ELK462 AYDINLATMA TEKNİĞİ

ELK462 AYDINLATMA TEKNİĞİ Aydınlatma Tasarımı (Hafta6) Yrd.Doç.Dr. Zehra ÇEKMEN Aydınlatma Projeleri Çizilirken Kullanılan Armatür Kodları Aydınlatma projeleri çizilirken, kullanılan lambanın sembolünün yanında, kullanılan armatürün kodu da yazılır. Bu kodlar kullanılan lambanın ne tür bir armatür içinde bulunduğu hakkında bilgi verirler. 2 1

Akkor Flamanlı (Enkandesan ) Lambalara ait kodlar Tip A Tijli Armatür: 25-30 cm çapında, opal cam galoplu, 150cm uzunluğuna kadar, tijli alüminyumdan yapılmış ve 200 W a kadar lamba takılabilen armatürdür. Tip B1 Tavan Armatürü: 25 30 cm çapında yassı ve yuvarlak opal cam galoplu, alüminyumdan yapılmış ve 200 w a kadar lamba takılabilen armatür. Tip B2 Tavan Armatürü: Tip B1 ile aynı, fakat sürgülü tutuculu 0,50 mm kalınlığında iki kat boyalı DKP sacdan gövdeli tip Tip C Porselen Kaideli Armatür: 16 21,5 cm çapında, lastik contalı, vidalı, opal cam galoplu, duvar veya tavan armatürü.100 W a kadar lamba takılabilmektedir. 3 4 2

Tip D Etanş Banyo Aynalık Armatürleri: Banyolarda kullanılan duvar etanş armatürü Tip E Çelik Tel Kafesli Etanş Armatür: Üzerinde çelik tel kafes bulunan, camlı, lastik contalı, özel alüminyum altlıklı, kolayca açılmayacak şekilde tavan ve duvar için etanş armatür, 200 W a kadar lamba takılabilir. Tip H Atelye Armatürü: Tavan yüksekliği fazla olan atölye, spor salonu fabrika gibi yerlerde kullanılır. Tip J Asma Tavan Armatürü: Uygun rozası, yuvarlak kordonu, duyu ve 200 W a kadar lamba takılabilen armatür. Tip N Avize Armatürü: Tij uzunluğu 60 ile 80 cm arasında değişen, madeni kolları ve porselen duyu bulunan armatürdür. N 1 tipi bir kollu, N2 iki ve üç kollu, N3 tipi 4 ve 5 kolludur. Tip O Aplik Armatür: Madeni kollu, opal cam galoplu, porselen duyu ( duyları) ve 100 W a kadar lamba takılabilen armatürdür. 5 6 3

Floresan Lamba Armatürlerine Ait Kodlar Tip P1 ve Tip P2 Flüoresan Lamba Armatürü: Dışı istenilen renkte boyalı, özel profilli reflektörsüz armatür. Tip P2 armatürü gömmeli tiptir. Tip R1 ve Tip R2 Endüstriyel Flüoresan Lamba Armatürü: Dışı istenilen renkte, özel sacsan yapılmış, sanayi uygulamalarında kullanılan, yanları kapalı armatürdür. Tip R2 gömmeli tiptir. Tip S1 ve Tip S2 Petekli Flüoresan Lamba Armatürü: En az 0,50 mm kalınlığında demir sacdan özel profilli, 16 20 cm derinlik, ampul, cins ve sayısına göre genişlik ve uzunlukta kasası, aynı cins sacdan veya plastik 2 cm genişliğinde 3 cm aralıklı dikdörtgen veya eşkenar dörtgen açılabilen peteği, altlığı ve reflektörü ile üç parçadan oluşan, dışı istenilen renkte boyanabilen flüoresan armatürdür. S2 gömmeli tip armatürdür. Tip V Yuvarlak Flüoresan Lamba Armatürü: En az 0,50 mm demir sacdan özel profil kasası bulunan, istenilen renkte boyanabilen flüoresan lamba armatürüdür. 7 8 4

İç Tesisatta Temel Tanımlar Yapı Bağlantı Hattı (Beslenme Hattı): Dağıtım şebekesi ile yapı giriş hattı arasındaki bağlantı hattıdır. Yapı Bağlantı Kutusu (Ana Buat veya Kofre) : Yapıların elektrik tesisini şebekeye bağlayan, sigortaların tesis edilmesini ve aynı zamanda genel elektrik şebekesinden tüketim tesisine elektrik enerjisi verilmesini sağlayan bir düzendir. Ana Kolon Hattı: Kofreden tüketicinin ilk dağıtım noktasına (ana tablo) kadar olan besleme hattıdır. Ana Dağıtım Tablosu (Ana Tablo): Yapıdaki diğer bütün dağıtım tablolarını besleyen, üzerinde sayaçlar, sigortalar ve kaçak akım koruma rölelerinin vb. bulunduğu tablodur. 9 Kolon Hattı: Ana tablo ile dağıtım tablolarını birleştiren hattır. Dağıtım Tablosu: Bağımsız bölümleri, konutlarda daireleri, iş yerlerinde atölyeleri vb. besleyen ve üzerinde sigortalar, kaçak akım koruma röleleri vb. cihazların bulunduğu tablodur. Piriz Linye Hattı: Dağıtım tablosundan son prizin bağlandığı kutuya (buat) kadar olan hatlardır. 10 5

Işık Linye Hattı: Dağıtım tablosundan son aydınlatma aygıtının (armatür) bağlandığı kutuya (baut) kadar olan hatlardır. Işık Sorti Hattı: Işık linye hattı ile aydınlatma aygıtı arasındaki bağlantı hattıdır. 11 12 6

Anahtarlar Anahtarlar gördükleri işlevlere göre aşağıdaki isimleri alırlar: 1- Adi (normal) anahtar 2- Komütatör anahtar 3- Grup anahtarı 4- Vaviyen anahtar 5- Deviyatör (ara vaviyen) anahtar 13 Adi Anahtar Bir veya bir grup lambayı aynı anda yakıp söndüren anahtarlardır. 14 7

Komütatör Anahtar İki lamba ya da iki lamba grubunu bir yerden ayrı ayrı yakıp söndürmeye yarayan anahtardır. Genellikle avize ve lamba adedi fazla olan yerlerde kullanılırlar. 15 Vaviyen Anahtar Bir lamba veya lamba gurubunu iki ayrı yerden yakıp söndürmeye yarayan anahtardır. Uzun koridor ve az katlı binaların merdiven boşluklarının aydınlatılmasında kullanılır. 16 8

Deviyatör Anahtar (Ara Vavien) Vaviyen anahtarlarla birlikte bir veya bir grup lambayı ikiden fazla yerden kontrol etmek için kullanılan anahtarlardır. 17 Grup Anahtarı İki veya iki grup lambayı sıra ile yakıp söndüren anahtarlardır. Komütatör anahtarlardan farkları lamba veya lamba gruplarının hepsini aynı anda yakılamamasıdır. 18 9

Elektrik tesisat projelerinde kullanılan malzemelerin sembol tablosu 19 20 10

Vaziyet Planı Özellikleri ve Çizimi Vaziyet planı 1: 1000 ölçeğinde çizilir ve yapılan projenin en yakın yol sokak ve caddedeki elektrik direği ve binaya olan uzaklığının çizilerek gösterildiği, ileride basit hesaplarda kullanacağımız ölçüleri veren bilgileri içermektedir. Bu ölçüler, projesi çizilen yapının ana kolon hattından enerji alınacak direğe olan uzaklığı ve hesaplama sonucu kullanılacak kablo özelliğini içerir. Vaziyet planı bilgileri kolon şemasında kullanılacaktır. Pratikte vaziyet planı bazen çizilmemekle birlikte genellikle projesi çizilen yapı ile enerji alınacak elektrik direği arası mesafe 30 metre alınmaktadır ve hesaplamalar bu ölçü üzeriden yapılmaktadır. Elektrik işletmesi yerleşimdeki hangi hattan enerji vereceğini çizilen vaziyet planından belirler. 21 Bina ana beslenme hattının kesiti ve cinsi, yaklaşık uzunluğu, besleneceği direk numarası gibi bilgiler projede belirtilecektir. 22 11

Proje Çiziminde Uyulacak Kurallar Elektrik ve elektronik iç tesisat uygulama projeleri, yürürlükte bulunan kanun, yönetmelik ve EMO (Elektrik Mühendisleri Odası) proje standartlarına uygun olarak hazırlanacaktır. Projeler, imar yönetmeliğine uygun onaya sunulacak, mimari proje ölçeklerinde hazırlanacak, ölçek proje düzenlemesine uygun değilse büyütülebilecek veya açıklayıcı detaylar verilecektir. Projelerde mimari planlar 0.2 mm, kuvvetli akım kolon hatları 0.6 mm, linyeler 0.4-0.5 mm, zayıf akım hatları 0.2-0.3 mm, kalınlıkta çizgi ile çizilecek, eğer Autocad, MS Visio, Corel Draw gibi çizim programlarıyla çizim yapılmamış ise bütün sembol ve yazılarda şablon kullanılacaktır. Kat planlarında, birbirinin aynı olan katlar için tek plan verilebilecektir. Ancak normal kat giriş katın aynısı olsa bile ayrı çizilecektir. Simetrik bölümler tam olarak gösterilecektir. 23 Projelerde EMO tarafından belirlenen semboller kullanılacaktır. Liste dışı sembol kullanıldığında mutlaka açıklama listesi verilecektir. Betonarme kirişlerin yanına zorunlu kalınmadıkça buat ve ek kutusu konulmayacaktır. Özellikle baca, kolon, şaft ve ışıklık gibi mimari ayrıntılar projede belirtilecek, baca ve baca çevresinden tesisat geçirilmeyecektir. Banyo ve mutfak gibi bölümlerdeki yerleşim kat planlarında gösterilmeli ve ıslak hacimlerde kullanılacak buat ve anahtarlar ıslak hacim dışında olmalıdır. Zorunlu durumlarda, özel sızdırmazlığı sağlanmış buat ve ek kutuları kullanılacaktır. 24 12

Projelerde kullanılan tüm elemanların yerleri tam olarak belirtilecek ve en azından aşağıdaki standartlara uyulacaktır; Anahtarlar, 110 cm yukarda, Prizler, zeminden 40 cm yukarda, Aplikler, zeminden 190 cm yukarda, Tablolar, zeminden 200 cm yukarda, Buatlar, zeminden 220 cm yukarda, Yukarıdaki elemanlar, kapılardan 30 cm duvar birleşim noktalarından ve pencerelerden 50 cm uzakta olacaktır. 25 Projelerde kullanılan tüm pano ve dağıtım kutuları, özel harf ve yazılarla kodlanacaktır. Projelerde, yatay planlar yanında her sistem için ayrı ayrı tek hat şemaları verilecektir. Konut projelerinde, kuvvetli ve zayıf akım aynı pafta üzerinde gösterilebilir. Ancak kapsamlı yapılarda zayıf akım ve kuvvetli akım projeleri ayrı paftalara çizilecektir. 26 13

Projelerde iletken renk kodları aşağıdaki şekilde belirtilmek zorundadır; Üç fazlı sistemlerde; koruma iletkeni yeşil bantlı sarı, nötr iletkeni açık mavi, faz iletkenleri TSE standartlarına uygun olarak R - gri, S - siyah, T -kahverengi seçilecektir. Üç fazlı sistemin devamı durumundaki bir fazlı sistemde, faz iletkeni gri veya kahverengi seçilecektir. Özel durumlarda ise kullanılan iletken renkleri tanımlanacaktır. 27 Kat tabloları girişinde 30 ma. eşik korumalı kaçak akım koruma rölesi kullanılacaktır. Ana tabloda ise 300 ma eşik korumalı kaçak akım koruma rölesi kullanılacaktır. Sayaç tabloları, katlarda aynı mahalde ve bir arada olacaktır. Bina genel kullanımına yönelik ayrı bir sayaç ve sayaç tablosu olacak, ortak amaçlı kullanılan tüm tesisat bu tablodan beslenecektir. 28 14

Bina ana beslenme hattının kesiti ve cinsi, yaklaşık uzunluğu, besleneceği direk numarası gibi bilgiler projede belirtilecektir. Yapı bağlantı hattı kesiti, gerilim düşümü ve akım yoğunluğu kontrolü yapılarak tespit edilecektir. Ancak, konutlar için bu kesit bakır iletken olması durumunda en az 6 mm2, alüminyum iletken olması durumunda ise en az 10 mm2 olmalıdır. 29 Aydınlatma ve priz linyeleri ayrı ayrı olacaktır. Kolon linye hatları, tablolardan çıkış sırasına uygun olarak numaralandırılacak ve uzun hatlarda linye numaraları yanına beslendikleri tablo kodu da yazılacaktır. 30 15

Aydınlatma ve priz linyeleri ile priz sortileri en az 2.5 mm² kesitinde bakır iletkenle tesis edilecektir. Bütün prizler, toprak hatlı olacaktır. Banyolarda en az iki (çamaşır makinesi ve elektrikli şofben gücüne uygun), mutfakta ise en az üç bağımsız priz linyesi (bulaşık makinesi, elektrikli fırın ve buzdolabı gücüne uygun) olacaktır. Bağımsız linyeden beslenen bu prizlerin güçleri söz konusu elektrikli cihazların aşağıda verilen güçlerden az olamaz. Çamaşır Makinesi : 2500 W Bulaşık Makinesi : 2500 W Elektrikli Fırın/Ocak : 2000 W Prizlerin kullanma amacı ve güçleri belirtilecek, kullanma amacı belli olmayan priz güçleri bir fazlı priz için en az 300 watt, üç fazlı priz için en az 600 watt kabul edilecektir. Priz linyelerine en çok yedi (7) priz bağlanabilecek, ancak priz güçleri toplamı 2000 VA.'yı geçemeyecektir. 31 Projelerde, proje ve teknik uygulama sorumlusu ve yapı ile diğer bilgilerin bulunduğu kapak, vaziyet planı, semboller listesi, açıklamalar, tablo yükleme cetvelleri, gerilim düşümü-akım yönünden kesitlerin incelenmesi veya aydınlatma hesapları, tablo açılımları, kolon şemaları, sayaç panosu detayı, keşifler ve gerekçe raporunu kapsayacaktır. 32 16

Tabloların yükleme cetvelleri, yüklerin özelliklerini, sorti cins ve sayılarını, linye güçlerini, sigorta cins ve kesme kapasitelerini ve gerekli diğer bilgileri kapsayacaktır. Projelerde, ana besleme, kolon, en uzun ve en yüklü linye hattı için gerilim düşümü hesabı yapılacaktır. İletken kesitleri, ayrıca akıma göre kontrol edilecektir. Ana besleme hattı ve kolon hatları için, talep faktörleri dikkate alınacak ve gerilim düşümü talep faktörüne göre hesaplanacaktır. 33 Bölümlerin özelliklerine ve kullanım amaçlarına göre aydınlatma hesabı yapılacak, enerji tasarrufu açısından da değerlendirilerek armatürlerin cins ve güçleri seçilerek kat planları üzerinde gösterilecektir. Kolon hatlarının katlar arasındaki iniş ve çıkış noktaları, açık olarak belirtilecektir. Kolon şeması, mimari kat sayısına uygun olarak çizilecek; tabloların isimleri (Ana tablo AT, Kat Tablaları KT1-1, KT1-2, KT1-3), güçleri, sigorta ve şalter anma değerleri, ana tablodan itibaren kolon hattı uzunluğu, kesiti ve cinsi ile ana tabloda hangi faza bağlı olduğu ve sayaç anma akımları belirtilecektir. 34 17

Tabloların giriş ve çıkışlarında yük akış yönüne göre önce şalter sonra sigorta kullanılacaktır. Telefon tesisatı projeleri, Türk Telekom A.Ş. Bina İçi Telefon Tesisatı Teknik Şartnamesi ne uygun olarak hazırlanacaktır. Yapı içi TV / R Tesisatı projeleri, EMO Ortak Anten TV / R ve Kablo TV / R İç Tesisat Yönetmeliği ne uygun olarak hazırlanacaktır. 35 Ana kolon hattı ve kolon hattı en az 4 mm 2 bakır iletkenden seçilir. Aydınlatma ve priz linyeleri için en az 2.5mm 2 kesitli izoleli bakır iletkenler kullanılmalıdır. Aydınlatma sortileri için en az 1,5 mm 2 kesitli izoleli bakır iletkenler kullanılır. Priz sortileri için en az 2,5 mm 2 kesitli izoleli bakır iletkenler kullanılır. 36 18

Anahtar, Priz, Armatürlerin ve Tablonun Uygun Yere Çizimi Projeler hazırlanırken iç mimari tasarımı ve mekanik tesisat yerleşimi size anahtar, priz, armatürlerin ve tablonun nerelere konulması gerektiği hakkında yol gösterecektir. Genellikle tüm kapılar bir duvara karşı açılmaktadır. Anahtarların yerleşim yeri de kapıların açılış yönüne göre konulmalıdır. Armatürün yeri ise aydınlatmanın eşit ve düzgün olması prensibine göre genellikle tavanın ortalanması ile bulunur. Tabi ki özel durumlarda ya da istek halinde duvardan da aydınlatma yapılabilir. 37 Prizleri en çok beyaz eşya, televizyon ve mutfak eşyası diye adlandırdığımız elektrikli ev gereçleri için kullanırız. Priz yerlerini tespit ederken bir ev yaşantısını göz önünde bulundurmalısınız. Prizler, güçleri itibarı ile mutfak bölgelerinde daha fazla sayıda kullanılırlar. İç tesisat yönetmeliğinde belirtildiği gibi, çamaşır makinesi, fırın ve bulaşık makinesi gibi ev aletlerine ayrı prizler koymalısınız. Dağıtım tabloları mekan girişine koyulur. Bunun nedeni kolon hatlarının ve sayacın bina girişlerinde olmasındandır. 38 19

39 Priz Linyelerinin Çizimi Dağıtım tablosundan, prizin bağlandığı buata kadar çizilen hattır. Priz linyelerinde ve priz sortilerinde enaz 2,5 mm2 lik bakır iletken kullanılır. Priz linyelerinde her çizilen linyeye bir numara verilir. Böylece hangi sigorta ile ilişkilendirildiği kolayca takip edilir. Bütün prizler, toprak hatlı olmak zorundadır. Banyolarda en az iki (çamaşır makinesi ve diğer), mutfakta ise en az üç bağımsız priz linyesi (bulaşık makinesi, elektrikli fırın ve elektrikli su ısıtıcısı gücüne uygun) olacaktır. Prizlerin kullanma amacı ve güçleri belirtilecek, kullanma amacı belli olmayan priz güçleri bir fazlı priz için en az 300 watt, üç fazlı priz için en az 600 watt kabul edilecektir. Priz linyelerine en çok yedi priz bağlanabilecek, ancak priz güçleri toplamı 2000 VA.'yı geçmeyecektir. 40 20

41 Aydınlatma Linyelerinin Çizimi Dağıtım tablosundan, son aydınlatma armatürünün bağlandığı buata kadar çekilen hatta aydınlatma linyesi adı verilir. Aydınlatma linyelerinde enaz 2,5 mm 2 lik bakır iletken ve aydınlatma sortilerinde de enaz 1,5 mm 2 lik bakır iletken kullanılır. Priz linyelerinde olduğu gibi her çizilen aydınlatma linyesine bir numara verilir. Priz ve aydınlatma linyelerini farklı renklerle çiziniz. 42 21

43 Zayıf Akım Tesisat Planları Zayıf akım elektrik tesisleri, aslında akımın küçüklüğü yada büyüklüğü ile ilgili bir kavram olmayıp, gerilimin düşüklüğünden kaynaklanmaktadır. Bu tanıma uygun olarak, zayıf akım tesisatları 12 V ve altı gerilimlerde çalışan tesisatlar olarak tanımlanabilir. Zil, kapı otomatiği telefon, tv-uydu, internet, diyafon ve kamera gibi tesisatları içerir. 44 22

Zayıf Akım Hatlarının Çizimi Telefon tesisatı projeleri, Türk Telekom A.Ş. Bina İçi Telefon Tesisatı Teknik şartnamesine uygun olarak hazırlanacaktır. Bu projelerde aşağıdaki noktalara dikkat edilecektir; Bina girişine, binadaki toplam telefon sortisine yetecek kapasitede ve % 20 yedek hat bağlantısına uygun Bina Telefon Dağıtım Kutusu (BTDK) konulacaktır. BTDK ile dış telefon bağlantısı için bina çıkışına kadar içinde kılavuz tel olan boş boru bırakılacaktır. Konutlarda en az iki, işyerlerinde en az üç adet telefon sortisi olacaktır. Kat Telefon Dağıtım Kutusu (KTDK) ile BTDK arasına çekilecek kablo, kattaki toplam telefon sortisi sayısının % 20 fazlası kapasitede olacaktır. KTDK, o kattaki toplam telefon sortisi sayısından % 20 fazla telefon sortisi bağlantısına uygun olacaktır. 45 46 23

Kaçak Akım Koruma Rölesi Normalde gelen akımla giden akım eşittir ancak kaçak akım olması durumunda arada bir fark olacaktır. Kaçak akım röleleri basit olarak gelen akımla giden akımı karşılaştırır arada fark varsa devreyi açarak akımı keserler. Böylece insan veya hayvanların doğrudan dokunması halinde oluşacak akımı keserek ölüm tehlikesini önler hem de elektrik arızalarından kaynaklanan yangın tehlikesini ortadan kaldırır. Dağıtım tabloları girişinde 30 ma lik, ana tablo bulunuyorsa 300 ma lik kaçak akım koruma rölesi kullanılır. Ayrıca kalıcı bir izolasyon kontrolünü de garanti ederler. Kullanım nedenlerine göre iki şekilde üretilirler. Bunlar; hayat koruması için (30 ma e duyarlı) kaçak akım koruma rölesi ve yangın koruması için (300 ma e duyarlı) kaçak akım koruma rölesidir. 47 Kolon Hattının Çizimi Yapı bağlantı hattından ana tablolara ve tali tablolara kadar çekilen hatta kolon hattı denir. Kolon hattında en az 4 mm2 lik iletken kullanılır. Kolon hatları, diğer çizimler gibi proje uygulayıcısına önemli bilgiler sunmaktadır. Bu bilgilerden bazıları: Kolon hattında kullanılan iletkenin özellikleri, Kolon hattında kullanılan kolon sigortasının özellikleri, Sayaç hakkında bilgiler, Koruma röleleri hakkında bilgi, Topraklama hattı ve levhası hakkında bilgiler olarak sıralayabiliriz. Aşağıda örnek olarak bir katlı müstakil bir daireli tek fazdan beslenen bir evin kolon şeması verildi. 48 24

SİGORTALAR Sigorta olarak otomatlar (anahtarlı otomatik sigortalar) kullanılmaktadır. Otomatlar ev ve benzeri yerlerde elektrik devresini korurlar. Anahtarları sayesinde bağlı bulundukları devrelerin kolayca açılıp kapatılmasını sağlarlar. Herhangi bir arıza durumunda mandallarını yukarı kaldırmakla yeniden devreye sokulurlar. L ve G olmak üzere iki tiptedirler. Bunlar: L tipleri: Hat korumasında ve evlerde (Ev aydınlatması, priz ve kumanda devreleri gibi) kullanılırlar. 6-10-16-20-25-32-40 Amper değerlerindedir. G tipleri: Tesislerde ve endüktif yüklerin korunmasında kullanılır. Çok sayıda floresan lambalar, cıva buharı ampuller, güçlü elektrik motorları, transformatörler gibi. 0,5-1-1,6-2-3-4-6-10- 16-20-25-32-40-50 Amper değerlerindedir. Elektrik tesislerinde akımın istenmeyen bir seviyeye yükselmesi durumunda devreyi açan bir elemandır. Elektrik tesislerinde sigortalar bilinçli olarak bırakılan zayıf noktalardır. Bir arıza durumunda bu zayıf nokta atarak tesis enerjisiz kalır. Sigortalar aşırı yüklenme ve kısa devrelere karşı tesisi korurlar. 49 İletkenin Taşıyacağı Nominal Akıma Göre Sigorta Seçimi Hat akımını taşıyacak iletken kesiti seçilir. Bu kesite göre sigorta amper değeri tablodan bulunur. Talep güç aktif güç ile talep faktörünün çarpımından bulunur. Talep gücü, Hat akımı, PT PK. TF I h 3U cos Bu akım değerine uygun iletken kesiti seçilir. Bu kesiti taşıyacağı nominal akıma eşit veya bir alt norm değerinde sigorta seçilir. 50 P T 25

Temel Topraklaması Hesabı 2001 yılında yenilenen Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği ne göre, tüm yeni binalarda demir taşıyıcı sistemine temel topraklaması uygulanmak zorundadır. Temel topraklaması yapı dış duvarlarının temellerine veya temel platformu içine yerleştirilen kapalı bir ring şeklinde yapılmalıdır. Temel topraklaması, her tarafı beton içinde kalacak şekilde düzenlenmeli ve temel betonu döküldükten sonra her yönde en az 5 cm beton içinde kalacak şekilde yerleştirilmelidir. Bağlantı çıkış noktaları temelin dışına çıkarılmalıdır. 51 Binaların elektrik tesisatları projelendirilirken, temel topraklama hesaplarının yapılarak projelendirilmeleri gerekir. Bu amaçla kullanılan parametrik büyüklükler ve örnek hesaplama aşağıda gösterilmiştir. 52 26

53 Örnek: a=8 m temel enine, b=10 m temel boyuna sahip bir yapının temel topraklama hesabını 2 m çubuk boyu ve 36 m şerit uzunluğu için yapınız. (Hesaplamada β= 100 ohm.m kabul edilecektir) 54 27

55 Sayaçların da yer aldığı ana pano, bina girişi zemin katta yer almalıdır. Topraklama çubukları, bina girişine yakın bir noktaya tesis edilerek, ana topraklama iletkeni, ana panoda yer alan bara üzerinden dağıtılmalıdır. Telefon ana giriş kablosu için, bina ana girişinde, merkezi dağıtım kutusu yer almalıdır. Uydu-TV merkezi dağıtım kutusu, öncelikle çatı katı yada, çatı katına yakın bir noktaya tesis edilmelidir. Dağıtım panoları, daire girişlerinde, kapıya yakın bir noktada bulunmalıdır. Anahtar ve prizler, (balkon kapıları hariç) açılan kapı arkasında kalmamalıdır. 56 28

Hatlar, kolon ve kirişler içerisinden mümkün olduğunca geçirilmemelidir. (Üst sıvaları içerisinden geçebilir.) Hatlar, kapı üstlerinden, duvarlardan, duvar olmayan kısımlarda ise, kiriş kenarlarından geçirilmelidir. Mimari projede kirişler gösterilmese bile, projede mevcut kolonları bağlayan kirişler olabileceği dikkate alınmalı ve bu amaçla mimarla irtibata geçilmelidir. Tavanlara, bina dış kısımlarına, WC ve banyolara buat konulmamalıdır 57 WC ve banyoda anahtar konulmamalıdır. Priz konulması zorunlu ise, neme dayanıklı yapıda prizler kullanılmalıdır. Pencere üstlerinden hat geçirilmemelidir. Lamba tesis edilecek her bağımsız bölüm için, odanın geometrik yapısına göre bir yada birkaç montaj noktası oluşturulmalıdır. Dar ve uzun koridorlarda tesis edilen lambalar, iki yerden kontrolü mümkün kılan vaviyen anahtarla tesis edilmelidir. Konutlarda salonlar (20 m² den büyük alanlı odalar), mutfak için en az 2, odalar ve banyo için en az 1 priz tesis edilmelidir. 58 29

Çamaşır makinesi, bulaşık makinesi, termosifon, fırın gibi yüksek güç çeken cihazların bağlanacağı prizler, aynı linyede yer almamalıdır. Bu tür cihazların yer aldığı prizler, bir linyede ya direkt tek priz sortisi olarak yer almalıdır Priz devreleri aydınlatma devrelerinden ayrı olmalıdır. Fakat zorunlu durumlarda, (sadece bir priz bulunduğu durum) aydınlatma devresine en çok bir priz sortisi bağlanabilir. Benzer şekilde, zorunluluk halinde, priz devresine de bir lamba bağlanabilir. 59 30