INSTALLATION AND 3D POSITIONING OF WALL CONTROL POINTS IN URBAN AREAS

KENT İÇİ ÇALIŞMALARDA DUVAR POLİGONU TESİSİ VE 3 BOYUTLU KONUMLANDIRILMASI İ. KALAYCI, Ö. ÇORUMLUOĞLU, C. İNAL Selçuk Ün. Müh.Mim.Fak. Jeodezi ve Fotogrametri Müh. Böl. Özet Ülkemizde genellikle kent içi çalışmalarda, sokak veya cadde kenarlarındaki asfalt zemin üzerine tesis edilen boru şeklindeki poligonlardan yararlanılmaktadır. Bu poligonların yatay konumlandırılmaları klasik poligon ölçüm ve hesabı yapılarak gerçekleştirilirken, düşey konumlandırılmaları ise kent içi çalışmalarda bulunma zorluğu çekilen sağlam bir referans noktasından (Rs) geometrik nivelman yapılmak suretiyle yapılmaktadır. Bütün bunlar günümüz teknolojileri de dikkate alındığında, oldukça zahmetli bir iştir. Ayrıca tesis edilen bu poligonlar, o bölgede yapılabilecek bir asfalt yenileme çalışmalarıyla kaybolabilmekte veya tesis edildiğinde öncesi ve sonrası poligonlara görüşü bulunmasına rağmen o cadde veya sokakta yapılan yeni bir tesisle bu görüş ortadan kalkabilmektedir. Bütün bu olumsuzlukları ortadan kaldırmak amacıyla, kent içi çalışmalarda kullanılan bu poligonların bina duvarlarına tesis edilmesi ve 3 boyutlu olarak konumlandırılmaları düşünülmüştür.bu amaçla Konya Selçuk Üniversitesi Aleattin Keykubat Kampusünde yer alan 12 blok ve 4 sokaktan oluşan lojmanlar bölgesinde test çalışmaları yapılmıştır. Uygun görülen binalara duvar poligonları tesis edilmiş ve 3 boyutlu konum bilgileri GPSSİT/TSK (GPS Sanal İstasyon Tekniği Total Station ile Kutupsal Alım) yöntemi kullanılarak elde edilmiştir. Test bölgesinin detay alımı klasik yöntemle ve duvar poligonları kullanılarak yapılmış ve binalarda yatay konumlar, doğrudan alım yapılabilen zemindeki noktalarda da yatay ve düşey konum değerleri karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırma sonucunda yatay konum hatası olarak mp =± 6,4cm ve yükseklik konum hatası olarak da m h = ± 5,0 cm olarak bulunmuştur. Bu sonuçlar duvar poligonu tekniğinin kent içi detay alımı çalışmalarında rahatlıkla kullanılabileceğini ortaya koymaktadır. Anahtar kelimeler: GPS, Duvar Poligonu, Detay Alımı INSTALLATION AND 3D POSITIONING OF WALL CONTROL POINTS IN URBAN AREAS Abstract In our country, traversing are done by using iron pipes embedded into asphalt at the edges of streets and roads as control points for geodetic works performed in cities. Positioning of these traversing points horizontally is implemented with respect to classical bearing and distance measurements and traversing computations, however positioning of these points vertically bases on geometric leveling from a reliable reference point (RS) that is frequently hard to find, but necessary for surveys carried out in cities. All those classical techniques are somehow troublesome if they are compared with today s technologies. Additionally, these points can easily be lost during an asphalt renovation or maintenance in the city and sight between the traversing points can also disappear because of a building constructed newly. In order to prevent these matters, traversing points can be installed into the convenient side walls of building and 3D position of these points can then be determined by using 23-25 Kasım 2005, İTÜ İstanbul 291

GPSSIT/TSK (Global Positioning System Virtual Station Technique with Total Station using Polar measurement technique). In this manner, a test region covering 12 blocks of high store buildings and four streets was chosen in the campus area of Selçuk University, Konya. These side wall traversing points were firmly attached into the walls of buildings which are convenient to the study aim. Detail measurements in the test area were carried out with respect to both classical traversing technique and wall point traversing technique with GPSSIST/TSK. Horizontal positions for buildings and 3D positions for details which were measured directly on the ground were compared. Consequently, the results from this comparison, mean square error of horizontal positions and heights were found as m p = ±6, 4 cm, and mh = ± 5,0 cm respectively. These values given here show that the wall point traversing technique with GPSSIT/TSK can confidentially be used for detail surveying in cities. Keywords: GPS, Wall control point, Detail measurement 1. Giriş GPS ölçüm tekniği, günümüzde, klasik ölçme tekniklerinin yerlerini büyük bir hızla terk etmeye başladıkları, uydularla konum belirleme esasına dayanan modern bir ölçme tekniği olarak yaygın bir şekilde değişik amaçlarla tercih edilen bir ölçme tekniğidir. Doğal olarak her teknik gibi GPS tekniğinin de kendine özel bazı sorunları vardır. GPS tekniği, uydulardan almış olduğu sinyallerle kenar kestirmesi yaparak konum belirlemeyi esas aldığından, uydu sinyallerinin GPS alıcıları tarafından alınamadığı durumlarda konum çözümü yapılamamaktadır. Bu sorun açık arazilerde problem olmazken, özellikle şehirler gibi uydu sinyallerinin bloke edilebileceği ortamlarda, GPS tekniği, nokta konumunun elde edilmesine olanak sağlamayabilir. Açık arazilerde GPS ile detay alımında tercih edilen yöntem, zemine nokta tesis edilip, bu noktaların konumları GPS ile belirlenmekte, buradan da detay alımına geçilmesi şeklindedir. Bu ise özellikle yapılaşmış bölgelerde projeye ek olarak zaman faktörünün yanı sıra personel, ölçüm ve tesis maliyeti açısından da bir yük getirmektedir. 2. GPS Sanal İstasyon Tekniği (GPSSİT) Serbest istasyon tekniğinin uyumlandırılarak, GPS tekniği ile bütünleşik kullanılması durumunda bu problemlerin üstesinden gelebilen bir tekniğin kullanımı fikrinden hareket ederek, bu çalışmada GPSSİT/TSK (GPS Sanal İstasyon Tekniği Total Station ile Kutupsal Alım) tekniği kullanılmıştır. Bütünsel olarak GPSSİT ile detay alım sistemi şeklinde isimlendirilen bu yeni detay alım tekniğinin çekirdeğini, bir GPS alıcısı ile bir TS`ın zorunlu merkezlendirilmelerinin, uygulanması son derece kolay ve basit bir teknik olan TeT tekniği ile yapılarak birleştirilmesi oluşturmaktadır (Kalaycı, 2003). Bu sistemin özünü oluşturan TeT zorunlu merkezlendirme tekniği, bu adı, GPSSİT/TSK yönteminde kullanılan GPS alıcısı ile TS nın birleştirilmesinde zorunlu merkezlendirmeyi gerçekleştirmek için tek bir üç ayağın kullanılmasından almaktadır. TeT birleştirme tekniğinin teorik amacını, TS ile gerçekleştirilen bir detay alım işleminde detaya ait ölçülerin dayandırıldıkları nokta olan TS nin optik merkezinin koordinatlarının bir GPS anteni aracılığıyla toplanan GPS gözlemleri yardımıyla belirlenmesi oluşturur. Bu noktalar GPS destekli fotogrametrideki havai nirengiler benzeri, yine GPS yardımıyla havada belirlenen bir tür havai istasyon noktaları oldukları için GPS Serbest İstasyon Noktası veya kısaca GPSSİN olarak isimlendirilmişlerdir. GPSSİT/TSK yönteminin uygulanmalarında önemli bir yere sahip olan bu GPSSİN nın koordinatları ise, biri sabit diğeri gezici olmak üzere iki GPS alıcısı ile yürütülen ve GPS teki pek çok sistematik hatayı giderebilme veya minimize edebilme özelliğine sahip olan GPS in 23-25 Kasım 2005, İTÜ İstanbul 292

bağıl (rölatif) konum belirleme tekniklerinden ikili fark alma yöntemi kullanılarak hesaplanmaktadır (Kalaycı ve ark.,2003). GPSSİT ile detay alım yöntemlerinde ilk adım, Total Station (TS) aletinin arazide alımı yapılacak detay noktalarının alımlarının kolaylıkla yapılabileceği ve GPS uydu sinyallerinin GPS alıcısı tarafından kolaylıkla alınabileceği bir yere (belli bir sabit nokta üzerine kurulma kaygısı olmaksızın) kurulması işlemini içerir. Daha sonra ise, zorunlu merkezlendirme için, TS ı sabitleyen üç ayak mandalı gevşetilerek TS yuvasından çıkartılır (Şekil 1) ve yerine mevcut GPS anteni üç ayak yardımıyla yerleştirilir (Şekil 2). Üç ayak TS yerleştirildiğinde düzeçlendiği için, GPS anteni de üç ayaktaki yuvaya yerleştirildiğinde zorunlu olarak düzeçlenmiş olacaktır. Burada her iki donanımın da düzeçlenmesi için tek bir üç ayak kullanılması ve bu şekilde her ikisinin de aynı düşey doğrultuda düzeçlenmeye zorlandıkları için bu tekniğe TeT zorunlu merkezlendirme tekniği adı verilmiştir. Bu şekilde üç ayağın üzerine yerleştirilen GPS anteni aracılığıyla yeterli bir süre (dur-git yöntemi için iki epokluk) GPS verisi toplanır. Bu veri, TS nin optik merkezinin tanımladığı, GPS anteninin faz merkezi yardımıyla belirlenen ve detay ölçüleri için dayanak noktası olarak kullanılacak olan ve GPSSİN olarak adlandırılan serbest istasyon noktasının koordinatlarının elde edilmesinde kullanılmaktadır. GPS ölçümleri bittikten sonra GPS anteni aparatı ile birlikte üç ayağın üzerinden alınarak TS tekrar eski yerine yerleştirilir ve bilinen kutupsal alım yönteminde yapıldığı şekilde detay alımına devam edilir (Çorumluoğlu ve ark, 2003). Düzeçlenen üç ayağın üst yüzeyi her iki alet üç ayağa yerleştirildiğinde sabit olacağından referans yüzey olarak alınır. Referans yüzey olarak alınan üç ayak yüzeyinin ortometrik yüksekliği, GPS anten yüksekliğini ( h a ) mm doğrulukta ölçmek suretiyle (Şekil 4) anten ofset değeri (Leica AT302 jeodezik anteni için ofset değeri 0,139 m. dir.) ile birlikte değerlendirilerek (1) eşitliği ile elde edilir. Aynı üç ayak üzerine TS monte edilmesi durumunda alet yüksekliği, referans yüzey olarak alınan üç ayaktan itibaren TS nin optik merkezine olan uzunluk ( h b ) mm doğrulukta ölçülerek (Şekil 3) ve (1,2) eşitliği yardımıyla TS nın optik eksen yüksekliği bulunur. Şekil 1: TS nin düzeçlenmiş durumu ve üç ayaktan çıkarılması Şekil 2: GPS anteninin düzeçlenmiş üç ayağa yerleştirilmesi 23-25 Kasım 2005, İTÜ İstanbul 293

H H T TS H T H GPS GPS Kent İçi Çalışmalarda Duvar Poligonu Tesisi Ve 3 Boyutlu Konumlandırılması ( h + h ) = H (1) T b offset a = H + h (2) : Üç ayak referans yüzeyinin yüksekliği : GPS anten faz merkezinin yüksekliği h offset : GPS anteni ofset değeri (0,139 m) : TS nın optik merkezinin yüksekliği H TS h a : Üç ayak referans yüzeyi ile GPS anteni referans yüzeyi arasındaki yükseklik farkı h b : TS optik merkezi ile üç ayak referans yüzeyi arasındaki yükseklik farkı h b h a Şekil 3: TS nin optik merkezinin üç ayak yüzeyine uzaklığı (alet yüksekliği= h ) b Şekil 4: GPS anteni referans yüzeyinden Üç ayak yüzeyine olan uzaklık Aşağıda detayları verilecek olan GPSSİT/TSK yöntemi tüm detay noktalarının yüksekliklerinin hesaplanmasına da imkan sağlayan bir yöntem olduğu için, yüksekliklerin de belirlenmesinin istendiği durumlarda, detay noktalarına tutulan prizmanın yerden yüksekliğinin de kaydedilmesi gerekir. 3. GPSSİT/TSK (GPS Serbest İstasyon Tekniği Total Station İle Kutupsal Alım) Yöntemi GPSSİT/TSK Yöntemi, GPSSİT kullanılarak oluşturulan havai GPS noktaları GPSSİN na kurulan Total Station (TS) yardımıyla uyumlandırılmış kutupsal alım yöntemine göre detay noktalarının konumlarını elde etme yöntemidir. Buradaki uyumlandırılmış kutupsal alım yönteminden kasıt, klasik kutupsal alım yönteminde de kullanılan sabit noktaların yerini burada GPSSİN nın almış olmasıdır. GPSSİN, GPSSİT yardımıyla belirlenen ölçüm aleti referans noktası şeklindeki genel bir ifadeyle tanımlanabileceği gibi, burada ise GPSSİT ile koordinatları belirlenen havadaki TS optik merkezidir. Bu yöntemin uygulanabilmesi, GPS kullanılarak konumu belirlenen GPSSİN nın GPS koordinatlarının yerel koordinat sistemine (ED-50 datumu) dönüşümünü gerektirmektedir. Bu nedenle önceden jeodezik olarak WGS-84 koordinatları belirlenmiş bir referans noktasına ve çalışma bölgesinin WGS-84 koordinat sistemi ile yerel koordinat sistemi arasındaki dönüşüm parametrelerine ihtiyaç vardır. 23-25 Kasım 2005, İTÜ İstanbul 294

GPSSİT/TSK Yöntemi istenilen doğruluk, zaman ve maliyet göz önünde tutularak, Hızlı Statik veya Durgit GPS gözlem tekniği kullanılarak uygulanabilir. Bu yöntemin uygulanmasında cm seviyesinde doğruluk veren bağıl konum belirleme tekniğinin kullanılması uygun olacaktır. Bu nedenle, GPS alıcılarından biri referans istasyonuna kurulurken diğeri ise gezici GPS alıcısı olarak görev yapar (Wylde ve Featherstone 1995). GPSSİN konumu bu şekilde tespit edilmiş olur. GPSSİT/TSK yönteminin uygulanmasında, bilinen klasik kutupsal alım yöntemindekine benzer şekilde iki adet konumu bilinen sabit noktaya gereksinim vardır. Bu nedenle GPS anteni aracılığıyla iki adet GPSSİN nın konumlarının belirlenmesi gerekmektedir. Bu bağlamda gezici GPS anteni ile detay alımı yapılacak 1.GPSSİN nın konumu belirlendikten sonra GPS anteni üç ayak tan çıkartılarak 2.GPSSİN na taşınır. Burada, alet sehpası üzerinde düzeçlenmiş durumda olan üç ayak a monte edilir ve GPS verileri toplanarak kayıt edilir. Daha sonra 1.GPSSİN ndaki üç ayağa Total Station (TS) yerleştirilerek ölçüme hazır hale getirilir. Ölçüye hazır hale getirilen TS 2.GPSSİN ndaki GPS anteni merkezine yöneltilerek yatay açısı sıfıra bağlanır (Şekil 5). TS yatay açısı sıfıra bağlandıktan sonra, detay noktasına yöneltilir, ölçme modu yatay açı (YA), düşey açı (DA), eğik mesafe (EM) moduna alınarak durulan ve bakılan nokta koordinatları sıfır girilir ve detay noktalarına ait ham data alımı gerçekleştirilir. 1.GPSSİN ndan alınabilecek detayların ölçümü tamamlandıktan sonra TS üç ayak ın mandalı gevşetilerek çıkartılır ve 2.GPSSİN na taşınır. 2.GPSSİN ndaki GPS anteni üç ayağın mandalı gevşetilerek çıkartıldıktan sonra bu sefer 3.GPSSİN na taşınır ve burada da alet sehpası üzerinde düzeçlenmiş durumda olan üç ayağa monte edilerek GPS verileri toplanır ve kayıt edilirler. Bu arada TS, 2.GPSSİN ndaki üç ayağa yerleştirilir ve ölçüye hazır hale getirildikten sonra 3.GPSSİN ndaki GPS anteni merkezine yatay açı sıfırlanır. 1.GPSSİN ndan alımı yapılan son detay noktasından itibaren detay alımına devam edilir. Bu şekilde zincirleme GPSSİN oluşturularak detay alımı sürdürülür. Alım işlemi tamamlandıktan sonra GPS verileri ve TS ile elde edilen ham veriler ilgili değerlendirme programları yardımıyla değerlendirilirler. Arazi verilerinin merkeze aktarılır ve veriler değerlendirilir. Detay noktasına ait konum bilgileri ise, (3) eşitliği yardımıyla hesaplanır. Şekil 5: GPSSİT/TSK Yöntemi çalışma prensibi 23-25 Kasım 2005, İTÜ İstanbul 295

I S = S.sin Z h = S.cos Z ϕ = (AB) + β 400 Y X P P = Y = X GPSIN 1 GPSIN 1 Kent İçi Çalışmalarda Duvar Poligonu Tesisi Ve 3 Boyutlu Konumlandırılması g + S.sin ϕ + S.cosϕ (3) bağıntısında; (AB) : GPSSİN1 den GPSSİN2 ye olan semt açısı ϕ : GPSSİN1 den P ye olan semt açısı β : Başlangıç doğrultusundan P ye olan yatay açı a : GPS için alet yüksekliği b : TS optik ekseninin üç ayağın referans yüzeyinden olan düşey uzaklığı (alet yüksekliği) i : Reflektör yüksekliği (işaret yüksekliği) S I : Eğik uzunluk S : Yatay uzunluk h : TS nın optik ekseni ile reflektör arasındaki düşey uzunluk Z : Zenit açısı olarak kullanılmıştır. (3) 4. Duvar Poligonu Tesisi Kentleşme yoğunluğu yüksek il merkezlerinde, cadde ve sokaklarda yapılması düşünülen, kanalizasyon, doğal gaz boru hattı, elektrik şebekeleri, PTT çalışmaları gibi uygulamalarda takeometrik alımlar, büyük çoğunlukla cadde ve sokaklara tesis edilen poligonlar yardımıyla yapılmaktadır. Bu poligonlar çoğunlukla boru şeklinde ve cadde ve sokaklardaki asfalt zemin üzerine tesis edilmektedir. Bu durumda poligonlar o cadde ve sokaklarda yapılabilecek yeni bir asfalt çalışmasıyla kaybolabilmekte veya bulunması çok güç hale gelmektedir. Bu şekilde tesis edilen poligonların başka bir dezavantajı da tesis edildiği anda diğer poligonlara görüşü bulunmasına karşın, ileriki zamanlarda tesisin bulunduğu cadde ve sokakta yapılabilecek ek bir çalışma ile poligonun görüşü ortadan kalkabilmektedir. Ayrıca klasik yöntemle tesis edilen poligonlara nivelman yapmak suretiyle kot verilmesi, hem kent merkezlerinde güvenilir bir Rs noktası bulma güçlüğü hem de uygulama zorluğu açısından oldukça zahmetlidir. Klasik yöntemle tesis edilmiş poligon kullanımının dezavantajlarına karşın, 3 boyutlu konumlandırılmış duvar poligonunun kullanımı oldukça rahat ve ekonomiktir. Duvar poligonu kullanılarak yapılacak bir takeometrik alımda, zeminde sabit nokta gereksinimi ortadan kalkmaktadır. Böylece kullanıcı, cadde veya sokakta yapacağı bir takeometrik alım için aletini, zeminde sabit bir nokta zorunluluğu olmaksızın duvar poligonlarından kestirim yapabileceği en uygun yere kurabilme imkanına sahiptir. Bu da kullanıcıya çok büyük bir uygulama kolaylığı sağlar. Kullanıcının, sokak veya caddenin her yerinden kestirim için uygun duvar poligonlarını bulabilmesi için duvar poligonları, geriden kestirmeye en iyi olanak sağlayacak şekilde dizayn edilmelidir.duvar poligonları ortadan bakıldığında, cadde veya sokağın her iki tarafına homojen dağılmış, mümkün olduğunca görüşü açık binalar üzerine monte edilmeleri yöntemin pratik kullanımı açısından önemlidir. Bu şekilde dizayn edilmiş duvar poligonlarının, ikinci başlıkta detaylı bir 23-25 Kasım 2005, İTÜ İstanbul 296

şekilde anlatılan GPSSİT/TSK yöntemi kullanılarak 3 boyutlu konumlandırılmaları gerçekleştirilmektedir. 5. Duvar Poligonunun 3 Boyutlu Konumlandırılması Duvar poligonlarının uygun dağılımda duvarlara tesis işlemi bitirildikten sonra, duvar poligonlarının konumlandırılmaları gerekmektedir. Duvar poligonlarının 3 boyutlu (X, Y, H (ortometrik)) olarak konumlandırılma işlemi GPSSİT/TSK (GPS Serbest İstasyon Tekniği Total Station İle Kutupsal Alım) yöntemi kullanılarak gerçekleştirilmektedir. Bu yöntemde, duvar poligonu tesisi yapılmış bölgede sanal istasyon noktaları oluşturulup GPS (Dur-Git) yardımıyla bu sanal noktaların konumu belirlenmekte ve aynı sanal noktadan Total Station yardımıyla kutupsal alım tekniği uygulanarak duvar poligonuna 3 boyutlu konum verilmektedir. GPSSİT/TSK yönteminin çalışma ve uygulama prensipleri bölüm 2 de ayrıntılı olarak açıklanmaktadır. Yöntemin uygulanabilmesi için çalışma bölgesine ait WGS-84 datumu ile ED-50 datumu arasındaki 3 boyutlu dönüşüm parametresinin mevcut veya çalışma öncesinde elde edilmesi gerekmektedir. Yöntemin tek dezavantajı ise, yapılaşma yoğunluğu fazla olan kent içi bölgelerinde, bina yüksekliğinden dolayı GPS sinyallerinin kesintiye uğraması ve uydu sayısının 4 ün altına düşme riskinin olmasıdır. Fakat son yıllarda üretimine başlanan bazı tip alıcıların Rusların GPS e alternatif olarak uzaya yerleştirdikleri ve GLONASS (GLObal Navigation Satellite System) adını verdikleri sisteme ait uydulardan da sinyal alabilmesi ve bu ölçüleri GPS ölçüleri ile birlikte kullanılabilmesi bu problemin büyük oranda aşılmasına olanak vermektedir. Çünkü bu tip alıcılar sayesinde GPS uydularının yetersiz kaldığı çoğu durumlarda bile GLONASS uydularının devreye girmesiyle birlikte minimum 5 uydu şartının çok üzerinde uydudan sinyal alınabilmektedir (Lewandowski ve Azoubib, 1998). Bu dezavantajın giderilebilmesi için değişik alternatif çalışmalar da yürütülmektedir. Bu gibi bölgelerde pseudolite denilen yapay uydular devreye sokulup, GPS in göremediği uydular tamamlanarak konum doğruluğunun iyileştirilmesi çalışmaları devam etmektedir(mekik, 2003). Yakın zamanda bu sistemlerin de devreye girmesiyle GPS sistemlerinin detay alımı veya aplikasyon amaçlı uygulamalar için de yaygın olarak kullanılmaları gündeme gelecektir. 6. Uygulamalar Duvar poligonu tesisi (işaretlenmesi) ve 3 boyutlu konumlandırılması ve bu duvar poligonlarının detay alımında kullanılması amacıyla, Konya Selçuk Üniversitesi Aleattin Keykubat kampusünde yer alan 12 blok ve 4 sokaktan oluşan lojmanlar bölgesinde test çalışmaları yapılmıştır (şekil 6). Duvar poligonlarının tesisi, uygun görülen blok köşelerine ve elektrik direklerine işaretler konulmak suretiyle 16 nokta olarak gerçekleştirilmiştir (şekil 7). Bu duvar poligonlarının 3 boyutlu olarak konumlandırılmaları GPSSİT/TSK yöntemi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. GPS ile elde edilen veriler (Dur-Git yöntemi) ile Total station ham dataları birlikte değerlendirilerek duvar poligonlarının ED-50 datumundaki 3 boyutlu (X, Y, H (ortometrik)) konum bilgileri elde edilmiştir (şekil 8). 23-25 Kasım 2005, İTÜ İstanbul 297

Şekil 6 : Kampus test alanı Şekil 7: Duvar Poligonunun tesisi (işaretlenmesi) Şekil 8: Duvar poligonunun 3 boyutlu konumlandırılması Duvar poligonlarının 3 boyutlu konum bilgileri elde edildikten sonra, detay alımı yapılacak bölgede zeminde nokta bağımlılığı olmadan uygun bir yere total station kurularak duvar poligonlarının en az 3 tanesine gözlem yapılmak suretiyle 3 boyutlu geriden kestirme işlemi gerçekleştirilmiştir. 3 boyutlu konumu geriden kestirme yapılarak bulunan nokta total station için durulan nokta, duvar poligonlarından uygun olan bir tanesi de bakılan nokta kabul edilerek detay alım işlemi gerçekleştirilmiştir. Test alanında 597 adet detay noktasının alımı, hem klasik yöntemle hem de duvar poligonu yöntemiyle yapılmış ve 23-25 Kasım 2005, İTÜ İstanbul 298

klasik yöntem referans alınarak bina detayları 2 boyutlu, zemin noktalarında ise yükseklik boyutu ayrı olarak karşılaştırılmıştır. 7. Sonuç Test bölgesinin detay alımı klasik yöntemle ve duvar poligonları kullanılarak yapılmış ve binalarda yatay konumlar, doğrudan alım yapılabilen zemindeki noktalarda da yatay ve düşey konum değerleri karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırma sonucunda yatay konum hatası olarak mp =± 6,4cm ve yükseklik konum hatası olarak da m h =±5,0 cm olarak bulunmuştur. Kent içi detay alım çalışmalarında, klasik yöntemlerin çalışma zorluğu, zaman ve maliyet kayıpları, 3 boyutlu duvar poligonu yönteminin test alanında elde edilen konum duyarlığı da dikkate alındığında, 3 boyutlu duvar poligonu yöntemi uygulanabilir bir yöntem olarak değerlendirilmektedir. GPS in genel dezavantajlarından doğal olarak etkilenen 3 boyutlu duvar poligonu yöntemi, GLONASS uydularından sinyal alabilen yeni nesil GPS alıcılarının kullanılmasıyla ve yakın gelecekte Avrupa Birliği tarafından kurulan GALILEO (European Satellite Navigation System) uydu konum belirleme sistemi ve pseudolite denilen yapay uyduların da devreye girmesiyle bu dezavantajları da ortadan kaldırıp yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanacaktır. Kaynaklar Çorumluoğlu, Ö. ve ark, 2003, GPS Serbest İstasyon Tekniği (GPSSİT) İle Kutupsal Detay Alım Yöntemi, Harita ve Kadastro Mühendisliği Dergisi, sayı 88 Kalaycı, İ., 2003, GPS Destekli Detay Alımında Yeni Bir Teknik (GPSSİT) in Uygulanabilirliğinin Araştırılması, Doktora tezi, S.Ü. Fen Bilimleri, 2003, Konya Kalaycı ve ark., 2003, GPS ile Detay Alımında GPSSİT in Yeri ve Uygulama Sonuçları, I.Mühendislik Ölçmeleri sempozyumu, 2003, İstanbul Lewandowski, W., Azoubib, J.,1998, GPS+GLONASS: Toward Subnanosecond Time Transfer, GPS World, November 1998. Mekik, Ç.,2003, Uydusallar (Pseudolitler), Harita ve Kadastro Mühendisliği Dergisi, sayı 88 Wylde G. P., Featherstone, W.E., 1995, An Evaluation of Some Stop and Go Kinematic GPS Survey Options, Australian Surveyor, No:3, Vol:40, p: 205-212. 23-25 Kasım 2005, İTÜ İstanbul 299