2006-2013 YILLARI ARASINDA KOCAELİ'DE SÜDGE'Yİ TAMAMLAYAN SÜRÜCÜLERİN TEKRAR ALKOLLÜ ARAÇ KULLANMA DURUMLARI GİRİŞ Nermin KOÇOĞLU ALIM Selim YÜKSEL Aynur AYHAN Mustafa Serkan ġenel Sinan ÖZTÜRK Karayollarında trafik kazaları nedeniyle meydana gelen ölüm ve yaralanmalar, dünyada ve Türkiye'de önemli bir halk sağlığı sorunudur. Sürücü kaynaklı trafik kazalarının önlenebilir sebeplerinden biri de alkollü araç kullanımıdır. TÜİK Trafik Kaza İstatistikleri 2013 yılı verilerine göre sürücü kaynaklı meydana gelen ölümlü ve yaralanmalı trafik kazalarının 3.056'sı alkollü araç kullanımındandır (www.tuik.gov.tr, 2015). 2013 yılı Emniyet Genel Müdürlüğü verilerinde de daimi veya geçici sürelerle geri alınan 150.496 sürücü belgesinin %83'ünün (125.043) geri alınma nedeni alkollü araç kullanımı olması dikkat çekicidir (www.egm.gov.tr, 2015). Bir aracı kullanırken çok farklı işlevleri eş zamanlı olarak icra etmekteyiz. Ancak tüm bu işlemler sırasında konsantrasyon, seçici ve sürekli dikkat, strese dayanıklılık, muhakeme yeteneği, algılama, hız-mesafe tahmini, el-ayak-göz koordinasyonu, geniş görüş açısı, uyaranları fark edip doğru ve hızlı tepki verebilme gibi bilişsel ve psiko-motor yetenekler çok önemli bir rol oynamaktadır (Amado vd.. 2004). Alkolün beyin üzerindeki ani etkileri, tüketilen miktara bağlı olarak ya baskılayıcı, ya da uyarıcı özellik gösterir. Her iki durumda da alkol, daha zayıf muhakeme yeteneği, daha uzun tepki süresi, daha düşük dikkat ve daha bulanık görmeye yol açarak çarpışma ihtimalini arttıran zararlı etkiler doğurur. Fizyolojik olarak da alkol kan basıncını düşürüp bilinci baskılar ve solunumu yavaşlatır. Kan alkol konsantrasyonunun düşük düzeyde olması bile muhakemeyi bozabilir ve çarpışma riskini arttırabilir. Ancak, kan alkol konsantrasyon düzeyinin artmasıyla birlikte alkolün etkisi de giderek kötüleşmekte, sadece muhakeme ve tepki süresi zarar görmekle kalmayıp görüş de bozulmaktadır. Çarpışma sonuçları üzerindeki doğrudan etkisinin yanı sıra alkol emniyet kemeri takma, kask kullanma ve hız seçimi gibi sürücü güvenliği ile ilgili diğer davranışları da etkilemektedir (Marr, 1999). * Kocaeli Halk Sağlığı Müdürlüğü.
Kanında 0.5 promil alkol bulunan sürücü hiç alkol almayan sürücüye göre 2 kat daha fazla kaza riski ile karşı karşıya iken alkol oranı 1 promil olunca bu risk 10 kat, 1.5 promil olunca kaza riski 25 katına çıkmaktadır (www.trafik.gov.tr, 2015). Motorlu taşıt kazalarında kan alkol seviyelerinin yaralanma ciddiyeti ve maliyet üzerine etkilerinin araştırıldığı bir çalışmada da kan etanol düzeyi arttıkça yaralanma şiddeti, acil serviste takip edilme süreleri ve tedavi masraflarının arttığı bildirilmiştir (Akay vd.. 2014). Türkiye de alkollü araç kullanımına yönelik mevzuat mevcuttur. 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 48. Maddesinde "alkol, uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin etkisi altında araç sürme yasağı"na ilişkin düzenleme yapılmıştır. Söz konusu düzenlemeye göre; uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri almış olan sürücüler ile alkollü olan sürücülerin karayolunda araç sürmeleri yasaklanmıştır. Kollukça teknik cihazlar kullanılarak sürücülerin kanındaki alkol miktarı tespit edilmektedir. Hususi otomobil sürücüleri bakımından 0.50 promil, diğer araç sürücüleri bakımından 0.20 promil üzerinde alkollü olan sürücülerin (geriye doğru beş yıl içinde); birinci defasında sürücü belgesi altı ay süreyle geri alınır ve idari para cezası verilir; ikinci defasında sürücü belgesi iki yıl süreyle geri alınır, idari para cezası verilir ve sürücü davranışlarını geliştirme eğitimine (usul ve esasları İçişleri, Millî Eğitim ve Sağlık Bakanlıklarınca çıkarılacak yönetmelikte gösterilen) tabi tutulurlar; üç veya üçten fazlasında ise, sürücü belgesi her seferinde beşer yıl süreyle geri alınır, idari para cezası verilir ve psiko-teknik değerlendirmeye ve psikiyatri uzmanının muayenesine tabi tutulurlar (www.mevzuat.gov.tr, 2015). 14.09.2004 tarih 25583 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan Sürücü Davranışlarını Geliştirme Eğitimi Yönetmeliği'nin amacı; 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 48 inci maddesine göre ikinci defa geçici olarak sürücü belgeleri alınan sürücülere, sürücü davranışlarını geliştirme eğitimi (SÜDGE) verilmesi, bu eğitimi verecek birimlerin açılması ve faaliyetleri ile ilgili usul ve esasları belirlemektir. Sürücü Davranışlarını Geliştirme Eğitimini; Sağlık Bakanlığınca hazırlanan sürücü davranışlarını geliştirme eğitimci eğitimini almış ve sertifikalandırılmış psikiyatri uzmanları, pratisyen hekimler, psikologlar ve İl Emniyet Müdürlüğü Trafik Denetleme Şubelerinde görevli en az lisans düzeyinde eğitim görmüş trafik eğitimcileri vermektedir. Sürücülerdeki riskli davranışları belirlemek ve bu davranışları değiştirmek amacıyla günde en fazla 6 saat, haftada 1 gün olmak şartı ile en az 4 haftada tamamlanan eğitim programı düzenlenmektedir. Eğitimde başarısız görülen sürücüler yeniden eğitime alınmaktadır (www.resmigazete.gov.tr, 2015). Alkol ve araç kullanımı arasındaki ilişki değerlendirildiğinde, alkollü araç kullanımı sonrasında yaşanan negatif sonuçların tekrarlanmasına rağmen (tutuklanma gibi) alkollü araç kullanma davranışının dirençli bir biçimde devam ettiği ve bu bireylerin tekrar suç işleme olasılıklarının yüksek olduğu gösterilmiştir. (McCord 1984, McCarthy vd.. 2005). Bu durum; alkol etkisi altında araç kullanan bireylerin, bilişsel olarak zararlı bir sonuç ortaya çıktığını deneyimlemesine rağmen bu olumsuz sürüş davranışını değiştirmekte zorlandığını göstermektedir (Moan vd.. 2012, Politis vd, 2013).
Türkiye de alkollü araç kullanımı nedeniyle sürücü belgesi geri alınan sürücü sayısı oldukça yüksektir. Bu sayının alkollü araç kullanan sürücülerden sadece kayıt altına alınabilenler olduğu göz önüne alındığında, sürücü belgesi geri alınan sürücülerin buzdağının görünen kısmı olduğu, sorunun çok daha ciddi boyutlarda olduğu düşünülmektedir. Bu çalışmada eğitim sonrası alkollü araç kullanma davranışındaki değişimlere bakılmıştır. YÖNTEM Bu çalışma Kocaeli Halk Sağlığı Müdürlüğü (KHSM) SÜDGE Birimi'nde 2006-2013 yılları arasında eğitimini tamamlayıp sürücü belgesini almaya hak kazanan tüm sürücülerin, tekrar alkollü araç kullanımı nedeniyle sürücü belgesinin geri alınma durumunu tespit etmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma tanımlayıcı niteliktedir. SÜDGE sonrasında tekrar alkollü araç kullanma oranları, KHSM nde 2006-2013 yılları arasında eğitimini tamamlayan 1153 sürücüye ait arşiv bilgilerinin Emniyet Müdürlüğü veri sistemi ile karşılaştırılması sonucu elde edilmiştir. Sürücülerin sosyodemografik ve sürücü davranış özellikleri ise 2011-2013 yılları arasında eğitimini tamamlayan 712 sürücü üzerinden incelenmiştir. Veriler SPSS istatistik programıyla bilgisayarda değerlendirilmiştir. BULGULAR Sürücülerin ortalama yaşı 44±9.6 olup, %98.3(n=700)'ü erkek, %1.7(n=12)'si kadındır. Medeni durumlarına bakıldığında sürücülerin %68.7(n=489)'si evli, %28.1(n=200)'i bekar ve %2,7(n=19)'si boşanmıştır. Tablo 1 de sürücülerin eğitim durumları, Tablo 2 de mesleki durumları gösterilmektedir. Sürücülerin %35'i ilkokul, %16,3'ü ortaokul, %32,5'i lise, %4,6'sı önlisans, %10.5'i lisans, %1'i de lisansüstü mezunudur. Sürücülerin %42,4'ünün özel sektörde çalıştığı, %24.7'sinin işçi, %14,4'ünün esnaf, %7.7'sinin emekli, %5,6'sının işsiz ve %4,7'sinin memur olduğu görülmektedir. Tablo 1:Sürücülerin Eğitim Durumları EĞĠTĠM DURUMU N (711) YÜZDESĠ Ġlkokul 249 %35 Ortaokul 116 %16.3 Lise 231 %32.5 Önlisans 33 %4.6 Lisans 75 %10.5 Lisansüstü 7 %1
Tablo 2:Sürücülerin Mesleki Durumları MESLEĞĠ N (700) YÜZDESĠ ĠĢçi 173 %24.7 Memur 33 %4.7 Esnaf 101 %14.4 Özel sektör 297 %42.4 ĠĢsiz 39 %5.6 Emekli 54 %7.7 Serbest 3 %0.4 Sürücülerin %74.2 si hususi, %22.9 u ticari araç sürücüsüdür ve %27.2'sinin işi araç kullanmasına bağlıdır. Sürücülerin %72,4'ü çevirme, %21.5'i kaza, %5,9'u da şikayet sonucu sürücü belgelerinin geri alındığını ifade etmiştir (Tablo 3). Tablo 3:Sürücülerin Sürücü Belgelerinin Geri Alınma Şekilleri GERĠ ALIM N (706) YÜZDESĠ ġekġllerġ Kaza 152 %21.5 Çevirme 511 %72.4 ġikayet 42 %5.9 Sürücülerin %81.6'sı sigara içtiğini, %10,4'ü ise hayatı boyunca en az bir kez esrar kullandığını belirtmiştir. 2 yıl süre ile sürücü belgesi geri alınan sürücülerin oranı % 98,6(n=696) iken 5 ile 7 yıl süre ile sürücü belgesi geri alınan sürücülerin oranı %1.4(n=10)'tür. Sürücülerin %64.8'i sürücü belgesi yokken araç kullandığını, %10.1'i ise belgesiz araç kullanmaktan ceza aldığını ifade etmiştir. Sürücülerin SÜDGE'yi tamamlamasından sonra geçen süre arttıkça, alkollü araç kullanımı nedeniyle tekrar sürücü belgelerinin geri alınma oranının arttığı görülmüştür. SÜDGE alanların 2014 yılına kadar geçen sürede alkollü araç kullanımı nedeniyle tekrar sürücü belgesinin geri alınma oranları Tablo 4 te gösterilmiģtir.
Tablo 4: SÜDGE yi Tamamlayan Sürücülerin Alkollü Araç Kullanımı Nedeniyle Tekrar Sürücü Belgesi Geri Alınma Oranları (2014 Yılına Kadar Geçen Sürede) YILLAR SÜDGE ALAN SÜRÜCÜ SAYISI SÜDGE SONRASI ALKOLLÜ ARAÇ KULLANIMI NEDENİYLE TEKRAR SÜRÜCÜ BELGESİ GERİ ALINAN SÜRE N (SÜRÜCÜ) YÜZDESİ 2006 47 17 %36.2 8 yıl için 2007 71 27 %38 7 yıl için 2008 88 21 %23.9 6 yıl için 2009 86 15 %17.4 5 yıl için 2010 132 14 %10.6 4 yıl için 2011 191 22 %11.5 3 yıl için 2012 266 18 %6.8 2 yıl için 2013 272 5 %1.8 1 yıl için Tablo 5: SÜDGE yi Tamamladıktan Sonraki Bir Yıl İçinde Alkollü Araç Kullanmaktan Tekrar Sürücü Belgeleri Geri Alınan Sürücülerin Oranı YILLAR SÜDGE ALAN SÜRÜCÜ SAYISI SÜRÜCÜ BELGESİ TEKRAR GERİ ALINAN SÜRÜCÜ SAYISI SÜDGE SONRASI BİR YIL İÇİNDE SÜRÜCÜ BELGESİ TEKRAR GERİ ALINAN SÜRÜCÜ N YÜZDESİ 2006 47 17 1 % 5.9 2007 71 27 6 % 22.2 2008 88 21 3 % 14.3 2009 86 15 2 % 13.3 2010 132 14 5 % 35.7 2011 191 22 9 % 40.9 2012 266 18 12 % 66.7 2013 272 5 4 % 80 TOPLAM 1153 139 42 % 30.2 2006-2013 yılları arasında SÜDGE yi tamamladıktan sonra alkollü araç kullanımı nedeniyle sürücü belgesi tekrar geri alınan sürücülerin %30,2'sinin, sürücü belgesi ilk yıl içinde geri alınmıştır (Tablo 5).
Tablo 6: SÜDGE yi Tamamlayan Sürücülerden Alkollü Araç Kullanımı Nedeniyle 1,2,3 ve 4 Kere Tekrar Sürücü Belgesi Geri Alınan Sürücü Sayısı (2014 Yılına Kadar Geçen Sürede) SÜDGE SONRASI TEKRAR ALKOLLÜ ARAÇ KULLANIMI 139 NEDENİYLE CEZA ALAN SÜRÜCÜ SAYISI 1 KERE CEZA ALAN SÜRÜCÜ SAYISI 115 2 KERE CEZA ALAN SÜRÜCÜ SAYISI 13 3 KERE CEZA ALAN SÜRÜCÜ SAYISI 8 4 KERE CEZA ALAN SÜRÜCÜ SAYISI 3 TARTIŞMA Bu çalışmada; SÜDGE alan sürücülerin yaş ortalaması 44±9.6 bulunmuştur. Alkolüyken araç kullanan sürücüler hakkında çalışma yapan Taymur ve arkadaşları söz konusu sürücülerin yaş ortalamasını bulgularımıza benzer şekilde 38.9±9.3 (Taymur vd..2014), Amado ve arkadaşları 37.7±9.6 olarak tespit etmişlerdir (Amado vd..2004). Ancak birçok çalışmada alkollü sürücülerin 18-24 yaş arasında oldukları ifade edilmiştir (Ferguson vd..1999). Bu bulgunun, Türkiye de daha ileri yaşlarda araç sahibi olmanın ve bu nedenle gençlerin daha az araç kullanmasıyla ilişkili olabileceği düşünülmektedir. Erkek sürücülerin kadın sürücülere kıyasla çok daha fazla alkollü araç kullanma davranışı sergiledikleri bulgusu, alanda yapılan diğer çalışmalarla tutarlıdır (Taymur vd..2014, Amado vd..2004, Küresel Karayolu Güvenliği Ortaklığı, 2011). Bazı ülkelerde yapılan çalışmalarda, tutarlı olarak alkollü araç kullanan sürücülerin bekar veya boşanmış oldukları bildirilirken bu çalışmada sürücülerin çoğunun evli (%68.7) oldukları tespit edilmiştir (Küresel Karayolu Güvenliği Ortaklığı, 2011). Sürücülerin %27.2 sinin işinin araç kullanmasına bağlı olması, bu sürücülerin sürücü belgelerinin 2 yıl süreyle geri alınması sebebiyle işsiz kalmalarına, ailelerinin geçimini sağlayamamalarına neden olmaktadır. Bu sebeple sürücüler ve aileleri ciddi ekonomik sorunlarla karşı karşıya kalmaktadırlar. İşi araç kullanmasına bağlı olan sürücülerin, ikinci kez alkollü araç kullanma ihlalini yapmadan önce yani ilk defa alkollü araç kullanmaktan dolayı 6 ay sürücü belgeleri geri alındığında, alkolün sürücülük üzerindeki etkileri ve yasal mevzuatı ihlal etmeleri halinde karşı karşıya kalacakları yaptırımlar ile yaşayabilecekleri ekonomik ve sosyal sorunlar hakkında ayrıntılı olarak bilgilendirilmeleri önemli bir konu olarak değerlendirilmektedir. Ayrıca işi araç kullanmasına bağlı olan sürücülerin diğer sürücülere göre trafikte daha uzun süre kaldıkları, daha fazla yolcu ya da
çok miktarda yük/tehlikeli madde taşıdıkları düşünüldüğünde, alkollü araç kullanmaları halinde daha fazla can ve mal kaybına neden olabilecekleri göz önünde bulundurulmalıdır. Teoride, sürücü belgesinin alınması, kişiyi, trafikten men süresinin sonuna kadar trafikten uzak tutmak için tasarlanmıştır. Uygulamada ise trafikten men edilen birçok sürücü eskisi kadar çok olmasa da yasadışı olarak araç kullanmaya devam etmektedir. Bu yaptırımın etkili olabilmesi, sürücünün herhangi bir polis kontrolünde durdurulma olasılığının ne kadar olduğuna ve yasadışı olarak araç kullanmayı ne kadar istediğine bağlı olacaktır (Küresel Karayolu Güvenliği Ortaklığı (2011). Bu çalışmada; sürücü belgesi geri alındığı için belgesiz araç kullanmaya devam ettiğini (%64.8), belgesiz araç kullanımı nedeniyle ceza aldığını (%10.1) ifade eden sürücülerden %72.4 ünün sürücü belgelerinin trafik denetimleri sonucunda geri alınması, trafik denetimlerinin önemini açıkça ortaya koymaktadır. Sürücü belgesi geri alındığı halde, belgesiz araç kullanmaya devam eden sürücülerin, araçlarını sürücü belgelerini alacakları süreye kadar kullanmamalarını sağlayacak tedbirlerin alınması önemlidir. Alkollü araç kullanımı nedeniyle sürücü belgesi geri alınan her 10 sürücüden biri, alkol dışında diğer uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri hayatı boyunca en az bir kez kullandığını ifade etmiştir. İfade edilen bu oranın gerçekte daha yüksek olabileceği düşünüldüğünden trafik denetimlerinde alkolün yanı sıra sürücülerin uyuşturucu veya uyarıcı madde etkisinde olup olmadıklarına dikkat edilmelidir. Türkiye de toplam olarak 14,8 milyon kişi (%27,1) tütün ürünü kullanmaktadır. Tütün kullanım sıklığı erkeklerde (%41,5) kadınlara göre (%13,1) daha yüksektir (www.halksagligiens.hacettepe.edu.tr, 2015). Çalışmamızda yer alan sürücülerin sigara kullanma oranının çok yüksek olması (%81.6), bu sürücülere sigara bırakma konusunda destek verilmesi gerektiğini düşündürmektedir. Bu çalışmada, sürücülerin SÜDGE'yi tamamlamasından sonra geçen süre arttıkça, alkollü araç kullanımı nedeniyle tekrar sürücü belgelerinin geri alınma oranının arttığı bulunmuştur. Bu bulgu; olumsuz sonuçlarla karşılaşmalarına rağmen alkollü araç kullanma davranışının dirençli bir biçimde devam ettiğini (McCord 1984, McCarthy vd.. 2005), bu sürücülerin olumsuz sürüş davranışını değiştirmekte zorlandığını (Moan vd.. 2012, Politis vd.. 2013) belirten diğer araştırma sonuçlarıyla tutarlı görünmektedir. SÜDGE'yi tamamladıktan sonraki bir yıl içinde alkollü araç kullanımı nedeniyle tekrar sürücü belgesi geri alınan sürücülerin oranı %5.9 ile %80 arasında değişmektedir. Alkollü araç kullanma nedeniyle psiko-teknik değerlendirmeye gelen ve başarılı olan sürücülerin, sürücü belgelerini geri aldıkları 1.5 yıl içinde aynı ihlal nedeniyle ceza alma oranlarının incelendiği Türkiye de yapılan bir araştırmada; sürücülerin %26 sının aynı ihlal nedeniyle tekrar ceza aldıkları bulunmuştur. Bu grubun yüksek riskli bir grup olduğu ve bu nedenle psiko-teknik değerlendirme ve
rehabilitasyon programlarından geçmeleri için etkin yasal düzenlemelerin yapılmasının tekrar ihlal davranışlarının azalmasına katkıda bulunacağı vurgulanmıştır (Amado vd..2004). Özellikle SÜDGE sonrası alkollü araç kullandığı tespit edilen sürücülerin; alkol bağımlılığı açısından 3. Basamak bir hastanede (eğitim araştırma veya üniversite) en az 6 ay ile 1 yıl süreyle takip edilmesi ve gerekirse tedavisi tamamlanınca mükerrer alkollü araç kullananlara yönelik rehabilitasyon a katılmasının alkollü araç kullanma davranışının azaltılmasında önemli olabileceği düşünülmektedir. SÜDGE alan sürücünün tekrar alkollü araç kullandığı tespit edildiğinde (geriye dönük 5 yıllık süreye bakılarak) şu üç cezadan birini almaktadır: sürücü belgesi altı ay süreyle geri alınır ve idari para cezası verilir; sürücü belgesi iki yıl süreyle geri alınır, idari para cezası verilir ve sürücü davranışlarını geliştirme eğitimine tabi tutulur; sürücü belgesi beş yıl süreyle geri alınır, idari para cezası verilir ve psiko-teknik değerlendirmeye ve psikiyatri uzmanının muayenesine tabi tutulur. SÜDGE alan sürücülerin yüksek oranlarda tekrar alkollü araç kullandığı göz önüne alındığında SÜDGE alan bir sürücü tekrar SÜDGE almak için başvurmakta ve aynı eğitimi almaktadır. Söz konusu sürücüler için daha farklı bir rehabilitasyon sürecinin daha etkili olabileceği düşünülmektedir. SÜDGE veren Halk Sağlığı Müdürlükleri arasında oluşturulacak ortak bir bilgi sistemi ile mükerrer SÜDGE alabilecek sürücüler saptanabileceği gibi, eğitimde başarısız olan veya alkol bağımlılığı şüphesi ile tedaviye sevk edilen ancak tedaviyi kabul etmeyerek başka bir ile eğitim başvurusunda bulunan sürücülerin tespit edilmesi de mümkün olabilecektir. Ayrıca Halk Sağlığı Müdürlüğü ve Emniyet Müdürlüğü arasında koordinasyonun sağlanması yoluyla SÜDGE ekibinin sürücülere dair daha ayrıntılı bilgi (kaç kez alkollü araç kullanmaktan ceza aldığı, sürücü belgesi geri alındığı zamanki promil düzeyi, kaza yapıp yapmadığı, hatta eğitim sürecinde alkollü araç kullanma durumu, diğer trafik ihlalleri vs.) sahibi olması sağlanmış olacaktır. Medyanın, trafikte alkol ve uyuşturucu kullanımını engellemek üzere inisiyatif üstlenmesi, kamuoyunu harekete geçirmesi ve bir takım oluşumlara öncülük etmesinin sosyal sorumluluk ilkesinin önemli bir gereği olduğu vurgulanmaktadır. Medyanın bilgilendirme ve bilinçlendirme fonksiyonunun trafikte alkol ve uyuşturucu kullanımıyla mücadelede en önemli başlıklardan biri olduğuna işaret edilmektedir (Gültekin vd..2012). Yazılı ve görsel medyada alkollü araç kullanmanın neden olduğu kazaların veriliş şeklinin bu konuda toplumda duyarlılığın arttırılması ve kamuoyunun oluşturulmasına yönelik olmasına özen gösterilmelidir. Türkiye'de alkollü araç kullanımının neden olduğu trafik kazaları; can kayıplarına, sakatlıklara ve işgücü kayıplarına yol açan, aynı zamanda ülke ekonomisine olumsuz etkileri olan önemli bir halk sağlığı sorunudur. Alkollü araç kullanan sürücülerin özelliklerinin ve söz konusu ihlalin boyutlarının incelendiği bu çalışmanın, alkollü araç kullanımı nedeniyle sürücü belgesi geri alınan sürücülere yönelik yapılacak eğitim ve uygulamalara ışık tutabileceği düşünülmektedir.
KAYNAKLAR Akay N., Kurtoğlu Çelik G., Karakayalı O., Memiş M., Tanrıverdi F., Vural S., İçme F. (2014), Motorlu Taşıt Kazalarında Kan Alkol Seviyelerinin Yaralanma Ciddiyeti ve Maliyet Üzerine Etkileri, Ankara Medical Journal, 14(1): 5-10. Amado S., Koyuncu M., Kaçaroğlu G. (2004), Güvenli Sürücülüğün Değerlendirilmesinde Etkili Olan Değişkenlerin İncelenmesi: Sürücünün Demografik Özellikleri, Deneyimi, Kişilik Özellikleri ve Psiko-Teknik Değerlendirme, Türk Psikoloji Dergisi, 19(53), 23-43. Emniyet Genel Müdürlüğü 2013 verileri, www.egm.gov.tr (20.09.2015). Ferguson M, Sheehan M, Davey J. Drink driving rehabilitation, the present context. Canberra, ACT, Australian Transport Safety Bureau (1999) (Report CR184). Aktaran: Küresel Karayolu Güvenliği Ortaklığı (2011) Alkollüyken araç kullanma: Karar organları ve uygulayıcılar için karayolu güvenliği el kitabı. (Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Araştırma Merkezi Müdürlüğü, Çev.) Ankara: EGM Trafik Hizmetleri Başkanlığı Yayınları (Orijinal çalışma basım tarihi 2007). Gültekin B., Gültekin T. (2012), Trafikte Alkol ve Uyuşturucu Kullanımı İle Mücadelede Medya Liderliğinde Yürütülecek İletişim ve Sanat Kampanyaları http://cbuadlitip5.tripod.com/sitebuildercontent/sitebuilderfiles/09-02-02-btg.pdf, (15.09.2015). Marr, JN (1999), The interrelationship between the use of alcohol and other drugs: overview for drug courtpractitioners. Washington DC, Office of Justice Programs, American University), (www.ncjrs.gov/pdffiles1/bja/178940.pdf, 09.01.2006). Aktaran: Küresel Karayolu Güvenliği Ortaklığı (2011), Alkollüyken araç kullanma: Karar organları ve uygulayıcılar için karayolu güvenliği el kitabı. (Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Araştırma Merkezi Müdürlüğü, Çev.) Ankara: EGM Trafik Hizmetleri Başkanlığı Yayınları (Orijinal çalışma basım tarihi 2007). McCarthy DM, Pedersen SL, Leuty ME (2005), Negative consequences and cognitions about drinking and driving. J Stud Alcohol, 66:567-70. Aktaran: Taymur İbrahim, Duyan Veli, Özdel Kadir, Budak Ersin, Güngör Buket Belkız (2014), Sürücü Davranışlarını Geliştirme Eğitimi nin Alkollü Araç Kullanan Bireylerin Özdenetimlerine Etkisi, 3: 182-190.
McCord J (1984), Drunken drivers in longitudinal perspective, Journal of Studies on Alcohol and Drugs 45:316-20. Aktaran: Taymur İ., Duyan V., Özdel K., Budak E., Güngör B.B. (2014), Sürücü Davranışlarını Geliştirme Eğitimi nin Alkollü Araç Kullanan Bireylerin Özdenetimlerine Etkisi, 3: 182-190. Moan IS, Norström T, Storvoll EE (2012), Alcohol use and drunk driving: the modifying effect of impulsivity, Journal of studies on alcohol and drugs, 74:114-9. Aktaran: Taymur İ., Duyan V., Özdel K., Budak E., Güngör B.B. (2014), Sürücü Davranışlarını Geliştirme Eğitimi nin Alkollü Araç Kullanan Bireylerin Özdenetimlerine Etkisi, 3: 182-190. Politis I, Basbas S, Papaioannou P (2013), Exploring the effects of attitudinal and perception characteristics on drinking and driving non-compliant behaviour. Accident Analysis and Prevention, 60:316-23. Aktaran: Taymur İ., Duyan V., Özdel K., Budak E., Güngör B. B. (2014), Sürücü Davranışlarını Geliştirme Eğitimi nin Alkollü Araç Kullanan Bireylerin Özdenetimlerine Etkisi, 3: 182-190. Taymur İ., Duyan V., Budak E., Güngör B.B. (2014), Sürücü Davranışlarını Geliştirme Eğitimi nin Alkollü Araç Kullanan Bireylerin Özdenetimlerine Etkisi, 3: 182-190. (www.trafik.gov.tr/siteassets/.../surucuveyayaegitimi/metin/alkol.doc,20.09.2015) (http://www.mevzuat.gov.tr/metin.aspx?mevzuatkod=1.5.2918&mevzuatiliski=0&sourcexmlsear ch=, 20.08.2015) (http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2004/09/20040914.htm, 10.08.2015 (http://www.tuik.gov.tr/kitap.do?metod=kitapdetay&kt_id=15&kitap_id=70, 20.09.2015) (http://www.halksagligiens.hacettepe.edu.tr/kyta_tr.pdf, 15.09.2015).