ve MCB değeri cihazın gücüne göre belirlenir. Örnek şemayı inceleyin;
Su Isıtıcısı (3kW) devresi; SORU: 240V,3 kw bir su ısıtıcısına 200V uygulanırsa çıkış gücü ne olur? 1. Yol: =V.I I=/V=3000/240=12,5A V=I.R R=240/12,5=19,2Ω =V 2 /R=200 2 /19,2=2083W 2. Yol: =V 2 /R=240 2 /3000=19,2 Ω =V 2 /R=200 2 /19,2=2083W Anında su ısıtıcısı devresi (7 kw); Anında su ısıtıcısı devresinde; 32A MCB, 6mm 2 kablo ve 30mA RCBO kullanılır. E) Otomatiklerin Tesisata Bağlanması; i. Sayaç Dolabı ile Ana Dağıtım anosu arası 6 ayaktan (180 cm) az ise;
ii. Sayaç Dolabı ile Ana Dağıtım anosu arası 6 ayaktan (180 cm) fazla ise;
iii. Sayaç Dolabı ile Ana Dağıtım anosu arası 6 ayaktan (180 cm) fazla ve otomatik Ana Dağıtım anosu içinde ise;
F) KONTATKTÖRLER: 1) Kontaktör: a) Güç kontakları: 1 3 5 / 2 4 6
b) Kontrol Kontakları: 11-12 / 21 22 NC = Normally Closed 13 14 / 23 24 NO = Normally Opened Kontaktör Bobini: Konrtol devrelerinde enerjilenen elektrikli tek damardır. 240V ile çalışırsa: 415V ile çalışırsa: Yukarıdaki şekilde N yerine Y veya B fazı bağlanır.
Motor dururken = Kırmızı Motor çalışırken = Yeşil Termik açarsa = Sarı 2) Motoru 2 yönde çalıştırma (Asansör: 2 yölü )
ÖRNEK SORULAR ve ÇÖZÜMLERİ Örnek: Kırmızı faz yükü 24kW, sarı faz yükü 18kW, mavi faz yükü 12kW. Yükler resistive (direnç)yüküdür. a) Faz akımlarını b) Sistemin toplam gücünü c) Nötür akımını hesaplayınız. R 24000 a) I R 100A b) Toplam Güç: V 240 R Y 18000 IY 75A T R Y B 24 18 12 54 kw V 240 Y B 12000 I B 50A V 240 B c)i) Ölçek metodu ile; 10A=1cm
ii) Bileşenlerine Ayırma metodu ile; 0 0 3 3 Yatay Bileşenler: I Y cos30 I B cos30 75 50 21. 6 2 2 0 0 1 1 Düşey Bileşenler: I R IY sin 30 I B sin 30 100 75 50 37. 5 2 2 I N 2 2 37.5 21.6 43. 2 iii) Formül ile; I N I 2 R I 2 Y I 2 B 2 2 2 I I I I I I 100 75 50 100 75 100 50 75 50 R Y R B Y B 7500 5000 3750 18125 16250 43.2A 10000 5625 2500 R 24kW Y 18kW B 12kW Örnek: 15kW 415Volt bir jeneratör tek faz yükleri besleyecek. Yükler aşağıdaki gibidir; 1) 6kW cooker 2) 3kW su ısıtıcısı 3) 2kW aydınlatma, televizyon ve buzdolabı Bağlantıyı nasıl yaparsınız?
Tek faz güç: V I p cos Toplam 3 faz güç: T 3V I p cos Üç faz genel güç formülü: 3 V I 2 2 cos T VL 3 VL 3 I L cos 3 I L cos 3V LI L 3 3 3 cos Not: Yıldız bağlı sistemlerde; I p I 2 ve VL 3V V L V V 0 V L V V 0 cos30 V L 2 V p VL 2V 3 V L 2 2V VL 3V