ÇORUM DİNAMİK KAVŞAK KONTROL SİSTEMİ UYGULAMASININ PERFORMANS ANALİZİ Şubat 014 Çorum da 6 kavşakta hayata geçirilen Dinamik Kavşak Kontrol Sistemi CHAOS TM ile kavşaklarda bekleme sürelerinin azaltılması amaçlanmıştır. ISSD Tel 031 10 0015 Fax 031 10 0015 Galyum Blok No:17 ODTÜ Teknokent, ANKARA, 06800 www.issd.com.tr info@issd.com.tr
İçindekiler İçindekiler GİRİŞ 3 YÖNTEM 4 ORTALAMA BEKLEME SÜRELERİ 8 SONUÇ ve ÖNERİLER 14 İLETİŞİM BİLGİLERİ 16 ŞİRKET BİLGİLERİ 16
Yaşadığınız şehrin kavşaklarında ne kadar zaman harcıyorsunuz? GİRİŞ Dinamik Kavşak Kontrol Sistemi CHAOS TM, kavşakların trafik yoğunluğuna göre yönetilmesini sağlayarak, kavşaklardaki bekleme sürelerini azaltmayı amaçlamaktadır. Çorum da 6 kavşakta kurulumu tamamlanan ve devreye alınan bu sistemin performans analizi yapılmış olup, analiz sonuçları bu dökümanda toplanmıştır. Ayrıca, kullanılan analiz yöntemleri açıklanmış, elde edilen sonuçlar genel hatlarıyla yorumlanmıştır. Bu rapor, Çorum Belediyesi sınırları içerisinde mevcut Dinamik Kavşak Kontrol Sistemleri nden alınan veriler ile düzenlenmiştir. Performans analizi yapılırken, 01.0.014 ile 5.0.014 tarihleri arasında sistem veritabanına kaydedilen veriler kullanılmıştır. Yapılan çalışmada, her bir kavşak için, günün üç farklı zaman dilimindeki ortalama bekleme süreleri ayrı ayrı hesaplanmış ve sonuçlar tablolara dökülmüştür. Ayrıca, araç yoğunlukları dikkate alınarak tekrar hesaplama daha yapılarak Ağırlıklandırılmış Bekleme Süreleri çıkarılmıştır. 3
YÖNTEM Sabit Süreli Kavşak Kontrolü Sabit süreli kavşak kontrolündeki ortalama bekleme sürelerinin hesaplanması için, Dinamik Kavşak Kontrol Sistemi kurulmadan önce kavşakta çalışmakta olan Kavşak Kontrol Cihazı programından yararlanılmıştır. Bu programda, her yöne ait sabit yeşil süreleri verilmekte olup, kırmızı sürelerine, dolayısıyla da ortalama bekleme sürelerine ulaşmak mümkündür. Örneğin, Abide Kavşağı nda 07:00-09:00 saatleri arasında çalışan sinyal programı Şekil.1 deki gibidir. Bu programdan, her yöne ait yeşil sürelerine ve döngü süresine ulaşmak mümkündür. Ortalama bekleme sürelerini hesaplamak için; Döngü süresi O yöne ait yeşil süresi Ortalama bekleme süresi = = O yöne ait kırmızı süresi bağıntısından faydalanılmıştır. Burada, araçların normal dağılımla geldiği varsayılmış, bu yüzden bir yöne ait kırmızı süresi ikiye bölünerek ortalama bekleme süresine ulaşılmıştır. (Araçların bir kısmı kırmızı ışığın başında, bir kısmı ise sonunda gelecek.) Bu metoda göre Abide Kavşağı için ortalama bekleme süreleri; Työn1 = 77 5 = 6 s ; Työn = 77 0 = 9 s ; Työn3 = 77 17 = 30 s olarak hesaplanır. Bu değerlerin de ortalamasını alarak, kavşağa ait bir ortalama bekleme süresi elde etmek mümkündür. Yön 1:5 s Yön :0 s Yön 3: 17 s Döngü süresi:77 s Şekil-1 Abide Kavşağı sabah sinyal sekansı 4
Dinamik Kavşak Kontrolü Dinamik Kavşak Kontrol Sistem nin kurulu olduğu tüm kavşakların verileri bir veritabanına kaydedilmektedir. Bu veritabanına METIS arayüzü üzerinden erişmek, istenen zaman aralıkları arasındaki her faza ait yeşil sürelerini excel dosyası halinde kaydetmek mümkündür (Bkz. METIS Kullanım Klavuzu). Kavşaklara Dinamik Kavşak Kontrol Sistemi kurulduktan sonraki ortalama bekleme sürelerinin hesaplanması için, 01.0.014 tarihli veriler, sabah (7:00-9:00), gün içi (11:00-13:00) ve akşam (17:00-19:00) verileri olarak ayrı ayrı kaydedilmiştir. Ardından basit bir hesaplama prosedürü ile ortalama bekleme sürelerine ulaşılmıştır. Prosedür şu şekilde özetlenebilir: METIS arayüzü üzerinden İstatistik Sinyal raporu seçeneğinden Abide Kavşağı seçilir, zaman aralığı olarak da 01.0.014 tarihi ve 7:00-9:00 saat aralığı girilir. Böylece sabah saatlerindeki sinyal sürelerine ulaşılır, bu süreler bir excel dosyasına kaydedilir. (Şekil.) Bu süreler her yöne ait yeşil sürelerini gösterdiği için, her yöne ait kırmızı sürelerinin hesaplanması gerekmektedir. Bunun için önce aşağıdaki bağıntı ile döngü süreleri bulunur: Döngü süresi=yeşil süresi yön1 + Yeşil süresi yön + Yeşil süresi yön3+ koruma süresi (koruma süresi=5*faz sayısı) Örneğin Şekil. deki ilk üç satırda görülen döngünün süresi=16+15+8+5*3=54 s olarak hesaplanır. Ardından; Ortalama[(Döngü süresi)i (O yöne ait yeşil süresi)i] Ortalama bekleme süresi = = Ort [O yöne ait kırmızı süresi] ; i = faz indeksi bağıntısı ile ortalama bekleme süresi hesaplanır. 5
Şekil- Abide Kavşağı METIS verileri Sağ dönüş, sol dönüş ve tramvay fazlarının ayrı olduğu kavşaklarda, bu fazlar için geçerli olan bekleme süreleri de ayrıca hesaba katılmıştır. Ağırlıklandırılmış Ortalama Bekleme Süresinin Hesaplanması Buraya kadarki tüm hesaplamalar, her yönden aynı sayıda araç geldiği varsayımı ile yapılmış olup, daha gerçekçi bir yaklaşım için araç sayıları da hesaba katılmalıdır. Bunun için izlenmesi gereken yol şu şekildedir: Sayım değerleri kullanılarak her yön için bir çarpım faktörü bulunur: i.yöne ait araç sayısı Çarpım faktörü i.yön= Her yöndeki toplam araç sayısı 6
Daha önceden elde edilmiş olan bekleme süreleri bu çarpım faktörü ile çarpılır ve yeni bir sütuna yazılır. Bu işlem sabah, gün içi ve akşam değerleri için ve her yön için yapılır. SABİT SÜRELİ KONTROL Akşam Güniçi Sabah Abide Kavşağı YÖNLER Yeşil Süresi Kırmızı Süresi Bekleme Süresi Telekom Geliş 0 57 8.5 1.7 Emniyet Geliş 5 5 6.0 8.8 Kışla Geliş 17 60 30.0 6.4 Telekom Geliş 0 57 8.5 10.4 Emniyet Geliş 5 5 6.0 10.0 Kışla Geliş 17 60 30.0 7.6 Telekom Geliş 0 57 8.5 9.5 Emniyet Geliş 5 5 6.0 9.7 Kışla Geliş 17 60 30.0 9.3 ORT BEKLEME SÜRESİ 8. AĞIRLIKLI BEKLEME SÜRESİ 8.1 Elde edilen değerler sabah, gün içi ve akşam olacak şekilde toplanır ve ortalaması alınır. Elde edilen değer, Ağırlıklı Ortalama Bekleme Süresi dir. 7
ORTALAMA BEKLEME SÜRELERİ 8
9
10
11
1
13
SONUÇ ve ÖNERİLER Ortalama bekleme sürelerinin Dinamik Kavşak Kontrol Sistemi öncesi/sonrası karşılaştırılması sonucu, Sabit süreli kontrol durumunda tüm kavşaklardaki ortalama bekleme sürelerinin ortalaması 39.5 saniye iken, dinamik kavşak kontrolü ile bu değerin.3 saniyelere düştüğü gözlenmiştir. Bu da, %44 lere varan iyileşmenin sağlandığı anlamına gelmektedir. Ağırlıklandırılmış ortalama bekleme süreleri hesaplandığında ise, sabit süreli kontrol durumunda tüm kavşaklardaki ortalama bekleme sürelerinin ortalaması 41.9 saniye iken, dinamik kavşak kontrolü ile bu değerin.0 saniyelere düştüğü gözlenmiştir. Bu durumda sağlanan iyileşmenin ise %48 lerde olduğu gözlenmiştir. Araç sayımları dikkate alındığında hesaplanan iyileşme oranı, olması gerektiği gibi daha fazladır. Çorum Belediyesi sınırları içerisinde sistem kurulumu yapılan 6 kavşakta; Kavşakların her birinden gün boyunca ortalama 11.000 aracın geçtiği ve tüm kavşaklarda her aracın, sabit süreli yönetime göre ortalama 19.9 saniye daha az beklediği değerlendirilerek, CO salınımı ve akaryakıt tüketimi baz alınarak yapılan hesaplar doğrultusunda: a. Günlük, yaklaşık 1.380 TL ye denk gelen akaryakıt tasarrufu sağlanmıştır. 1 b. Günlük, yaklaşık 0.55 ton daha az CO salınımı gerçekleşmektedir. Kavşakta beklediğiniz her dakikanın 5gr CO demek olduğunu biliyor muydunuz? 1 Araçların bekleme anında, ortalama 0.9 litre/saat yakıt tükettikleri varsayılmıştır. (TÜİK verileri doğrultusunda, araçların %5 i Dizel, %35 i Benzinli, %40 LPG li olarak kabul edilmiştir. Akaryakıt fiyatları : Mazot, 4.55 TL, Benzin, 5,07 TL, LPG, 3.3 TL olarak hesaplanmıştır.) Araçların bekleme anında, ortalama 5 gr/dakika CO salınımına sebep oldukları varsayılmıştır. 14
Dinamik Kavşak Yönetim Sistemi kurulumları sırasında yapılan trafik etütleri, sistem kurulumu öncesi ve sonrasında her bir kavşakta ayrı ayrı yapılan gözlemler ve analizler sonucunda şu maddeler göze çarpmaktadır: Çorum şehir merkezindeki kayıtlı araç sayısı 009 yılında 70.14 iken, 013 verilerine göre bu sayı 84.934 e çıkmıştır. Araç sayısındaki artış, özellikle Çorum merkezindeki kavşaklara olan talebi her geçen gün artıracak, yeni çözüm arayışlarını da beraberinde getirecektir. Gelişen teknoloji ile birlikte hızla yaygınlaşan Akıllı Trafik Sistemleri, bu kapsamda düşünülmesi gereken çözümlerden biri olarak değerlendirilebilir. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından yayınlanan Türkiye Ulaşım ve İletişim Stratejisi nde, Akıllı Ulaştırma Sistemleri nin ülke çapında hızlıca yaygınlaştırılması konusuna vurgu yapılmıştır. Çorum genelinde yapılan trafik etütleri göstermektedir ki, şehirdeki trafik sıkışıklığının en önemli kaynağı Parklanma Sorunu dur. Bu konuda Emniyet Müdürlüğü ile birlikte yürütülecek çalışma ile, özellikle kavşağa yakın bölgelerde yapılan yol kenarı parklanmaların önüne geçilerek, yolların gerçek kapasitelerinden istifade edilmesi sağlanmalıdır. Ayrıca, kavşaklara yakın noktalarda bulunan toplu taşıma durakları da, trafik akışına engel olan nedenlerden biridir. Özellikle Vilayet ve Emniyet Kavşağı nda karşılaşılan bu durum, kavşak çıkışlarında tıkanıklığa neden olup, bu durakların kavşaktan uzaklaştırılacak şekilde taşınması önerilmektedir. Dinamik Kavşak Yönetim Sistemi nin geri sayıcılarla birlikte çalışması mümkün olmadığından, sürücülerin dikkatlerini dağıtmamak ve kavşaklardaki güvenliği artırmak adına sistemin kurulduğu ve bundan sonra kurulacağı tüm kavşaklarda geri sayıcıların sökülmesi gerekmektedir. Sonuç olarak, şu anda dinamik olarak yönetilen kavşakların performansını artırmak için, kavşakların bağlantılı olduğu diğer kavşaklarda da uygulamanın hayata geçirilmesi ve kavşaklar arası koordinasyonun sağlanması çok önemlidir. Unutulmamalıdır ki, trafik yönetimi bir bütün olarak ele alınması gereken bir konudur. 15
İLETİŞİM BİLGİLERİ Şule YÜCEL Sistem Mühendisi Tel 0505 90 838 Fax 031 10 0015 sule.yucel@issd.com.tr Recep Çağrı YÜZBAŞIOĞLU Yüksek Sistem Mühendisi Tel 053 788 5443 Fax 031 10 0015 cagri.yuzbasıoglu@issd.com.tr ŞİRKET BİLGİLERİ ISSD Galyum Blok No:17 ODTÜ Teknokent, ANKARA, 06800 Tel 031 10 0015 Fax 031 10 0015 www.issd.com.tr 16
9