SHB413 TIBBİ SOSYAL HİZMET DERSİ 2017-2018 AKADEMİK YILI GÜZ DÖNEMİ DERS ANAHATTI Ders Sorumlusu: Doç.Dr. Gonca POLAT, Arş.Gör.Cihan ASLAN Ders Günü/Saati: Salı, 08:30-11:20 E-mail: goncapolat@ankara.edu.tr DERSİN AMACI Bu derste, öncelikle sosyal bilimlerin sağlık ve hastalığa ilişkin temel bakış açısı, değişen sağlık sistemi içerisinde hastanın, sağlık çalışanın ve tedavi kuruluşlarının yeri netleştirildikten sonra, sağlık sistemi içerisinde sosyal hizmet uzmanının işlevi, sorumlulukları, tıbbi sosyal hizmetle ilgili yasal düzenlemeler, hastalıkların tanı, tedavisi ve rehabilitasyonunda tıbbi sosyal hizmet uygulamaları ele alınacaktır. Ders sonunda öğrenciler, 1) Tıbbi sosyal hizmetin konusu ve amacını öğrenir 2) Tıbbi sosyal hizmet alanında yardım ilişkisi kurma ve destekleyici bir yaklaşımla sürdürme bilgi ve becerilerini öğrenir 3) Farklı hastalıklara sahip kişilerle planlı değişim sürecini kullanma bilgisini edinir 4) Birinci, ikinci ve üçüncü basamak sağlık hizmetlerinde sosyal hizmet uygulamalarını bilir. ÖĞRENCİNİN SORUMLULUKLARI VE BEKLENTİLER Öncelikle, dersin öğrencileri olarak sizlerden dersi takip etmeniz, okumaları zamanında yaparak derse gelmeniz, ders içi tartışmalara, aktivitelere katılım göstermeniz beklenmektedir. Derste not tutma sorumluluğunu da hissetmeniz yararınıza olacaktır. Dersi sizlerle birlikte işleyeceğiz. Kimi haftalarda ders anlatma sorumluluğunu sizlerle birlikte paylaşacağız. Bu sorumluluğu hissetmeniz, konularınıza tam olarak hazırlıklı gelmeniz, ödevlerinizi istenen tarihlerde teslim etmeniz gerekmektedir. Dönem boyunca, hafta hafta sorumlu olduğunuz okumaları, işlenecek konuları bu anahattan takip etmeniz gerekmektedir. Zaman zaman izlediğimiz videolar, sınıf içinde tartıştığımız konular ile kısa raporlar ya da tartışma raporları yazmanız beklenecektir. Bu durumlarda teslim tarihleri konusunda hassas davranılacaktır. Dersin ilerleyen kısımlarında ders anlatımında sorumlu olduğunuz konuları mutlaka yazılı ödev olarak da teslim etmeniz gerekecektir. Ödev formatı ile ilgili olarak ilerleyen kısımda bir taslak bulunmaktadır. 1
HAFTALIK DERS PLANI 1. Hafta: Giriş. Tanışma ve ders içeriğinin tartışılması. 2. Hafta: Sağlık ve hastalığa ilişkin genel bir bakış Sağlık nedir? Değişen sağlık ve hastalık tanımları. Sağlık ve hastalığa ilişkin modeller(tıbbi model, sosyal model). Sağlık hizmetlerinin örgütlenmesi. Tüm bu kavramlar arasında sağlık çalışanlarının ve sosyal hizmet uzmanının yeri. Video gösterimi: Erbaydar, T. Sağlık Kimin İçin? Toplumbilim Dergisi. Hayran, O. Sağlık Hizmetleri. (Iç: Sağlık Hizmetleri El Kitabı. Yüce Yayım. Video gösterimi: Normal. 3. Hafta: Sağlığın sosyal belirleyicileri, sağlık hakkı, sağlıkta eşitsizlik. Sosyal hizmetin sağlık alanında önemli konumu. Sağlığı belirleyen sosyal etkenler, sağlık hizmetine erişimde yaşanan sorunlar, sağlık hakkı, sağlık hakkının ihlali durumlarında sosyal hizmet mesleğinin sorumlulukları. Video Gösterimi: Eşitlik ve hakkaniyet Nijerya da bir hastane turu. Polat, G., A. İ. Çoban. (2015). 21.yy da Sağlıkta Eşitsizlikler ve Eşitsizliğin Aşılmasında Sosyal Hizmetin Rolü. Toplum ve Sosyal Hizmet. Cilt 26, Sayı 1, Nisan 2015. Zengin, N. Sağlık Hakkı ve Sağlık Hizmetlerinin Sunumu. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi. Sayı 1, Ocak 2010. (İnternet erişimli) IFSW Policy Statement on Health. (İnternet erişimli) 4. Hafta: Tıbbi sosyal hizmet Tıbbi sosyal hizmetin tanımı ve kapsamı. Türkiye de ve Dünya da tarihsel olarak tıbbi sosyal hizmetin gelişimi. sağlık hizmetlerinde sosyal hizmet uzmanının rolleri, işlevleri. Duyan, V. Tıbbi Sosyal Hizmet. Bölüm VI. Tıbbi Sosyal Hizmet için bir Model. Özbesler, C. Tıbbi Sosyal Hizmete Giriş ve Tıbbi Sosyal Hizmet Uzmanının Rolleri. İç: Tıbbi Sosyal Hizmet Kitabı. Nobel Yayınevi Duyan, V. (2000). Tıbbi Sosyal Hizmet. Sağlık ve Toplum Dergisi, 10(1). Saruç,S. Türkiye de Tıbbi Sosyal Hizmet Alanına Yönelik Genel Bir Değerlendirme. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care. 9(3), 2015. Duyan, V. Tıbbi Sosyal Hizmet: Sağlıkta Psikososyal Boyut. S.21-80. 2
5. Hafta: Hastalığa İlişkin Tepkiler, Hastaların Özellikleri, Sorunları. Tedavi ortamlarında hastaların karşılaştıkları güçlükler, hastalığa ilişkin psikososyal tepkiler, hasta-hekim, hasta-tedavi ekibi ilişkisi Video gösterimi: Hasta-Tedavi Ekibi İlişkisi (Tribute to Nurses) Duyan, V. Hastaların Karşılaştıkları Sorunlar ve Çözümleri Odağında Tıbbi Sosyal Hizmet. C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi 25 (4), 2003 Özel Eki. Kocaman, N. (2008). Hastaların Psikososyal Tepkilerini Etkileyen Faktörler. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 11(1). Şahin, D. Hasta-Tedavi Ekibi İlişkisi, Cirhinlioğlu, Z. Hasta-Hekim İlişkisi. İç: Sağlık Sosyolojisi. 6. Hafta: Hastanelerde Sosyal Hizmet Uygulamaları-I Konuk sosyal hizmet uzmanının sunumu. 7. Hafta: Hastanelerde Sosyal Hizmet Uygulamaları-II Konuk sosyal hizmet uzmanının sunumu. 8. Hafta: Ara Sınav 9. Hafta: Hastalıklar, Hastalara Yaklaşım ve Sosyal Hizmet I Diyabet hastalığı ve Sosyal Hizmet Diyaliz ve Böbrek Hastalarıyla Sosyal Hizmet Tıbbi Sosyal Hizmet Kitabı. Bölüm 14, Bölüm 15, Bölüm 18, Zengin, O. Nefrolojik Sosyal Hizmet: Kronik Böbrek Yetmezliğinde Sosyal Hizmet Müdahalesi. Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi, 25 (3), 2016. 10. Hafta: Hastalıklar, Hastalara Yaklaşım ve Sosyal Hizmet II Kanser ve Sosyal Hizmet, Alzheimer-Demans ve Sosyal Hizmet. Tıbbi Sosyal Hizmet Kitabı, Bölüm 16. Altınova, H., Duyan, V. Onkolojik Sosyal Hizmet. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care. 7(3),2013. 11. Hafta: Hastalıklar, Hastalara Yaklaşım ve Sosyal Hizmet III Enfeksiyon Hastalıkları, Cinsel Yolla Bulaşan hastalıklar, HIV/AIDS ve Sosyal Hizmet 3
Video gösterimi: Anneden anneye HIV/AIDS destek Programı- Afrika Örneği. 12. Hafta: Hastalıklar, Hastalara Yaklaşım ve Sosyal Hizmet IV Ortopedik hastalıklar, anne-çocuk sağlığı ve sosyal hizmet Tıbbi Sosyal Hizmet kitabı. Bölüm 11 Video Gösterimi: Bozulmuş bir vücut, bozulmuş bir insan demek değildir 13. Hafta: Yaşam Sonu Bakımı ve Ölüm Video Gösterimi: Ölümcül hastalığa sahip çocuklar için bir evden hikayeler. Tıbbi Sosyal Hizmet Kitabı, Bölüm 20 Tuncay, T. Yaşam Sonu Bakımda Sosyal Hizmet Uzmanının Rolleri. Toplum ve Sosyal Hizmet, 24(2), 2013. Saruç,S. Palyatif Ve Yaşam Sonu Bakımda Sosyal Hizmet Uzmanının Rolleri Ve Sosyal Hizmet Mesleği Standartları. Toplum ve Sosyal Hizmet, 24(2), 2013. 14. Hafta: Film Gösterimi: Patch Adams 15. Hafta: Genel Değerlendirme ve Kapanış Derste Sorumlu Olunan Tıbbi Sosyal Hizmet. Ed. S. Attepe-Özden, E. Özcan. Nobel Yayınları, 2017. Duyan, V. Tıbbi Sosyal Hizmet. Sağlıkta Psikososyal Boyut. Aydınlar Matbaası. Ders anahattında yer alan makaleler ve kitap bölümleri. Dersin Başarı Değerlendirmesi: Ara Sınav: %20 Ödev/Performans: %20 Final Sınavı: %60 4
ÖDEV İÇİN YÖNERGE Seçilen hastalık ile ilgili aşağıdaki soruları yanıtlayacak bir hazırlık yapılmalıdır: 1. Seçilen hastalığın/hastalıkların semptomları nelerdir? Toplum içerisinde görülme sıklığı nedir? Etiyolojisi, Tedavisi, Prognozu nasıldır? 2. Seçilen hastalığa sahip bireylerin özellikleri ve ihtiyaçları nelerdir? 3. Seçilen hastalığın, hasta ve ailesi ve daha geniş sosyal çevresi üzerindeki psikolojik, sosyal, ekonomik etkileri nelerdir? 4. Bu hastalığa sahip hastalara yaklaşım nasıl olmalıdır? Temel ilkeler nelerdir? 5. Bu hastalığa sahip kişilerle sosyal hizmet müdahalesinin genel çerçevesi nasıldır? (Mikromezzo-makro düzeyde) ÖDEV İLE İLGİLİ ÖNEMLİ KURALLAR Ödevler yukarıda belirtilen her soruyu yanıtlamalıdır. Yanıtlanamayan sorular, eksik kabul edilecektir. Öğrencilerden, bu soruları, okudukları kaynakları özetler nitelikte yanıtlamaları beklenmektedir. Bu özetleme, kaynak gösterilerek yapılmalıdır. Ödevler en az 5 sayfa, en fazla 10 sayfa olacak şekilde hazırlanacaktır. Her çalışma en az 5 adet araştırma/makale/kitap bölümü kaynağını kullanmalıdır. Ödev raporlarının yazımında Bölümümüz tez yazım kuralları uygulanacaktır. Kaynak gösterme yapılmayan, internet üzerinden kopyala-yapıştır yapılan, özgün olmayan (başka bir çalışmanın içeriğini doğrudan aktaran) çalışmalar 0 puan alacaktır. Seçilen konular ile ilgili olarak sosyal hizmet literatürü öncelikle ele alınmalıdır. Konular ile ilgili tarama yapılabilecek temel kaynaklar olarak Toplum ve Sosyal Hizmet dergisi, Sağlık ve Toplum Dergisi, Tıbbi Sosyal Hizmet dergisi taranabilir. Her öğrenci konunun ele alınacağı hafta hazırlıklı olarak sınıfa gelmelidir. Sınıf içerisinde, ders hazırlık yapan öğrencilerle birlikte anlatılacaktır, ancak yapılandırılmış bir sunum (powerpoint, vb.) YAPILMAYACAKTIR. Öğrencilerin, her soruya hazırlıklı olmaları ve öğretim elemanı ile etkileşim içerisinde öğrendiklerini sınıf ile paylaşmaları beklenecektir. Öğrenci, ders anlatmaktan sorumlu olunan hafta ders saatinde öğretim elemanına raporunu teslim etmelidir. Gecikme olan her gün için 10 puan kaybedilecektir. Öğrenciler, çalıştıkları konuyu kısa sürede, etkili bir şekilde sunabilmek için her türlü eğitsel yöntemi/tekniği kullanabilirler. Bu konuda öğrencilerin yaratıcılıklarını ve sunum becerilerini etkin bir şekilde kullanmaları beklenmektedir. Oyun, rol oynama, ya da başka yaşantısal öğrenme pratikleri dersi hepimiz için daha keyifli hale getirecektir 5