Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 27, Haziran 2016, s. 274-283 Tülay EKİCİ 1 KONUŞMA EĞİTİMİNİN MÜZİK ÖĞRETMENİ ADAYLARININ ŞARKI SÖYLEME BECERİLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ 2 Özet Bir insanın nitelikli ve saygın olmasında belirleyici olan sözel iletişim becerisi, özellikle eğitim alanında örnek insan olma sorumluluğunu taşıyan bir öğretmen için oldukça önemlidir. Nitelikli bir konuşma, doğal bir yetenek olduğu kadar, eğitimle de şekillenerek ortaya çıkmaktadır. Müzik eğitimi kapsamında yer alan ses eğitiminin genel amacı, konuşma ve şarkı söylemede, öğrencilerin seslerini en iyi şekilde kullanmalarını sağlamaktır. Konuşma, şarkı söylemenin temeli olarak düşünüldüğünde, şarkı söylemenin temel prensiplerinin çoğu, rahat bir ses düzeyinde yapılan konuşma sırasında öğrenilebilir. Bu doğrultuda bu çalışmanın amacı, konuşma eğitiminin müzik öğretmeni adaylarının şarkı söyleme becerileri üzerindeki etkisini araştırmaktır. Araştırma, 2009-2010 öğretim yılı güz döneminde, Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Müzik Eğitimi Anabilim Dalı nda 1. sınıfta öğrenim gören 10 öğrenci ile yürütülmüştür. Öntestsontest kontrol gruplu modelin kullanıldığı araştırmada, öğrencilerin öğretim yılı başındaki şarkı söyleme performansları ile dönem sonundaki performansları, biri araştırmacı olmak üzere, 2 ses eğitmeni tarafından değerlendirilmiştir. Araştırmada, deney öncesi ve deney sonrası değerlendirme sonuçları arasında deney grubunun lehine anlamlı düzeyde gelişme olduğu saptanmıştır. Anahtar Kelimeler: Konuşma eğitimi, müzik öğretmeni, şarkı söyleme becerisi THE EFFECT OF SPEECH EDUCATION ON MUSIC TEACHER CANDIDATES SINGING SKILLS Abstract Verbal communication ability determining a person being qualified and respected, especially in the field of education due to carry responsibility being human pattern 1 Öğr. Gör. Dr., Dokuz Eylül Üniversitesi, Buca Eğitim Fakültesi, Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü, Müzik Eğitimi Anabilim Dalı, tulay.ekici@deu.edu.tr 2 26-28 Nisan 2012 tarihleri arasında Antalya da düzenlenen 3 RD International Conference on New Trends in Education and Their Implications -ICONTE 2012 de sunulan bildiri.
275 Konuşma Eğitiminin Müzik Öğretmeni Adaylarının Şarkı Söyleme Becerileri Üzerindeki Etkisi is quite important for a teacher. A qualified speech a natural talent as well as being shaped with education emerges. The general purpose of voice training part of music education is to ensure the best voice usage of the students in the speaking and singing. If speech is considered the basic of singing, most of the basic principles of singing can be learned in the convenient sound level during the speech. In this context, the purpose of this study is to investigate the effects of speech education on music teacher candidates singing skills. This study is conducted in the fall semester of 2009-2010 academic year on ten prospective teachers attending in Music Education Department at Buca Faculty of Education at Dokuz Eylul University. Student's singing performance both at the beginning of the academic year and at the end of the period were evaluated by the two voice instructor one of whom is researcher in the study in which pre-test post-test control group model is used. In the study, it was determined significantly progress in favor of experimental group between the results of evaluation pre-test post-test. Key words: Speech education, music teacher, singing skill GİRİŞ Bilim, teknoloji ve sanat alanlarında nitelikli bireylerin yetiştirilmesi, nitelikli bir toplumun oluşmasında ve gelişmesinde temel hedeflerden biridir. Bir insanın nitelikli ve saygın olmasında belirleyici unsurlardan biri olan sözel iletişim becerisi, özellikle eğitim alanında örnek insan olma sorumluluğunu taşıması nedeniyle bir öğretmen için oldukça önemlidir. Genel olarak öğretmenlik mesleği konuşma ile doğrudan ilişkilidir ve sesin uzun süre kullanılmasını gerektirmektedir. Müzik öğretmenleri ise, hem konuşma hem de şarkı söyleme ve öğretme yoluyla seslerini daha çok kullanmak durumundadırlar. Bu nedenle, müzik öğretmeni adaylarının seslerini en iyi şekilde kullanabilmeleri için nitelikli bir eğitim almaları daha çok önem kazanmaktadır. Nitelikli bir konuşma, doğuştan gelen bir yetenek olduğu kadar, eğitimle de şekillenerek ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle konuşma eğitimi, eğitimin her derecesinde, özellikle öğretmen yetiştiren kurumlarda kuramsal ve uygulamalı olarak yer almalıdır. Müzik öğretmeni yetiştirme kapsamında yer alan Bireysel Ses Eğitimi dersinde, öğretmen adaylarının en temel ve doğal iletişim ve müzikal ifade aracı olan seslerinin doğal hali korunarak, konuşma ve şarkı söyleme becerilerinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Uçan a (1997:131) göre, insanda doğum sonrası müziksel oluşum ve gelişim, kendi sesini kullanmasıyla başlamakta, kendi sesini kullandıkça ve ona düzenli bir biçim vermeyi öğrendikçe gelişmektedir. İnsan sesi, insanın kendi bedenine ait olan ve sözel iletişim olanağı sağlayan tek müzikal araç olduğu için büyük bir öneme ve güce sahiptir. Diğer çalgıların tersine, bir insan sesini müzik yapmanın, şarkı söylemenin dışında, konuşmak için de kullanmak zorundadır. Solunum, fonasyon ve rezonans süreçleri, insan sesi ile diğer çalgılar için aynıdır. Ancak, insan sesini diğer çalgılardan ayıran ve benzersiz yapan özellik, artikülasyon süreci olarak bilinen sözlerin biçimlendirilmesidir. McKinney e (1982: 143) göre artikülasyon, konuşma organlarının hareketleri ve kasların ayarlanması yoluyla, konuşma seslerinin oluşması için şekillendirilen vibratör ve rezonatörlerin de katılımı ile gerçekleşen bir süreçtir. En önemli artikülatörler, hareketli ve doğrudan kontrol altında olanlardır (dil, dudaklar ve alt çene). Diğerleri daha sınırlıdır, bilinçli bir kontrol altında değillerdir ve dolaylı olarak eğitilmeleri gerekir (yumuşak damak, glottis, epiglottis ve gırtlak).
Tülay Ekici 276 Finlan ve Manser a (1950) göre, artikülasyon süreci, konuşma ve şarkı söyleme yoluyla insan sesine sözel iletişim olanağı sağladığından, açık ve anlaşılabilir bir dil için, harfler, sözcükler, sözcük grupları ve cümleler açık ve anlaşılabilir konuşma sesleri olarak biçimlendirilmelidir. Bu durum, doğrudan konuşma ile ilgili olsa da, şarkı söyleme için de geçerlidir. Bu nedenle, konuşma ve şarkı söylemede, artikülatörlerin (konuşma organları) rahat ve harekete hazır olması, vokal ve konsonları etkili bir şekilde biçimlendirmek için bir dereceye kadar abartılı kullanılması çok önemlidir. Diğer yandan, artikülasyon, işitsel, görsel ve kinestetik olmalıdır. Diğer bir deyişle, öğrenci konuşma seslerinin doğru ve yanlış üretilmesi arasındaki farkı işitebilmeli, görebilmeli ve hissedebilmelidir. Kısaca, artikülasyon süreci, konuşmacı ya da şarkıcının ikinci doğası olmalıdır. Bu duruma, konuşma ve şarkı söylemede doğrudan dikkatin verilmesi etkili iletişim için gereklidir. Bu öneminden dolayı, günlük konuşmasında öğrencinin artikülasyonu üzerinde odaklanmak, şarkı söylemesini de olumlu yönde etkileyecektir (Price, 2006: 18-20). Bir şarkıda doğru bir telaffuzun sağlanması için, sesler yeterince doğal konuşmaya yakın çıkarılmalı, her hecenin açık ve işitilebilir olmasına özen gösterilmelidir. Bu durum, legato kaygısından uzak olmayı, zihinsel ve bedensel rahatlığı ve solunumun kontrollü kullanılmasını gerektirmektedir. Bu nedenle, konuşma sanatında önemli olan artikülasyon, şarkı söyleme sanatında da özellikle üzerinde durulması gereken bir konudur (Vennard, 1967:184). Şarkı söylemede önemli olan, sözlerin açık ve anlaşılır şekilde dinleyicilere ulaşmasını sağlamaktır. Bunun başarılması, diksiyonun mükemmelliği yanında, performans becerilerini de dengeleyecektir. Bu nedenle, iyi bir şarkıcı, sesini hem bir müzikal ifade aracı, hem de bir iletişim aracı olarak kullanabilmelidir. Sesin, müzikal ifade aracı olarak kullanılması, ses güzelliğinin sürdürülmesi için gereken ideal kondüsyonun nasıl korunacağının bilinmesini gerektirir. Sesin iletişim aracı olarak kullanılması ise, düzensiz sembolik seslerin sürekli olarak kontrolünü gerektirir. Çünkü bir şarkıcı, aynı anda her ikisini de yapmalıdır. Bu nedenle, şarkı sanatı temel olarak çelişkili ve mantığa aykırı görünmektedir. Yalnızca şarkıcının gırtlağından güzel sesler çıktığında gelişip güzelleşebilir, ancak bu güzel seslere, seslerin ardındaki anlamın ifadesi de eşlik etmelidir. Yüksek düzeyde bir anlatım gücü için, şarkı söylemede iki ana unsur bulunur. Bunlar; sesin müzikal unsuru olan temiz, parlak ve sürekli vokaller (sesli harfler), konuşmanın etkili ve anlamlı iletilmesi için gerekli olan konsonlar (sessiz harfler). Ancak, anlamın ifade edilmesinde kullanılan konsonlar, sık sık seslerin güzelliğini engelleyen ciddi bir sorundur. Bu nedenle, konsonların söylenişi kısa ve hızlı, bunun yanında dilin, dudakların ya da her ikisinin birlikte hareketleri canlı ve enerjik olmalı, çene gerekmedikçe kesinlikle hareket ettirilmemelidir (Emmons, 2001). McKinney e (1982:167) göre, konuşma ve şarkı söylemede temel mekanizma, özellikle fiziksel süreçler, solunum organları, gırtlak, rezonatörler ve artikülatörler aynı olmakla birlikte, açık farklar vardır ve sesler birbirine benzemez. Genel kural olarak konuşma, şarkı söylemeye göre daha hızlı oluşur. Şarkıda, ünlü sesler daha çok uzatılır, ünsüzler de konuşmadakine göre daha uzundur. Konuşma, sınırlı bir ses alanında ve hızlı olduğundan, rezonatör ve artikülatörlerin sürekli olarak yeniden ayarlanması nedeniyle, sürekli bir değişim durumuna sahiptir. Ayrıca, bir konuşmacı, bir şarkıcı için gerekli olan solunum kapasitesine gereksinim duymaz. Diğer bir yaklaşıma göre, konuşma için hiçbir ton yüksekliği, ölçü ve ritm önceden belirtilmemiştir. Akıcı bir konuşma, belirli bir konuşma ezgisine sahiptir ve bu ezgiyi, her dilin
277 Konuşma Eğitiminin Müzik Öğretmeni Adaylarının Şarkı Söyleme Becerileri Üzerindeki Etkisi aksanı ile kendine özgü müziği oluşturur. Konuşma ve şarkı sesinde ritm, ezgi, dinamik özellikler temelde olmasa da, nitelik ve nicelik açısından ayrılık gösterir. Konuşma tonunu bulmak için, kişinin verebileceği en kalın tondan 5 li yukarısı hesaplanmaktadır. Bununla birlikte, ruhsal değişimler ve heyecan anları, konuşma tonunda farklılıklar yapabilmektedir (Cevanşir ve Gürel, 1982:46). Konuşma ve şarkı söylemede temel mekanizma, özellikle fiziksel süreçler aynı olduğu için, şarkı söyleme bir anlamda genişletilmiş ve geliştirilmiş konuşma olarak adlandırılmaktadır. Buna göre, konuşma, şarkı söylemenin temeli olarak düşünüldüğünde, şarkı söylemenin temel prensiplerinin çoğu, özellikle postür, solunum ve artikülasyonla ilgili olanlar, rahat bir ses düzeyinde yapılan konuşma sırasında öğrenilebilir. Diğer yandan, şarkı söyleme isteği ve zevki, zengin, güçlü ve güzel konuşma seslerini geliştirmede ve sürdürmede büyük bir yardımcıdır. Ayrıca, konuşma ve şarkı söyleme arasında açık farklar olmasına rağmen, her ikisinde de yetenekli olan kişiler, birinden diğerine rahatlıkla ve kolayca geçebilirler. (McKinney, 1982: 167). Sabar a (2008: 90) göre, şarkı söylerken sözcükler kullanıldığı için, bir anlamda konuşulmaktadır. Müzikal ifade doğrultusunda şarkının yorumlanması, tempoya bağlı olarak sesin süreli olarak tutulması, tutulan seslerin konuşma sesinin sınırlarını aşarak daha tiz veya pes ses alanlarını kapsaması gibi durumlar nedeniyle şarkı söyleme belli bir teknikle gerçekleşebilmektedir. Yani şarkı söyleme daha karmaşık, zor bir süreçtir ve üst düzey teknik gerektirir. Genelde ses eğitimi almamış biri, çok dar bir sınır içinde konuşup bir ya da en çok bir buçuk oktav içinde şarkı söyleyebilirken, eğitimli bir şarkıcıda bu sınır iki buçuk-üç oktava kadar çıkar. Bu sınırlarda kullanılan ses, kalitesini kaybetmeden legato cümleler, ajiliteler, süslemeler, iniş-çıkışlar gibi çeşitli müzikal ifadeleri gerçekleştirir. Bu bağlamda, konuşmaya göre şarkı sesinin sıkıntıları çok daha fazla olduğu için, şarkı söylemede sanatsal açıdan düzeyli çalışma önemlidir. Araştırma sonuçlarının çoğu, konuşma ve şarkı sesi arasında önemli bir ilişki olduğunu göstermektedir. Her ne kadar iki ses ayrı olarak görülse de, her birinin fonksiyonel süreçleri birbiriyle bağıntılıdır. Fillebrown (1911) konuşma ve şarkı sesiyle ilgili iki temel prensip olduğunu savunmaktadır: Konuşma ve şarkı sesi aynıdır, aynı organlar tarafından aynı şekilde üretilir ve aynı eğitimle geliştirilir. Şarkıcı için solunum, yalnızca günlük doğru alışkanlığın genişletilmesidir. Fillebrown a (1911) göre, insan, ender durumlar dışında, kendisine bahşedilen mükemmel bir ses organı ile yaratılmıştır. Anormal durumlar, genellikle yetişkin sesinde bulunur ve yalnızca yanlış kullanım sonucudur. Diğer bir deyişle, insan sesindeki sorunlar doğuştan değildir, sonradan kazanılır ve giderilebilir. İnsanda ses sorunları, genellikle konuşma ve şarkı sesi aynı şekilde eğitilmediğinde ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, ses eğitmenlerinin amacı, yalnızca öğrencilerinin şarkı söyleme becerilerini geliştirmek olmamalıdır. Amaç, öğrencilerine gelecek için gereken eğitimi vermek, uzun ve sağlıklı bir meslek kariyeri sunmak olmalıdır. Eğer konuşma eğitimi dikkate alınmazsa bu yapılamaz (Price, 2006:46). Bu gerekçeler doğrultusunda bu araştırmanın amacı, konuşma eğitiminin, müzik öğretmeni adaylarının şarkı söyleme becerileri üzerindeki etkisini araştırmaktır. Buna göre, araştırmanın problem cümlesi şöyle ifade edilebilir: Müzik öğretmenliği lisans programında yer
Tülay Ekici 278 alan Bireysel Ses Eğitimi dersine yönelik konuşma eğitiminin, müzik öğretmeni adaylarının şarkı söyleme becerileri üzerindeki etkisi nedir? Yöntem Öntest-sontest kontrol gruplu deney deseninin kullanıldığı araştırmada, rastlantısal olarak seçilen 5 öğrenci deney grubunu, 5 öğrenci ise kontrol grubunu oluşturmuştur. Öğrencilerin 2009-2010 öğretim yılı başındaki şarkı söyleme performansları, biri araştırmacı olmak üzere 2 ses eğitmeni tarafından değerlendirilmiştir. On dört hafta süren deney sürecinde, araştırmacı tarafından deney ve kontrol grubunu oluşturan deneklere haftada bir saat bireysel ses eğitimi, deney grubunu oluşturan deneklere buna ek olarak haftada bir saat konuşma eğitimi verilmiştir. Dönem sonunda, aynı öğretim elemanları tarafından her iki grubun performansları yeniden değerlendirilerek, deney öncesi ve deney sonrası değerlendirme sonuçları arasında, deney grubunun lehine anlamlı düzeyde gelişme olup olmadığı istatistiksel açıdan test edilmiştir. Denekler Araştırma, 2009-2010 öğretim yılı güz döneminde, Türkiye nin İzmir ilindeki Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Müzik Eğitimi Anabilim Dalı nda 1. sınıfta öğrenim gören 10 öğrenci ile yürütülmüştür. Deney Deseni Bu araştırmada öntest-sontest kontrol gruplu deney deseni kullanılmıştır. Deney deseni Tablo 1 de, konuşma eğitimine yönelik denel işlemler Tablo 2 de yer almaktadır. Tablo 1. Deney Deseni Gruplar Ölçüm (Ön-test) Denel İşlemler Ölçüm (Son-test) Kontrol Grubu n = 5 Şarkı Söyleme Becerisi Değerlendirme Formu *Bireysel Ses Eğitimi 12 hafta / haftada 1 saat Şarkı Söyleme Becerisi Değerlendirme Formu Deney Grubu n = 5 Şarkı Söyleme Becerisi Değerlendirme Formu *Bireysel Ses Eğitimi 12 hafta / haftada 1 saat *Konuşma Eğitimi 12 hafta / haftada 1 saat Şarkı Söyleme Becerisi Değerlendirme Formu Tablo 2. Konuşma Eğitimine Yönelik Denel İşlemler Denekler Denel İşlemler 1. hafta Konuşma eğitiminin amacı, önemi ve şarkı söyleme becerisi üzerindeki etkisinin tartışılması. Ses anatomisi ve sesin oluşumu ile sesin oluşumunda görev alan organların incelenmesi. 2. hafta Vücut rahatlığı, postür (doğru ve dengeli vücut duruşu) ve solunum çalışmaları. 3. hafta Ses-soluk bağlantısının kurulması ve sese,
279 Konuşma Eğitiminin Müzik Öğretmeni Adaylarının Şarkı Söyleme Becerileri Üzerindeki Etkisi Deney Grubu n = 5 volüm, yükseklik ve tını özelliklerinin kazandırılması çalışmaları. 4. hafta Vokal (ünlü harf) ve konsonların (ünsüz harf) incelenmesi ve doğru pozisyonda söylenmesi çalışmaları. 5. hafta Harf, hece ve sözcüklerin incelenmesi ve doğru söylenmesi çalışmaları. 6. hafta Telaffuz ve artikülasyon (boğumlama) çalışmaları. 7. hafta Konuşmada gevşeklik, atlama, değiştirme ve tutukluk kusurları ile ulama üzerine çalışmalar. 8. hafta Konuşmada tonlama çalışmaları. 9. hafta Konuşmada hız çalışmaları. 10. hafta Konuşmada kısa, orta ve uzun süreli duraklar üzerine çalışmalar. 11. hafta Tekerlemeler, şiirler ve okuma metinleri üzerinde öğrenilenlerin pekiştirilmesi çalışmaları. 12. hafta Öğrenilenlerin, bireysel olarak hazırlanan okuma metinleri üzerinde tekrar edilerek çalışılması ve öğrencilerin birbirlerini değerlendirmesi. Deney ve kontrol gruplarına haftada bir saat uygulanan Bireysel Ses Eğitimi dersinde ise şu çalışmalara yer verilmiştir: Öğrencilerin, Bireysel Ses Eğitimi dersinin amacı ve önemi konusunda bilgilendirilmesi. Ses anatomisi ve sesin oluşumu ile sesin oluşumunda görev alan organların yapısı ve çalışması konularında gerekli bilgilerin verilmesi. Bedensel ve zihinsel olarak şarkı söylemeye hazırlanma çalışmaları ve bunun önemi konusunda gerekli bilincin kazandırılması. Postür (doğru ve dengeli vücut duruşu) çalışmaları ve postürün önemi konusunda gerekli bilincin kazandırılması. Şarkı söylemede solunum çalışmaları ile doğru solunum alışkanlığının kazandırılması. Ses-soluk bağlantısının kurulması ve solunum kontrolünün sağlanması çalışmaları. Sesi, doğru pozisyonda ve doğru entonasyonla üretme ve rezonans bölgelerinde sesi güçlendirme ve tını kazandırma çalışmaları. Doğru telaffuz ve artikülasyon becerisi kazandırmaya yönelik, vokal (ünlü harf) ve konsonların (ünsüz harf) incelenmesi ve doğru pozisyonda söylenmesi çalışmaları. Tek ses üzerinde, daha sonra ikili, üçlü, dörtlü, beşli ve oktav aralıklarında, sıralı sesler, arpej çalışmaları, legato ve staccato çalışmalar.
Tülay Ekici 280 Piyano eşlikli halk türkülerinden yararlanarak, Türk dilinin ünlü ve ünsüzlerini doğru artikülasyonla oluşturma çalışmaları. Doğru solunuma dayalı doğru fonasyon, doğru rezonans ve doğru artikülasyonun eşgüdüm içerisinde oluşturulabilmesine yönelik bireye özgü ses alıştırmaları. Ses alanlarının (rejister) kavratılması amacıyla, doğru ve uygun rejister geçişlerine yönelik alıştırmalar. Doğru sesin oluşumunda gereken eşgüdümün sağlanabilmesine ve doğru entonasyonla müzikal duyarlılığı geliştirmeye yönelik ses eğitimi gereçlerini kullanma (ses alıştırmaları, ses etütleri ve öğrenci düzeyine uygun piyano eşlikli eserler). Veri Toplama Araçları Araştırmada verilerin elde edilmesi amacıyla, araştırmacı tarafından geliştirilen, Şarkı Söyleme Becerisine Yönelik Değerlendirme Formu kullanılmıştır (Ek 1). Bu amaçla, araştırmacı tarafından Bireysel Ses Eğitimi (BSE) dersi hedef ve hedef davranışlarına yönelik örnek bir değerlendirme formu hazırlanmış ve ses eğitmenlerinin görüşlerine sunulmuştur. Ses eğitmenlerinin görüş ve önerileri doğrultusunda gerekli değişiklikler ve düzeltmeler yapılarak forma son şekli verilmiştir. BSE dersinin hedef ve hedef davranışlarının değerlendirilmesine yönelik hazırlanan değerlendirme formu, biri araştırmacının kendisi olmak üzere, iki ses eğitmeni tarafından deney ve kontrol gruplarından oluşan toplam 10 öğrenciye uygulanmıştır. Araştırmanın verileri, SPSS 15.0 programı ile analiz edilmiştir. Bulgular Araştırmada, iki ses eğitmeninin deney ve kontrol gruplarının şarkı söyleme becerilerini değerlendirmeleri karşılaştırılarak, pearson korelasyon katsayısına bakılmıştır (Tablo 3). Tablo 3. Ses Eğitmenlerinin Deney ve Kontrol Gruplarının Şarkı Söyleme Becerilerini Değerlendirme Karşılaştırmaları N=10 1. Gözlemci 2. Gözlemci 1. Gözlemci Pearson Korelasyon 1.825 p.003 2. Gözlemci Pearson Korelasyon.825 1 P <.05 p.003 Tablo 3 deki bulgular incelendiğinde, ses eğitmenleri arasında yüksek düzeyde pozitif ve anlamlı bir ilişki olduğu görülmektedir (r =.825, p <.05). Konuşma eğitiminin müzik öğretmeni adaylarının şarkı söyleme becerileri üzerindeki etkisini test etmek amacıyla, deney ve kontrol gruplarının Şarkı Söyleme Becerisine Yönelik Değerlendirme Formu ndan aldıkları puanlar Mann-Whitney U Testi ile karşılaştırılmıştır. Sonuçlar, Tablo 4 ve Tablo 5 de yer almaktadır.
281 Konuşma Eğitiminin Müzik Öğretmeni Adaylarının Şarkı Söyleme Becerileri Üzerindeki Etkisi Tablo 4. Deney ve Kontrol Gruplarının Şarkı Söyleme Becerilerinin Karşılaştırılması Mann Whitney U-Testi Sonucu (Öntest) Gruplar n Sıra Toplamı U p Deney Grubu 5 5.80 29.00 Kontrol Grubu 5 5.20 26.00 11.00.750 Toplam 10 Tablo 4 deki veriler incelendiğinde, Mann-Whitney U Testi sonuçlarına göre, deney ve kontrol grupları arasında deney öncesinde anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir. Tablo 5. Deney ve Kontrol Gruplarının Şarkı Söyleme Becerilerinin Karşılaştırılması Mann Whitney U-Testi Sonucu (Sontest) Gruplar n Sıra Ortalamaları Sıra Toplamı U p Deney Grubu 5 7.50 37.50 Kontrol Grubu 5 3.50 17.50 2.50.036 Toplam 10 Tablo 5 deki veriler incelendiğinde, Mann Whitney U-Testi sonuçlarına göre elde edilen p değeri.05 den küçüktür (p=036; p<.05). Bu sonuç, konuşma eğitiminin, müzik öğretmeni adaylarının şarkı söyleme becerilerinin gelişmesi üzerinde anlamlı düzeyde etkili olduğunu ortaya koymaktadır. Tartışma ve Sonuç Konuşma eğitiminin müzik öğretmeni adaylarının şarkı söyleme becerileri üzerindeki etkisini belirlemek amacıyla yapılan bu araştırmanın bulguları, konuşma eğitiminin müzik öğretmeni adaylarının şarkı söyleme becerileri üzerinde anlamlı düzeyde fark yarattığı yönündedir. Bu sonuç, öğretmen adaylarının sözel iletişim becerileri yanında, şarkı söyleme becerilerinin de geliştirilmesinde konuşma eğitiminin önemli olduğunu göstermektedir. Müzik öğretmeni yetiştirme kapsamında yer alan Bireysel Ses Eğitimi dersinde, öğretmen adaylarının en temel ve doğal iletişim ve müzikal ifade aracı olan seslerinin doğal haliyle korunarak, konuşma ve şarkı söyleme becerilerinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Bu bağlamda, ses eğitiminde beş temel vokal (a, e, i, o, u) üzerinde sesin dengeli olarak çıkarılması, konsonların, her bir vokale doğru bir biçimde eklenmesi, doğru artikülasyon ve doğru telaffuz alışkanlığı, öğrencilerin kazanması gereken davranışlardır (Marchesi, tarihsiz). Ayrıca, doğru bir artikülasyon yanında, iyi bir konuşma sesinin özellikleri olan işitilebilirlik, akıcılık, hoşa giderlik, anlamlılık ve bükümlülük (tekdüze, monoton olmama) şarkı söylemede de geçerlidir (Taşer, 2004: 126). Dolayısıyla, bu özelliklerin konuşma eğitimi ile kazandırılması, ses eğitimi çalışmalarının daha kolay ve verimli olmasını ve öğrencilerin şarkı söyleme becerilerinin gelişmesini sağlayacaktır. Anderson a (1942) göre, çoğu insanın sesini yanlış ve kötü kullanması, konuşma mekanizmasının doğru şekilde kullanılması konusundaki bilgisizlik kadar, umursamazlık, ilgisizlik, dikkatsizlik gibi tutumlardan da kaynaklanmaktadır. Bununla birlikte, sesin yanlış kullanımı sonucu oluşan rahatsızlıklar, çoğu durumda çok ciddi değildir ve uygun bir kullanımla
Tülay Ekici 282 ve dikkatle, kolay ve hızlı ses eğitimi yapılabilir. Eğer ses eğitmenleri, konuşma sesinin eğitimi konusunda kendilerini eğitirler ve öğrencileri ile hem şarkıcı, hem de sağlıklı konuşmacılar olarak çalışırlarsa, öğrencilerinin güvenini daha çok kazanarak, onlara uzun ve sağlıklı bir meslek kariyeri sağlamış olurlar (Price, 2006: 48). Ses eğitmenleri, Bireysel Ses Eğitimi derslerinde, konuşma eğitimi yoluyla, solunum, ses düzeyi, rezonans ve artikülasyon gibi sesin oluşmasında temel olan fiziksel süreçlere odaklanarak, öğrencilerin şarkı söyleme becerilerini yüksek düzeyde daha da sağlamlaştırıp güçlendirebilirler. Haftada birkaç saatlik ders programı ile öğrencilerin şarkı söyleme becerilerinin geliştirilmesi kolay değildir. Oysa her gün rahat bir ses düzeyinde ve doğru alışkanlıklarla saatlerce konuşmak, şarkı sesinin geliştirilmesi üzerinde daha büyük bir rol üstlenebilir. Çünkü bir insan sesini, şarkı söylemeye göre konuşma yolu ile daha çok kullanmaktadır. Bu gerçek dikkate alındığında, ses eğitmenleri, konuşmada doğru alışkanlıkları geliştirmenin, öğrencilerin şarkı söyleme becerilerinin geliştirilmesine yardım etmede ne kadar önemli olduğunun daha çok farkında olacaklardır. Böylece her dersin bir bölümünü konuşma eğitimi için ayırmak, özellikle öğrenciler konuşma eğitimi çalışmalarını, şarkı söyleme becerilerini geliştirmek için bir pratik yapma yolu olarak görür ve değerlendirirlerse, oldukça yararlı olabilir. Doğru ve iyi konuşma alışkanlığının bir devamı olarak şarkı söyleme becerilerinin geliştirilmesi, öğrencilere uzun yıllar sağlıklı bir sesle konuşma ve şarkı söyleme olanağı sağlayacaktır. McKinney (1982:167) de benzer bir yaklaşımla, iyi konuşmanın, iyi şarkı söylemenin temeli olarak düşünülebileceğini ve öğrencilere nasıl iyi şarkı söyleyecekleri öğretilmeden önce, nasıl iyi konuşacaklarının öğretilmesi gerektiğini belirtmektedir. Kagen e (1960: 36) göre, konuşma ve şarkı söylemede doğru, güzel ve etkili bir ifadenin başarılması için, ses eğitimi alan bireylerin dili doğru kullanmaları, sözcükleri açık ve anlaşılır biçimde söylemeleri çok önemlidir. Bu nedenle, müzik eğitimi lisans programında konuşmanın esasları, kesinlikle öncelikli konu olarak düşünülmeli ve ilk yıldan başlayarak, eğitim tamamlanıncaya kadar devam etmelidir Sonuç olarak, nitelikli bir konuşma, doğuştan gelen bir yetenek olduğu kadar, eğitimle de şekillenerek ortaya çıkmaktadır. Bu bağlamda, müzik öğretmeni yetiştirme programında yer alan Bireysel Ses Eğitimi dersinde konuşma eğitimine yer verilmesi, öğretmen adaylarının sözel iletişim becerilerini geliştirerek, öğretmen-öğrenci iletişiminin ve eğitim sürecinin daha sağlıklı, verimli ve etkili olmasına katkı sağlayacağı gibi, şarkı söyleme becerilerinin gelişimini de olumlu yönde etkileyecektir. KAYNAKLAR Cevanşir, B. ve Gürel, G. (1982). Foniatri. İstanbul: Sanal Matbaacılık. Emmons, S. (2001). Focus On Vocal Technic The Singer s Dilemma: Tone Versus Diction. http://www.shirlee-emmons.com/diction.html (20. Aralık. 2009). Kagen, S. (1960). On Studying Singing. Dover Publications, Inc. Newyork. Marchesi, M. (Tarihsiz). Marchesi s Vocal Method. Edwin Ashdown Limited, London, NW2 6QR. McKinney, J.C. (1982). The Diagnosis and Correction Of Vocal Faults. Genevox Music Group, U.S.A.
283 Konuşma Eğitiminin Müzik Öğretmeni Adaylarının Şarkı Söyleme Becerileri Üzerindeki Etkisi EK 1 Price, A. (2006). The Effects Of The Speaking Voice On The Singing Voice. Nonpublished Dissertation, University of South Carolina, UMI Number: 3224473 Sabar, G. (2008). Sesimiz, Eğitimi ve Korunması. İstanbul: Pan Yayıncılık. Taşer, S. (2004). Konuşma Eğitimi. İstanbul: Papirüs Yayınevi. Uçan, A. (1997). Müzik Eğitimi, Temel Kavramlar-İlkeler-Yaklaşımlar. Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları. Vennard, W. (1967). Singing The Mechanism And The Technic. Newyork: Carl Fischer, Inc. Şarkı Söyleme Becerisine Yönelik Değerlendirme Formu Öğrenci Adı: Sınıfı: Hedefler Hedef Davranışlar Puan 1 2 3 4 5 Tekniği doğru kullanabilme Şarkıyı doğru söyleyebilme Şarkıyı stiline uygun söyleyebilme Eşlikle uyumlu söyleyebilme Müzikal söyleyebilme Doğru duruş pozisyonu alır. Solunumu kontrollü kullanır. Ses-soluk bağlantısını doğru kurar. Sesi rezonans bölgesine alır. Doğru vokal pozisyonda söyler. Register geçişlerini doğru yapar. Ritmik hata yapmadan söyler. Doğru entonasyonla söyler. Doğru artikülasyonla söyler. Şarkı sözlerini doğru telaffuz eder. Şarkıları dönem özelliklerine göre uygun stilde söyler. Şarkıları türüne göre uygun stilde söyler. Şarkıyı eşlik çalgısıyla uyum içinde söyler. Şarkıda, anlatımın ifade edilmesine yönelik nüansları doğru yapar. Şarkıda, ezginin yansıttığı duyguyu hissederek söyler. Şarkı sözlerinin yansıttığı duyguyu hissederek söyler.