Iİnşaat ve Iİnşaat Malzemeleri Sekto ru nde Borçlanma Trendleri (2003 2012 / 2013 2015 Tahmini) İnşaat Sektörü ve İnşaat Malzemeleri İmalatı Sanayi Verileri
Çalışmanın Kapsamı Son yıllarda Türkiye ekonomisi içinde oldukça önemli bir konuma gelen İnşaat Sektörünün Merkez Bankası verileriyle borçluluk oranlarının incelendiği bu çalışmamızın temelinde İnşaat Malzemeleri İmalat Sanayinin önemine dikkat çekilmektedir. Kentsel Dönüşüm Projeleriyle ivme kazanan sektörde İnşaat Malzemeleri Sanayi için önemli fırsatlar doğarken özellikle 2008 küresel krizi sonrası görülen yüksek borçlanma, artan kurlar yüzünden kur farkı etkisiyle yükselen finansman giderleri, mali borçların bilanço içinde özkaynakları geçmesi gibi konular 2014 yılında firmalar için başlıca gündem maddeleri olacaktır. Çalışmanın ilk bölümünde Türkiye İnşaat Sektörü ve İnşaat Malzemeleri İmalat Sanayinin sektörel gelişmeleri incelenmiştir. Merkez Bankası veri tabanında bulunan Firmaların Bilanço ve Gelir Tablolarının derlenmesiyle oluşturulan Sektör bilançoları yayınlarından faydalanarak hazırlanan bu çalışmanın içeriği İnşaat Sektöründe faaliyet gösteren 994 adet firmanın 2003 2012 yılları arasında Borçluluk Oranlarının incelemesinden oluşmaktadır. İnşaat Sektörü verileri ölçekler bazında Büyük, Orta ve Küçük olarak sınıflandırılmıştır. Merkez Bankası İnşaat verileri içinde İnşaat Malzemeleri üreticilerini konu alan veriler tesisat ve teçhizat işleri adı altında bulunurken aynı zamanda sektör verilerine inşaat mahalli hazırlanması, bina ve binadışı yapı inşaatı faaliyet alanları da dâhil edilmiştir. Çalışmada incelenen rasyolar; Net Finansal Borçlar / EBITDA: Kısa ve Uzun Vadeli mali borçların toplamından firmaların ellerinde bulunan nakit değerlerin düşülerek Finansal Borçlar netleştirilmekte ve bu değerin şirketin Faiz Amortisman ve Vergi Öncesi Karına (EBITDA) oranlamasıyla bulunmaktadır. Finansman Giderleri / EBIT: Şirketin yıl içinde ödediği Finansman Giderlerinin Faaliyet Karına (EBIT) oranıyla ödenen Finansman Giderinin faaliyet karının % kaçına denk geldiği hesaplanmaktadır. Toplam Borçlar / Aktifler: Kısa ve Uzun Vadeli Yabancı Kaynakların toplamının aktiflere göre payına bakılarak Toplam Borçların Bilanço içindeki konumu hesaplanmaktadır. Mali Borçlar / Aktifler: Toplam Borçların içinde bulunan kısa ve uzun vadeli mali borçların aktiflere göre payı hesaplanmakta ve böylece Toplam Borçlar içinde Mali Borçların bilanço içindeki büyüklüğü hesaplanmaktadır. Özkaynaklar / Aktifler: Özkaynakların aktiflere göre oranına bakılarak bilanço içindeki payı incelenmektedir. Çalışmanın 2003 2012 yılları arası verilerinden yola çıkarak 2013 2015 yılları için yapılan tahminler trend analizi yöntemiyle hesaplanmıştır. Trend analizinde geçmiş yıl rasyolarının izdüşümü alınıp gelecek dönemler için tahmini veriler sunulmuştur. Rasyolar incelenirken firmaların borçluluk oranlarındaki dalgalanmaların başlıca sebepleri 2000 li yılların başında ortaya çıkan emtia fiyatlarının yükselişi ve 2008 yılında küresel boyutta yaşanan finansal krizin konjonktürel etkileridir. Büyük, Orta ve Küçük bazlı İnşaat firmalarının verileri Merkez Bankasında 2004 2012 yıllarını kapsamaktadır. 1
İnşaat Sektörünün Gelişimi Büyüme Hızları Tarım İmalat Sanayi İnşaat Toptancılık ve Perakendecilik Turizm Ulaştırma ve Haberleşme Konut Sahipliği Gayrimenkul ve Kiralama 1999-5,70% -5,10% -3,10% -9,20% -17,60% 3,50% 4,10% -5,60% -3,40% 2000 7,40% 6,90% 4,90% 7,50% 15,70% 11,20% 4,90% 2,30% 6,80% 2001-8,10% -7,60% -17,40% -16,10% 5,70% -3,70% 3,80% 3,10% -5,70% 2002 9,30% 2,90% 13,90% 6,90% 1,50% 12,10% 3,50% 11,80% 6,20% 2003-2,20% 8,40% 7,80% 11,40% -6,20% 8,90% 3,20% 4,90% 5,30% 2004 2,70% 11,90% 14,10% 13,80% 6,80% 10,70% 3,80% 13,20% 9,40% 2005 6,60% 8,20% 9,30% 9,50% 0,40% 11,70% 3,60% 10,20% 8,40% 2006 1,30% 8,40% 18,50% 6,30% 2,50% 6,80% 2,70% 12,60% 6,90% 2007-7,00% 5,60% 5,70% 5,70% 2,10% 7,10% 2,10% 13,90% 4,70% 2008 4,60% -0,10% -8,10% -1,50% -2,00% 1,50% 2,30% 6,70% 0,70% 2009 3,70% -7,20% -16,10% -10,40% 3,70% -7,20% 2,60% 4,40% -4,80% 2010 2,40% 13,60% 18,30% 13,60% 0,30% 10,60% 1,80% 7,60% 9,20% 2011 6,20% 10,00% 11,50% 11,20% 9,70% 10,50% 1,80% 9,30% 8,80% 2012 3,50% 1,90% 0,60% 0,10% 3,40% 3,20% 1,70% 6,60% 2,20% 2013-9 Aylık 3,83% 3,49% 7,44% 4,52% 10,47% 2,96% 1,42% 6,51% 3,98% Kaynak: TÜİK İnşaat Sektörünün büyüme hızına bakıldığında 2013 yılı 9 aylık verilerine göre %7,44 oranında büyüme görülürken Türkiye ekonomisi bu dönemde %4 oranında büyüme sergilemiştir. 2012 yılında Türkiye ekonomisinin büyüme hızı altında bir performans sergileyen İnşaat sektörünün yaşanan krizlerden sonra toparlanma süreçlerinde hızlı bir gelişim gösterdiği görülmektedir. 2001 yılında yaşanan krizde ekonomi %5,7 oranında daralırken sektör %17,4 oranında daralmıştır. Kriz dönemi sonrası 2002 yılında ekonomi %6,2 oranında büyürken sektör %13,9 oranında büyümüştür. 2008 küresel kriz dönemine bakıldığında ise ekonomi 2009 yılında %4,8 oranında daralırken sektör %16,1 oranında daralmıştır. 2010 yılında ise ekonomi %9,2 oranında büyürken sektör %18,3 oranında büyümüştür. GSYİH Türkiye de İnşaat Sektörü yapısı itibariyle imalat, sanayi ve hizmet sektörleriyle iç içe olması ve dış ticarete bağımlılığı sebebiyle ekonomik değişkenlere oldukça güçlü tepkiler vermektedir. Kriz dönemlerinde hızlı düşüş yaşayan sektör toparlanma süreçlerinde aynı şekilde hızlı yükselişler göstermektedir. 2
İstihdam (Bin Kişi) Toplam İnşaat Payı Tarım Sanayi Hizmet 2004 19.632 967 4,93% 5.713 3.929 9.023 2005 20.067 1.107 5,52% 5.154 4.183 9.623 2006 20.423 1.196 5,86% 4.907 4.283 10.037 2007 20.738 1.231 5,94% 4.867 4.314 10.326 2008 21.194 1.242 5,86% 5.016 4.440 10.495 2009 21.277 1.306 6,14% 5.240 4.079 10.650 2010 22.594 1.431 6,33% 5.683 4.496 10.986 2011 24.110 1.676 6,95% 6.143 4.704 11.586 2012 24.821 1.709 6,89% 6.097 4.751 12.266 Oca.13 24.433 1.540 6,30% 5.474 4.869 12.549 Şub.13 24.546 1.530 6,23% 5.531 4.886 12.597 Mar.13 24.974 1.603 6,42% 5.708 4.948 12.716 Nis.13 25.691 1.793 6,98% 6.058 5.030 12.809 May.13 26.130 1.843 7,05% 6.283 5.044 12.961 Haz.13 26.319 1.942 7,38% 6.474 5.015 12.888 Tem.13 26.099 1.843 7,06% 6.557 4.991 12.708 Ağu.13 25.960 1.857 7,15% 6.511 4.964 12.628 Eyl.13 25.808 1.879 7,28% 6.370 4.913 12.646 Eki.13 25.648 1.954 7,62% 6.028 4.898 12.768 CAGR 04-12 2,98% 7,38% 0,82% 2,40% 3,91% Kaynak: TÜİK İnşaat sektörünün sağladığı istihdam 2004 2012 yılları arasında yıllık ortalama %7,4 oranında artış gösterirken toplam istihdam bu süre içinde %3 oranında artmıştır. İnşaat sektörünün Tarım, Sanayi ve Hizmet sektörlerine göre istihdam sayısı hızla artış göstermektedir. İstihdam payının hızla arttığı İnşaat sektöründe işgücü maliyetlerinin 2013 yılında artış göstermesi dikkat çekerken aynı dönemde Bina İnşaatı Maliyeti de yükselmektedir. 2009 yılında daralan İnşaat Sektöründe iş gücü maliyetleri yükseliş gösterirken bina inşaatı maliyetleri %4 oranında daralmıştır. 2011 ve 2013 yıllarında işgücü maliyetleri ve bina inşaatı maliyeti yükselmiştir. 3
Küresel kriz döneminde Ciro Endeksi ortalama %0,5 oranında daralırken Üretim Endeksi %2 oranında daralmıştır. Küresel kriz sonrasında ise ciro endeksi %1,5 oranında artarken üretim endeksi %2,3 oranında artmıştır. Üretim endeksinin Ciro endeksine göre daha güçlü tepkiler vermesinin sebebi Türkiye İnşaat Sektörünün arz odaklı bir yapıya sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Konut Satışlarına bakıldığında ise 2008 2013 yılları arasında yıllık ortalama %22 oranında artış yaşanırken 2013 yılında Konut Satışları yaklaşık 1,2 milyon adete ulaşarak %63 oranında artış göstermiştir. Yapı Ruhsatı İzinlerine bakıldığında ise 2002 2012 yılları arasında yıllık ortalama %17 oranında artış görülmüştür. 2008 ve 2009 yıllarında izin sayılarında görülen düşüş 2011 yılında %75 lik rekor bir artışla 907.000 adete ulaşmıştır. 2013 yılı 9 aylık verilerine göre verilen ruhsatlar 2012 yılının %78 ine ulaşmıştır. 4
İnşaat Malzemeleri İmalat Sanayi Gelişimi Nace Rev.2 Sanayi Üretim Endeksi Değişim Oranı (2010=100) 2011 2012 Kas.13 2362 İnşaat Amaçlı Alçı Ürünlerin Imalatı -1,20% 10,60% 18,53% 2825 Soğutma Ve Havalandırma Donanımlarının Imalatı 29,80% -0,20% 17,82% 1623 Bina Doğramacılığı Ve Marangozluk Ürünlerinin Imalatı 85,00% -18,40% 16,95% 2351 Çimento Imalatı 0,10% -3,40% 11,97% 1622 Birleştirilmiş Parke Yer Döşemelerinin İmalatı 10,60% 0,70% 10,62% 2740 Elektrikli Aydınlatma Ekipmanlarının Imalatı 22,80% -1,20% 8,67% 2363 Hazır Beton Imalatı 12,40% 0,50% 8,15% 2311 Düz Cam Imalatı 9,60% -6,70% 7,95% 2732 Diğer Elektronik Ve Elektrik Telleri Ve Kablolarının Imalatı 12,60% -0,20% 7,49% 2030 Boya, Vernik Imalatı 12,20% -0,10% 4,93% 2223 Plastik Inşaat Malzemesi Imalatı 9,30% -0,80% 4,75% 2370 Taş Ve Mermerin Kesilmesi, Şekil Verilmesi Ve Bitirilmesi 2,00% 1,20% 4,65% 2352 Kireç Ve Alçı Imalatı 12,20% 4,80% 4,63% 2420 Çelikten Tüpler, Borular, Içi Boş Profiller Bağlantı Parçalarının Imalatı 0,80% 14,90% 4,39% 2361 İnşaat Amaçlı Beton Ürünlerin Imalatı 11,00% 7,90% 4,17% 2410 Ana Demir Ve Çelik Ürünleri Ile Ferro Alaşımların Imalatı 11,50% 5,50% 3,75% 2332 Fırınlanmış Kilden Tuğla, Karo Ve Inşaat Malzemeleri Imalatı 14,50% -2,40% 2,49% 2511 Metal Yapı Ve Yapı Parçaları Imalatı 20,80% 11,00% 1,40% 2512 Metalden Kapı Ve Pencere Imalatı 31,80% 6,00% 0,72% 2342 Seramik Sıhhi Ürünlerin Imalatı 14,20% 7,40% -1,17% 2521 Merkezi Isıtma Radyatörleri İmalatı 31,60% 5,20% -1,27% 2331 Seramik Karo Ve Kaldırım Taşları Imalatı 3,70% -6,30% -1,29% 2572 Kilit Ve Menteşe Imalatı 14,90% 8,30% -7,10% 1724 Duvar Kağıdı Imalatı 15,40% 8,50% -14,08% Kaynak: TÜİK Sanayi Üretim Endeksi içinde bulunan İnşaat Malzemelerine bakıldığında 2013 yılı 11 aylık verilere göre üretiminde en hızlı artış İnşaat Amaçlı Alçı, Soğutma ve Havalandırma Donanımları, Bina Doğramacılığı ve Marangozluk ürünleri imalatında görülmüştür. Son dönemde Türkiye de yapılan Kentsel Dönüşüm Projeleri İnşaat Sektörüne ivme kazandırırken yapılan yeni konutların çevreye duyarlı, enerji tasarrufu sağlayan ve güvenilir yapılar olmasına özen gösterilmesi sebebiyle İnşaat Malzemeleri İmalat Sanayi için önemli fırsatlar doğurmaktadır. Türkiye üretiminin hammaddesi ithalata bağımlı olması sebebiyle döviz kurları yükseldiğinde üretim maliyetlerinde artış görülmektedir. Bu sebeple yükselen maliyetler enflasyonu tetiklemekte ve artan fiyatlar ihracatı yavaşlatmaktadır. Yükselen kur maliyetleri yükselttiği gibi yabancı para cinsiyle borçlanan firmaların kur farkı sebebiyle finansman giderlerini yükseltmektedir. 5
İnşaat Malzemeleri İhracatı - USD 2011 2012 % 2013 % CAGR Yalıtımlı Kablolar 2.313.849.097 2.381.382.405 3% 2.500.747.562 5% 4,0% Demir Çelik İnşaat Aksamı 1.101.594.524 1.344.288.886 22% 1.385.689.623 3% 12,2% Plastik İnşaat Malzemeleri 1.001.890.053 1.073.062.070 7% 1.223.912.841 14% 10,5% İşlenmiş Taşlar 923.070.886 1.010.811.332 10% 1.139.190.417 13% 11,1% Isıtma ve Soğutma Cihazları 718.368.435 731.750.280 2% 792.955.210 8% 5,1% Çimento 911.314.763 795.552.667-13% 739.674.429-7% -9,9% Musluklar, Vanalar 395.065.806 451.381.497 14% 565.887.588 25% 19,7% Radyatörler 447.533.393 455.518.925 2% 451.090.366-1% 0,4% Prefabrik Yapılar 213.838.607 275.087.255 29% 297.994.026 8% 18,0% Aydınlatma Cihazları 237.956.306 247.002.327 4% 295.765.278 20% 11,5% Alüminyum İnşaat Malzemeleri 206.188.651 235.724.398 14% 264.670.350 12% 13,3% Demir Çelik Vida Cıvata 266.316.421 248.009.034-7% 261.036.751 5% -1,0% Asansörler 118.143.061 139.547.119 18% 156.746.630 12% 15,2% Kilitler 141.289.601 136.859.548-3% 143.786.553 5% 0,9% Boya ve Vernikler 118.659.427 114.687.168-3% 134.840.501 18% 6,6% Demir Çelik Boru ve Bağlantısı 129.588.880 133.664.756 3% 131.576.734-2% 0,8% Ağaçtan İnşaat Malzemeleri 115.792.980 115.498.978 0% 120.257.064 4% 1,9% Cam Yünü 100.337.855 104.361.375 4% 103.453.819-1% 1,5% Tuğla, Karo ve Kiremit 78.093.070 85.821.522 10% 89.524.122 4% 7,1% Düz, Yalıtımlı Cam 48.767.009 52.421.547 7% 58.121.324 11% 9,2% Alçı 32.312.157 29.702.200-8% 35.291.720 19% 4,5% Demir Çelik Çubuk, Profil, Teller, Çivi 26.610.043 27.510.761 3% 34.415.273 25% 13,7% Duvar Kağıtları 10.632.913 19.787.767 86% 12.122.534-39% 6,8% Toplam 9.657.213.938 10.209.433.817 6% 10.938.750.715 7% 6,4% Kaynak: TÜİK İnşaat Malzemeleri İhracatına bakıldığına 2013 yılında %7 oranında büyüme yaşanırken İhracat içinde en yüksek paya sahip olan ürünler; Yalıtımlı Kablolar, Demir Çelik İnşaat Aksamları, Plastik İnşaat Malzemeleri, Mermer ve Granit gibi İşlenmiş Taşlar, Isıtma ve Soğutma Cihazları dır. 2011 2013 yılları arasında en hızlı yükselişi gösteren ürünler arasında Musluk ve Vanalar ile Prefabrik Yapılar bulunmaktadır. İnşaat Malzemeleri Dış Ticaretinde İhracatın İthalata göre daha yüksek olması dikkat çekerken 2012 yılında İthalatın %143 ü karşılanırken 2013 yılında bu oran %131 e gerilemiştir. 6
İnşaat Malzemeleri İthalatı - USD 2011 2012 % 2013 % CAGR Isıtma ve Soğutma Cihazları 2.038.397.040 1.887.819.859-7% 2.228.485.090 18% 4,6% Musluklar, Vanalar 962.655.416 927.652.682-4% 1.106.144.588 19% 7,2% Yalıtımlı Kablolar 661.226.383 622.916.868-6% 698.787.312 12% 2,8% Demir Çelik Vida Cıvata 595.567.547 526.673.771-12% 617.140.029 17% 1,8% Asansörler 395.153.828 471.554.419 19% 616.767.847 31% 24,9% Plastik İnşaat Malzemeleri 499.580.162 458.441.252-8% 507.622.138 11% 0,8% Aydınlatma Cihazları 402.732.012 360.597.498-10% 495.879.683 38% 11,0% Ağaçtan İnşaat Malzemeleri 400.408.003 450.025.871 12% 477.308.896 6% 9,2% Boya ve Vernikler 244.437.280 248.447.555 2% 279.585.184 13% 6,9% İşlenmiş Taşlar 230.292.206 208.280.897-10% 265.800.983 28% 7,4% Demir Çelik İnşaat Aksamı 207.139.769 208.350.026 1% 237.633.172 14% 7,1% Kilitler 201.555.298 165.017.876-18% 185.531.265 12% -4,1% Demir Çelik Boru ve Bağlantısı 138.885.415 154.909.825 12% 180.361.733 16% 14,0% Cam Yünü 147.389.979 158.275.566 7% 175.036.483 11% 9,0% Tuğla, Karo ve Kiremit 89.604.246 112.768.773 26% 93.289.606-17% 2,0% Duvar Kağıtları 42.861.980 44.137.003 3% 57.715.849 31% 16,0% Alüminyum İnşaat Malzemeleri 31.085.942 28.480.414-8% 42.727.642 50% 17,2% Prefabrik Yapılar 45.172.976 26.730.448-41% 28.016.090 5% -21,2% Alçı 7.359.091 10.724.032 46% 26.713.637 149% 90,5% Radyatörler 22.475.769 22.238.412-1% 25.805.635 16% 7,2% Çimento 7.847.575 12.502.212 59% 13.334.396 7% 30,4% Demir Çelik Çubuk, Profil, Teller, Çivi 9.164.728 9.217.442 1% 10.210.131 11% 5,5% Düz, Yalıtımlı Cam 4.005.843 2.357.378-41% 2.295.850-3% -24,3% Toplam 7.384.998.488 7.118.120.079-4% 8.372.193.239 18% 6,5% Kaynak: TÜİK İnşaat Malzemeleri İhracatına bakıldığına 2013 yılında %7 oranında büyüme yaşanırken İhracat içinde en yüksek paya sahip olan ürünler; Yalıtımlı Kablolar, Demir Çelik İnşaat Aksamları, Plastik İnşaat Malzemeleri, Mermer ve Granit gibi İşlenmiş Taşlar, Isıtma ve Soğutma Cihazları dır. 2011 2013 yılları arasında en hızlı yükselişi gösteren ürünler arasında Musluk ve Vanalar ile Prefabrik Yapılar bulunmaktadır. İnşaat Malzemeleri Dış Ticaretinde İhracatın İthalata göre daha yüksek olması dikkat çekerken 2012 yılında İthalatın %143 ü karşılanırken 2013 yılında bu oran %131 e gerilemiştir. En yüksek paya sahip olan ürünlerin İhracatta ve İthalatta aynı ürün gruplarından olması sonucunda yapılan İthalat ve İhracatın birbirlerini tamamlayıcı mallardır. Bu sebeple kurlarda görülen artış sonucunda piyasa içi fiyatları artmaktadır. 7
İnşaat Sektörü Geneli Borçluluk Oranları İnşaat Sektörü - Genel 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013T 2014T 2015T Net Finansal Borç / EBITDA 315% 544% 526% 215% 397% 456% 429% 604% 699% 592% 620% 558% 556% Finansman Giderleri / EBIT 40% 79% 31% 32% 33% 49% 46% 48% 62% 46% 50% 41% 40% Toplam Borçlar / Aktifler 74% 75% 75% 76% 77% 78% 76% 75% 78% 77% 78% 77% 78% Mali Borçlar / Aktifler 13% 7% 9% 11% 13% 18% 19% 23% 26% 25% 27% 27% 28% Özkaynaklar / Aktifler 26% 25% 25% 24% 23% 22% 24% 25% 22% 23% 22% 23% 22% KV Mali Borçlar / Toplam Borçlar 8% 4% 5% 6% 7% 9% 11% 9% 9% 9% 9% 9% 10% UV Mali Borçlar / Toplam Borçlar 10% 5% 6% 8% 10% 14% 14% 22% 24% 24% 25% 26% 27% Toplam Mali Borçlar / Toplam Borçlar 18% 9% 12% 14% 17% 23% 25% 31% 33% 33% 35% 35% 36% Küresel çapta Türkiye ekonomisini etkileyen krizler ele alındığında 2008 yılında yaşanan finansal krizin temellerini oluşturan 2000 li yılların başında ortaya çıkan emtia fiyatlarının yükseliş göstermesi yatmaktadır. 2000 li yılların başında yükselişe geçen emtia fiyatlarıyla beraber 2001 yılında yaşanan siyasi belirsizliklerin getirdiği olumsuz ortam 2005 yılına kadar iyileşme süreciyle toparlanırken 2008 yılında mortgage krizi olarak bilinen finansal kriz Türkiye ekonomisi üstünde etkisini 2011 yılına kadar göstermiştir. Merkez Bankası veri tabanında bulunan İnşaat sektöründe faaliyet gösteren firmaların verilerine bakıldığında 2004 yılında Finansman Giderlerinin Faaliyet Karına (EBIT) oranı %79 ile zirve yaparken 2008 yılından sonra tekrar yükselerek 2011 yılında 2 nci zirve noktasına çıkmıştır. 2004 yılındaki bu büyük çöküşün sebebi firmaların 2001 krizi sonrasında 2002 ve 2003'te iş alamamaları ve böylelikle gelir kaydedememeleridir. Aynı şekilde 2008 yılında başlayan subprime krizinin etkileri de 2010 ve 2011 bilançolarına yansımış olarak görülüyor. Özellikle kriz sonrası dönemlerde yükselen hammadde fiyatları ve artan finansman giderleri sebebiyle İnşaat Sektöründe faaliyet gösteren firmaların karlılıkları düşüş göstermiştir. Yapılan trend analizinde 2013 yılında kur farkı etkisiyle düşen karlılık ve yükselen finansman giderleri sebebiyle bu oranlarda yükseliş görülmesi beklenirken 2014 ve 2015 yıllarında borçluluk oranlarının düşmesi beklenmektedir. İnşaat Sektörü genelinde faaliyet gösteren firmaların bilanço yapısına bakıldığında Toplam Borçların Aktiflere göre payı durağan bir şekilde seyrederken Mali Borçların 2004 yılından bu yana gösterdiği artış ile gelecek dönemlerde Özkaynaklara göre Aktif içinden daha yüksek pay alması beklenmektedir. 8
İnşaat Sektörü Büyük Ölçekli Firmalar Borçluluk Oranları İnşaat Sektörü - Büyük Ölçekli Firmalar 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013T 2014T 2015T Net Finansal Borç / EBITDA 510% 388% 212% 425% 542% 558% 722% 801% 552% 522% 345% 266% Finansman Giderleri / EBIT 52% 27% 33% 31% 55% 51% 52% 69% 41% 43% 25% 21% Toplam Borçlar / Aktifler 74% 75% 77% 77% 79% 77% 77% 79% 77% 78% 77% 78% Mali Borçlar / Aktifler 7% 9% 11% 13% 18% 20% 24% 27% 25% 26% 24% 25% Özkaynaklar / Aktifler 26% 25% 23% 23% 21% 23% 23% 21% 23% 22% 23% 22% KV Mali Borçlar / Toplam Borçlar 4% 5% 6% 6% 9% 11% 7% 8% 7% 7% 7% 7% UV Mali Borçlar / Toplam Borçlar 5% 7% 8% 10% 15% 15% 24% 26% 24% 25% 24% 25% Toplam Mali Borçlar / Toplam Borçlar 9% 12% 14% 16% 23% 26% 31% 34% 32% 33% 32% 32% İnşaat sektöründe faaliyet gösteren büyük ölçekli firmalara bakıldığında ise Finansman Giderlerinin Faaliyet Karına (EBIT) göre oranı 2008 yılında yükselişe geçerek 2011 yılında zirve noktasına çıkmış ve 2012 yılında düşüş trendine girmiştir. Son yıllarda Türkiye İnşaat sektöründe görülen Kentsel Dönüşüm projeleri, enerji verimliliğini arttıran yeni ürünlerin piyasaya girmesi ve altyapı çalışmalarının artması sonucunda inşaat sektöründe faaliyet gösteren firmaların karlılıkları artış gösterirken aynı zamanda uzun vadeli mali borçların toplam borçlar içindeki payı artmıştır. Bu durum sonucunda artan karlılık ile likiditesi artan büyük ölçekli firmaların net finansal borçlarının artan karlılık karşısında payı düşmektedir. 2004 yılında büyük ölçekli firmaların EBIT Marjı %7 iken bu oran 2012 yılında %11 e yükselmiştir. Bu dönem içinde Finansman Giderlerinin Satışlara göre payı ise %4 den %5 e yükselmiştir. Büyük ölçekli firmaların Toplam Borçlarının Aktiflere göre oranı 2004 yılında %74 iken bu oran 2008 ve 2011 yıllarında %79 a yükselmiştir. 2012 yılında ise %77 ye gerileyen oranın gelecek 3 yıl için trendi ortalama %78 seviyesinde seyredecektir. Özkaynakların Aktifler içindeki payı ise 2008 ve 2011 yıllarında %21 seviyesine gerilerken Mali Borçların Aktiflere oranı 2004 yılında %7 iken 2012 yılında %25 seviyesine çıkarak Özkaynakların %23 olan payının üstüne çıkmıştır. Yapılan trend analizinde mali borçların aktiflere göre oranının yükseliş göstermesi devam edip Özkaynakların payı %22 seviyesine gerileyecektir. 9
İnşaat Sektörü Orta Ölçekli Firmalar Borçluluk Oranları İnşaat Sektörü - Orta Ölçekli Firmalar 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013T 2014T 2015T Net Finansal Borç / EBITDA 222% 147% 214% 365% 271% 197% 285% 449% 769% 984% 1269% 1507% Finansman Giderleri / EBIT 43% 47% 31% 38% 36% 38% 37% 42% 65% 76% 95% 109% Toplam Borçlar / Aktifler 75% 75% 75% 76% 77% 73% 70% 74% 74% 77% 78% 81% Mali Borçlar / Aktifler 9% 8% 12% 15% 16% 15% 18% 23% 27% 31% 35% 39% Özkaynaklar / Aktifler 25% 25% 25% 24% 23% 27% 30% 26% 26% 23% 22% 19% KV Mali Borçlar / Toplam Borçlar 6% 5% 7% 9% 10% 10% 12% 12% 13% 14% 15% 16% UV Mali Borçlar / Toplam Borçlar 5% 5% 9% 11% 11% 11% 15% 19% 22% 26% 30% 34% Toplam Mali Borçlar / Toplam Borçlar 12% 10% 16% 20% 21% 21% 26% 31% 36% 41% 45% 50% İnşaat sektöründe faaliyet gösteren orta ölçekli firmalara bakıldığında ise 2003 yılından sonra maliyetlerde görülen yükseliş sebebiyle şirketlerin karlılıkları düşüş göstermektedir. 2004 yılında %7 olan EBIT Marjı 2006 yılında %13 e çıkarken bu oran 2012 yılında %10 seviyesine gerilemiştir. Bu süreçte finansman giderlerinin satış içindeki payı sabit kalırken yıllık ortalama %23 oranında artış göstermesi sonucunda 2010 yılından sonra Finansman Giderlerinin EBIT e göre oranı %65 yükselmiştir. 2004 2012 yılları arasında orta ölçekli firmaların EBIT i yıllık ortalama %16 oranında artış sergilerken daha hızlı bir şekilde borçlanmaya gidilmesi sonucunda firmaların toplam mali borçları yıllık ortalama %35 oranında artarak Net Finansal Borçların EBITDA ya oranı 2009 yılından 2012 yılına kadar önemli ölçüde artış göstermiştir. Orta ölçekli firmaların büyük ölçekli firmalara göre daha düşük karlılıkla faaliyet göstermesi dikkat çekerken düşen karlılık sebebiyle bu firmaların daha yüksek oranda borçlanmaya gittiği gözlemlenmektedir. Borçluluğun bilanço üstündeki etkisine bakıldığında Toplam Borçların Aktiflere göre payı 2008 yılı küresel kriz döneminde %77 ile en yüksek paya ulaşırken ilerleyen yıllarda düşüş göstererek 2010 yılında %70 seviyesine gerilemiştir. Ancak 2011 ve 2012 yıllarında borçlanmaların arttığı görülürken Özkaynakların aktiflere göre payı bu dönemde gerilemeye başlamıştır. Yapılan trend analizinde Özkaynakların payı 2013 2015 yılları arasında ortalama %21 seviyesinde olacakken Mali Borçların aktifler içindeki payı ortalama %35 seviyesinde seyredecektir. 10
İnşaat Sektörü Küçük Ölçekli Firmalar Borçluluk Oranları İnşaat Sektörü - Küçük Ölçekli Firmalar 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013T 2014T 2015T Net Finansal Borç / EBITDA 314% 305% 225% 213% 122% 181% 507% 559% 672% 744% 844% 925% Finansman Giderleri / EBIT -70% 66% 31% 40% 30% 32% 51% 58% 68% 76% 85% 93% Toplam Borçlar / Aktifler 77% 78% 75% 75% 77% 72% 73% 76% 75% 77% 77% 78% Mali Borçlar / Aktifler 5% 9% 12% 13% 13% 16% 23% 27% 32% 36% 42% 46% Özkaynaklar / Aktifler 23% 22% 25% 25% 23% 28% 27% 24% 25% 23% 23% 22% KV Mali Borçlar / Toplam Borçlar 4% 9% 7% 10% 9% 11% 16% 16% 19% 20% 23% 24% UV Mali Borçlar / Toplam Borçlar 2% 3% 9% 7% 8% 11% 16% 19% 24% 27% 32% 36% Toplam Mali Borçlar / Toplam Borçlar 6% 12% 16% 17% 17% 22% 32% 35% 43% 48% 55% 60% Küçük ölçekli firmalara bakıldığında ise 2008 yılından sonra firmaların karlılıkları artış göstermesine rağmen Finansman Giderleri 2008 2012 yılları arasında ortalama %25 oranında artarken EBIT %3 oranında artmış ve bunun sonucunda Finansman Giderlerinin EBIT e oranı %30 dan %68 seviyesine yükselmiştir. 2008 2012 yılları arasında küçük ölçekli firmaların EBITDA sı yıllık ortalama %1 oranında artış sergilerken Finansal Borçlar yıllık ortalama %35 oranında artış göstererek Finansal Borçların EBITDA ya oranı 2008 yılından sonra hızla yükselmiştir. Küçük ölçekli firmaların 2004 2012 yılları arasında satışları yıllık ortalama %10 oranında büyüme sergilerken faaliyet giderlerinin ortalama %15 oranında artış göstermesi sonucunda EBIT Marjı özellikle 2010 2012 yılları arasında düşüş göstermiştir. Küçük ölçekli firmaların Toplam Borçları 2009 yılından sonra Aktiflerine göre daha hızlı bir şekilde yükselerek Bilanço içindeki payını yükseltmiştir. Bu dönem içinde Özkaynakların Aktifler içindeki payı %28 den %25 e gerilerken Mali Borçların payı %16 dan %32 ye yükselmektedir. Bu yükselişte Uzun Vadeli Mali Borçların Kısa Vadelilere göre daha hızlı arttığı görülmektedir. 11
İnşaat Sektörü Borçluluk Oranları 12
13
2000 li yılların başında yükselen Emtia Fiyatları krizi ardından 2003 yılında yükselen ham petrol fiyatlarının etkileri ile 2008 yılı Mortgage krizi sonrası firmalar piyasa riski ve kısıtlı özkaynaklar sonucu kaynak ihtiyaçlarını borçlanma yoluyla sağlamaktadırlar. Bu dönemde İnşaat sektöründe faaliyet gösteren firmaların finansman giderleri yıllık ortalama %28 oranında artarak satışlarına göre hızlı bir büyüme göstermiş ve artan maliyetler sebebiyle karlılıkları düşmüştür. Düşen karlılıklar sebebiyle firmalar kaynak ihtiyaçlarını mali borçlanma yoluyla sağlarken bilançolarında mali borçların payı Özkaynakların payına ulaşmıştır. Yapılan trend analizinde sektörün mali borçlarının EBITDA ya göre hızlı artış göstermesi sonucunda firmaların borçluluk oranları yükseliş gösterirken bilanço içinde özkaynakların payı yükselen mali borçlar karşısında düşmektedir. Bilanço içinde payı artan mali borçların yönetimi firmalar için oldukça önemli bir konu olup finans piyasasında artan alternatif ürünler yatırımcılar için piyasa koşullarına uygun borçlanma imkânı sağlarken firmaların sürdürülebilir büyümenin sağlıklı bir şekilde yürütülmesi için borç ve bilanço yönetimi konusunda uzmanlaşmaları gerekmektedir. 14
Sonuç 2000 li yılların başında emtia fiyatlarının artmasıyla yaşanan hammadde enflasyonu ve 2008 yılında küresel çapta yaşanan mortgage krizi olarak bilinen finansal krizin Türkiye üstündeki etkileri 2011 yılına kadar görülmüştür. Bu süreç içerisinde firmaların karlılıkları düşerken finansman giderleri ve borçluluk rasyoları artmıştır. Kriz sonrası inşaat sektöründe faaliyet gösteren firmaların borçluluk oranlarına bakıldığında; Yapılan analizlerde İnşaat Sektörü içinde krizlerden en çok etkilenen firmaların Orta Ölçekli firmalar (Aktif büyüklüğü 23 milyon ile 101 milyon TL arası) olduğu görülmektedir. Büyük ölçekli firmaların yüksek karlılığı sebebiyle finansman giderlerinin faaliyet karına (EBIT) göre oranı düşüş göstermişken Orta ve Küçük ölçekli firmalar için yükselen maliyet, düşen karlılık ve artan finansman giderleri sebebiyle bu oran yükselmektedir. Gelecek dönemlerde Orta ve Küçük ölçekli firmalar için döviz kurlarının etkisini ve yükselen finansman giderlerini göz önüne alıp borçlanma yapılarını minimum risk seviyesine çekmelidirler. Mali borçlanmanın hızlı bir şekilde artması sonucunda toplam borçların aktiflere göre oranı yükseliş gösterirken gelecek dönemlerde orta ölçekli firmalar için bu yükselişin devam etmesi beklenmektedir. Bunun sonucunda firmaların bilanço içinde bulunan mali borçlarının payı özkaynaklarının payından yüksek olacaktır. İnşaat sektörü firmaları arasında özellikle orta ölçekli firmaların bu durumdan etkilenmesi beklenmektedir. Yapılan tahminlere göre bilanço için mali borçların payının yükselmesi ve finansman giderlerinin faaliyet karına göre yükselişe geçmesi sonucundan firmaların operasyonlarını daha karlı hale getirmeleri için satış maliyetleri ve faaliyet giderleri gibi konularda iyileştirme çalışmaları yapmaları gerektiği çıkarılmaktadır. Yükselen mali borçlarla beraber finansman gideri yükünün artması sebebiyle firmalar düşük maliyetli alternatif finans ürünlerine yönelmelidirler. Son dönemde artan döviz kurları sebebiyle yabancı para cinsinden borçlanma yapan firmaların kur farkı yüzünden artış gösteren finansman giderleri firmaların mali yapılarını bozarken aynı zamanda ilerleyen dönemler için de kur farkı riski devam etmektedir. Gelecek dönemlerde firmalar yükselen mali borçlar ve artan finansman giderleri yüzünden karlılıklarına katkıda bulunmak için etkili bir şekilde kaynak yapısı yönetimi uygulamalıdırlar. Etkin bir şekilde yönetilen faaliyet süreleriyle kısalan nakit döngüsü sayesinde firmaların ihtiyaç duydukları işletme sermayesi düşecek ve buradan ortaya çıkan kaynağı mali borçları kapatmada veya finansman giderlerinin yükünü hafifletmede kullanabileceklerdir. 15
Yönetim Kurulu ve İcra Kurulu Danışmanlığı Finansal Check-Up Kaynak Yapısı Yönetimi Besfin, faaliyet alanı birçok sektörü kapsayan müşterilerine butik olarak kurumsal finansman danışmanlık hizmetleri sunmaktadır. Hizmetlerimiz ve sektörel tecrübelerimiz hakkında daha fazla bilgi almak ya da hizmetlerimiz için teklif almak istiyorsanız sizinle irtibata geçebilmemiz için yanda belirtilen adresimize e-posta gönderebilir ya da bizi arayabilirsiniz. Şirket Değerleme Banka İlişkileri ve Kredi Yönetimi Satınalma ve Birleşme Danışmanlığı Kurumsal Finans Uzmanı Yatırım Projeleri Analizi ve Finansal Modelleme Uzun ve Kısa Dönem Finansal Planlama Finansal Değerlendirme ve Rating Raporu Besfin Finansal Hizmetler Danışmanlık ve Tic. A.Ş. Avrupa Rezidans No:30 Kat:27 Karayolları Mah. Abdi İpekçi Cad. Küçükköy, Gaziosmanpaşa / İstanbul Tel: +90 212 609 83 50 Fax: +90 212 609 83 49 www.besfin.com info@besfin.com Bu çalışma, Besfin tarafından özel olarak hazırlanmıştır. Çalışmanın niteliği bilgilendirme amaçlı olup rapor Besfin den izin alınarak kullanılabilir. Besfin rapordaki bilgilerin kesinliği ve güvenilirliği ile ilgili olarak herhangi bir beyan, garanti ve taahhüt altına girmemektedir. Raporun kapsadığı görüşler ve yorumlar genel kabul görmüş teorik yaklaşımlar olup, gerçekleşmeleri koşullara bağlıdır. Rapor ile ilgili tüm sorumluluk kullanıcılara ait olup ilgili tüm taraflar bilgilerin doğruluğu ile ilgili olarak kendi araştırmalarını gerçekleştirmelidirler. Raporun direkt kullanımından doğacak olan zararlardan Besfin ve/veya çalışanları sorumlu tutulamaz. 2014 Besfin Finansal Hizmetler Danışmanlık ve Tic. A.Ş. 16