HAFTALIK EKONOMİ VE FİNANS BÜLTENİ İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ 24 Aralık 2012 / 51 İktisadi Araştırmalar Bölümü İzlem Erdem - Müdür izlem.erdem@isbank.com.tr Figen Yılmaz - Müd. Yrd. figen.yilmaz@isbank.com.tr Özgür Demirtaş - Uzman ozgur.demirtas@isbank.com.tr Hatice Erkiletlioğlu - Uzman hatice.erkiletlioglu@isbank.com.tr Aslı Göksun Şat - Uzman goksun.sat@isbank.com.tr İlker Şahin - Uzm. Yrd. ilker.sahin@isbank.com.tr Ahmet Aşarkaya - Uzm. Yrd. ahmet.asarkaya@isbank.com.tr Neden Önemli TCMB Faiz Oranları Merkez Bankası ekonomideki son likidite kaynağı olarak bankalara ödünç para vermekte, ayrıca ekonominin gerekleri doğrultusunda ödünç para alabilmektedir. TCMB Faiz Oranları, esas olarak gecelik ve haftalık vadelerde yoğunlaşan bu işlemlere ilişkin olarak belirlenen faiz oranlarını ifade etmektedir. Merkez Bankası nın fiyat istikrarını tesis etmek amacıyla kullandığı temel politika aracı bir hafta vadeli repo ihale faiz oranıdır. Faiz oranında yapılan değişiklikler enflasyon üzerindeki etkisini; diğer banka ve finans kurumlarının uyguladıkları faizler, bankalardan alınan kredi miktarı ve hisse senedi, döviz gibi varlıkların fiyatları, yurt içi faiz oranları seviyesi ve uluslararası faiz oranları arasındaki göreli ilişki paralelinde ülkeye gelen yabancı sermaye ve beklentiler yoluyla göstermektedir. (TCMB, faiz oranlarını belirlerken; toplam arz ve talep, ücretler, istihdam, kamu fiyatları, maliye politikası göstergeleri, parasal Haftaya Bakış TÜİK tarafından açıklanan Hanehalkı İşgücü Anketi Eylül ayı sonuçlarına göre işsizlik oranı 2011 in Eylül ayına göre 0,3 puanlık artışla %9,1 e yükseldi. Mevsimsellikten arındırılmış işgücü göstergelerine göre hesaplanan seriye bakıldığında da işsizlik oranının Ağustos ayına göre 0,2 puan artışla %9,4 e yükseldiği görünüyor. Tüketici güveni ise Kasım ayında artış kaydetti. TÜİK ve TCMB tarafından gerçekleştirilen Tüketici Eğilim Anketi nden hesaplanan Tüketici Güven Endeksi, Ekim ayına göre 3,5 puan (%4,08) artarak Kasım da 89,2 seviyesine ulaştı. Tüketicilerin mevcut durum satın alma gücü, gelecek dönem satın alma gücü, gelecek dönem genel ekonomik durum, gelecek dönem iş bulma olanakları ve mevcut dönemin dayanıklı tüketim malı satın almak için uygunluğu durumlarına ait değerlendirmelerindeki iyileşmelere bağlı olarak yükselen endeks halen, iyimserlik eşiği olan 100 puan seviyesinin altında bulunuyor. TCMB tarafından açıklanan Aralık ayı II. Dönem Beklenti Anketi sonuçlarına göre ise piyasaların 2012 yıl sonu için TÜFE beklentisi %6,46 ya, yıl sonu cari açık beklentisi ise $55,5 milyara düşmüş durumda. Geçen haftanın önemli verilerinden biri de Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan Kasım Ayı Bütçe Gerçekleşmeleri Raporu ydu. Buna göre Kasım da merkezi yönetim bütçesinde önceki yılın aynı ayına göre gelirler %14,9, giderler %3,9 artarken TL5,4 milyar fazla verildi. Ocak- Kasım dönemi itibarıyla bakıldığında ise yıllık bazda gelirler %11,6, harcamalar %16,7 oranında artarken bütçe açığı da TL13,3 milyar düzeyinde gerçekleşti. Salı günü yapılan TCMB Para Politikası Kurulu toplantısında alınan kararla, politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı 25 baz puan indirimle %5,75 ten %5,50 ye düşürüldü. Gecelik borçlanma ve borç verme faiz oranları ise değiştirilmeden bırakıldı. Ayrıca TCMB açıklamasında belirtildiği üzere küresel piyasalardaki son gelişmeler dikkate alınarak finansal istikrarı desteklemek ve bankacılık sistemimizin yabancı para yükümlülüklerin vadesinin uzamasını teşvik etmek amacıyla, YP zorunlu karşılık oranları 1 yıl ve daha uzun vadeli mevduat ile 3 yıldan uzun vadeli diğer yükümlülükler dışında kalan vadeler için 0,5 puan artırıldı. Açıklamada, bu artışla piyasadan yaklaşık $850 milyon likidite çekilmiş olacağı ve %10,2 seviyesindeki ağırlıklı ortalama zorunlu karşılık oranının %10,6 ya yükseleceği ifade edildi. Almanya da IFO anketi sonuçlarından hesaplanan Aralık ayı İş Ortamı Endeksi, Kasım a göre 1 puan artarak 102,4 oldu. Endeksteki artışta beklentilere ilişkin alt endeksteki 2,7 puanlık yükseliş etkili olurken, mevcut duruma ilişkin alt endeks 1 puan geriledi. Japonya Merkez Bankası, geçen hafta gerçekleşen toplantısında politika faizini %0-%0,1 seviyesinde değiştirmeden bırakırken, bu yıl 5. kez olmak üzere varlık alım programının üst limitini yükseltti. Banka, varlık alım fonunu 10 trilyon artırarak 101 trilyona çıkardı. Teknik olarak resesyonda olan ve deflasyonla karşı karşıya bulunan Japonya da seçimlerin galibi olan Liberal Demokratik Parti nin lideri Shinzo Abe nin, ekonomiyi desteklemek üzere merkez bankasının genişletici politikalara daha fazla ağırlık vermesi gerektiğini düşündüğü biliniyor. KAPANIŞ VERİLERİ (21 Aralık) İMKB-100 : 76.685 / $ : 1,3185 USD : 1,7869 $ / : 84,21 EURO : 2,3605 Petrol ($/varil) : 109,32 Gösterge Tahvil Bileşik Faizi : %6,04 Altın ($/ons) : 1.656,61 Diğer çalışmalarımıza http://ekonomi.isbank.com.tr adresinden erişebilirsiniz.
24 Aralık 2012 Neden Önemli göstergeler ve kredi büyüklükleri, döviz kuru ve ödemeler dengesi gelişmeleri, uluslar arası mal ve finans piyasalarındaki gelişmeler, enflasyon bekleyişlerinin seyri gibi enflasyon üzerinde belirleyici olan değişkenlerin mevcut ve gelecek dönemdeki olası hareketlerini dikkate almaktadır.) Zorunlu Karşılık Oranları Mevduat kabul eden finansal kurumların bu mevduata karşılık olarak merkez bankalarında tutmak zorunda oldukları mevduatın kanunen saptanan oranını ifade etmektedir. Zorunlu karşılık oranlarının artırılmasının; bir yandan krediye yönlendirilebilecek likiditeyi azaltması, diğer yandan yaratacağı maliyet artışı nedeniyle kredi piyasasını sıkılaştırması ve dolayısıyla iç tüketimi ve enflasyonist eğilimleri baskılaması beklenir. TCMB nin son dönemde zorunlu karşılık oranlarını artırmasının temelinde büyük ölçüde ithal mala dayalı iç tüketim artışını yavaşlatmak istemesi yatıyor. Ayrıca, zorunlu karşılık oranlarının vadelere göre farklılaştırıldığı da görülüyor. Türkiye de bankaların gerek yurt içinden gerekse yurt dışından sağladıkları fonların ortalama vadesi, aktiflerinin vadesine kıyasla oldukça kısa olup bu önlemle bankaların yükümlülüklerinin vadesinin de uzatılarak finansal istikrarın tesis edilmesi amaçlanıyor. Haftaya Bakış ABD de geçen hafta yoğun bir makroekonomik veri akışı vardı. ABD 2012 yılı üçüncü çeyrek büyümesine ilişkin olarak açıklanan nihai veride, üçüncü çeyrek büyüme rakamı önceden açıklanan %2,7 den %3,1 e revize edildi. %2,8 olan piyasa beklentisinin üzerinde gerçekleşen revizyonda, özel tüketim, konut-dışı sabit yatırım, ihracat ve kamu harcamalarındaki artışlar etkili oldu. ABD emlak piyasasında ilişkin veriler olumlu yönde açıklandı. Kasım ayında yeni konut inşaatları önceki yılın aynı ayına göre %21,6 artışla 861 bin adet oldu. Yeni konut inşaatları her ne kadar aylık bazda %3 gerilese de, bu hareketin Eylül ve Ekim deki hızlı artışların ardından gelmesi, artış yönündeki genel eğilimi değiştirmedi. Kasım ayı ikinci el konut satışları ise aylık bazda %5,9 artışla 5,04 milyon adet oldu. Piyasadaki satılık konutların sayısındaki düşüş ve konut fiyatlarındaki artış da konut piyasasındaki iyileşmeyi doğrulayan diğer göstergeler olarak öne çıkıyor. ABD de Kasım ayında dayanıklı tüketim malı siparişleri %0,7 artış kaydetti. Dayanıklı tüketim malı siparişleri son aylarda dalgalanma gösterse de, Kasım verisinin Ekim deki % 1,1 lik artışın ardından gelmesi, imalat sanayiinde ılımlı bir toparlanma yaşanacağı yönünde yorumlara neden oldu. ABD Kasım ayı kişisel gelir verileri, Sandy kasırgasının ardından etkilenen bölgelerde çalışma hayatının normale dönmesi ile %0,6 artış kaydetti. Kişisel harcamalar ise Ekim deki %0,1 lik gerilemenin ardından %0,4 yükseldi. ABD Aralık ayı Reuters/Michigan Üniversitesi tüketici güven endeksi ise, mali uçuruma ilişkin endişelerin beklentileri olumsuz etkilemesine bağlı olarak 10 puana yakın bir düşüş yaşadı ve 72,9 a geriledi. ABD de mali uçuruma ilişkin gelişmeler önümüzdeki hafta da gündemi belirlemeyi sürdürecek. Cumhuriyetçilerin Obama nın planına alternatif olan, B Planı olarak adlandırılan yasa önerisini Temsilciler Meclisi nden geçirmeyi başaramaması ve araya giren Noel tatili yüzünden yasama takviminin sıkışması, çözüme ilişkin umutları azaltmış bulunuyor. 2
Ara.11 24 Aralık 2012 Hisse Senedi Piyasaları Hacim (milyon TL) 4.000 İMKB-100 78.000 ENDEKS 14.Ara 21.Ara Değişim 3.000 77.500 İMKB-100 76.293 76.685 %0,51 İMKB-30 95.216 95.695 %0,50 Sınai 63.161 62.963 -%0,31 Hizmetler 47.789 48.957 %2,44 Mali 111.581 111.843 %0,24 2.000 1.000 0 14.Ara 17.Ara 18.Ara 19.Ara 20.Ara 21.Ara 77.000 76.500 76.000 Kaynak: İMKB İşlem Hacmi İMKB-100 Endeksi Geçtiğimiz hafta Salı günü gerçekleştirilen TCMB Para Politikası Kurulu toplantısı öncesinde İMKB, faiz indirimi beklentileri paralelinde haftaya %1,5 in üzerinde artışla başladı. Toplantı sonrası yapılan açıklamada politika faizi öngörüler doğrultusunda 25 baz puan indirilirken, bankaların döviz yükümlülüklerine uygulanan zorunlu karşılık oranları bazı vadelerde artırıldı. Buna bağlı olarak bankacılık hisseleri başka olmak üzere İMKB de satışlar görüldü. Hafta ortasında bankacılık hisselerinde satışlar devam ederken, faiz oranlarında aşağı yönlü eğilimin sonuna gelindiği algısı satışları destekledi. İlerleyen günlerde kâr satışları ve yurtdışı piyasalardaki satıcılı seyir de İMKB nin haftanın ilk gününde elde ettiği kazanımları önemli ölçüde eritmiş oldu. İMKB-100 endeksi haftayı %0,5 artışla 76.685 puandan kapattı. Tahvil-Bono Piyasaları TAHVİL-BONO BİLEŞİK FAİZLERİ (%) Değişim Vade 14.Ara 21.Ara (Puan) 11.09.2013 5,71 6,04 0,33 24.09.2014 5,75 6,04 0,29 08.03.2017 6,11 6,38 0,27 15.01.2020 6,47 6,63 0,16 12.01.2022 6,61 6,68 0,07 14.09.2022 6,58 6,69 0,11 İMKB DİBS Fiyat Endeksi 125,07 124,90-0,17 Kaynak: İMKB %5,00 %4,00 %3,00 %2,00 %1,00 %0,00 -%1,00 -%2,00 Beklenen Reel Faiz (%) -%0,18 Geçtiğimiz hafta tahvil ve bono piyasasının gündeminde TCMB nin Para Politikası Kurulu toplantısı vardı. Salı günü gerçekleştirilen toplantıdan çıkacak sonucu bekleyen piyasada Pazartesi günü yatay bir seyir izlenirken, toplantı sonrasında tahvil ve bono piyasasında faizlerin yükseldiği görüldü. Toplantıda politika faizi beklentiler paralelinde indirilirken, faiz koridorunun alt bandında indirime gidilmemesi piyasa tarafından olumsuz algılandı. Faizlerde aşağı yönlü eğilimin sonuna gelindiği algısı ve yılsonu kâr realizasyonlarının etkisiyle satışlar hafta boyunca devam etti. Bu gelişmeler sonucunda 24 Eylül 2014 itfa tarihli gösterge tahvilin bileşik faizi bir önceki haftaya göre 29 baz puan yükselerek Cuma gününü %6,04 ten kapattı. 3
Ara.11 Ara.11 24 Aralık 2012 Döviz Piyasaları DÖVİZ KURLARI 14.Ara 21.Ara Değişim Dolar (¹) 1,7738 1,7869 %0,74 Euro (¹) 2,3216 2,3605 %1,68 Sepet (²) 2,0477 2,0737 %1,27 /$ Paritesi (³) 1,3161 1,3185 %0,18 $/Yen Paritesi (³) 83,47 84,21 %0,89 (¹) TCMB döviz alış kurudur. (²) 0,5$ + 0,5 (³) Uluslararası piyasa kapanış verileridir. 1,55 1,50 1,45 1,40 1,35 1,30 1,25 1,20 1,15 / $ $ / / $ $ / 89 87 85 83 81 79 77 75 Geçen hafta, ABD de mali uçuruma ilişkin kaygıların azalması ve olumlu gelen makro ekonomik veri açıklamaları paralelinde küresel piyasalarda risk iştahı arttı. Buna bağlı olarak son dönemde güvenli liman olarak talep gören Dolar yönünü aşağı çevirdi. Bunun yanı sıra, Almanya da iş dünyası güven endeksinin (Ifo) Aralık ta öngörülerin üzerinde gerçekleşmesi ve Yunanistan ın kredi notunun S&P tarafından B- ye yükseltilmesi de hafta boyunca Euro ya destek verdi. Diğer taraftan, ABD de mali uçurum sürecinin Noel sonrasına uzaması kaygıların ve risk algılamasının yükselmesine neden oldu. Risk iştahındaki gerileme paralelinde Dolar, hafta sonuna doğru yönünü yukarı çevirdi ve diğer önemli para birimleri karşısındaki kayıplarını geri kazandı. Böylece haftalık bazda %0,2 yükselen /$ paritesi 1,3185, %0,9 artan $/ paritesi de 84,21 seviyesinden kapandı. TCMB, Salı günü gerçekleştirdiği PPK toplantısında politika faizini 25 baz puan indirerek %5,50 seviyesine çekti. Ancak, piyasa beklentilerinin aksine faiz koridorunun alt bandında indirime gidilmedi. TCMB nin kararının ardından, TL nin üzerindeki aşağı yönlü baskılar kısmen azaldı. Ancak bu etki oldukça sınırlı kaldı. Hisse senedi ve tahvil-bono piyasasına gelen kar satışları, yılsonu Dolar talebi ve uluslararası parite gelişmelerinin etkisiyle TL, Dolar ve Euro karşısında geriledi. Haftanın son işlem gününde $/TL kuru %0,7 yükselişle 1,7869, /TL kuru da %1,7 artışla 2,3605 seviyesine çıktı. Eurotahvil Piyasaları EUROTAHVİL HAFTALIK DEĞİŞİM Değişim 35 VIX Endeksi 14.Ara 21.Ara (Puan) 30 EMBI+ Endeks 708,75 708,76 0,00 Spread 255 251-4 Türkiye 25 20 15 17,84 Endeks 476,90 478,51 0,34 10 Spread 185 176-9 Kaynak: JP Morgan Geçtiğimiz hafta küresel piyasalarda yükselen risk iştahına bağlı olarak gelişmekte olan ülkelerin eurotahvillerinin risk primleri geriledi. ABD Senatosu nda henüz uzlaşma sağlanamamış olsa da, mali uçuruma ilişkin çözümün kısa zamanda bulunacağı beklentileri ile ABD de 3. çeyrekte yukarı yönlü revize edilen GSYH büyüme oranı başta olmak üzere, ABD ve Avrupa ekonomilerine ilişkin bir dizi olumlu veri açıklaması, hafta başında piyasaların alıma geçmesini sağladı. Türk eurotahvillerinde ise daha çok uzun vadeli kıymetlere alım geldiği gözlendi. Mali uçuruma dair kaygıların yeniden gündeme gelmesi ile iyimser beklentilerin azalması hafta ortasında piyasalara bir miktar satış getirse de, hem gelişmekte olan ülkelerin, hem de Türk eurotahvillerinin risk primleri bir önceki haftaya göre düşüş kaydetti. Gelişmekte olan ülke eurotahvillerine ait risk primi haftalık bazda 4 baz puan azalarak 251 e gerilerken, Türk eurotahvillerinin risk primi 9 baz puan azalarak 176 seviyesine geriledi. Küresel risk algılamasını gösteren VIX endeksi ise, bir önceki hafta bulunduğu 17,0 seviyesinden 17,84 e yükseldi. 4
Ara.11 Ara.11 24 Aralık 2012 Emtia Piyasaları $/ons 1.800 1.750 1.700 1.650 1.600 1.550 1.500 Altın 1.656,61 135 130 125 120 115 110 105 100 95 90 85 $/varil Petrol 109,32 Geçen hafta ABD de bütçe görüşmelerinde sürecin uzamasının etkisiyle altın fiyatlarında düşüş gözlendi. Nitekim, Temsilciler Meclisi Başkanı John Boehner in mali uçurumun çözümüne yönelik hazırladığı B Planı nın partisi tarafından destek görmemesi, yılbaşına kadar bütçe görüşmelerinde bir anlaşmaya varılamayacağı senaryosunu destekledi. Söz konusu gelişmelerin etkisiyle, altın fiyatları son dört ayın en düşük seviyelerinde seyrediyor. Geçtiğimiz hafta içinde genel olarak aşağı yönlü bir seyir izleyen altın fiyatları haftalık bazda %2,27 azalarak Cuma günü $/ons 1.656,61 seviyesine indi. Geçtiğimiz hafta petrol fiyatları dünyanın en büyük petrol tüketicisi ABD deki bütçe görüşmelerine odaklı bir seyir izledi. Haftanın ilk yarısında ABD de bütçe görüşmelerine ilişkin olarak piyasalarda olumlu bir havanın hakim olmasının etkisiyle bir miktar yükseliş kaydeden petrol fiyatları, Perşembe gününden itibaren mali uçuruma ilişkin endişelerin yeniden canlanması paralelinde yönünü aşağıya çevirdi. Öte yandan, hafta ortasında ABD de petrol stoklarının azaldığının açıklanması petrol fiyatlarını destekledi. Dar bir bantta hareket eden Brent türü petrolün spot fiyatı haftalık bazda %0,50 oranında gerileyerek haftayı $/varil 109,32 seviyesinden kapattı. Bu Haftanın Gündemi 25 Aralık TÜİK Aralık ayı Sektörel Güven Endeksleri Kültür ve Turizm Bakanlığı Kasım ayı Giriş-Çıkış Yapan Yabancı ve Vatandaşlar TCMB Aralık ayı İktisadi Yönelim Anketi ve Reel Kesim Güven Endeksi TCMB Aralık ayı İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı Japonya Merkez Bankası (BoJ) Para Politikası Kasım ayı Toplantı Tutanakları 26 Aralık TCMB 2013 Para ve Kur Politikası Hazine İç Borç Ödemesi (TL329 Milyon) ABD Ekim ayı S&P Case-Shiller Konut Fiyat Endeksi (Piyasa Beklentisi: aylık %0,5 artış) 27 Aralık ABD Aralık ayı Tüketici Güven Endeksi (Piyasa Beklentisi: 70) ABD Kasım ayı Yeni Konut Satışları (Piyasa Beklentisi: 375 bin adet) Japonya Kasım ayı Sanayi Üretimi (Piyasa Beklentisi: aylık %0,5 azalış) Japonya Kasım ayı İşsizlik Oranı (Piyasa Beklentisi: %4,2) Japonya Kasım ayı Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) (Piyasa Beklentisi: Gıda dışı, yıllık %0,1 azalış) 28 Aralık TÜİK Kasım ayı Dış Ticaret İstatistikleri Kalkınma Bakanlığı 2012 III. Dönem Toplam Sanayide Birim Ücret Endeksi ABD Kasım ayı Bekleyen Konut Satışları Endeksi (Piyasa Beklentisi: aylık %1,8 artış) ABD Aralık ayı Chicago Satınalma Yöneticileri Endeksi (PMI) (Piyasa Beklentisi: 51) 5
24 Aralık 2012 Uyarı Notu: Bu rapor Bankamız uzmanları tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır ve hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Bu raporda yer verilen görüş ve değerlendirmeler, hiçbir şekilde Türkiye İş Bankası A.Ş. nin kurumsal yaklaşımını yansıtmamakta olup, raporu kaleme alan uzmanların kişisel görüş ve değerlendirmeleridir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgi, görüş ve değerlendirmelerin doğru, değişmez ve eksiksiz olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayımlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 6