ISSN: 2149-0821 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science Yıl: 5, Sayı: 20, ġubat 2018, s. 278-289 Yrd. Doç. Dr. Bünyamin SARİKAYA Muş Alparslan Üniversitesi Türkçe Eğitimi, b.sarikaya@alparslan.edu.tr TÜRKÇE ÖĞRETMENĠ ADAYLARININ KĠTAP OKUMA ALIġKANLIK- LARININ DEĞERLENDĠRĠLMESĠ 1 Özet Kitap okuma alışkanlığı insanın kendi kişiliğini ve doğrularını oluşturması, yeni ufuklara açılmasını sağlaması açısından önemlidir. Bu alışkanlık okul öncesi eğitimle başlayan ancak okulla sınırlı olmayan bir beceridir. Bu beceriyi geliştirmek ve alışkanlık haline getirmek aile ve eğitim ortamının birlikte yürütecekleri çaba sonucunda olabilir. Bundan dolayı öğretmen ve ailenin bu rollerinin farkında olmaları gerekmektedir. Bu da başta Türkçe öğretmenlerine büyük sorumluluklar getirir. Türkçe öğretmeninin bu sorumluluğunu yerine getirmesi için de üniversiteden mezun olmadan bu beceriyi bir alışkanlık haline dönüştürmesi gerekir. Bu bağlamda çalışmada Türkçe öğretmeni adaylarının kitap okuma alışkanlıklarının değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Araştırmada çalışma grubunu Muş Alparslan Üniversitesi Türkçe Öğretmenliği bölümünde okuyan toplam 152 öğrenci oluşturmuştur. Çalışmanın verileri araştırmacı tarafından geliştirilen Türkçe Öğretmeni Adaylarının Kitap Okuma Alışkanlıkları Formu ile elde edilmiştir. Verilerin analizi aşamasında frekans ve yüzdelik değerler tablolaştırılarak değerlendirmeye alınmıştır. Çalışma sonucunda Türkçe Öğretmeni adaylarının kitap sayılarının yetersiz olduğu, okumayı genel olarak sevmedikleri, üniversite veya şehir kütüphanesinden az sayıda kitap ödünç aldıkları, günlük kitap okuma alışkanlıklarının yetersiz olduğu, internet ve arkadaş ortamlarının okuma alışkanlıklarını etkilediği bulgularına ulaşılmıştır. Anahtar Sözcükler: Türkçe öğretmeni, kitap, alışkanlık, okuma 1 Bu makale 28-30 Eylül 2017 tarihlerinde düzenlenen 10. Uluslararası Türkçenin Eğitimi-Öğretimi Kurultayı nda sözlü bildiri olarak sunulmuştur.
EVALUATION OF PROSPECTIVE TURKISH TEACHERS READING HABITS Abstract Reading habit is crucial in terms of enabling one to develop one s own personality and truths and charting one s course to new horizons. Reading habit is a skill which starts to be developed through pre-school education but is not limited to school. The development of reading habits is only possible with both family and educational settings involving in the process. Teachers and parents therefore should be aware of their roles. This brings great responsibility to Turkish teachers, who should develop reading habits before graduating from college in order to be able to fulfill their duties to their students and teach them how to develop reading habits as well. The aim of this study is to evaluate prospective Turkish teachers reading habits. Study sample consists of 152 students of the Department of Turkish Language Teaching of Muş Alparslan University. Data were collected using a Scale of Prospective Turkish Teachers Reading Habits developed by the researcher. Data were analyzed using descriptive statistics and shown in frequency and percentage values. Results show that the number of books read by prospective Turkish teachers is limited. They borrow few books from university or city libraries, do not like reading in general and are not in the habit of reading daily. In addition, the Internet and social circle affect their reading habits. 279 Keywords: Turkish teacher, book, habit, reading GĠRĠġ Okuma yazılı sembollerden anlam çıkarma, sözcükleri tanıma, sözcükleri cümledeki anlamıyla birlikte yazıyı oluşturan unsurlarla algılama ve kavrama işi olarak tanımlanır (Batur ve diğerleri, 2010). Okumanın insan yaşamında birçok yararı vardır. Okuma sayesinde insan evreni ve kendisini daha iyi anlayabilir, sorgulayabilir. Koç ve Müftüoğlu (2008: 62) okumanın bireyin; - Davranış ve başkalarıyla ilişkilerini yönlendirdiğini, - İç dünyasını zenginleştirdiğini, - Bakış açısını genişlettiğini, - Çevresine önyargısız, yansız ve hoşgörülü bakmasını sağladığını, - Beğeni düzeyini artırdığını, - Düşünme ve yaratma özgürlüğü ile değerlendirme alışkanlığı kazanmasını sağladığını ifade etmişlerdir. Eğitim sistemlerinin temel görevlerinden biri de öğrencilere okuma alışkanlığının kazandırılmasıdır. Aynı zamanda öğretim programlarında bunun nasıl yapılacağı ile ilgili örnekler mevcuttur.
Türkçe Dersi Öğretim Programı (2006: 205) nda Okuma Alışkanlığının Kazandırılması başlığı altında öğretmenlerin öğrencilerde okuma alışkanlığı edindirmesi için yapması gereken etkinliklere değinilmiştir. Bunlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir: 1. Öğretmenin, öğrenciyi, ilgisini çekebilecek türde kitaplar okumaya yönlendirmesi gerekir. Öğretmen, kitap okumaktan hoşlanmayan öğrencileri kısa, resimli ve onların ilgisini çekebilecek kitaplar okumaya teşvik ederken okuma alışkanlığı kazanmış öğrencileri de edebî değer taşıyan eserleri okumaya yönlendirmelidir. Yeri geldiğinde yapılan küçük yardımlar ve özendirmeler, düzenlenen yarışmalarda verilen ödüllerle öğrencilerin okuma zevki ve alışkanlığı kazanmaları sağlanmalıdır. 2. Öğretmen, okuma alışkanlığı kazandırmada velilerle iş birliği yaparak öğrencilere evde de okuyabilecekleri kitaplar önermelidir. Bu amaçla da velileri, çocuklarına örnek olacak şekilde kitap okumaları, evde kitap okuma saatleri düzenlemeleri, çocuklarıyla okudukları kitapları değerlendirmeleri, çocuğa ait bir kitaplık oluşturmaları; onları ödüllendirmeleri ve onlara özel günlerde kitap hediye etmeleri konusunda bilgilendirmelidir. Yapılan bu çalışmanın verimli olabilmesi için evde okunan kitapların mutlaka sınıfta değerlendirilmesi gerekir. Evde okunan kitapların sınıf ortamında tartışılması öğretmene, öğrencilerin sınıf dışında okuyup okumadıklarını belirleme imkânı verir. 3. Öğretmen yalnızca, öğrencilerin okudukları kitapları değerlendirmekle kalmamalı, öğrencilere bir kitabı değerlendirmede dikkat edecekleri noktaları; eserlerin planı, düşünce yapısı ve olumlu/olumsuz yönlerini belirlemeleri konularında yol göstermelidir. Bunun yanında öğretmen, öğrencilerle birlikte bir kitap değerlendirerek öğrencilerin okuyacakları eserleri kendi başlarına nasıl yorumlayacaklarını ve bu eserlerden nasıl yararlanacaklarını göstermelidir. Öğretmen, öğrenciler tarafından doldurulacak okuma gelişim dosyasını dönem sonlarında değerlendirir (öğrencilerin okuma alışkanlığı, okunan kitapların türü, okuma süresi vb.). 280 Öğretmen adaylarının okuma beceri, tutum ve alışkanlıkları hakkında farklı üniversitelerde çalışmalar yapılmıştır. Yalman, Özkan ve Kutluca (2013) tarafından Dicle Üniversitesi Eğitim Fakültesi nde öğrenim gören 220 öğrenciye uygulanan çalışmada öğretmen adaylarının yarısından fazlasının kitap okumayı sevdiği, kitapları temin ederken satın aldıkları veya arkadaşlarından ödünç aldıkları ve kitap okuma tercihlerinin macera türünde olduğu, bunun yanında öğrencilerin önemli bir kısmının okumamalarını ders yoğunluğuna dayalı nedenlerle açıkladıkları, kitap okuma sevgisini aşılamadaki en büyük etken olarak kişinin kendisi, anne-babanın etkili olduğu sonuçlarına varılmıştır. Fırat ve Coşkun (2017) Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçe Eğitimi Bölümünde öğrenim gören ve çalışmaya gönüllü olarak katılan 160 Türkçe öğretmeni adayı ile gerçekleştirdiği çalışmada Türkçe öğretmeni adaylarının serbest zamanlarını değerlendirmek için kitap okuma yı tercih ettikleri; okuma alışkanlığı ve kültürünün gelişmesinde etkili olan kişilerin başında öğretmenlerin ve arkadaşların geldiğini ifade ettikleri, adayların kitap okuma amaçlarının başında ders nedeniyle araştırma yapmak, okumayı tercih ettikleri kitap türleri arasında edebi eserler ve okumayı tercih ettikleri türler arasında da roman ın birinci sırada geldiği sonuçlarına ulaşılmıştır.
Akademik çalışmaların dışında da yapılan çeşitli araştırmalarda da Türkiye deki okuma alışkanlığı ile ilgili çarpıcı sonuçlara ulaşılmıştır. Çocuk Vakfı nın (2006) araştırmasına göre, Türkiye de nüfusun % 40 ı hiç kütüphaneye gitmemekte, gençlerin % 70 i hiç okumamakta, yetişkin nüfusun % 95 i yalnızca televizyon izlemekte ve % 5 i televizyon seyretmenin yanı sıra kitap okumakta, öğretmenlerin %63 ü bazen kitap okumaktadır. Uluslararası Yayıncılar Birliği nin 2016 verilerine göre, ülkemizde kitap ihtiyaç listemizde 235. sırada yer almaktadır. Bunun yanı sıra raporda, 78 milyon nüfusa sahip olan Türkiye de geçtiğimiz yıl kişi başına düşen kitap sayısı 8.4 olurken, kitap okumaya ayırdığımız süre ortalama 1 dakika olarak açıklanmıştır. Türkiye, günde sadece 1 dakikasını kitap okumaya ayırırken, televizyon izlemeye 6 saatini, internete ise 3 saatini ayırmaktadır. Türkiye, okuma alışkanlığında da dünyada 86. sırada yer almaktadır. Kitap okuyanların yüzde 65 i aşk, yüzde 24 ü siyasi, yüzde 13 ü düşünce, yüzde 7 si kişisel gelişim kitapları okumaktadır. Çocuklara kitap hediye edilmesinde ise Türkiye 180 ülke içerisinde 140. sırada yer almaktadır (https://listekitap.com) YÖNTEM Bu bölümde, araştırmanın deseni, çalışma grubu, verilerin toplanması ve analizi başlıklarına yer verilmiştir. AraĢtırma Deseni 281 Araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden tarama deseni kullanılmıştır. Tarama deseni, bir grubun belirli özelliklerini belirlemek için verilerin toplanmasını sağlayan çalışmalar (Büyüköztürk, Kılıç Çakmak, Akgün, Karadeniz ve Demirel, 2010: 16) dır. ÇalıĢma Grubu Araştırmanın çalışma grubunu Muş Alparslan Üniversitesi Türkçe Öğretmenliği bölümünde 2016-2017 bahar yarıyılında öğrenim gören toplam 152 öğrenci oluşturmaktadır. Çalışmaya birinci sınıftan 31, ikinci sınıftan 47, üçüncü sınıftan 39, dördüncü sınıftan 35 öğrenci katılmıştır. Verilerin Toplanması Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen Türkçe Öğretmeni Adaylarının Kitap Okuma Alışkanlıkları Formu kullanılmıştır. Verilerin Analizi Anketten elde edilen veriler frekans ve yüzdelik ifadelerle tablolaştırılmıştır. Daha sonra bu tablolar üzerinde yorum ve tartışmalarda bulunulmuştur.
BULGULAR Bu bölümde verilerin analizi sonucunda elde edilen bulgular yer almaktadır. Tablo 1: Türkçe Öğretmeni Adaylarının Kitap Okumayı Sevip/Sevmeme Durumları Evet 133 87.5 Hayır 19 12.5 Tablo 1 incelendiğinde Türkçe öğretmeni adaylarının büyük çoğunluğunun (%87,5) kitap okumayı sevdiği, %12,5 nin ise kitap okumayı sevmediği görülmektedir. Geleceğin neslini eğitecek olan öğretmen adaylarından nerdeyse her 10 undan birinin kitap okumayı sevmemesi düşündürücüdür. Tablo 2: Türkçe Öğretmeni Adaylarının Sahip Olduğu Kitap Sayısı 0 15 41 26.97 282 16-30 33 21.71 31 45 21 13.81 46 60 16 10.52 61 75 11 7.23 76 ve üstü 30 19.73 Tablo 2 irdelendiğinde Türkçe öğretmeni adaylarının sahip oldukları kitap sayılarının dağılımı farklılık göstermektedir. Türkçe öğretmeni adaylarının çoğunluğunun (%26,97) 0-15 aralığında kitap sahibi oldukları görülmektedir. Bunu 16-30 kitap aralığı (%21,71) takip etmektedir. Bu veriler yorumlandığında Türkçe öğretmeni adaylarının sahip oldukları kitap sayılarının az olduğu söylenebilir.
Tablo 3: Türkçe Öğretmeni Adaylarına Göre Az Kitap Okuma Nedenleri Gereksiz Görüyorum 4 1.68 Sınavlara Hazırlık 61 25.73 Bilgisayar/İnternet 56 23.62 Televizyon 12 5.06 Arkadaşlarla geçirilen vakit 46 19.40 Kitapların fiyatı yüksek 15 6.32 Az okuduğumu düşünmüyorum Diğer (bu faktörlerin dışında biri ise yazınız) 28 11.81 15 6.32 Toplam 237 100 283 Tablo 3 incelendiğinde Türkçe öğretmeni adaylarının az kitap okuma nedenleri arasında en büyük oranı sınavlara hazırlık (%25,73) ve bilgisayar/internette geçirilen zamanlar (%23,62) oluşturmaktadır. Ülkemizde eğitim öğretimin her kademesinde sınavların sayıca fazla olması ve bunun yanı sıra iş kaygılarının olması öğretmen adaylarını etkilemiş olabilir. Çağımızın hastalıklarından internette geçirilen zamanlar da yine öğretmen adaylarının kitap okuma alışkanlıklarını olumsuz anlamda etkilemektedir. Tabloda diğer seçeneği de (%6,32) kayda değer orandadır. Türkçe öğretmeni adaylarının belirttikleri bu faktörler şunlardır: Okurken sıkılmaların olması, yaşanan özel sorunlar, daha çok görsel ve işitsel nitelikli yapıtların ilgi görmesi, üşengeçlik, kitap okuma isteğinin olmaması, istenilen kitabı bulamama, diğer sosyal etkinliklere katılma, mevcut eğitim sisteminin yetersizliği, psikolojik faktörler. Tablo 4: Türkçe Öğretmeni Adaylarının Kitap Okuma Nedenleri Yeni bilgiler edinme 84 31.22 Merak unsuru 64 23.79 Mesleki yeterlilik 57 21.18 Yalnız kalma isteği 25 9.29 Eğlenceli vakit geçirme 29 10.78
Diğer (bu faktörlerin dışında biri ise yazınız? 10 3.71 Toplam 269 100 Tablo 4 incelendiğinde Türkçe öğretmeni adaylarının kitap okuma nedenleri arasında yeni bilgiler edinme (%31,22) ilk sırayı alırken bunu merak unsuru (%23,79) takip etmektedir. Türkçe öğretmeni adaylarının %21,18 lik kesimi de mesleki yeterlilik anlamında kitap okumayı tercih ettiklerini dile getirmişlerdir. Tabloda öğretmen adaylarının diğer faktörler olarak vurguladıkları bilgiler ise empati kurmak, kitaptaki olayları yaşamak, boş vakitleri değerlendirmek, kendimi geliştirme isteği, bilgi sahibi olmak, zevk ve deneyim sahibi olmak, bu dünyadan arınma isteği, zorunluluk olarak belirtilmiştir. Tablo 5: Türkçe Öğretmeni Adaylarının Kendilerine Ait Bir Kütüphane/Kitaplıklarının Olup/Olmama Durumu Evet 81 53.28 Hayır 71 46.71 284 Tablo 5 incelendiğinde Türkçe öğretmeni adaylarının çoğunluğunun (%53,28) kendilerine ait bir kitaplıklarının olduğu görülmektedir. Buna rağmen %46,71 gibi bir oranda ise bu adayların kitaplık sahibi olmadıkları da dikkat çekicidir. Bunun nedenleri arasında devlet veya özel yurtlarda kalıyor olmaları, kitaplık oluşturmayı gerekli görmedikleri, kendi evlerinden uzak bir şehirde üniversite okuyor olmaları gösterilebilir. Tablo 6: Türkçe Öğretmeni Adaylarının Üniversite veya Şehir Kütüphanesinden Ödünç Kitap Alıp/Almama Durumu Evet 129 84.86 Hayır 23 15.13 Tablo 6 irdelendiğinde Türkçe öğretmeni adaylarının büyük bir çoğunluğunun (%84,86) üniversite veya şehir kütüphanesinden ödünç kitap aldıkları görülmektedir. Türkçe öğretmeni adaylarının %15,13 ünün ise bu yerlerden ödünç kitap almadıkları anlaşılmaktadır.
Tablo 7: Türkçe Öğretmeni Adaylarının Üniversite veya ġehir Kütüphanesinden Bugüne Kadar Ödünç Aldıkları Kitap Sayısı 0-15 80 52.63 16-30 32 21.05 31-45 19 12.50 45 ten fazla 21 13.81 Tablo 7 ye göre Türkçe öğretmeni adaylarının yarısından çoğu (52,63) üniversite veya şehir kütüphanesinden bugüne kadar ödünç aldıkları kitap sayısı olarak 0-15 aralığını işaretlemişlerdir. Türkçe öğretmeni adaylarının aldıkları ödünç kitap sayısının son derece yetersiz olduğu görülmektedir. 45 ten fazla ödünç kitap alma kodunun da (%,13,81) yine aynı şekilde yetersiz veya az olduğu ifade edilebilir. Tablo 8: Türkçe Öğretmeni Adaylarının Günlük Kitap Okuma Süreleri 285 0-30 dak. 47 30.92 30-60 dak. 32 21.05 1-1.5 saat 35 23.02 1.5-2 saat 16 10.52 2 saatten fazla 22 13.83 Tablo 8 e bakıldığında Türkçe öğretmeni adaylarının günlük kitap okuma süreleri olarak en fazla (%30,92) 0-30 dakika aralığını işaretlediği görülmektedir. Bu seçenek kendi içerisinde tartışılabilir. Türkçe öğretmeni adaylarının günde hiç kitap okumadığı veya 30 dakikaya kadar da okuduğu şeklinde de yorumlanabilir. Bunun yanı sıra Türkçe öğretmeni adaylarından %13,83 nün de günlük iki saatten fazla kitap okuduklarını dile getirmeleri de son derece olumlu bir göstergedir.
Tablo 9: Türkçe Öğretmeni Adaylarının BoĢ Vakitlerinde Okudukları Materyal Türü Roman 123 38.43 Şiir 60 18.75 Gazete 30 9.37 Dergiler 31 9.68 Hikâye 34 10.62 Makaleler 26 8.12 Diğer 16 5 Toplam 320 100 Tablo 9 irdelendiğinde Türkçe öğretmeni adaylarının boş vakitlerinde en fazla okudukları materyal türleri olarak sırasıyla %38,43 ile roman ve şiir (%18,75) gelmektedir. Türkçe öğretmeni adaylarının %5 lik bir kısmı ise diğer seçeneğini işaretlemişlerdir. Bunlar kuram/eleştiri, deneme/düşünce yazıları farklı bilimsel çalışmalar olarak belirtilmiştir. 286 Tablo 10: Türkçe Öğretmeni Adaylarına Göre Aile Bireylerinin Kitap Okuma AlıĢkanlıklarının Onların Kitap Okuma AlıĢkanlığına Etkisinin Olup/Olmama Durumu Evet 73 48.02 Hayır 79 51.97 Tablo 10 irdelendiğinde Türkçe öğretmeni adaylarının çoğu (%51,97) aile bireylerinin kitap okuma alışkanlıklarının onların kitap okuma alışkanlığına etkisinin olmadığını düşünmektedir. %48,02 si ise aksi yönde görüş belirtmişlerdir. SONUÇ ve TARTIġMA Bu çalışmada Türkçe öğretmeni adaylarının kitap okuma alışkanlıklarının incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda ulaşılan sonuçlar alan yazında benzer konuda yapılan kimi çalışmalarla benzerlik göstermekte kimi çalışmalarla da farklılık göstermektedir. Çalışmada Türkçe öğretmeni adaylarının %87,52 i kitap okumayı sevdiklerini belirtmişlerdir. Geleceğimizin teminatı çocuklarımızı okutacak bu öğretmen adaylarının kitap okuma sevgilerinin yüksek oranda olması kayda değer bir sonuçtur. Benzer bir sonuca Yalman, Özkan ve Kut-
luca (2013) yaptıkları çalışmada ulaşmışlardır. Dicle Üniversitesi örneği üzerinde yapılan çalışmada 220 öğrencinin %57,3 ünün kitap okumayı sevdikleri sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmaya katılan öğretmen adaylarının az kitap okuma nedenleri arasında sınavlara hazırlık (%25,73) ve bilgisayar/internet kullanımı (%23,62) en yüksek yüzdelerle ön plandadır. Hem üniversitelerdeki mevcut sınav sistemleri hem de ülkemizin sınav sistemi öğrencilerin yoğun bir şekilde sınavlara hazırlanmalarını gerektirmektedir. Öte yandan çağımızın önemli sorunlarından olan internet kullanımı da öğrencilerin kitap okumalarına ciddi etkide bulunmaktadır. Akagündüz vd. nin (2011) çalışmasına göre de kitap okumanın önündeki engellerin başında bilgisayar ve televizyon ve derslerin yoğunluğu gelmektedir. Yalman, Özkan ve Kutluca (2013) tarafından yapılan çalışmada derslerin yoğun olması (%52,72) öğrencilerin kitap okumalarına engel olan en büyük etken olarak göze çarpmaktadır. Yıldız vd. (2015) Türkçe öğretmeni adaylarının okumalarına engel olan unsurların %32,5 ile arkadaşlarla vakit geçirme, %22,5 ile bilgisayar ve internet kullanımı ve derslerin yoğunluğu olduğunu belirlemiştir. Fırat ve Coşkun (2017) un yaptığı çalışmada ise öğretmen adaylarının kitap okuma alışkanlığını olumsuz etkileyen faktörlerin başında ders yoğunluğu -ödevler, sınavlar, vb. (%26,8) ve teknolojik araçlarla çok zaman geçirme (%22,5) ön plandadır. Arı ve Demir (2013), ilköğretim bölümünde öğrenim gören öğretmen adaylarının daha fazla kitap okumasını engelleyen nedenlerin başında internet ve televizyon un geldiğini (%32), bunu ders yoğunluğu nun (%28) takip ettiğini tespit etmiştir. Çalışmada ulaşılan bir başka sonuç ise Türkçe öğretmeni adaylarının kitap okuma nedenleridir. %31,22 ile yeni bilgiler edinme öğretmen adaylarının en fazla kitap okuma nedeni olarak saptanmıştır. Geçgel ve Burgul un (2009) çalışmasına göre de öğretmen adaylarının %40,7 si kendini geliştirmek, %32,4 ü bir şeyler öğrenmek için okumaktadır. Fırat ve Coşkun (2017) un yaptığı çalışmada ise öğretmen adaylarının kitap okuma amaçları arasında kişisel gelişim/bilgilenme %57,5 ile en fazla tercih edilen seçenek olmuştur. 287 Türkçe öğretmeni adaylarını boş vakitlerinde en fazla okumayı tercih ettikleri tür %38, 43 ile romandır. Yılmaz vd. nin (2009) Bilkent Üniversitesinde yaptıkları çalışmanın sonucuna göre de öğrencilerin %61,5 i edebi türlerden (roman, öykü ve şiirden) hoşlanmaktadır. Akagündüz vd. (2011) lise öğrencileri tarafından da en çok okunan türlerin %52 ile roman ve hikâye olduğunu belirlemiştir. Geçgel ve Burgul (2009) Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi Eğitim Fakültesi öğrencilerinin en çok okudukları ilk dört edebi türün; roman, öykü, şiir ve deneme olduğunu tespit etmiştir. Fırat ve Coşkun (2017) tarafından yapılan çalışmada Türkçe öğretmeni adaylarının okumayı tercih ettiği edebi türlerde roman %68,1 ile ilk sırayı almaktadır. Yıldız, Ceran ve Sevmez in (2015) çalışmasına göre Türkçe öğretmeni adaylarının okumayı tercih ettiği materyallerin başında ise %55 ile roman ve hikâye gelmektedir. Aile bireylerinin kitap okuma alışkanlıklarının çocukların kitap okuma alışkanlıklarına etkisinin olmaması mümkün değildir. Çocukları için birer rol model olan ebeveynlerin bu konuda dikkat etmeleri gerekmektedir. Türkçe Öğretmeni Adaylarına Göre Aile Bireylerinin Kitap Okuma Alışkanlıkları onların da kitap okuma alışkanlıklarını ciddi anlamda etkilemektedir (%48,02). Yılmaz (2011) okuyan bir aileye (özellikle anne ve babaya) sahip olmanın bireylerin okuma alışkanlığını artırdığını/olumlu etkilediğini ifade etmektedir. Gültekin (2011) e göre de evde ebeveynler, yetişkin abla ve ağabeyler, okulda öğretmenler, okul ve sokak çevresinde arkadaşlar
içinde okuyan kişi görmeyen bir çocuğun hayatında kitabın yerinin olması mümkün değildir. Bu nedenle çocuk ve gençlerin kitap okuma alışkanlığı kazanmalarında en fazla sorumluluğun öncelikle ailelere, daha sonra da öğretmenlere düştüğünü ifade etmektedir. Öneriler - Öğrencilerin kitap okuma alışkanlıklarının oluşabilmesi için ailelerin daha fazla katkı vermeleri gerekir. - Sürekli değişen eğitim sisteminde kitap okuma alışkanlığı ile ilgili yeterli çalışmalara ya da bilgilere yer verilmelidir. - Başta üniversiteler olmak üzere ülke genelinde kitap okuma alışkanlığının kazandırılması için topyekûn bir çalışma yapılmalıdır. - Özellikle televizyon, gazete gibi basın yayın organlarında insanlarımızın ufkunu daraltan ve günlük zevklere yer veren programlar yerine eleştirinin ön planda olduğu, sorgulayan araştıran ve kitap okumaya yönelten çalışmalara yer verilmelidir. - Türkçe ve Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği bölümleri başta olmak üzere üniversitelerdeki bütün bölümlere okuma kültürü dersi eklenmelidir. 288 KAYNAKLAR Akagündüz, A. R., Top, Y., Alkan, M. F., Yalçın, İ., Ataş, A. E., Düzgünoğlu, G. & Akpınar, V. (2011). Kitabın hayat bulduğu an kitap okuma alışkanlığı oluşturmak. Uluslararası Katılımlı Okuma Kültürü Sempozyumu (Sorunlar ve Çözüm Yolları), Ankara: Eğitim Sen Yayınları. Arı, E., & Demir, M. K. (2013). İlköğretim bölümü öğretmen adaylarının kitap okuma alışkanlıklarının değerlendirilmesi. Anadili Eğitimi Dergisi, 1(1), 116 128. Batur, Z., Gülveren, H. ve Bek, H. 2010. Öğretmen adaylarının okuma alışkanlıkları üzerine bir araştırma: uşak eğitim fakültesi örneği. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3/1; 32-49. Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2010). Bilimsel araştırma yöntemleri. ankara: Pegem Akademi. Çocuk Vakfı. (2006). Türkiye gerçeği: Okumama alışkanlığı. Türkiye nin okuma alışkanlığı karnesi. Çocuk edebiyatı okulu. Retrieved from http://www.cocukvakfi.org.tr/. Fırat, H., & Coşkun, M. V. (2017). Türkçe öğretmeni adaylarının kitap okuma kültürü: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi örneği. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(1), 145 162. Geçgel, H., ve Burgul, F. (2009). Eğitim fakültesi öğrencilerinin okuma ilgi alanları: Çanakkale örneği. Türk Bilim Araştırma Vakfı/TÜBAV Bilim Dergisi, 2(3), 341 353.
Gültekin, A. (2011). Türkiye de okuma kültürüne ilişkin engeller ve sorunlar. Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Yazıları, İstanbul: Erdem Yayınları. Koç, S. ve Müftüoğlu, G. (2008). Dinleme ve okuma öğretimi. 21 Kasım 2012 tarihinde www.aof.anadolu.edu.tr/kitap/ioltp/2277/ unite04.pdf adresinden erişildi. MEB. (2006). İlköğretim Türkçe Dersi (6, 7, 8. Sınıflar) Öğretim Programı, Ankara. Yalman, M., Özkan, E. ve Kutluca, T. (2013). Eğitim fakültesi öğrencilerinin kitap okuma alışkanlıkları üzerine betimsel bir araştırma: Dicle Üniversitesi örneği. Bilgi Dünyası, 14 (2) 291-305. Yılmaz, B. (2011). Okuma kültürü: Ankara örnekliğinde sosyolojik bir yaklaşım. Uluslararası Katılımlı Okuma Kültürü Sempozyumu (Sorunlar ve Çözüm Yolları) Ankara: Eğitim Sen Yayınları. Yıldız, D., Ceran, D., & Sevmez, H. (2015). Eğitim fakültesi öğrencilerinin okuma alışkanlıkları profili. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(3), 141 165. Yılmaz, B., Köse, E., & Korkut, Ş. (2009). Hacettepe Üniversitesi ve Bilkent Üniversitesi öğrencilerinin okuma alışkanlıkları üzerine bir araştırma. Türk Kütüphaneciliği, 23(1), 22 51. https://listekitap.com/haber/turkiyede-kitap-okuma-oraninda-artis-yok/ 26 Eylül 2016 tarihinde erişildi. 289