Düşey mesafelerin (Yüksekliklerin) Ölçülmesi. Düşey Mesafelerin (Yüksekliklerin) Ölçülmesi. Düşey Mesafelerin (Yüksekliklerin) Ölçülmesi

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "02.04.2012. Düşey mesafelerin (Yüksekliklerin) Ölçülmesi. Düşey Mesafelerin (Yüksekliklerin) Ölçülmesi. Düşey Mesafelerin (Yüksekliklerin) Ölçülmesi"

Özgür Ilhan
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Düşey mesafelerin (Yüksekliklerin) Ölçülmesi Noktalar arasındaki düşey mesafelerin ölçülmesine yükseklik ölçmesi ya da nivelman denir. Yükseklik: Ölçülmek istenen nokta ile sıfır yüzeyi olarak kabul edilen deniz seviyesi arasındaki düşey mesafe Kot: Ölçülmek istenen noktanın kabul edilen bir kıyas düzleminden olan düşey mesafesi Kıyas düzlemi deniz seviyesi kabul edilirse yükseklik ve kot birbirine eşittir. Doç. Dr. Hakan ÜYÜKCNGZ İki noktanın yükseklik farkı demek; bu iki noktanın yüksekliklerinin farkı demektir Düşey ölçmelerinin esas amacı: bu gibi yükseklik farklarını saptamak ve belirlemektir razide bir noktanın deniz seviyesine veya kıyas düzlemine yüksekliği belli ise, bunun yardımıyla diğer noktaların yükseklikleri belirlenebilir unun için ülke içerisinde yeter sayıda sabit nivelman noktalarından yararlanılır. Yüksekliği önceden belirlenmiş bir çok başvuru noktası vardır. Ülkemizi kaplayan ve birbirleriyle üçgensel alanlar oluşturan bu noktalara nirengi denir.. Fiziksel Y. (arometrik) Yükseklik Ölçme Yöntemleri. Geometrik Y. 3. Trigonometrik Y. u metotlardan herhangi birinin kullanılması tamamen yükseklik ölçmelerinden istenilen doğruluk ve hassasiyete bağlıdır. unlar içerisinde en güvenilir sonuç veren geometrik metodun hassasiyeti km de mm-cm arasında değişir. İkincisi trigonometrik metot olup, hassasiyeti km de cm-dm arasındadır. Üçüncüsü ise fiziksel metot olup, hassasiyeti km de dm-m arasındadır.. Fiziksel Yöntem: Deniz seviyesinden yükseldikçe hava basıncının azalması esasına dayanan kaba bir yöntemdir. arometre kullanılarak ölçme yapılır. Hava basıncı her 0 m yükselişte mm lik bir cıva sütunu kadar azalış gösterir. Çok hassas bir çalışmada bile -3 m. hata yapılır. u ölçüm artık saatlerde bile vardır..geometrik Yöntem Yatay gözleme doğrusu elde etmek ve yatay gözleme doğrusu ile ölçülecek nokta arasında kalan düşey mesafelerin ölçülmesi ilkesine dayanır Yatay gözleme yapabilen aletlere nivelman aleti veya nivo denir. Noktalar üzerine dikilen düşey ölçeklere de mira denir

Kıyas düzlemi deniz seviyesi kabul edilirse yükseklik ve kot birbirine eşittir. Doç. Dr.

Geometrik Yöntem İle Yükseklik Tayini Yatay gözleme doğrusu elde ederek bu gözleme doğrusu ile yüksekliği bulunacak nokta arasındaki düşey mesafeyi ölçme esasına dayanır.

2 Geometrik Yöntem İle Yükseklik Tayini Yatay gözleme doğrusu elde ederek bu gözleme doğrusu ile yüksekliği bulunacak nokta arasındaki düşey mesafeyi ölçme esasına dayanır. Geometrik Yöntem İle Yükseklik Tayininde yatay gözleme doğrusu veren aletler kullanılır..su Düzeçleri yatay gözleme doğrusu i a H i b H = H - H = i b - i a H H = i b -i a H = H - (i b -i a ) H = H -.Kabarcıklı Düzeçler.Küresel Kabarcıklı Düzeçler Kıyas düzlemi. orulu Kabarcıklı Düzeçler Küresel kabarcıklı düzeç orulu kabarcıklı düzeç Tesviyesiz Tesviyeli Tesviyesiz Tesviyeli Yatay Gözleme ile Noktalar rasındaki Düşey Mesafelerin Ölçülmesi u amaçla miralar kullanılır. Metrik ve merikan Tipi miralar

.su Düzeçleri yatay gözleme doğrusu i a H i b H = H - H = i b - i a H H = i b -i a H = H - (i b -i a ) H = H -.Kabarcıklı Düzeçler.

3 Yatay gözleme doğrusu ile noktalar arasındaki düşey mesafeyi ölçmeye yarayan ölçekler. Nivelman miraları :3-4-5 m boyunda çam veya dişbudaktan yapılmıştır. Her metre Romen rakamı ile, her desimetre,,.. Gibi rakamlarla ve her santimetre de E ile gösterilir. E nin her bir bacağı cm dir, E toplam 5 cm dir... Mira Okumaları Düşey Mesafelerin (Yüksekliklerin) Ölçülmesi Nivelman letleri 3. Trigonometrik Yöntem İki tip nivelman aleti vardır.. Sabit dürbünlü elevasyon vidasız nivo. i α E m h H =H +i+h-m h=e x tan α H =H +i+(extanα)-m. Sabit dürbünlü elevasyon vidalı nivo. alt yapı H H Nivo Kıyas düzlemi Dürbün Kabarcıklı düzeç yak takımı Sehpa üst yapı alt yapı Nivelman letleri Nivelman letleri Genel hareket vidası: Üst yapı ile alt yapıyı birbirine sabitleyen ya da açıldığında üst yapının alt yapıdan bağımsız dönmesine izin veren vidadır. Elevasyon vidalı nivolarda bulunmaz. Özel hareket vidası: Genel hareket vidası kapalı iken üst yapının sağa sola küçük dönme hareketini sağlayan vidadır. Düşey kılı miranın ortasına getirmede kullanılır. Elevasyon vidası: Üst yapının küçük miktarda yukarı aşağı hareketinin sağlayarak okumadan hemen önce aletin tesviyesini tamamlayan vidadır. Netleştirme vidası: Dürbün üzerinde görüntüyü netleştiren vidadır. 3

04 Düşey Mesafelerin (Yüksekliklerin) Ölçülmesi Nivelman letleri 3. Trigonometrik Yöntem İki tip nivelman aleti vardır.. Sabit dürbünlü elevasyon vidasız nivo.

4 Nivelman letleri Nivelman letleri Dürbün Nivelman letlerindeki Eksenler objektif kıl plakası Optik eksen oküler yak takımı (ltyapı):üst yapıyı taşır. Nivolardaki kabarcıklı düzecin eksenlerini yatay duruma getirmek için kullanılır. u işleme tesviye denir. Sehpa: hşap veya metalden yapılmış üç ayaklı kısmıdır. Her bir ayağın boyu ayrı ayrı ayarlanabilir. Uçları toprağa bastırılan çarıktan oluşur. Düşey eksen (sal eksen) Optik eksen (Gözleme ekseni) Kabarcıklı düzeç ekseni(yatay eksen) Nivelman letleri Nivelman letlerinin Kontrolü. Kabarcıklı düzeç ekseni (yatay eks.), düşey eksene dik olmalıdır.. Gözleme ekseni yatay eksene paralel olmalıdır. 3. Kıl plakasındaki yatay kıl düşey eksene dik olmalıdır. 4. Objektif görüntüsüyle kıl plakası aynı düzlem üzerinde olmalıdır. Değilse paralaks hatası vardır. Nivelman letleri Nivelman aletlerinin kullanılması ve mira okumaları Nivelman aleti kullanılmadan önce kutusundan çıkarılır, bağlama vidası yardımıyla sehpasına bağlanır (sehpa başlığı yatay olmalı) Sehpaya yerleştirildikten sonra alet tesviye edilir. letin tesviyesi demek; aletin düşey ekseninin kabarcıklı düzeç eksenine dikliğini sağlamak demektir Nivelman aleti ile dürbün üzerinden miraya nişan alınır X lt Kıl Değeri > Orta Kıl Değeri > Üst Kıl Değeri lt Kıl Değeri - Orta Kıl Değeri = Orta Kıl Değeri - Üst Kıl Değeri Üst Kıl Orta Kıl lt Kıl 4

Her bir ayağın boyu ayrı ayrı ayarlanabilir. Uçları toprağa bastırılan çarıktan oluşur.

5 YNLIŞ YNLIŞ YNLIŞ YNLIŞ YNLIŞ.957 5

7 Nokta Nivelmanı.Profil Nivelmanı 3.Yüzey Nivelmanı.889 Nivelman. Nokta Nivelmanı Enine P.N.. Profil Nivelmanı oyuna P.N. 3. Yüzey Nivelmanı NOKT NİVELMNI Yükseklik ölçmeleri. İki noktanın yükseklik farkını bulmak (Nokta Nivelmanı). Seçilmiş bir hat üzerindeki noktaların yüksekliklerini bulmak (Profil Nivelmanı) 3. ir alan üzerindeki noktaların yüksekliklerini bulmak ve bir ölçeğe göre plan çizmek (Yüzey nivelmanı) için yapılır. Deniz seviyesinden yüksekliği bilinen bir noktadan yararlanarak başka bir noktanın yüksekliğini bulmaya ya da iki nokta arasındaki yükseklik farkını bulmaya nokta nivelmanı denir. i a H i b H = i b - i a H +i a = H + i b H = H +i a -i b H = H Kıyas düzlemi 7

ir alan üzerindeki noktaların yüksekliklerini bulmak ve bir ölçeğe göre plan çizmek (Yüzey nivelmanı) için yapılır.

8 NOKT NİVELMNI ÖRNEK: H = m. İ a =.85 m. İ b =0.974 m. H =? m. = i b - i a = g a -i = g -i 3 = g -i 3 4 = g 3 -i =Σg- Σ i NOKT NİVELMNI g 3 g i 3 i 4 H = = m. H +i a = H + i b H = H +i a -i b H = H Nivelman yapılacak ve noktaları arasındaki mesafe miranın sağlıklı okunması açısından m. yi geçmemelidir. Eğer geçiyorsa araya,,3,4 gibi yardımcı noktalar yerleştirilmelidir. g i 3 3 ÖRNEK: g a i g i H = m. NOKT NİVELMNI g 3 i 4 g i 3 3 Kıyas düzlemi g 4 4 i H =? m. let Durağı I Gözleme Noktaları II III 3 IV 3 4 V 4 Mira okumaları Yükseklik Farkları Noktaların Yükseklikleri Geri İleri Çıkış (+) İniş (-) Toplam.407 Farklar h= g - i=7.540 m. G-İ=+ ise çıkış ise iniş NY + çıkış iniş = YeniNY Not H = H -H = m. u 3 ü aynı ise Hesaplar doğrudur..055m (yükseklik m) Nokta Nivelman Örneği.45m 0.97m.95m 0.73m.835m let Durağı Gözleme Noktaları Mira Okumaları Yükseklik Farkları Noktaların Yükseklikleri Geri İleri Çıkış (+) İniş (-) I H = m II III Not ve noktaları arasında yüksekli k farkı= =.886 Toplam Farklar

Eğer geçiyorsa araya,,3,4 gibi yardımcı noktalar yerleştirilmelidir. g i 3 3 ÖRNEK: g a i g i H =850.40 m.

9 NOKT NİVELMNI Hesapların doğru olması, büro çalışmalarının doğru olduğunu gösterir. razi çalışmalarının doğru olduğunu göstermez. Genellikle nokta nivelmanı kez yapılır. rada farklılık varsa bu fark noktalar arasındaki mesafeye orantılı olarak noktalara dağıtılır. Örneğin 5 noktanın yüksekliği bulunduysa ve noktalar yaklaşık eşit uzunluktaysa yapılan hata cm ise bu /5=0.4 cm olarak noktalara dağıtılır. Yalnız yapılan hatanın hata sınırı içinde olması gerekir. h= 9 n veya h= 40 s h=izin verilen hata sınırı (mm) n= Gözleme mesafesi (- arası yatay mesafe) (hm) s= Gözleme mesafesi (- arası yatay mesafe) (km) NOKT NİVELMNI ÖRNEK: Örneğin ve noktaları arasındaki mesafe 600 m olsun. H = m olarak biliniyor.. Nivelmanda H = m. Nivelmanda H = m olarak bulunuyor. una göre arazide yapılan işlem kabul edilir mi? Yapılan hata s= H -H = =0.006 m.=6 mm İzin verilen hata sınırı = 9 n=9 6 =.04 mm =.04 mm > s = 6 mm yapılan işlem doğrudur. let durağı Gözleme noktalar ı Mira okumaları Yükseklik farkları Noktaların yükseklikleri Geri İleri Çıkış (+) I H = m İniş (-) Not II III IV (Kontrol nivelmanı) H = m TOPLM : FRKLR : Σg Σi Σç Σi H H = = = 0. İzin verilen hata sınırı, = 9 n veya = 40 s (mm) n = Hektometre sayısı s = Kilometre sayısı ve noktaları arasındaki yatay mesafe 400 m olduğuna göre ve yapılan kontrol nivelmanında (.nci nivelman) noktasının yüksekliği H = m olarak bulunduğuna göre nokta nivelmanı işlemini kontrol ediniz. = 9 n = 9 4 = 8 mm (izin verilebilir hata) = 0.08 m = 8 mm (yapılan hata) 8 mm (hata sınırı) < 8 mm (hata) olduğu için Yapılan hata, hata sınırı içinde değildir. İşlem hatalıdır, tekrar edilmelidir. 9

Örneğin 5 noktanın yüksekliği bulunduysa ve noktalar yaklaşık eşit uzunluktaysa yapılan hata cm ise bu /5=0.4 cm olarak noktalara dağıtılır. Yalnız yapılan hatanın hata sınırı içinde olması gerekir.

Benzer belgeler

PDF created with FinePrint pdffactory trial version Düşey mesafelerin (Yüksekliklerin) Ölçülmesi

PDF created with FinePrint pdffactory trial version Düşey mesafelerin (Yüksekliklerin) Ölçülmesi Düşey mesafelerin (Yüksekliklerin) Noktalar arasındaki düşey mesafelerin ölçülmesine yükseklik ölçmesi ya da nivelman denir. Yükseklik: Ölçülmek istenen nokta ile sıfır yüzeyi olarak kabul edilen deniz