DENİZLİ İLİ ÇALIŞAN NÜFUSUN İÇME SUYU TERCİHLERİ VE ETKİLEYEN FAKTÖRLER. PAÜ Tıp Fak. Halk Sağlığı A.D Araş. Gör. Dr. Ayşen Til

Transkript

1 DENİZLİ İLİ ÇALIŞAN NÜFUSUN İÇME SUYU TERCİHLERİ VE ETKİLEYEN FAKTÖRLER PAÜ Tıp Fak. Halk Sağlığı A.D Araş. Gör. Dr. Ayşen Til

2 Su; GİRİŞ ekosisteminin sağlıklı işlemesi, insanların sağlığı ve yaşamının devamı dünyanın yaklaşık ¾ ü sularla kaplı %2,5 i tatlı su (%0, 3 ü insan ve ekosistemin kullanımına elverişlidir)

3 2012 yılı ~700 milyon insan hala gelişmiş içme suyu kaynaklarından yoksundur (yaklaşık yarısı su fakiri ülkeler olan sahra altı Afrika da yaşamaktadır)

4 Türkiye de; gelişmiş su kaynaklarına erişim yıllarında %85 ten %99 a yükselmiş

5 Ambalajlı su tüketimindeki artış; 1. Vatandaşların içme suyu ile ilgili algıları şebeke suyu ile ilgili olumsuz algıları (şebeke suyu hizmetlerinde yaşanan sıkıntılar, şebeke suları hakkında çıkan haberler ) ambalajlı sularla ilgi olumlu algıları (daha temiz, tadının daha güzel, berrak ve kokusuz olması, ambalajlı sular için yapılan reklamlar)

6 2. Suyun ticarileşmesi şirket sayısı ve tesis sayısındaki artış, ambalajlı su ile ilgili medyadaki reklamlar,

7 2009 yılı Türkiye de kişi başı ortalama ambalajlı su tüketimi ~126 litre iken, AB ülkelerinin ortalama tüketimi 104 litre İtalya (189,1 lt) ve Almanya dan (165,3 lt) sonra 3. sırada

8 % % TNSA kent merkezinde ambalajlı su tüketimi , , ,

9 Ambalajlı su kullanımının sağlık açısından önemli riskleri saklandıkları kapların özellikleri ve saklama koşulları, suların pompa ile teması, kullanım süresi kolaylıkla kirlenebilmekte Halk sağlığı açısından potansiyel bir risk

10 Araştırmaya içme suyu tercihi, tercihi etkileyen faktörleri ele alan çalışmalar az ve oldukça sınırlı çalışmalar daha çok ev merkezli çalışma yaşamı, sokak, tatil vb. durumlar yerelliklerin farklılık göstermesi çalışan nüfus alınmış, su tüketim tercihleri, etkileyen faktörler ve damacana kullanım özellikleri incelenmiştir

11 GEREÇ-YÖNTEM Kesitsel nitelikte Evren kamu sektörü için PAÜ merkez yerleşkede çalışanlar, özel sektör için organize sanayi bölgesinde yer alan 3 fabrikada çalışanlar

12 Kamu sektörü için ; PAÜ merkez kampüste çalışan toplam 4740 kişi (1684 ü akademik, 1442 si idari, 1614 ü sözleşmeli) evrendeki birey sayısı bilinen örneklem genişliği formülüne göre Open Epi programı kullanılarak 350 kişi Özel sektör için; evreni bilinmeyen örneklem genişliği formülüne göre Open Epi programı kullanılarak 377 kişi organize sanayi bölgesindeki fabrikalardan 3 tanesi seçilerek, fabrikalarda çalışan tüm işçiler

13 Çalışmaya 656 kişi katılmıştır üniversite çalışanlarından toplam 341 kişi idari ve sözleşmeli personelden 9 kişi izinde olduğu için ulaşılamamıştır fabrika çalışanlarından toplam 315 kişi izinli / iş yoğunluğu ve vardiya usulü çalışma nedeniyle 62 kişiye ulaşılamamıştır Ulaşılabilirlik hızı %90,2 Kamu çalışanlarında %97,4, özel sektör çalışanlarında %83,5

14 Bağımlı değişkeni çalışanların içme suyu tercihleri Bağımsız değişkenler ise sosyo-demografik, sosyoekonomik özelikler ve içme suyunun temiz ve güvenilirliği hakkındaki görüşleridir

15 Anket ; 25 sorudan oluşmakta Sosyo-demografik verileri sorgulayan 12 soru, İçme suyu tercihlerini sorgulayan 5 soru, Damacana kullanım özelliklerini sorgulayan 8 soru

16 Veriler Temmuz 2015 te Gerekli kurumsal ve etik izinler Katılımcılardan sözlü onay SPSS 21.0 programı Tanımlayıcı istatistikler Ki kare Backward Logistik Regresyon p<0.05 anlamlı

17 BULGULAR Sosyodemografik özellikleri; Yaş ortalaması Kamu çalışanlarında 38,1 ± 9,5 Özel sektörde 33,4 ± 8,8 Ortalama çocuk sayısı 1,06 ± 0,9

18 Tablo 1. Çalışmaya Katılanların Sosyodemografik Özellikleri n % Cinsiyet Kadın Erkek Medeni durum Evli Bekar / Boşanmış / Dul 12 yaşına kadar en uzun yaşadığı yer İl İlçe Belde / Köy Denizlide yaşadığı süre 1-5 yıl 6-10 yıl 11 yıl Öğrenim durumu İlkokul Ortaokul / Lise Yüksekokul , , , , , , , , , , , , ,8

19 Tablo 2. Çalışmaya Katılanların Sosyoekonomik Özellikleri n % Çalıştığı yer Kamu Özel , ,0 İşi Akademik personel İdari personel Sözleşmeli personel İşçi , , , ,0 Aylık gelir düzeyi > , , ,8

20 % % İçme Suyu Tercihleri ,5 Şebeke Suyu 36,3 Damacana Suyu 14,6 Arıtılmış Şebeke Suyu 5,8 Ambalajlı su/ Pet şişe 3,8 Kaynak/ Kuyu Suyu

21 Kuyu/kaynak suyu analiz dışı bırakılıp şebeke suyu (şebeke ve arıtılmış şebeke suyu) ambalajlı su (damacana suyu ve ambalajlı su)

22 Tablo 3. Kullanım amacı ve zamanına göre su tercihleri n % İçme suyu olarak Şebeke suyu Ambalajlı su , ,7 Yemek yaparken Şebeke suyu Ambalajlı su , ,5 Çay demlerken Şebeke suyu Ambalajlı su , ,1

23 n % Sokakta Şebeke suyu Ambalajlı su İş yerinde Şebeke suyu Ambalajlı su Su kesintisinin olduğu dönemlerde Şebeke suyu Ambalajlı su Tatile çıktığında Şebeke suyu Ambalajlı su , , , , , , , ,8

24 Tablo 4. Katılımcıların Sosyodemografik ve Sosyoekonomik Özelliklere Göre İçme Suyu Tercihleri Şebeke +Arıtma suyu ( n) (%) Damacana+Ambalajlı su ( n) (%) p Yaş , , , , , ,5 0,06* Cinsiyet Kadın Erkek , , , ,2 0,46 Medeni hal Bekar / boşanmış Evli , , , ,6 0,38

25 Çocuğun varlığı Yok Var Şebeke +Arıtma suyu ( n) (%) , ,4 Damacana+Ambalajlı su ( n) (%) , ,6 p 0,000 Evde yaşayan toplam kişi sayısı 1-2 kişi 3-4 kişi 5 kişi 12 yaşına kadar en uzun yaşadığı yer İl İlçe Köy 54 39, , , , , , , , , , , ,6 0,000* 0,002* Denizli de yaşadığı süre 1-5 yıl 6-10 yıl 11 yıl 65 47, , , , , ,1 0,003* Öğrenim durumu Okuma yazması yok/ilkokul Ortaokul /lise Yüksekokul , , , , , ,8 0,000*

26 Şebeke +Arıtma suyu ( n) (%) Damacana+Ambalajlı su ( n) (%) p Oda başına düşen kişi sayısı 1 kişi >1 kişi , , , ,0 0,000 Çalıştığı yer Kamu Özel , , , ,4 0,000 İşi Akademik İdari Sözleşmeli İşçi 28 22, , , , , , , ,4 0,000* Aylık gelire göre > , , , , , ,6 0,000* Sosyal güvence SSK Emekli Sandığı , , , ,4 0,000

27 Şebeke Suyu Tüketenlerin Şebeke Suyuna Güven Durumu 14,9 32,5 52,6 Temiz Emin Değilim Temiz Değil

28 Ambalajlı Su Tüketenlerin Şebeke Suyuna Duyduğu Güven Şebeke suyunun temiz ve güvenilir olmadığını düşünenler 17,9 temiz ve güvenilir 27,6 olduğunu düşünenlere göre daha fazla ambalajlı su tüketmektedir. P< 0,000 54,5 Temiz Emin Değilim Temiz Değil

29 Tablo 5. Damacana suyu kullananların tüketim özellikleri n % Tercih etme nedenleri Daha temiz/ sağlıklı İçimi/tadı daha iyi Kokusunun olmaması Alışkanlık Yemek / çay yapmak için daha uygun , , , ,1 40 4,3 Damacana/ambalajlı su alırken dikkat ettikleri özellikleri Tat/Ph Marka / Reklam Koku/Berraklık Ruhsat Ucuz/ Promosyon , , , ,0 33 3,4

30 n % Damacana suyunun nereden elde edildiğini bilme durumu Evet Kısmen Hayır Öğrendiği yer İnternet/Tv Etiketi okuyarak Bizzat görerek Arkadaş/Komşu Damacanada olumsuzluk durumunda başvuracağı kurum İlgili Firmaya Bilmiyorum Denizli halk sağlığı müdürlüğü Tüketici hakları derneği Gıda Tarım Bir damacananın ortalama tüketimi (gün) 37 10, , , , ,9 17 8,7 15 7, , , , ,7 26 7,7 5,1 ± 3,2

31 Modele; yaş, cinsiyet, çocuk sahibi olma durumu, 12 yaşına kadar yaşadığı yer, Denizli de yaşadığı süre, öğrenim durumu, işi, oda başına düşen kişi sayısı, şebeke suyuna duyulan güven Backward Logistik Regresyon (Kamu veya özelde çalışma durumu, işi, aylık geliri, sosyal güvencesi benzer olduğundan dolayı yalnızca işi modele dahil edilmiştir)

32 Tablo 6. İçme suyu tercihini etkileyen faktörler Değişkenler p değeri OR GA (% 95 ) İşi İşçi (referans) Akademik İdari Sözleşmeli 0,001 0,002 0,094 5,70 2,51 1,73 2,62-12,4 1,39-4,52 0,91 3,28 Öğrenim durumu İlkokul/okuma yazması yok (referans) Ortaokul/lise Yüksekokul 0,006 0,001 2,50 4,07 1,30 4,81 1,95 8,49 Oda başına düşen kişi sayısı >1 kişi (referans) 1 kişi 0,001 2,15 1,37 3,39 Şebeke suyuna duyulan güven Temiz (referans) Emin değil Temiz değil 0,003 0,001 2,15 3,16 1,30 3,56 1,71 5,82

33 Çalışmamızın kısıtlılıkları; En küçük örneklem sayısına ulaşılamamış olması (%10 kayıp) Fabrikalardaki izin problemleri nedeniyle randomize seçilememesi Ankete ambalaj atıklarının geri dönüşümü ve çevreye verdiği zararlar ile ilgili sorular eklenebilir

34 SONUÇ VE ÖNERİLER Sonuç olarak, yaklaşık yarısının içme suyu olarak ambalajlı su tüketmekte tercihini etkileyen en sık üç neden suyun daha temiz ve sağlıklı olduğu düşüncesi, içimi/tadının daha iyi olması, kokunun olmaması üniversite çalışanlarında damacana kullanımı ülke ortalamasına göre daha yaygın gelir seviyesi ve eğitim durumu arttıkça damacana suyu tüketimi giderek artmakta şebeke suyunu güvenilir bulma oranı çok düşük

35 Halka musluktan temiz, sağlıklı ve güvenilir su sağlamak yerel yöneticilerin temel görevlerinden su kaynaklarının güvenliğini sağlamalı, su dağıtım sistemlerinin kalitesini arttırmalı şebeke suyuna yönelik olumsuz tutumu ortadan kaldırmak için çalışmalar yürütmeli içme suyu analiz sonuçlarına internet üzerinden kolay ulaşımın sağlanması

36 Halk sağlığı kurumu, il sağlık müdürlükleri ve basın yayın organları destek vermeli

37 Dinlediğiniz için teşekkür ederim