PROJE SAHİBİNİN ADI ADRESİ TELEFON VE FAKS NUMARALARI PROJENİN ADI PROJE BEDELİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ RAPORU HAZIRLAYAN KURULUŞUN / ÇALIŞMA GRUBUNUN ADI RAPORU HAZIRLAYAN KURULUŞUN / ÇALIŞMA GRUBUNUN ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI RAPOR SUNUM TARİHİ İstanbul Yumurtacılık Tavukçuluk Gıda Üretim Sanayi ve Tic. Ltd. Şti. K.N. 6 O KOORDİNATLAR Koor. Sırası: Sağa,Yukarı Datum : ED-50 Türü : UTM D.O.M. : 33 Zon : 36 Ölçek Fak. : 6 derecelik Evliya Çelebi Mahallesi Giptaş Sanayi Sitesi C Blok No:35 Tuzla/İSTANBUL 0 532 715 38 84 YUMURTA TAVUKÇULUĞU TESİSİ 850.000 TL SEYDİ KÖYÜ / ELDİVAN İLÇESİ / ÇANKIRI WGS 84, COĞRAFİK Koor. Sırası: Enlem,Boylam Datum : WGS-84 Türü : COĞRAFİK D.O.M. : -- Zon : -- Ölçek Fak. : -- SAĞA(Y) YUKARI (X) Enlem Boylam 111 Ada 30 Parsel ( 8.427,85 m 2 ) 1 541345.710 4493797.050 40.59394169 33.48862926 2 541373.530 4493827.240 40.59421226 33.48896002 3 541386.860 4493845.250 40.59437384 33.48911873 4 541315.740 4493759.390 40.59360392 33.48827262 5 541346.540 4493729.390 40.59333213 33.48863464 6 541354.120 4493721.480 40.59326049 33.48872370 7 541374.550 4493739.210 40.59341919 33.48896629 8 541441.460 4493804.530 40.59400428 33.48976130 9 541452.120 4493790.890 40.59388087 33.48988638 10 541396.130 4493857.080 40.59447995 33.48922906 1 541345.710 4493797.050 40.59394169 33.48862926 EK.I, Madde 20.(a) tavuk veya piliç yetistirme tesisleri (Bir üretim periyodunda 60.000 adet ve üzeri tavuk, 85.000 adet ve üzeri piliç) veya esdeğeri diğer kanatlılar bendi SAVRA İNŞAAT MAKİNA MÜHENDİSLİK ÇEVRE DANIŞMANLIK SAN. LTD. ŞTİ. Kazım Karabekir Mah. 2052. Sok. NO: 3/6 ETİMESGUT/ ANKARA Tel: (0 312) 244 37 71 Faks: (0 312) 244 37 73 AĞUSTOS - 2013 II
İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER... III TABLOLAR DİZİNİ... V ŞEKİLLER DİZİNİ... VII BÖLÜM 1 : PROJENİN TANIMI VE GAYESİ... 1 1.1 Projenin Konusu Yatırımın Tanımı, Ömrü, Hizmet Maksatları,Önem ve Gerekliliği... 1 1.1.1. Projenin Tanımı... 1 1.1.2. Projenin Ömrü... 1 1.1.3. Projenin Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği... 1 1.2. Projenin Fiziksel Özelliklerinin, İnşaat ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması... 9 1.2.1. Projenin Fiziksel Özellikleri... 9 1.2.2. Projenin İnşaat ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması... 21 1.3. Önerilen Projeden Kaynaklanabilecek Önemli Çevresel Etkilerin Genel Olarak Açıklanması (Su, Hava, Toprak Kirliliği, Gürültü, Titreşim, Işık, Isı, Radyasyon ve Benzeri) 22 1.3.1. Sıvı Atıklar:... 23 1.3.2. Katı Atıklar:... 27 1.3.3. Hava Kirliliği:... 34 1.3.4. Gürültü Kirliliği:... 40 1.4. Yatırımcı Tarafından Araştırılan Ana Alternatiflerin Bir Özeti ve Seçilen Yerin Seçiliş Nedenlerinin Belirtilmesi... 48 BÖLÜM 2 : PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU (Proje Yeri ve Alternatif Alanların Mevkii, Koordinatları, Yeri Tanıtıcı Bilgiler)... 49 BÖLÜM 3 : PROJE YERİ VE ETKİ ALANININ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİ... 54 Önerilen Proje Nedeniyle Kirlenmesi Muhtemel Olan Çevrenin; Nüfus, Fauna, Flora, Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikler, Doğal Afet Durumu, Toprak, Su, Hava, (Atmosferik Koşullar) İklimsel Faktörler, Mülkiyet Durumu, Mimari ve Arkeolojik Miras, Peyzaj Özellikleri, Arazi Kullanım Durumu, Hassasiyet Derecesi (EK-V deki Duyarlı Yöreler listesi de dikkate alınarak) ve Yukarıdaki Faktörlerin Birbiri Arasındaki İlişkileri de İçerecek Şekilde Açıklanması... 54 3.1. Nüfus... 54 3.2. Flora Fauna... 55 III
3.3. Jeolojik ve Hidrojeolojik Özellikler... 68 3.4. Doğal Afet Durumu... 71 3.5. Mülkiyeti, Arazi Kullanım Durumu, Toprak ve Mimari ve Arkeolojik Miras... 72 3.6. Atmosferik Koşullar ve İklimsel Özellikler:... 73 3.7. Hassasiyet Derecesi (EK-V deki Duyarlı Yöreler listesi de dikkate alınarak)... 92 Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler uyarınca korunması gerekli alanlar:... 94 BÖLÜM 4 : PROJENİN ÖNEMLİ ÇEVRESEL ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER... 97 4.1. Önerilen Projenin Aşağıda Belirtilen Hususlardan Kaynaklanması Olası Etkilerinin Tanıtımı (Bu Tanım Kısa, Orta, Uzun Vadeli, Sürekli, Geçici ve Olumlu Olumsuz Etkileri İçermelidir.)... 97 4.1.1. Proje İçin Kullanılacak Alan... 97 4.1.2. Doğal Kaynakların Kullanımı... 97 4.1.3. Kirleticilerin Miktarı (atmosferik şartlar ile kirleticilerin etkileşimi) Çevreye Rahatsızlık Verebilecek Olası Sorunların Açıklanması ve Atıkların Minimizasyonu... 98 4.2. Yatırımın Çevreye Olan Etkilerinin Değerlendirilmesinde Kullanılacak Tahmin Yöntemlerinin Genel Tanıtımı... 107 4.3. Çevreye Olabilecek Olumsuz Etkilerin Azaltılması İçin Alınması Düşünülen Önlemlerin Tanıtımı... 107 BÖLÜM 5 : HALKIN KATILIMI... 109 5.1. Projeden Etkilenmesi Muhtemel Halkın Belirlenmesi ve Halkın Görüşlerinin Çevresel Etki Değerlendirmesi Çalışmasına Yansıtılması İçin Önerilen Yöntemler... 109 5.2. Görüşlerine Başvurulması Öngörülen Diğer Taraflar... 109 5.3. Bu Konuda Verebileceği Diğer Bilgi ve Belgeler... 109 BÖLÜM 6 : YUKARIDA VERİLEN BAŞLIKLARA GÖRE TEMİN EDİLEN BİLGİLERİN TEKNİK OLMAYAN BİR ÖZETİ... 110 IV
TABLOLAR DİZİNİ Sayfa No Tablo 1.1.3.1. Yaşa Bağlı Olarak Günlük Enerji ve Protein Gereksinimi (Kaynak: Shrimpton) 6 Tablo 1.1.3.2. Yaşa Bağlı Olarak Günlük Enerji ve Protein Gereksinimi... 7 Tablo 1.2.1.1. Tesis Kapsamında Bulunacak Üniteler ve Alanları... 9 Tablo 1.2.1.2. Kafes Tavukçuluğunda Hayvan Başına Ayrılması Gereken Alan... 10 Tablo 1.2.2.1. Tesis Yakın Çevresindeki Yerleşim Birimleri... 21 Tablo 1.3.1. Tesisin İlgili Çevre Mevzuatı Kapsamındaki Yeri... 22 Tablo 1.3.1.1. Evsel Atık Sularda Kirleticiler ve Ortalama Konsantrasyonları... 23 Tablo 1.3.1.3. Hesaplanmış Evsel Atık Sularda Kirleticiler... 24 Tablo 1.3.1.4. Civciv Yem ve Su Tüketimi... 25 Tablo 1.3.3.1. Kütlesel Debi Hesaplamalarında Kullanılacak Emisyon Faktörleri... 34 Tablo 1.3.3.2. İş Makineleri ve Özellikleri... 37 Tablo 1.3.3.3. İş Makinelerinden Kaynaklanan Emisyon Miktarı... 37 Tablo 1.3.3.4. Kümes Hayvanları Cinsinden, Hayvan Yeri Sayısını Canlı Hayvan Kütlesine Dönüştürme Faktörleri... 39 Tablo 1.3.4.1. Proje Alanında Muhtemel Gürültü Kaynakları ve Ses Gücü Düzeyleri... 41 Tablo 1.3.4.2. Merkez Oktav Bantlarda Ses Gücü Düzeyleri... 41 Tablo 1.3.4.3. Mesafelere göre Ses Gücü Seviyeleri... 42 Tablo 1.3.4.4. Mesafelere Göre 8 Frekansta Hesaplanan Atmosferik Yutum Değerleri... 43 Tablo 1.3.4.5. Mesafelere Göre 8 Frekansta Hesaplanan Net Ses Basınç Seviyeleri... 44 Tablo 1.3.4.6. Ağırlıklama Grafiği Düzeltme Faktörleri... 44 Tablo 1.3.4.7. Mesafelere Göre Düzeltilmiş Ses Gücü Seviyeleri... 45 Tablo 1.3.4.8. Leq Değerleri... 45 Tablo 1.3.4.9. ÇGDY Ek.7 Tablo 5: Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri... 47 Tablo 2.1. Tesis Alanı Koordinatları... 50 Tablo 3.1.1. İlçelere Göre İl/İlçe Merkezi ve Belde/Köy Nüfusu... 54 Tablo 3.2.1. Flora Tablosu... 56 Tablo 3.2.2. Amphibia (İki Yaşamlılar) Tablosu... 59 Tablo 3.2.3. Reptilia (Sürüngenler) Tablosu... 59 Tablo 3.2.4. Aves (Kuşlar) Tablosu... 60 Tablo 3.2.5. Mammalia (Memeliler)... 65 Tablo 3.6.1. Basınç Dağılımı... 74 Tablo 3.6. 2. Sıcaklık Dağılımı... 75 Tablo 3.6.3. Yağış Dağılımı... 76 Tablo 3.6.4. Ortalama Nispi Nem (%)... 77 Tablo 3.6.5. Sayılı Günler Dağılımı... 78 V
Tablo 3.6.6. Maksimum Kar Kalınlığı... 79 Tablo 3.6.7. Açık Yüzey Buharlaşma Değerleri... 80 Tablo 3.6.8. Yönlere Göre Rüzgarın Esme Sayıları... 81 Tablo 3.6.9. Kış Mevsimi Yönlere Göre Rüzgar Esme Sayıları... 82 Tablo 3.6.10. İlkbahar Mevsimi Yönlere Göre Rüzgar Esme Sayıları... 83 Tablo 3.6.11. Yaz Mevsimi Yönlere Göre Rüzgar Esme Sayıları... 84 Tablo 3.6. 12. Sonbahar Mevsimi Yönlere Göre Rüzgar Esme Sayıları... 85 Tablo 3.6.13. Yönlere Göre Ortalama Rüzgar Hızı... 88 Tablo 3.6.14. Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı... 89 Tablo 3.6.15. Maksimum Rüzgar Hızı Dağılımı... 90 Tablo 3.6.16. Kuvvetli Rüzgarlı Günler vefırtınalı Günler Sayısı Ortalaması Değerleri... 91 VI
ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa No Şekil 1.2.1.1. Tavuk Kafesi (8 kat 5 sıra 63 Göz)... 17 Şekil 1.2.1.2. Ön ve Arka Duvar Fan Yerleşimi... 18 Şekil 1.3.4.1.Tesis Alanında İnşaat Aşamasında Oluşacak Lg Gürültü Dağılım Grafiği... 46 Şekil 1.3.4.2.Gübre Biriktirme Havuzu Alanıdna İnşaat Aşamasında Oluşacak Lg Gürültü Dağılım Grafiği... 46 Şekil 2.1. Faaliyet Alanının Ülke ve Bölge İçindeki Yeri... 51 Şekil 2.2. Proje Alanı ve Çevresini Gösteren Uydu Fotoğrafları... 52 Şekil 2.3. Proje Alanı ve Çevresini Gösteren Fotoğraflar... 53 Şekil 3.3.1. Çankırı İli Kızılırmak Havzası... 70 Şekil 3.4.1. Deprem Bölgeleri Haritası... 71 Şekil 3.4.2. Çankırı İli Deprem Haritası... 72 Şekil 3.6.1. Aylık Basınç Dağılımı Grafiği... 74 Şekil 3.6.2. Aylık Sıcaklık Dağılımı Grafiği... 75 Şekil 3.6.3. Yağış Dağılımı Grafiği... 76 Şekil 3.6.4. Aylık Nem Dağılımı Grafiği... 77 Şekil 3.6.5.1 Sisli Günler, Kar Yağışlı Günler, Kar Örtülü Günler Dağılımı Grafiği... 78 Şekil 3.6.5.2 Dolulu Günler, Kırağılı Günler ve Orajlı Günler Dağılımı Grafiği... 78 Şekil 3.6.6. Maksimum Kar Kalınlığı Dağılımı Grafiği... 79 Şekil 3.6.7. Aylık Ortalama Yüzey Buharlaşması, Günlük Maksimum Açık Yüzey Buharlaşması Dağılımı Grafiği... 80 Şekil 3.6.8. Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı... 81 Şekil 3.6.9. Kış Mevsimi Esme Sayılarına Göre Rüzgar Diyagramı... 82 Şekil 3.6.10. İlkbahar Mevsimi Esme Sayılarına Göre Rüzgar Diyagramı... 83 Şekil 3.6.11. Yaz Mevsimi Esme Sayılarına Göre Rüzgar Diyagramı... 84 Şekil 3.6. 12. Sonbahar Mevsimi Esme Sayılarına Göre Rüzgar Diyagramı... 85 Şekil 3.6.13. Esme Sayılarına Göre Aylık Rüzgar Diyagramları... 87 Şekil 3.6.14. Ortalama Rüzgar Hızına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı... 88 Şekil 3.6.15. Ortalama Rüzgar Hızı Dağılımı Grafiği... 89 Şekil 3.6.16. Maksimum Rüzgar Hızı Dağılımı Grafiği... 90 Şekil 3.6.17. Kuvvetli Rüzgarlı Günler ve Fırtınalı Günler Sayısı Ortalaması Aylık Dağılımı Grafiği... 91 VII
EKLER EK 1 : TİCARET SİCİL GAZETESİ EK 2 : TAPU EK 3 : 1/25 000 ÖLÇEKLİ TOPOGRAFİK HARİTA EK 4 : VAZİYET PLANI EK 5 : ÇANKIRI İLİ METEOROLOJİK VERİLERİ EK 6: TOPRAK KORUMA PROJESİ ve ONAY YAZISI VIII
BÖLÜM 1 : PROJENİN TANIMI VE GAYESİ 1.1 Projenin Konusu Yatırımın Tanımı, Ömrü, Hizmet Maksatları,Önem ve Gerekliliği 1.1.1. Projenin Tanımı İstanbul Yumurtacılık Tavukçuluk Gıda Üretim Sanayi ve Tic. Ltd. Şti. (Ek 1) tarafından Çankırı İli, Eldivan İlçesi, Seydi Köyü, Karaçalılık Mevkii, 111 ada, 30 parsel içerisindeki 8.427,85 m 2 alanda (Ek 2) 175.000 adet yumurta tavuğu kapasiteli Yumurta Tavukçuluğu Tesisi kurulması ve işletilmesi planlanmaktadır. Proje kapsamında; 2 Adet Tavuk Kümesi, 4 Adet Yem Silosu, 1 Adet Yumurta Deposu, 2 Adet Fosseptik, 1 Adet Ölü Hayvan Çukuru, 1 Adet Yedek Gübre Biriktirme Havuzu ve 1 Adet Gübre Biriktirme Havuzu yer alması planlanmaktadır. Proje Alanın Ülke ve Bölge İçerisindeki Yeri Şekil 2.1. de, Proje Alanı ve Çevresini Gösteren Uydu Fotoğrafları Şekil 2.2. de, Proje Alanı ve Çevresini Gösteren Fotoğraflar Şekil 2.3. de, Proje Sahası ve Çevresini Gösteren 1/25.000 Ölçekli Topografik Harita ve Vaziyet Planı ise ekler bölümünde sunulmuştur (Bkz. Ek 3 ve Ek 4). 1.1.2. Projenin Ömrü Tesisin ekonomik ömrü 30 yıl olarak planlanmıştır. Her yıl periyodik bakım çalışmaları düzenli olarak gerçekleştirilecek olup gerekli revizeler yaptırılacaktır. Ekonomik ömrünü tamamlayan veya teknolojik gelişmelere bağlı olarak veyahut mevzuatlar çerçevesinde revize edilmesi gereken araç ve ekipmanlar yenilenerek veya bakımları yapılarak tesisin uzun yıllar yöreye ve ülkeye hizmet etmesi planlanmaktadır. 1.1.3. Projenin Hizmet Maksatları, Önem ve Gerekliliği Günümüzde tavukçuluk önemli bir endüstri sektörü olmuş ve dev adımlarla ilerlemektedir. Yumurta tavukçuluğu, insan beslenmesinde mükemmel bir gıda olan yumurtanın üretimi açısından çok önemli bir yetiştiricilik faaliyetidir. Çünkü yumurta, anne sütünden sonra insanın ihtiyacı olan tüm besin ögelerini bulunduran tek besin kaynağıdır. 1
İnsanların sağlıklı yaşamalarının yolu, sağlıklı beslenmeden geçmektedir. Beslenme fiziksel olarak doyumun yanısıra, yaşam için gerekli olan besin maddelerinin dengeli tüketilmesini kapsar. Bu çerçevede dünya genelinde nicel açlıktan söz edilmese de hayvansal protein yönünden açlık sorunu vardır. Hayvansal protein ihtiyacının karşılanmasında, hayvansal üretim dalları içinde tavukçuluk önemli bir yer tutmaktadır. Bu olgu, tavuk yetiştiriciliğinin ve tavukçuluk ürünlerinin özelliklerinden kaynaklanmaktadır. Yumurtanın Genel Özellikleri: Yumurta, anne sütünden sonra insanın ihtiyacı olan tüm besin öğelerini bulunduran tek besin kaynağıdır. 0-3 yaş döneminde yumurta ile düzenli beslenen çocukların zeka seviyeleri büyük ölçüde artış göstermiştir. Doğal ambalajı ile hiçbir şekilde hile yapmadan tüketiciye ulaştırılabilen önemli ve güvenilir bir besin kaynağıdır. Yumurta tüm besinler içerisinde en değerli proteini içermektedir. Sindirilebilirliği yüksektir, tamamına yakını vücut tarafından kullanılmakta ve vücut proteinlerine dönüşebilmektedir. A, D, E ve B grubu vitaminleri önemli oranda içeren yumurta, içinde bulunan KOLİN sayesinde beyin fonksiyonlarının yerine getirilmesinde önemli rol oynar. Hayvansal kaynaklı bir besin olmasına rağmen yumurtanın yağ içeriği düşüktür. Yani yumurtada kalp-damar hastalıkları için risk faktörü olan doymuş yağ asitleri ve toplam yağ miktarı azdır. Yapılan araştırmalar kahvaltıda yumurta tüketiminin vücut yağlarının yakılmasında önemli rol oynadığını ortaya koymaktadır. Yumurta sarısı, D vitamini sağlayan birkaç besinden biridir ve güneş ışıklarından da yeterince faydalanıldığı takdirde yumurta özellikle çocuklarda D vitamini eksikliğine bağlı kemik bozukluğu oluşmasını engeller. Ayrıca demir ve çinko gibi sağlığımız açısından önem taşıyan mineralleri de içerir. Demir, kan yapımı için gerekli olup, demirin büyüme, gelişme ve hastalıklardan koruma rolü vardır. Yetersizliği de çocukların öğrenme yeteneğini ve okul başarısını azaltır. 2
Sağlıklı yaşamak için yeterli ve dengeli beslenmeye, yeterli ve dengeli beslenme için yumurtanın öğünlerden eksik edilmemesi gerekir; çünkü: Yumurta, küçük çocuklar için altıncı aydan sonra, değerli bir demir kaynağıdır. Demir yetersiz alındığında anemi (kansızlık) oluşur. Ayrıca demirin büyüme, gelişme ve hastalıklardan korunma da önemli rolü vardır. Günde yenen bir yumurta anne adayları için son derece yararlıdır; anne adayının hem protein ihtiyacını karşılar hem de bebeğin beslenmesi ve uygun ağırlıkta dünyaya merhaba demesini sağlar. Yumurtada bulunan kolin maddesi, özellikle çocukların zihinsel/beyinsel gelişiminde ve öğrenme yeteneklerinin artışında önemli rol oynar. Yaşam boyu başarılı birer birey olmaları için, erkeklerin 550 mg, bayanların 425 mg günlük kolin ihtiyacı vardır. Hamilelik döneminde bu ihtiyaç 7 kat artar. Düzenli tüketilen yumurtanın; kanser, kalp-damar hastalıklarından korunmada ve bunların tedavisinde, sindirim sistemi sağlığında, menapoz semptomlarının hafiflemesinde, osteoporozun önlenmesinde etkili olduğu bilimsel çalışmalarla kanıtlanmıştır. Düzenli şekilde yumurta tüketen genç bayanlarda, ileriki yaşlarda göğüs kanseri görülme riskinin azaldığı saptanmıştır. Yumurta tüketimi felç olma riskini azaltmaktadır. Yumurta göz sağlığını korur; ileriki yaşlarda oluşabilecek görme bozuklukları ve katarakt riskini azaltır. Yüksek besin öğesi içeriğine rağmen düşük kalorilidir. İçerdiği 12 çeşit besin öğesi ile yumurta, sindirimi en kolay, en lezzetli ve en ucuz besin deposudur. Yumurtanın Protein Değeri: Yumurta en kaliteli proteini içeren temel besinlerden biridir. Çünkü yumurtada proteinin insan vücudunda sentezlenemeyen ve kesinlikle besinler ile dışarıdan alınması gerekli olan "elzem amino asitleri" bulunmaktadır. Sindirilebilirliği yüksektir, tamamına yakını vücut tarafından kullanılmakta ve vücut proteinlerine dönüşebilmektedir. Uzmanlar; yeterli ve dengeli beslenmede, hızlı bir büyüme ve gelişme döneminde olan çocukların, protein tüketimlerinin en az yarısının hayvansal kaynaklı olmasını önermektedirler. Bu nedenle çocuk beslenmesinde protein kaynağı olan yumurtaya gereken önem mutlaka verilmelidir. 3
Yumurtanın Vitamin Değeri: Yumurta başlıca A, D, E ve B grubu vitaminleri olmak üzere diğer vitaminleri de önemli oranda içermektedir. Yumurta sarısındaki A vitamini gözün iyi görmesini sağlar, kemik gelişimi ve sağlıklı dişler için de gereklidir. Vücut hücrelerinin gelişmesine yardım eder. Solunum ve sindirim sisteminin sağlıklı olmasını ve enfeksiyonlara karşı korunmasını sağlar. D vitamini, insan vücudunda kalsiyumun kullanılmasına yardımcı olur. Yumurta sarısı, D vitamini sağlayan birkaç besinden biridir ve güneş ışınlarından da yeterince faydalanıldığı takdirde yumurta özellikle çocuklarda D vitamini eksikliğine bağlı kemik bozukluğunun oluşmasını engeller. Yumurta E vitamini yönünden de oldukça zengindir. E vitamini oksidasyonu önleyici etkisinden dolayı, vücudumuzu zararlı maddelere karşı korur. B grubu vitaminleri bazı besin öğelerinin vücutta enerjiye çevrilmesi için gereklidir. Yumurta özellikle B2 vitamini açısından çok zengindir. Bu vitamin deri ve göz sağlığı için de gereklidir. Ayrıca yumurta da bulunan kolin, beyin fonksiyonlarının yerine getirilmesinde önemli rol oynamaktadır. Yumurtanın Mineral Değeri: Yumurta, demir ve çinko gibi sağlığımız için çok önemli olan mineralleri de içermektedir. Demir, kan yapımı için gereklidir. Demir yetersiz alındığında anemi (kansızlık) oluşur. Ayrıca demirin büyüme, gelişme ve hastalıklardan koruma rolü vardır. Yetersizliğinde çocukların öğrenme yeteneği ve okul başarısı azalır. Yumurtada C vitamini bulunmamasına rağmen C vitamini açısından zengin bir besinle tüketilirse yapısındaki demirin emilimini artırmış olursunuz. Yumurtadaki çinko minerali özellikle büyüme-gelişme ve bağışıklık sisteminde rolü olduğu için çok önemlidir. Yumurtanın Yağ İçeriği: Yumurtanın yağ içeriği düşüktür. Büyük bir yumurtada 4,5 gram civarında yağ bulunur. Yumurta Tavukçuluğu Sektörü: Dünyada giderek artan nüfus artışına paralel olarak gıda maddeleri tüketiminin de arttığı bilinen bir gerçektir. Günümüzde giderek artan dünya nüfusuna paralel olarak artış gösteren temel gıda maddelerin karşılanması da önem kazanmaktadır. 4
İnsanlar günlük besin ihtiyaçlarını hayvansal ve bitkisel ürünlerden karşılarlar. Özellikle fakir ülkelerde besinlerin büyük bölümü bitkiseldir. Oysa insanların hayvansal besinlere de ihtiyacı vardır. Tavuklar bu besinleri hızla ve ucuz olarak insanlara vermektedir. Bir tavuk 40-50 gün içerisinde et için kesilebilecek büyüklüğe ulaşır. Yumurta vermeye ise 4,5 ve 5 ayda başlar. Yumurtayı kuluçkaya yatırdığımızda 21 gün sonra civciv olur. Hayvancılığın hiçbir kolu bu kadar hızlı üretim yapamaz. Tavuklardan bu kadar hızlı ürün alınabilmesi onları insanlar için her geçen gün daha kıymetli hale getirmektedir. Çünkü dünya nüfusu her yıl %1,7-2,2 arasında; besin maddesi üretimi ise her yıl ancak %1 oranında artmaktadır. Yani kişi başına düşen besin maddesi miktarı her yıl azalmaktadır. Özellikle hayvansal proteinlerin üretim miktarı dengeli beslenme için gerekenin çok altındadır. Bu eksikler tavuk eti ve yumurtası ile kapatılabilecektir. Tavuk eti ve yumurta bu ihtiyacı karşılamada önemli bir kaynak olup, hem daha ucuza hem de daha hızlı üretilmektedir. Tavuk, yetiştiriciler için de önemli bir üretim dalıdır. Türk çiftçisinin genelde toprakları azdır ve herhangi bir iş için harcayacakları para sınırlıdır. Örneğin, bir süt sığırcılığı tesisi kurmak isteseler ahıra yeterince hayvan koymaya paraları yetmemektedir, bunu borç para ile yaptıklarında ise yatırdıkları parayı çok uzun bir süre sonra geri ödeyebilmektedirler. Oysa tavuk yetiştiriciliğinde kümesi dolduracak kadar civcive ahırı dolduracak kadar inekten daha az para harcanır, üstelik tavuklar en geç 2 ay sonra kesilip satılabilir veya 4-5 ay sonra yumurta vermeye başlayabilir. Ülkemiz tavukçuluk sektörü, hayvancılığımız içerisinde en hızlı gelişen, modern teknolojiyi uygulamada bu konuda ileri ülkeler seviyesinde entegre tesislere sahiptir. 1950 den itibaren gelişmeye başlayan, 1970 li yıllardan sonra ticari mahiyette işletmelere dönüşen tavukçuluk, 1980 den sonra damızlıkçı işletmelerin kurulmaya başlanması, 1987 de Tarım Bakanlığı nca kaynak kullanımını destekleme fonu uygulaması ile bugün, ülke ihtiyacının dışında oldukça büyük bir ihracat kapasitesine de ulaşmış durumdadır. Tavukçuluk ülkemizde ve dünyada hızla gelişen bir hayvancılık koludur. Tavukların hızla büyüyüp et ve yumurta vermeye başlaması, çok büyük üretim alanları içermesi ve insan beslenmesinde çok büyük önemi olan et ve yumurtayı insanlara ucuz yoldan kazandırması tavukçuluğu çok faydalı ve karlı bir hayvancılık kolu yapmaktadır. 5
Tavuk, yemi çok kısa sürede ete ve yumurtaya dönüştürebilmektedir. Tavukçulukta bir kg canlı ağırlığa 1,8 kg yem ile ulaşılırken, sığır eti üretiminde 8 kg yeme, domuz üretiminde ise 4 kg yeme gereksinim vardır. Tavukçulukta canlı ağırlık artışı yönündeki ıslah çalışmalarının yoğun olarak devam etmesi ve çevre koşullarının iyileştirilmesine koşut olarak, türler arasında yemden yararlanma bakımından görülen bu farklılığın tavukçuluk lehine giderek artacağı açıktır. Yirminci yüzyılın başlangıcında vitaminlerin ve amino asitlerin öneminin anlaşılması ile yumurta; biyolojik değerliliği tam, insan sağlığı için, besin maddelerince en zengin ve koruyucu nitelikte gıda maddesi olarak tanımlanmıştır. Fakat yumurtanın sadece koruyucu olmadığı, aynı zamanda insan sağlığı üzerine olumlu etkileri de olduğu bilinmektedir. Ayrıca, yumurta, tabiat tarafından orijinal ambalajı içerisinde sunulan ve bayatlaması dışında hiç bir hile karıştırılamayan tek gıda maddesi özelliğini taşımaktadır. Dışarıdan hiçbir ek besin maddesi katılmaksızın, sadece sıcaklık ve nem düzenlemesiyle, 21 günde bünyesinden eksiksiz bir canlı oluşturması yumurtanın besin değerini açıklamaya yeterlidir. Normal büyüklükte bir yumurta, yaklaşık 6,6 gram protein (% 12.9) içerir. Yumurta proteini insanların gıda maddeleri ile alması gereken amino asitlerin tamamını içerir. Buna karşılık kalori düzeyi çok düşüktür (80-85 kcal.). Yumurta sarısı demir, kalsiyum, bakır, çinko ve A, D ve B vitaminleri bakımından da zengindir. 15-35 yaşlar arasında ergin bir insanın günlük protein ihtiyacı, erkeklerde 72, kadınlarda 53 gram olup, bu miktarın yarısının hayvansal kaynaklı gıdalardan alınması gerekmektedir. Bir yumurta ile yetişkin insanın günlük protein ihtiyacının 1/4 ü karşılanabilmektedir. Yaşa bağlı olarak günlük enerji ve protein gereksinimi Tablo 1.1.3.1. de verilmiştir. Yumurta adı altında yer alan ürünler ile ilgili FAO tarafından toplanan uluslararası üretim istatistikleri tavuk ve diğer kuş yumurtaları için toplanmaktadır. Bu iki ürün ile ilgili toplam üretim miktarlarına ilişkin tablo Tablo 1.1.3.2. de yer almaktadır. Tablo 1.1.3.1. Yaşa Bağlı Olarak Günlük Enerji ve Protein Gereksinimi (Kaynak: Shrimpton) Yaşlar Metabolik enerji (kcal) Protein Erkek Kadın Erkek 3-4 1560 1500 3-4 1560 5-6 1740 1680 5-6 1740 12-14 2640 2150 12-14 2640 15-35 2900 2150 15-35 2900 35-64 2750 2150 35-64 2750 6
Tablo 1.1.3.2. Yaşa Bağlı Olarak Günlük Enerji ve Protein Gereksinimi Sıra Ülkeler 2004 2005 2006 Değişim (%) 2006 Pay (%) 1 Çin 27.612.490 28.644.314 29.855.525 4,2 45,0 2 A.B.D 5.278.300 5.329.600 5.360.000 0,6 8,1 3 Hindistan 2.486.000 2.539.000 2.604.000 2,6 3,9 4 Japonya 2.480.752 2.482.643 2.496.648 0,6 3,8 5 Rusya Fed 2.005.000 2.080.400 2.131.300 2,4 3,2 6 Meksika 1.906.476 2.024.723 2.013.763-0,5 3,0 7 Brezilya 1.682.117 1.749.747 1.749.747 0,0 2,6 8 Endonezya 1.107.320 1.051.540 1.133.840 7,8 1,7 9 Fransa 1.040.226 850.000 850.000 0,0 1,3 10 İspanya 851.946 827.967 850.000 2,7 1,3 11 Ukrayna 683.700 756.300 828.410 9,5 1,2 12 Türkiye 690.972 753.278 753.278 0,0 1,1 13 Almanya 765.891 745.752 745.752 0,0 1,1 14 İtalya 705.000 700.000 700.000 0,0 1,1 15 İran 645.000 685.000 685.000 0,0 1,0 İlk 15 Toplam 49.941.190 51.220.264 52.757.263 3,0 79,5 Diğerleri 11.919.959 10.641.423 13.594.975 27,8 20,5 Toplam 61.861.149 61.861.687 66.352.238 7,3 100,0 2005 2006 dönemi itibariyle dünya yumurta üretimi incelendiğinde, 61.862.000 ton olan 2005 yılı üretiminin %7,3 artarak 2006 yılında 66.352.000 tona ulaştığı görülmektedir. Dünya yumurta üretiminde öne çıkan ilk üç ülkenin dünya üretiminin yarısından fazlasını karşıladığı görülmektedir. Çin dünya üretiminin yaklaşık yarısını (%45) gerçekleştirmektedir. Yumurta üretiminin dağılımı incelendiğinde öne çıkan ürün ise tavuk yumurtaları olmaktadır. Yaklaşık 66.000.000 ton olan 2006 dünya üretim miktarının 61.000.000 tonunu tavuk yumurtası oluşturmaktadır. Tablo 1.1.3.2. de üç yıllık dönemde yumurta üretiminin türlere göre dağılımını ve üretim miktarlarındaki değişimi göstermektedir. Tavuk yumurtası üretiminde de Çin, A.B.D. ve Hindistan ilk 3 sırada yer alırken, ülkemiz 753.000 tonluk üretim ile 12. sırada yer almaktadır. Türkiye Yumurta Üretim ve Ticareti: Yumurta birincisi beslenme açısından ve ikincisi de ekonomik açıdan olmak üzere iki açıdan önemlidir. Günümüzde giderek artan dünya nüfusuna paralel olarak artış gösteren temel gıda maddelerine olan talebin karşılanmasında dengeli beslenme konusu önem arz etmektedir. Dünyada kişi başına yumurta tüketimi 8,63 kg iken, bu miktar Avrupa Birliği nde 12,47 kg civarındadır. Hollanda da bu miktar 36,7 kg a kadar yükseliyor. Ülkemizde yumurta tüketimi 8,63 kg olan dünya ortalamasının biraz daha üzerindedir. Kişi başına yılda 10,9 kg yumurta tüketiyoruz. 7
Türkiye de tavukçuluğun geliştirilmesi için ilk adım 1930 yılında Ankara da Merkez Tavukçuluk Araştırma Enstitüsünün kurulması ile atılmakla birlikte 1952 yılına kadar önemli bir gelişme sağlanamamıştır. 1952 yılında saf kültür ırklarının ithali gerçekleşmiş ve A.B.D. den günlük civcivler olarak gelen New Hampshire, Plymouth Rock ve Leghorn gibi ırklar Tarım Bakanlığı na bağlı kuruluşlara ve halka dağıtılmıştır. Bu uygulama ile tavukçuluk özendirilmiş, ancak bakım koşulları yeterli olmadığı ve bu ırklar üzerinde herhangi bir genetik-ıslah çalışma yapılmayıp kendi hallerine bırakıldıklarından istenilen yüksek verim düzeyine ulaşılamamıştır. Daha sonra 1956 yılında Yem Sanayi T.A.Ş. nin kurulması ile rasyonel besleme koşulları oluşmaya başlamıştır. Özel sektörün konuya ilgi duyması 1963 yılında hibrid ebeveynleri ithali ile başlamıştır. Büyük ebeveyn ana ve baba hatlarının ithaline ise 1980 yılında izin verilmiştir. Genetik materyalin ithalat yolu ile sağlanması ile tavukçulukla ilgili olan sanayi kolları, kümes yapımı, ekipman sanayi, aşı-ilaç üretim dalları da gelişmeye başlamıştır. Diğer yandan tavukçuluğumuzu dışa bağımlılıktan kurtarmak amacıyla, 1968 yılında başlatılan yerli hibrid soylarının geliştirilmesi çalışmalarına ağırlık verilmiştir. Bu çalışmalar sonucunda beyaz ve kahverengi yumurtacı ve etçi ebeveyn hatları geliştirilmiştir. Ancak, üretilen hatların verim düzeyleri yabancı genetik materyal ile karşılaştırıldığında, bazı özellikler bakımından, rekabet güçlerinin zayıf olması nedeni ile hedeflenen amaca ulaşıldığını söylemek zordur. Halen Ankara Tavukçuluk Araştırma Enstitüsü ve Erbeyli İncir Araştırma Enstitüsü nde sırası ile ortalama 1,4 milyon yumurtacı hibrit ve 1,2 milyon etlik civciv üretilip satılmaktadır. Verim düzeyleri yabancı hibritler kadar olmasa da üretim koşulları yabancı kaynaklı hibritler için yeterli olamayan bazı işletmelerde olumlu sonuçlar vermektedirler. Ülkemizde tavuk işletmelerinin dağılışına baktığımızda % 23 ile Afyonkarahisar ilk sırayı alırken, %13 ile Konya, %9 ile Balıkesir, %6 ile Bursa, Manisa ve Kayseri, %4 ile İzmir ve Çorum illeri izlemektedir. Bu çerçevede ülkemizde tüketilen hayvansal protein miktarının artırılarak dengeli beslenmesinin sağlanması, ülke ve bölge için gıda sektörüne katkı sağlanması ile ülkenin ve bölgenin ekonomik ve sosyal gelişimine katkıda bulunması amacıyla İstanbul Yumurtacılık Tavukçuluk Gıda Üretim Sanayi ve Tic. Ltd. Şti. (Ek 1) tarafından Çankırı İli, Eldivan İlçesi, Seydi Köyü, Karaçalılık Mevkii, 111 ada, 30 parsel içerisindeki 8.427,85 m 2 alanda (Ek 2) 175.000 adet yumurta tavuğu kapasiteli kurulması ve işletilmesi planlanmaktadır. Yapılması planlanan proje ile ülke - bölge genelinde sağlıklı ve ekonomik bir şekilde protein açığının kapatılması amaçlamıştır. Tesiste Türk gıda sektörünün ihtiyaç duyduğu kalitede ürün üretim yapılacak, bünyesinde yaratacağı iş istihdamı nedeniyle bölge ekonomisine katkıda bulunacaktır. 8
1.2. Projenin Fiziksel Özelliklerinin, İnşaat ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması 1.2.1. Projenin Fiziksel Özellikleri İstanbul Yumurtacılık Tavukçuluk Gıda Üretim Sanayi ve Tic. Ltd. Şti. (Ek 1) tarafından Çankırı İli, Eldivan İlçesi, Seydi Köyü, Karaçalılık Mevkii, 111 ada, 30 parsel içerisindeki 8.427,85 m 2 alanda (Ek 2) 175.000 adet yumurta tavuğu kapasiteli Yumurta Tavukçuluğu Tesisi kurulması ve işletilmesi planlanmaktadır. Proje kapsamında 2 Adet Tavuk Kümesi, 4 Adet Yem Silosu, 1 Adet Yumurta Deposu, 2 Adet Fosseptik,1 Adet Ölü Hayvan Çukuru, 1 Adet Gübre Biriktirme Havuzu ve 1 Adet Yedek Gübre Biriktirme Havuzu bulunacaktır. Tesis kapsamında bulunacak üniteler ve alan büyüklükleri Tablo 1.2.1.1. de verilmiştir. Tablo 1.2.1.1. Tesis Kapsamında Bulunacak Üniteler ve Alanları Kullanım Türü Adedi Kapladığı Alan (m 2 ) Kapladığı Toplam Alan (m 2 ) 111 Ada 30 Parsel ( Tesis Alanı) Tavuk Kümesi 2 1285 2570 Yedek Gübre Biriktirme Havuzu 1 63 399 Yumurta Deposu 1 300 300 Yem Siloları 4 5 20 Ölü Hayvan Çukuru 1 25 25 Fosseptik 2 9 18 Toplam 3.332 239 Ada 5 Parsel (Gübre Biriktirme Havuzu Alanı) Gübre Biriktirme Havuzu 1 336 336 Proje alanında ÇED sürecinin olumlu sonuçlanmasına müteakip inşaat çalışmalarınına başlanacaktır. Tesisin inşaat aşamasında 10, işletme aşamasında ise 5 personelin çalışması planlanmaktadır. İnşaat aşamasında 120 gün boyunca günde 8 saat çalışma yapılacak olup; işletme aşamasında ise günde 24 saat ve yılda 365 gün (330 gün üretim, 35 gün temizlik ve bakım) çalışma yapılacaktır. 9
Yumurta tavukçuluğunda kümes sistemleri genellikle 3 çeşittir. 1- Kalın Altlık Sistemi (Yer Tavukçuluğu), 2- Izgara Sistemi, 3- Kafes Sistemi. Bugün ülkemizde yetiştirilen tüm ticari yumurta sürülerinin yaklaşık %70-80 i kafeslerde yetiştirilmektedir. Kafes sistemleri diğer sistemlere göre çok avantajlıdır. İster yerde, ister kafeste büyütülmüş olsunlar, piliçler yumurta kafeslerine 16-18. haftalarda nakledilir. Kafes tavukçuluğunda hayvan başına ayrılması gereken alan Tablo 1.2.1.2. de verilmiştir. Tablo 1.2.1.2. Kafes Tavukçuluğunda Hayvan Başına Ayrılması Gereken Alan Kullanım Türü 14. Haftaya Kadar (cm 2 ) 18. Haftaya Kadar (cm 2 ) 18. Haftadan Sonra (cm 2 ) Beyaz Yumurtacı Irklar 232 290 387 Kahverengi Yumurtacı Irklar 277 355 484 İstanbul nde kafes sistemi kullanılacaktır. Kafeste yumurta tavukçuluğunun avantajları şu şekilde özetlenebilir; Birim kümes alanına konan tavuk sayısı diğer kümeslerden 4-5 katı daha fazladır. Altlık sorunu yoktur. Yumurtalar daha temizdir. Fazla dolaşıp enerji kaybetmedikleri için yemden yararlanma biraz daha yüksektir. Yere yumurtlama sorunu yoktur. Gurk olma hali çok azdır. Tavuklar ayak altında dolaşmadıkları için bakımları daha kolaydır. Yumurtalar biraz daha ağırdır. Ölüm oranı genellikle daha düşüktür. İş gücü gereksinimi, otomasyona bağlı olarak % 50-80 daha azdır. Tavukların tek tek kontrolü, kötü ve düşük verimlilerin ayrılması daha kolaydır. Gübrenin alta seçmesi ve tavukların birbirleriyle temasının az olması nedeni ile hastalık kontrolü daha kolaydır. Kannibalizm daha düşük düzeydedir. 10
Bugün yeryüzünde yetiştirilen tüm ticari yumurta sürülerinin % 65-70 i kafeslerde barındırılmaktadır. Kafesler, yumurta tavukları için olduğu kadar civciv ve piliçler içinde kullanılmaktadır. Kafes sistemi kümes tipinde; tavuklar kafesler içinde durur ve serbest gezinmelerine izin verilmez. Bu tip kümesler, yumurta üretimi yapan çiftlikler için idealdir. Kafes sisteminde yem kaybı azdır. Yumurtalar kendiliğinden yumurta kanallarına birikir. Fazla iş gücü gerektirmeyen bir yöntemdir. Tavuklar kafesin içinde bir kaçı bir arada bulunur. Yem ve su önlerinde sürekli olarak hazırdır. Kafes sistemi ticari yumurta üretiminde en iyi kümes tiplerinden biridir. Çok iyi havalandırma sistemi gerektiren bu sistemin yararı metrekareye düşen tavuk sayısının yüksekliği ile (kafes tipine göre 12-27 tavuk/m 2 ) yer ve iş gücünden tasarruf sağlanmasıdır. Ayrıca daha kolay ayıklama ve daha az yem tüketimi, altlık giderinin ortadan kaldırılması, parazitler, hastalıklar, tüy yolma ve kanibalizmin azalması gibi olumlu yönleri de vardır. Bunun yanı sıra ilk yapım giderlerinin yüksekliği, özel yemleme, itinalı bakım gereği kafes yorgunluğu, karaciğer yağlanması ve kırık-çatlak yumurta miktarının artması gibi sakıncaları da vardır. Kafes sistemi kümeslerde; kümesler 2-2.5 mm çapındaki galvanizli tel çubukların 2x5 cm ya da 2x6 cm aralıklarla kaynaklanması ile yapılır. Kafes tabanının meyli % 15,8-17,6 olup, bu meyilde yuvarlanan yumurtalar öndeki yumurta tablalarına toplanır. Kafes blokları arasındaki servis yolunun genişliği kafes tiplerine göre 65-70 cm arasında değişebilir. Kafes blokları kümes içerisinde birden fazla sıra halinde yerleştirilir. Her blokta kafesler tek veya çok katlı olarak yerleştirilebilir. Bu dizişler yatay, dikey veya kademeli olabilir. Yumurtlayan bir tavuğun geçirdiği hayat devreleri gözden geçirilecek olursa 21 günlük embriyonal gelişme evresinden sonra yumurtadan çıkmasıyla başlamaktadır. 0 ila 6 haftalık dönem civciv, 6 ila 18-20 haftalık dönem piliç, 18-20 ile 70-80 haftalık dönem yumurtlama devresi olarak adlandırılır. 18 haftalık yaşa erişen piliç cinsel olgunluğunu tamamlayarak yumurta üretimine geçer ve ergin tavuk adını alır. Yumurtlama devresi yaklaşık 1 yıl sürer daha sonra ya reforme tavuk olarak elden çıkarılır ya da 50 ila 60 haftalık yaşta, yapay tüy dökümüne sokularak ikinci verim yılı için tutulur. 11
Başarılı yumurta tavukçuluğu öncelikle sağlıklı civciv temini ile başlar. Civcivler; güvenilir, Tarım Bakanlığı nca ruhsatlandırılmış ve sertifikalandırılmış damızlık işletmelerinin kuluçkahanelerinden temin edileceklerdir. Civciv kümeslerinin çevresi ve kümes içi ve kümes ekipmanları (yemlik, suluk vs.) temizlenip, dezenfekte edilecek, kümesler en az 1-2 hafta boş bırakılacaktır. 0-1 hafta arasında civciv kümesine alınan civcivler 18. haftadan sonra tavuk kafeslerine alınacak burada ekonomik ömürleri dolana kadar, 70. haftaya kadar yumurta üretmeleri sağlanacaktır. Tesis açısından ekonomik ömürleri dolan yumurta dönemini tamamlayan tavuklar, piyasada bu konuda çalışan alıcılara iç piyasada satılacaktır. Yumurta Üretim Tesislerinde kümesler kapalı sistem ve tam otomasyonlu olacaktır. Tesiste kullanılacak kümesler kafes tipi kümesler olacaktır. Bu tip kümesler, yumurta üretimi yapan çiftlikler için idealdir. Kafes sisteminde yem kaybı azdır. Yumurtalar kendiliğinden yumurta kanallarına birikir. Fazla iş gücü gerektirmeyen bir sistemdir. Tavuklar kafesin içinde bir kaçı bir arada bulunur. Yem ve su önlerinde sürekli olarak hazırdır. Tüm işlemler otomatik olarak yapılacaktır. Yumurtalar kümeslerden otomatik yumurta toplama bantlarıyla toplanarak yumurta tasnif ve viollere yerleştirilmeleri yapılacak, paketleme makinesine alınıp yumurtalar burada sınıflandırılarak viollere yerleştirilecek, ardından soğuk zincirle kapalı kasa kamyonlarla piyasaya sürülecektir. Kafes sisteminde beslenen tavukların dışkılarının toplanarak kümes dışına aktarılmasını sağlamak amacıyla bant sistemi kurulacaktır. Kafesler içerisinde yer alan tavukların günlük yaşamları gereğince açığa çıkan dışkıları, kafeslerin altında ilerleyen bant sistemine düşmekte ve bandın üzerinde kurumaktadır. Sürekli ilerleyen hareketli bant sistemine düşen tavuk dışkıları, bandın hareketi ile kümes dışında yer alan konteynırlara aktarılacaktır. Sızdırmasız konteynırlarda biriken gübreler tesis içerisinde bulunan drenaj sistemi olan ve sızdırmasızlığı sağlanmış temizlenebilir ve yıkanabilir nakliye güzergâhından toprak yola çıkarılarak Eldivan İlçesi, Çiftlik köyü, Banpınarı Mevkii, 239 ada ve 5 parsel içerisinde yapılması planlanan gübre biriktirme havuzuna gönderilecektir. İstanbul nde bulunan Tavuk kümesleri 8 kat, 5 sıra, 63 göz olacaktır. Aşağıda kullanılacak kafeslerin özellikleri açıklanmıştır. 12
A - TAVUK KAFESLERİ (8 Kat, 5 Sıra ve 63 Göz) Tavuk kafesinin her bir ünitesi 2,4 m 2 ye tekabül eden ve 4 gözden oluşan ünitelerden oluşacaktır. Proje kapsamında yapılacak olan Tavuk Kafesleri 8 kat, 5 sıra 63 göz ve 90.072 tavuk kapasiteli olacaktır. Ancak verimli bir üretim için bir kümeste maksimum 87.500 adet tavuk bulundurulacaktır. Kafeslerin; yemlik uzunluğu 60 cm, derinliği 60 cm, ve yüksekliği 59 cm olan gözlerden oluşacaktır. Toplam taban alanı 3.600 cm 2 olmakta ve 9 adet tavuk konulması planlanmaktadır. Her bir ünitesi 2.4 m den oluşacak ve her 60 cm de bir U profil ayaklarla desteklenecektir. Kafeslerde Kullanılacak Malzemelerin Özellikleri: - Kafes yapımında kullanılan tüm tel ve saç malzemeler sıcak daldırma galvaniz malzemeden imal edilmiş olacaktır. - Kafes parçalarının tümü kaynaksız ve boyasız olacaktır. Kafes parçalarının birleştirilmesinde kaynaklı konstrüksiyon kullanılmayacaktır. - Kafeste 60 cm. bir ayak konulucak olup, bu ayakaların altına geniş bantlı pabuçlar yerleştirilicektir. - Yan duvarlar galvanizli telden imal edilmiş olacaktır. - Uygun eğimli alt teller ile yumurtaların kolaylıkla yumurta kanalına ulaşması sağlanacaktır. Kafes Gözleri: Kafes gözleri kapakları yatay olarak çalışan kapaklardır. Alt hasır teller en yüksek kalitede yumurta üretimi ve tavuklar için maksimum konfor sağlar. Yemleme Sistemi: Yumurta tavuğu kafeslerinde en önemli faktörlerden yemin yumurtaya dönüşüm oranı, yem arabalı sistemi ile maksimum düzeye ulaştırılmıştır. Otomatik yem arabalı yemleme sistemi, yemin ayar aparatları ile homojen, güvenli ve hızlı bir şekilde dağılımını sağlayacaktır. Yem arabası, silo ve helozonun özellikleri aşağıda sıralanmıştır 13
Yem Arabası; - Kafesin üstündeki raylarda hareket eden rulmanlı tekerlekleri olan köprüler mevcuttur. - Yemlik içerisindeki yem miktarı ayarlanabilir şekilde ve her göze eşit miktarda dağıtılır. - Yem miktarı seviyesi tüm yemlik hattı boyunca eşittir. Silo ve Helezon; - Her bir bina için 2 adet 16 tonluk silo yapılacaktır. - Silo konik tabana ve 6 adet ayağa sahip olup, galvaniz ile uzun ömürlü kılınacaktır. Silodaki yemler yemleme sistemine otomatik olarak 0,125 lik helezon kullanılarak aktarılacaktır. Sulama Sistemi: Merkezde bulunan nipel sulama hattı ve her gözde iki çelik nipel ile her tavuğun suya kolayca ulaşmasına imkân verilir. V damlalık kanalı ile gübrenin kuru kalması sağlanmış olur. Sulama sisteminin özellikleri aşağıda sıralanmıştır. - Her sırada ve her katta 1 adet tek çıkışlı rezervuar (herbiri 8 lt kapasiteli) ve rezervuarlardan nipel hatlarına kadar olan bağlantı boruları bulunacaktır. - Bütün nipel hatlarının altında 45 mm derinlikteki PVC damlalık kanalı kullanılacak ve sıçrayan damlaların gübre bandına inmesi engellenecektir. - Her katta sulama merkezdeki 22 x 22mm hat ile yapılır ve su hatları üzerindeki 2 adet nipel ile sırt sırta bakan iki gözdeki tavuklar için daha fazla kombinasyon ile daha rahat sulama imkanı sağlanır. Su hattında şeffaf su seviye göstergesi boruları bulunacaktır. Otomatik Yumurta Toplama Sistemi: - Her kata aşağı yukarı hareket ederek ulaşan lift sistemi bulunacaktır. - Otomatik yumurta toplama ünitesi, galvaniz sac ve malzemeden imal edilecektir. - Bez bant motoru 0,75 HP, asansör motoru 0,75 HP gücündedir. 14
- İthal bez yumurta bantları ile yumurtalar nakledilmektedir. İthal bez bantları antistatiktir ve toz tutmaz. Bez bantlar ve alt tel, yumurtaların çarpışmasını engelleyecek şekilde tasarlanmıştır. - Asansörlü konveyör sisteminin aşağı yukarı hareketi sayesinde her kattaki yumurtalar, yumurta bantlarından yumurta taşıma konveyörüne geçirilir. Bu sayede en az düzeyde enerji tüketimi ile yumurtalar toplanacaktır. - Sistemde 90 derece + 90 derece viraj dönmek mümkün olduğundan, herhangi bir aktarmaya ihtiyaç duymadan yumurtaların kırılmaları engellenmektedir. - Her sıra sonunda yumurta bantlarını temiz tutmak amacıyla konulmuş özel fırçalar bulunacaktır. Gübre Sevk Sistemi: - Gübre, her kafes sırası ve katının altında bulunan, kafes boyunca uzanan ve gübrenin kusursuz olarak temizlenmesine olanak tanıyan, 1mm kalınlığında Polipropilen gübre bantları ile 1 HP gübre bandı redüktörlü hareket motorları sayesinde temizlenecektir. - Her katta bulunan merdane ve sıyırıcılar ile kümes sonundaki gübre boşaltma konveyörüne atılan gübre, buradan kümes dışına çıkarılacaktır. - Gübre bantlarının kümesin arka tarafına denk gelen kısmına, gübrenin dışarıya sıçrayıp kümesi kirletmemesi ve düzgün bir şekilde gübre konveyörüne aktarılması için koruyucu bir kapak konulacaktır. - Gübre Nakil Konveyörü Yatay: Galvanizli konstrüksiyon üzerinde hareketli merdaneler ile çalışan kord bezli 6 mm kalınlığında kauçuk bant ve ön arka merdaneler ile 1.5 HP redüktörlü motoru bulunacaktır. - Gübre Nakil Konveyörü Dikey: Galvanizli konstrüksiyon üzerinde hareketli merdaneler ile çalışan kord bezli 6 mm kalınlığında kauçuk bant ve ön arka merdaneler ile 1.5 HP redüktörlü motoru bulunacaktır. Elektrik Panoları: - Yemleme sisteminin elektrik panosu: Yemleme sisteminin elektrik tesisatı ve kumanda panosu, başta ve sonda stop switchlerini, kumanda kablolarını ve zaman saatini içerir. - Gübre temizleme sisteminin elektrik panosu: Su sızdırmaz tip kendinden motor koruma sistemine sahip şalterler ve gübre nakil yatay ve dikey konveyörlerinin iki adet redüktörülü motorunun koruma devrelerini ve sigortalarını ihtiva eder. - Otomatik yumurta toplama sisteminin elektrik tesisatı ve kumanda panosu: Otomatik yumurta yumurta toplama sisteminin motorlarının koruma devrelerini, lift in aşağı ve yukarı hareketinin durmasını sağlayan stop switchleri, kumanda kablolarını ve kumanda panosunu içerir. 15
Yem Stoklama ve Dağıtım Sistemi: - Yem Silosu: Galvanizli çelik malzemeden mamul konik tabana ve 6 adet ayağa sahip olacaktır. Özel tasarlanmış ondüleli yan duvar sacları ve dikey bağlantı babaları ile mevcut konstrüksiyona ekstra bir mukavemet kazandırmaktadır. - Yem Silosundan Yem Nakil Arabalarına Kadar Yem Helezonu: 125 mm P.P. borudan, içinde 100 mm çelik spiral helezon ile arka ve ön başlıkları 2 HP elektrik motoru bulunacaktır. Havalandırma Sistemi: Havalandırma; Kümes içerisindeki CO2, amonyak, kötü kokulu gazların, nemin ve tozun ortam dışına çıkarılmasıdır. Yetiştirilmekte olan tavuklar hangi yaşta olursa olsun havalandırma özel yer işgal eder. Kümeslerin bulunduğu bölgenin iklim şartları ve rüzgâr durumları dikkate alınarak havalandırma yapılır. Havalandırma sayesinde kümeslerde amonyak kokusu birikimi önlenmiş olur. Bu işlem ya tabii havalandırma bacaları ile veya pencerelerden istifade edilerek veya vantilatörler kullanılarak yapılır. Kümeslerde homojen havalandırma, soğutma ve nem kontrolü sağlar. Kümes içindeki ısıyı kontrol ederken, aynı zamanda hayvanların minimum ve maksimum hava ihtiyacını karşılar. Tam otomatik havalandırma sisteminin en büyük özelliği kümes içi tüm hava hareketlerinin kontrolünün PLC (Bilgisayarlı Sisem) tarafından gerçekleştirilmesidir. PLC sistemi; kümesin sağ ön, sağ arka, sol ön, sol arka ve ortasının ayrı ayrı sıcaklıklarını gösterir. Tavuk kafeslerinde toplam 24 adet 140 x 140 lık, 1,5 Hp lik fan ve soğutma petekleri kullanılacaktır. Tavuk Kafesi Şekil 1.2.1.1. de, Ön ve Arka Duvar Fan Yerleşimi ise Şekil 1.2.1.2. de verilmiştir. 16
Şekil 1.2.1.1. Tavuk Kafesi (8 kat 5 sıra 63 Göz) 17
Şekil 1.2.1.2. Ön ve Arka Duvar Fan Yerleşimi 18
Kümeslerin ve Yumurtalıkların inşasında beton prefabrik yapı tercih edilecek olup, Beton prefabrik yapıların avantajları aşağıda sıralanmıştır; - Önceden fabrika ortamında üretilen sistemde insan hatası minimize edilmiştir. Tekniğine uygun olarak montajı yapılırsa yapı doğru ve güvenlidir. - Çok kötü zemin koşullarında bile uygulanabilir hafif ve sağlam bir sistemdir. - Hızlı ve kolay montaj sayesinde yapım süresi kısalır. 10 gün ile 45 gün gibi kısa sürede bitirilebilir. - Hava ve iklim koşullarına bağlı kalmadan, yaz kış sürekli inşa edilebilir. - Fabrika üretimi aşamasında tesisat delikleri açılabildiği için delme ve kırma yoktur. - Sistem elemanları diğer yapı tekniklerinde olduğu gibi çalışan ve şekil değiştiren malzemelerden oluşmadığı için doğru şekilde yalıtıldığında yapısal değişiklik göstermez. Böcek ve benzeri haşere oluşumuna yol açmaz. - Yapı ömrü uzundur. - Diğer yapı çeşitlerine kıyasla daha ekonomiktir. Kısa süre teslime hazır hale gelmesi de yatırımın fizbillitesi açısında değerlidir. B- YEM SİLOSU Her bir tavuk kümesi için 2 adet 16 tonluk silo olmak üzere toplamda 4 adet yem silosu yapılacaktır. Silolar bombeli galvaniz saç metalden imal edilecektir. Silo ayakları kıvrımlı olup, galvaniz ile uzun ömürlü kılınacaktır. Silodaki yemler yemleme sistemine otomatik olarak helezon kullanılarak aktarılacaktır. C YUMURTA DEPOSU Proje kapsamında 1 adet yumurta depolama ve paketleme ünitesi kullanılmaktadır. Yumurtalar kümeslerden otomatik yumurta toplama bantlarıyla toplanarak yumurta tasnif ve viollere yerleştirilmeleri yapılmakta, paketleme makinesine alınıp yumurtalar burada şiringlenmekte, ardından soğuk zincirle kapalı kasa kamyonlarla başta Çankırı olmak üzere çeşitli illerde piyasaya sürülmektedir. Ç - ÖLÜ ÇUKURU Hastalıktan ölen tavuk veya civcivlerin üzeri kireç ve toprak ile kapatılacaktır. 19
D - FOSSEPTİK 19.03.1971 tarih ve 13783 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiş "Lağım Mecrası İnşası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik" hükümlerine göre 3m x 3m x 6m: 54 m 3 yapılacak sızdırmasız fosseptik tankta depolanacaktır. Tesiste 2 adet fosseptik kullanılacaktır. E -GÜBRE BİRİKTİRME HAVUZU Gübre biriktirme havuzu Eldivan ilçesi, Çiftlik Köyü, Ban Pınarı Mevkii 239 Ada 5 Parsel içerisinde yeralacaktır. Gübre biriktirme havuzu 8 bölümden oluşacak olup, her bölüm 1 haftalık gübreyi depolayabilecek kapasitede ebatlandırılmıştır. Tesiste oluşacak gübre miktarı Bölüm 1.3.2 de 17,5 ton gübre/gün olarak hesaplanmıştır. Tesiste oluşacak haftalık gübre miktarı; 17,5 ton-gübre/gün x 7 gün = 122,5 ton-gübre/hafta dır. Kümes hayvanı gübresi yoğunluğu 975 kg/m 3 kabul edildiğinde; Oluşacak Haftalık Toplam Gübre Hacmi 122,5 ton/hafta x 1000 kg/ton / 975 kg/m 3 = 125,6 m 3 /hafta olacaktır. Gübre biriktirme havuzunun her bir bölümü, bu hesap göz önünde bulundurulduğunda 125,6 m 3 gübre alacak kapasitede olmak üzere tasarlanmıştır. Tasarlanan gübre havuzu 28 m boyunda, 12 m eninde ve 3 m derinliğinde olacaktır. Herbir bölme ise 6 m boyunda, 7 m eninde ve 3 m derinliğinde olacaktır. Eldivan İlçesi, Seydi Köyü, Karaçalılık Mevkii, 111 ada, 30 parsel (Yumurta Tavukçuluğu Tesisi kurulması planlanan alan) ile Eldivan ilçesi, Çiftlik Köyü, Ban Pınarı Mevkii 239 Ada 5 Parsel (Gübre biriktirme havuzu yapılması planlanan alan) arasında mevcut durumda ulaşım yolu olmaması ve kış aylarında ulaşımın zor olacağı gibi faktörler düşünülerek proje alanı içerisine alternatif bir gübre biriktirme havuzu kurulması planlanmıştır. Ancak bu alternatif havuzda sürekli gübre depolanmayacak olup, sadece en kötü hal senaryosu olan Eldivan ilçesi, Çiftlik Köyü, Ban Pınarı Mevkii 239 Ada 5 Parsele ulaşılamaması durumunda kullanılıcaktır. Proje alanı içerisinde planlanan Alternatif Gübre Biriktirme Havuzu 9 m boyunda, 7 m eninde, 3 m derinliğinde ve 189 m 3 gübre alacak kapasitede tasarlanmıştır. 20
1.2.2. Projenin İnşaat ve İşletme Safhalarında Kullanılacak Arazi Miktarı ve Arazinin Tanımlanması İstanbul Yumurtacılık Tavukçuluk Gıda Üretim Sanayi ve Tic. Ltd. Şti. (Ek 1) tarafından Çankırı İli, Eldivan İlçesi, Seydi Köyü, Karaçalılık Mevkii, 111 ada, 30 parsel içerisindeki 8.427,85 m 2 alanda (Ek 2) 175.000 adet yumurta tavuğu kapasiteli Yumurta Tavukçuluğu Tesisi kurulması ve işletilmesi planlanmaktadır. Proje alanı ve çevresini gösteren 1/25 000 Ölçekli Topoğrafik Harita Ek 3 de verilmiştir. Proje kapsamında; 2 Adet Tavuk Kümesi, 4 Adet Yem Silosu, 1 Adet Yumurta Deposu, 2 Adet Fosseptik, 1 Adet Ölü Hayvan Çukuru, 1 Adet Gübre Biriktirme Havuzu ve 1 Adet Yedek Gübre Biriktirme Havuzu yer alması planlanmaktadır. Proje alanındaki üniteleri gösteren Vaziyet Planı Ek 4 de verilmiştir. İstanbul, Çankırı il merkezinin yaklaşık 9,5 km kuzey doğusunda Eldivan İlçesi nin ise 4,52 km güney doğusunda yer almaktadır. Proje kapsamında yapılması planlanan gübre biriktirme havuzunun yer alacağı Eldivan ilçesi, Çiftlik Köyü, Ban Pınarı Mevkii 239 Ada 5 Parsel ise Çankırı İl merkezinin yaklaşık 9,1 km kuzey doğusunda, Eldivan İlçesi nin ise 6,17 km güney doğusunda yer almaktadır. Tesisin ve Gübre Biriktirme Havuzunun yakın çevresinde bulunan yerleşim birimleri ve bu yerleşim birimi merkezlerinin ünitelere yaklaşık mesafeleri Tablo 1.2.2.1. de verilmiştir. Tablo 1.2.2.1. Tesis Yakın Çevresindeki Yerleşim Birimleri Yerleşim Birimi Tesise Mesafesi Tesise Göre Konumu Gübre Biriktirme Havuzu Mesafesi Gübre Biriktirme Havuzuna Göre Konumu Seydiköy Köyü 1.220 m Kuzey Batısında 1.930 m Güney Batısında Çiftlikköy Köyü 1.400 m Kuzey Doğusunda 610 m Güney Doğusunda Sarıtarla Köyü 3.320 m Kuzey Doğusunda 2.120 m Kuzey Doğusunda Yukarıyanlar Köyü 2.880 m Güney Doğusunda 3.460 m Güney Doğusunda Çukuröz Köyü 4.890 m Kuzey Batısında 3.990 m Kuzey Batısında Akçalı Köyü 4.230 m Kuzey Batısında 2.720 m Kuzey Batısında Faaliyet alanı ve çevresel etki alanı içersinde peyzaj değeri yüksek yerler, benzersiz özellikteki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar bulunmamaktadır. Faaliyet alanı turizm, rekreasyon ve ulaşım amaçlı kullanıma engel olmayacak konumda bulunmaktadır. 21
1.3. Önerilen Projeden Kaynaklanabilecek Önemli Çevresel Etkilerin Genel Olarak Açıklanması (Su, Hava, Toprak Kirliliği, Gürültü, Titreşim, Işık, Isı, Radyasyon ve Benzeri) Proje kapsamında yapılması planlanan faaliyetten inşaat ve işletme aşamalarında; Sıvı Atıklar, Katı Atıklar, Emisyon, Gürültü ve Titreşim, gibi etkiler beklenmekte olup, bunlar daha çok çalışan personelden, iş makinelerinden ve işletme sırasında alan üzerinde yer alacak ekipmanlardan kaynaklanacaktır.tesiste işletme aşamasında olusacak emisyon değerlendirmeleri Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği, izin işlemlerinin ise 29.04.2009 tarih ve 27214 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik hükümleri çerçevesinde alınması gerekmektedir.yumurta Tavukçuluğu Tesisi nin çevre mevzuatı kapsamında incelenmesi aşağıda Tablo 1.3.1. de sunulmuştur. Tablo 1.3.1. Tesisin İlgili Çevre Mevzuatı Kapsamındaki Yeri YÖNETMELİK ADI Ç.K.A.G.İ.L.H.Y ne Göre Durumu GİRDİĞİ GRUP Ek-2, 7.30.3 GRUP AÇIKLAMASI Büyükbaş, küçükbaş hayvanların veya kümes hayvanlarının yetiştirildiği kapasiteleri aşağıda belirtilen, ahırlar (hayvan barınakları) veya tavuk çiftlikleri (kümesler).* 20.000 adet ve daha fazla piliç, tavuk, hindi vb. kümes hayvanları kapasiteli tesisler S.K.H.K.K.Y. ne Göre Durumu (Ç.K.A.G.İ.L.H.Y) Ek-2, 7.30.3 20.000 adet veya daha fazla tavuk, hindi vb. kümes hayvanları kapasiteli tesisler Ç.G.D.Y.Y. ne Göre Durumu (Ç.K.A.G.İ.L.H.Y) Ek-2, 7.30.3 S.K.K.Y. Tablo 5.15 20.000 adet veya daha fazla tavuk, hindi vb. kümes hayvanları kapasiteli tesisler (2) EK-1 ve EK-2 listesinde yer alan (*) işaretli faaliyet ve tesisler, çevre izninin gürültü kontrol ile ilgili hükümlerinden muaftır. Gıda Sanayi ( Büyükbaş, Küçükbaş Hayvan Besiciliği ve Tavukhaneler) Çevre Denetimi Yönetmeliğine Göre Durumu (Ç.K.A.G.İ.L.H.Y) Ek-2, 7.30.3 20.000 adet veya daha fazla tavuk, hindi vb. kümes hayvanları kapasiteli tesisler 22