Yükseklik Ölçme (Nivelman) Prof.Dr.Mustafa KARAŞAHİN

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Yükseklik Ölçme (Nivelman) Prof.Dr.Mustafa KARAŞAHİN"

Süleiman Akbay
6 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Yükseklik Ölçme (Nivelman) Prof.Dr.Mustafa KARAŞAHİN

2 Yükseklik Ölçümü Arazide, yerleri belli olan noktaların deviz seviyesine göre yüksekliklerinin belirlenmesi işlemidir. Noktalar arasındaki yükseklik farkına kot denir.

3 Yükseklik Ölçüm Yöntemleri Geometrik yükseklik ölçümü Trigonometrik yükseklik ölçümü Barometrik yükseklik ölçümü * Ders kapsamında sadece geometrik yükseklik ölçümü detaylı anlatılacaktır.

4 1. Geometrik Nivelman Geometrik Nivelman: Geometrik nivelmanda, noktaların düşey dog rultuda yatay bir düzleme olan uzaklıkları ölçülmekte ve bu uzaklık farklarından iki nokta arasındaki yükseklik farkları elde edilmektedir. Nivelmanda incelik (dog ruluk) genel olarak 1 km lik nivelman yolunda gidis -dönüs ölçu farklarından bulunan standart sapma deg eri ile ifade edilmektedir. Geometrik nivelmanda incelik 1 km de ±1mm ile ±20 mm arasındadır. Hassas nivelmanda ise incelik, 1 km de ±0.2 mm ile ±0.5 mm arasındadır.

5 Nivo A ile B arasında bir noktaya kurulur, önce A noktasına (geri okuma) sonra B noktasına (ileri okuma) yapılır. Geri okuma ile ileri okuma arasındaki fark, A ile B noktası arasındaki kot farkını verir.

6 Trigonometrik nivelmanda yükseklik farkları basit olarak, iki nokta arasındaki uzunluk ile düşey açıdan yararlanılarak elde edilmektedir. Bu yöntemde incelik 1 km de ±1cm ile ±10 cm arasındadır. Trigonometrik nivelman, daha çok konum koordinatlarının elde edilmesi için oluşturulan jeodezik ag larda nokta yüksekliklerinin belirlenmesinde, sag ladıg ı incelik yeterli oldug u sürece mühendislik hizmetlerinde ve geometrik nivelmanın uygulanamadıg ı dag lık arazideki her türlu yükseklik ölçmesinde uygulanır. Trigonometrik Nivelaman

Hava basıncı ölçülerek barometrik yükseklik elde edilmektedir.

7 3. Barometrik Yükseklik Ölçümü Hava basıncı, deniz seviyesinden yukarılara dog ru çıktıkça düşmektedir. Hava basıncı ölçülerek barometrik yükseklik elde edilmektedir. Barometrik nivelmanda iki nokta arasındaki yükseklik farkı ± 1-2 m incelikle bulunur. Barometrik nivelman yalnızca keşif işlerinde kullanılır.

8 Nivelman Hataları

9 Nivo Nivelman aletlerinin esası, yatay bir gözlem düzlemini gerçekleştirecek bir düzenden ibarettir. Geometrik nivelmanda yatay bir gözlem düzlemi oluşturmak amacıyla genellikle nivo; noktaların yatay gözlem düzleminden olan uzaklıg ını ölçmek için de mira kullanılır.

10 Nivo Nivoda yataylıg ı sag lamak için düzec ve miradaki okumaları kolaylaştırmak için de dürbün kullanılır. Aleti istenilen yöne çevirmeye yarayan bir düşey ekseni ve yataylanması için de üc ayak ile donatılmıştır. Nivolarda yatay düzlem, dürbünün optik ekseninin yataylanması ile sag lanır. Bir de aleti taşımaya yarayan sehpası vardır. Nivolar alt ve üst yapı olmak üzere iki kısımdan oluşur: Alt yapıda düşey eksen ile üçayak bulunur. Ayrıca yatay az hareket ve yatay genel hareket vidaları vardır. Bazı nivolarda yatay hareket sürtünme esasına göre oldug undan yatay genel hareket vidaları yoktur. U st yapı ise dürbün ve silindirsel (boru) düzeçten oluşur.

11 Düzeçler Nivoların kaba yataylanmasında, küresel düzec, hassas yataylanmasında da silindirsel (boru) düzec kullanılır. Nivoların yatay duruma getirilmesi için kabarcıkların ortlanması gerekir. Bu amaçla, nivo üzerindeki düzeç ayar düg meleri ve sehpa ayaklarının konumu kabarcıklar ortalanıncaya kadar hareket ettirilir.

12 Düzeç Hatasının Giderilmesi Nivo kurulup düzeçlendikten sonra silindirsel düzec, iki düzec ayag ına paralel hale getirilir. Düzec kabarcıg ı tam ortada olmalıdır. Düzec 200g döndürülür; kabarcık ortada ise düzeçte hata yoktur

13 Düzeç Kabarcıg ının Ortalanması

14 Fenklajlı nivoda, eg im vidası da kullanılarak nivonun yatay düzleme getirilmesi sag lanabilir. Sabit dürbünlü nivolarda, sadece ayak vidaları kullanılarak, yatay düzleme getirilir.

15 Lazer Nivoları Lazer ışınlarından yararlanılarak geliştirilen ve özel olarak üretilmiş miraları kullanarak ölçüm yapılır. Şakul işlemi, lazer ışını ile gerçekleştirilir. Klasik nivolarda mesafe maksimum 50 mt iken, lazerli ölçümde 100 mt ye kadar ulaşabilmektedir.

16 Mira Miralar, 3-5 mt yükseklig inde, 8-10 cm genişlig inde ahşap veya aluminyumdan üretilir. Miralar tutulurken, düşey konumda olmasına dikkat edilir. Genellikle cm bölmeli olarak üretilir ve mm kısmı kullanıcı tarafından tahmin edilir. Mira okumaları mm olarak kaydedilir.

18 Açık Nivelman Yükseklig i bilinen bir noktadan nivelman işlemine başlanır, fakat yükseklig i bilinen başka bir noktaya bag lanılmazsa bu tür nivelmana açık nivelman diyoruz. Açık nivelmanda yapılan ölçümün kontrolu olmadıg ı için nivelman ve poligon noktalarının yüksekliklerinin belirlenmesinde kullanılmaz.

21 Dayalı Nivelman Yükseklig i bilinen bir noktadan nivelmana başlanır ve yükseklig i bilinen başka bir noktaya bag lanılır. Dayalı nivelmanda yapılan ölçümler kontrol edilebilir. Noktalar arasındaki yükseklik farklarının ölçülmesinde en çok kullanılan yöntemdir.

23 Kapalı Nivelman

24 Gözlem Du zlemi Yu kseklig ine Göre Nivelman

25 Örnek

Benzer belgeler

TOPOĞRAFYA Yüksekliklerin Ölçülmesi Nivelman Yöntemleri

TOPOĞRAFYA Yüksekliklerin Ölçülmesi Nivelman Yöntemleri Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF 264/270 TOPOĞRAFYA DERSİ NOTLARI http://geomatik.beun.edu.tr/marangoz http://jeodezi.karaelmas.edu.tr/linkler/akademik/marangoz/marangoz.htm