YÜKSEK BİNALARDA SÜRTÜNMEYE DAYALI SÖNÜMLEYİCİLER İLE BAĞLI PERDE DUVAR SİSTEMİ

YÜKSEK BİNALARDA SÜRTÜNMEYE DAYALI SÖNÜMLEYİCİLER İLE BAĞLI PERDE DUVAR SİSTEMİ Ramazan AYAZOĞLU Yüksek Lisans Tez Sunumu 3.2.215

Giriş: Yüksek Yapılar Ülkemizde ve Dünya da yüksek yapı sayısı her geçen gün artmaktadır. Genel kabul gören tanım: 5m ve üzeri yapılar (CTBUH) Betonarme perde duvarlı sistemler en fazla kullanılan yapısal sistemlerdir. Deprem bölgelerinde bu perde duvarlar sünek bağ kirişleri ile bağlanmaktadır. Betonarme Çelik Kompozit Fiber donatılı Betonarme Bağ Kirişi Çelik Bağ Kirişi Cendere Nurol Life (215) 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 2

Giriş: Bağ Kirişler Deprem davranış ve tasarım felsefesi Bağıl davranış İlk hasar görecek elemanlardır Genelde; bağ kirişlerdeki enerji sönümleme perde duvarlardan daha fazladır Şiddetli deprem sonrası hasarın kalıcı olması beklenebilir Tasarımındaki zorluklar Mimari, mekanik kısıtlamalar Bağıl davranış tüm davranışı etkiler Sönümleyici Kullanımı Düşük Bağ Orta Bağ Yüksek Bağ Kiriş Kesme kırılması Mt. McKinley Apartmanı ( Paulay 1969b) 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 3

Giriş: Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar (Oren Lavan, 212) (Chung vd., 29) (Faridani vd., 214) Bağ Kirişleri Viskoelastik Sönümleyici (Christopoulos ve Montgomery, 213) Pratiğe ve tasarıma yönelik araştırma eksikliği mevcuttur Tasarım zorlukları: Sönümleyici konfigürasyonu Sönümleyici kapasiteleri Modelleme Maliyet Performans seviyeleri Avantajlar ve dezavantajlar 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 4

Amaç ve Kapsam Amaç: Sönümleyicilerle bağlı betonarme perde duvarlı yüksek binaların tasarımını kolaylaştırıcı yöntemlerin geliştirilmesi Kapsam: Türkiye de tasarlanmış ve inşa edilmiş 43 katlı bir yüksek binanın örnek bina olarak incelenmesi Sönümleyici olarak dönme sürtünmesine dayalı sönümleyici kullanılması Yöntem: Tasarlanmış yapıda bağ kirişleri yerine sönümleyici kullanılması Farklı yerleşim ve kapasite seçenekleri Hasarı azaltmaya yönelik yerleşim incelemesi 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 5

SUNUM 1. Bölüm 2. Bölüm Örnek Bina Boyutlar Depremsellik Eşdeğer çerçeve Sönümleyici Sistem Tasarımı Doğrusal Olmayan Modelleme Farklı Konfigürasyon 3 Farklı Farklı Kapasite 3 Farklı Yapı Hasarını Azaltmaya Yönelik Çalışma Diğer Konular Maliyet Boyutlandırma Uygulanabilinirlik Sonuç ve öneriler 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 6

SUNUM 1. Bölüm 2. Bölüm Örnek Bina Boyutlar Depremsellik Eşdeğer çerçeve Sönümleyici Sistem Tasarımı Doğrusal Olmayan Modelleme Farklı Konfigürasyon 3 Farklı Farklı Kapasite 3 Farklı Yapı Hasarını Azaltmaya Yönelik Çalışma Diğer Konular Maliyet Boyutlandırma Uygulanabilinirlik Sonuç ve öneriler 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 7

Örnek Bina: Genel Bilgiler Kiriş: 1cm x 6cm HE65M 43 Kat Kat Alanı: 952m 2 163.5m Kat Yük: 3.8m C45, ST42 Bağ Kirişi S355 Kompozit Kolon HD46 28m Döşeme: 26cm HE65M 34m ETABS 9.7.4 Kolon: 1cm HD4x9 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 8

Sa, Spektral ivme (g) Örnek Bina: Tasarım Spektrumu 1.4 1.2 1. DBYBHY (27), R=1, 5 Yıl.8.6.4.2.. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. T, Periyot (sn) 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 9

Sa, Spektral ivme (g) Örnek Bina: Tasarım Spektrumu 1.4 1.2 DBYBHY (27), R=1, 5 Yıl 1..8 İYBDY (28), R=1, 5 Yıl.6.4.2.. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. T, Periyot (sn) 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 1

Sa, Spektral ivme (g) Örnek Bina: Tasarım Spektrumu, R = 6 1.4 1.2 1. DBYBHY (27), R=1, 5 Yıl İYBDY (28), R=1, 5 Yıl.8 İYBDY (28), R=6, 5 Yıl.6.4 Eğilme Tasarımı İçin.2.. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. T, Periyot (sn) 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 11

Sa, Spektral ivme (g) Örnek Bina: Tasarım Spektrumu, R = 6 1.4 1.2 1..8.6.4 DBYBHY (27), R=1, 5 Yıl İYBDY (28), R=1, 5 Yıl İYBDY (28), R=6, 5 Yıl İYBDY (28), R=2, 5 Yıl Kesme Tasarımı İçin.2.. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. T, Periyot (sn) 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 12

Sa, Spektral ivme (g) Örnek Bina: Tasarım Spektrumu 1.4 1.2 1..8.6 DBYBHY (27), R=1, 5 Yıl İYBDY (28), R=1, 5 Yıl İYBDY (28), R=6, 5 Yıl İYBDY (28), R=2, 5 Yıl İYBDY (28), R=1, 25 Yıl.4.2.. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. T, Periyot (sn) 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 13

Örnek Bina: Ölçeklendirme 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 14

Örnek Bina: Ölçeklendirme Deprem No. PEER No. Deprem Yıl Büyük. Fay Uzak. (km) V s3 (m/s) Ölçek (5 Yıl) Ölçek (25 yıl) S1 165 Düzce 1999 7.14 6.6 276.49.85 S2 18 Imperial 1979 6.53 4. 26.67 1.1 S3 174 Imperial 1979 6.53 12.5 196 1.31 1.9 S4 1787 Hector M. 1999 7.13 11.7 685 1.5 2.48 S5 1165 Kocaeli 1999 7.51 7.2 811 1.39 2.29 S6 1176 Kocaeli 1999 7.51 4.8 297.56.92 S7 821 Erzican 1992 6.69 4.4 275.8 1.9 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 15

Örnek Bina: Modal Analiz Sonuçları X-Yönü, T = 5.35 s Kütle Kat: %66 Y-Yönü, T = 4.86 s Kütle Kat: %63 Burulma, T = 2.3 s Kütle Kat: %76 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 16

Sa, Spektral ivme (g) Örnek Bina: Tasarım Spektrumu.8.7.6 Sismik Ağırlık = 765752 kn İYBDY (28), R=6, 5 Yıl İYBDY (28), R=6, 5 Yıl İYBDY (28), R=2, 5 Yıl.5.4.3.2 Min. Taban Kesme = 22972 kn = %4 g R = 2 Taban Kesme = 25262 kn = %3.33 g R = 6 Taban Kesme = 12548 kn = %1.64 g.1. 2 3 4 5 6 7 8 T, Periyot (sn) 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 17

Örnek Bina: Eşdeğer Çerçeve Yaklaşımı Analizlerin süresini kısaltmak Hwang ve Moehle (2) modeli Eşdeğer kiriş A1 A2 l αl αl 2 2 2 1 2 Genişlik,l 2 l 2 αl 2 B1 B2 αl 2 Perde ort = kiriş Kolon.5l 1.5l 1 (ATC72-1) kiriş Efektif Genişlik,αl 2 (ASCE/SEI 41) 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 18

Örnek Bina: Eşdeğer Tasarım Modeli Eşdeğer kiriş Betonarme Çevre Kirişi Perde Çelik Bağ Kirişi Kompozit Kolon 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 19

Örnek Bina: Eşdeğer Tasarım Modeli Δ: Göreceli Ötelenme Eşdeğer kiriş Betonarme Çevre Kirişi Perde Çelik Bağ Kirişi Düzlem İçi Çapraz Kompozit Kolon 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 2

Kat Kat Kat Örnek Bina: Modellerin Karşılaştırılması 45 4 35 3 25 2 15 1 5 Kabuk Eşdeğer Kabuk Eşdeğer.25.5.75 1 Mod 1 45 4 35 3 25 2 15 1 5 1.Mod 2.Mod Periyot 5.35s 4.84s Kütle Katılım %66 %63 Periyot 5.37s 4.75s Kütle Katılım %69 %63 Kabuk Eşdeğer.25.5.75 1 Mod 2 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 21 45 4 35 3 25 2 15 1 5 Kabuk Eşdeğer.25.5.75 1 Mod 3

Kat Kat Örnek Bina: Modellerin Karşılaştırılması(Devam) 45 4 Kabuk Esdeger 45 4 Kabuk Esdeger 35 35 3 3 25 25 2 2 15 %2 15 1 1 5 5.1.2.3 X yönü kat ötelemesi (m/m).1.2.3 Y yönü kat ötelemesi (m/m) 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 22

Kat Kat Örnek Bina: Modellerin Karşılaştırılması(Devam) 45 4 Kabuk Eşdeğer 45 4 Kabuk Eşdeğer 35 35 3 3 25 2 %7 25 2 15 15 1 1 5 5 1 2 3 4 1 2 3 4 X yönü kat kesme kuvveti (kn) Y yönü kat kesme kuvveti (kn) 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 23

Kat Kat Örnek Bina: Modellerin Karşılaştırılması(Devam) 45 4 Kabuk Eşdeğer 45 4 Eşdeğer Kabuk 35 35 3 3 25 25 2 2 15 1 5 15 1 5 %11.E+ 1.E+6 2.E+6 X yönü devrilme momenti (knm).e+ 1.E+6 2.E+6 3.E+6 Y yönü devrilme momenti (knm) 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 24

SUNUM 1. Bölüm 2. Bölüm Örnek Bina Boyutlar Depremsellik Eşdeğer çerçeve Sönümleyici Sistem Tasarımı Doğrusal Olmayan Modelleme Farklı Konfigürasyon 3 Farklı Farklı Kapasite 3 Farklı Yapı Hasarını Azaltmaya Yönelik Çalışma Diğer Konular Maliyet Boyutlandırma Uygulanabilinirlik Sonuç ve öneriler 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 25

Gerilmes (MPa) Sönümleyici Sistem: Doğrusal Olmayan Modelleme 7 6 Sargısız Mander Model Mander Perform 5 4 Sargısız Beton Fiber 3 2 1..5.1.15 Şekil değiştirme 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 26

Gerilme (MPa) Sönümleyici Sistem: Doğrusal Olmayan Modelleme 7 6 Sargılı Mander Model Mander Perform Sargısız Beton Fiber Sargılı beton Fiber 5 4 3 2 1..5.1.15 Şekil Değiştirme 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 27

Gerilme (MPa) Sönümleyici Sistem: Doğrusal Olmayan Modelleme Başlık Bölgesi Fiber A=315 mm² Sargısız Beton Fiber Dağıtılmış Donatı ρ=%.25 (tip.) Sargılı beton Fiber 8 7 6 5 4 3 2 1 Çelik Malzeme Modeli St42 Perform..5.1.15 Şekil değiştirme 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 28

Sönümleyici Sistem: Doğrusal Olmayan Modelleme Çapraz Betonarme Kiriş Çelik Bağ Kiriş Burulma Kirişi Strain Gauge Kompozit Kolon M Eşdeğer Kiriş Perde Rijit Düğüm Noktası EI eff θ Gömülü Kiriş e 1.6M p /V p M e 2.6M p /V p θ Engelhardt ve Popov (1989) 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 29

Sönümleyici Sistem: Doğrusal Olmayan Modelleme Çapraz Betonarme Kiriş Çelik Bağ Kiriş Burulma Kirişi Strain Gauge Kompozit Kolon Eşdeğer Kiriş Perde Rijit Düğüm Noktası Elastik Çubuk EI eff =.35EI g GA eff = 1.G ag Gömülü Kiriş P Rijit Düğüm Noktası M θ Elastik Çubuk EI eff = 1.EI g GA eff = 1.G ag M 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 3

Sönümleyici Sistem: Doğrusal Olmayan Modelleme Betonarme Kiriş Kompozit Kolon Çapraz Eşdeğer Kiriş Çelik Bağ Kiriş Perde Burulma Kirişi Strain Gauge Gömülü Kiriş M θ M M EI eff θ ATC72-1 EI eff θ α i l 2 l 2 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 31

Sönümleme % Sönümleyici Sistem: Doğal Sönümleme Modeli.1.9.8.7.6.5.4.3.2.1. WA WB Sönüm Limiti. 5. 1. 15. 2. Frekans (rad/sn) 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 32

Kat Kat Sönümleyici Sistem: Orijinal Yapı (5 Yıllık Deprem) 45 45 4 4 35 35 3 3 25 25 2 15 1 5 S1 S2 S3 S4 S5 S6 S7 ORT + STSP - STSP 2 15 1 5 S1 S2 S3 S4 S5 S6 S7 ORT + STSP - STSP.1.2.3.1.2.3 X-Göreli Kat Ötelenmesi (m/m) Y-Göreli Kat Ötelenmesi (m/m) 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 33

Yükseklik (m) Yükseklik (m) Sönümleyici Sistem: Orijinal Yapı (5 Yıllık Deprem) 16 14 12 1 8 6 S1 S2 S3 S4 S5 S6 S7.1 ORT + STSP - STSP S1 S2 S3 S4 S5 S6 S7.3 ORT + STSP - STSP 16 14 12 1 8 6 4 4 2 2.5.1.15 Birim Şekil Değiştirme (mm/mm) -.4 -.3 -.2 -.1 Basınç Gerilmesi (mm/mm) 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 34

Kat Sönümleyici Sistem: Orijinal Yapı (5 Yıllık Deprem) 45 4 35 3 25 2 15 S1 S2 S3 S4 S5 S6 S7 ORT + STSP - STSP 1. V/Vp MN a b CG GV Plastik dönme (rad) c 1 5 a.8 b.93 c.66 MN.54 CG.561 GV.729..5.1.15 Dönme (radyan) ASCE41-6 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 35

SUNUM 1. Bölüm 2. Bölüm Örnek Bina Boyutlar Depremsellik Eşdeğer çerçeve Sönümleyici Sistem Tasarımı Doğrusal Olmayan Modelleme Farklı Konfigürasyon 3 Farklı Farklı Kapasite 3 Farklı Yapı Hasarını Azaltmaya Yönelik Çalışma Diğer Konular Maliyet Boyutlandırma Uygulanabilinirlik Sonuç ve öneriler 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 36

Sönümleyici Sistem: Doğrusal Olmayan Modelleme SÖNÜMLEYİCİ Çelik Bağ Kiriş F F F a K 2 = D Yaklaşım K 1 = K eff

Sönümleyici Sistem: Kapasite Çalışması Tüm Katlardaki Bağ Kirişler Sönümleyiciler İle Değiştirildi Model: 35 Model: 2 Model: 1 V y : 35 ton V y : 2 ton V y : 1 ton 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 38

Kat Kat Sönümleyici Sistem: Kapasite Çalışması 45 4 35 35 2 1 45 4 35 35 2 1 3 3 25 25 2 2 15 15 1 1 5 5.1.2.3 X-Göreli Kat Ötelenmesi (m/m).1.2.3 Y-Göreli Kat Ötelenmesi (m/m) 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 39

Kat Kat Sönümleyici Sistem: Kapasite Çalışması 45 4 35 35 2 1 45 4 35 35 2 1 3 25 2 15 1 5.E+ 2.E+4 4.E+4 6.E+4 8.E+4 Perde kesme kuvveti (kn) 3 25 2 15 1 5.E+ 1.E+6 2.E+6 3.E+6 Perde devrilme momenti 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 4

Yükseklik (m) Yükseklik (m) Sönümleyici Sistem: Kapasite Çalışması 16 14 12 1 35 2 1 35 2 1 16 14 12 1 8 8 6 6 4 4 2 2.5.1.15 Birim Şekil Değiştirme (mm/mm) -.4 -.3 -.2 -.1 Perde Basınç gerilmesi (mm/mm) 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 41

Kat Kat Sönümleyici Sistem: Kapasite Çalışması 45 4 35 35 2 1 45 4 35 3 25 2 15 1 5 1 2 Bağ Kiriş Eksenel Kuvvet (kn) 3 25 2 15 1 5 35 2 1..1.2.3 Bağ Kiriş Dönme (radyan) 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 42

Sönümleyici Sistem: Konfigürasyon Çalışması Tüm Katlardaki Bağ Kirişler Sönümleyiciler İle Değiştirildi Alt2/Üst1 V y,alt : 2 ton V y,üst : 1 ton Alt1/Üst2 V y,alt : 1 ton V y,üst : 2 ton İki Katta Bir/2 V y : 2 ton Sönümleyiciler iki katta bir yerleştirilmiştir. 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 43

Kat Kat Sönümleyici Sistem: Konfigürasyon Çalışması 45 4 35 2 alt 2 üst1 alt 1 üst2 iki katta bir-2 45 4 35 2 alt 2 üst1 alt 1 üst2 iki katta bir-2 3 25 2 15 1 5 3 25 2 15 1 5.1.2.3 X-Göreli Kat Ötelenmesi (m/m).1.2.3 Y-Göreli Kat Ötelenmesi (m/m) 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 44

Kat Kat Sönümleyici Sistem: Konfigürasyon Çalışması 45 4 35 2 alt 2 üst1 alt 1 üst2 iki katta bir-2 45 4 35 2 alt 2 üst1 alt 1 üst2 iki katta bir-2 3 3 25 25 2 2 15 15 1 1 5 5.E+ 2.E+4 4.E+4 6.E+4 8.E+4 Perde Kesme Kuvveti (kn).e+ 1.E+6 2.E+6 Perde Devrilme Momenti (knm) 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 45

Yükseklik (m) Yükseklik (m) Sönümleyici Sistem: Konfigürasyon Çalışması 16 14 12 1 2 alt 2 üst1 alt 1 üst2 iki katta bir-2 2 alt 2 üst1 alt 1 üst2 iki katta bir-2 16 14 12 1 8 8 6 6 4 4 2 2.5.1.15 Birim Şekil Değiştirme (mm/mm) -.4 -.3 -.2 -.1 Basınç gerilmesi (mm/mm) 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 46

Kat Sönümleyici Sistem: Konfigürasyon Çalışması 45 4 35 3 25 2 15 1 5 2 alt 1 üst2 alt 2 üst1 iki katta bir-2..2.4.6.8 Dönme (radyan) 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 47

SUNUM 1. Bölüm 2. Bölüm Örnek Bina Boyutlar Depremsellik Eşdeğer çerçeve Sönümleyici Sistem Tasarımı Doğrusal Olmayan Modelleme Farklı Konfigürasyon 3 Farklı Farklı Kapasite 3 Farklı Yapı Hasarını Azaltmaya Yönelik Çalışma Diğer Konular Maliyet Boyutlandırma Uygulanabilinirlik Sonuç ve öneriler 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 48

Sönümleyici Sistem: Yapı Hasarına Yönelik Çalışma JAPAN STRUCTURAL CONSULTANTS ASSOCIATION 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 49

Kat Sönümleyici Sistem: Yapı Hasarına Yönelik Çalışma 45 Orijinal Yapı Sönümleyici Yapı 4 35 Başlangıç Maliyeti + Güçlendirme Maliyeti = Başlangıç Maliyeti 3 25 2 15 1 5..1.2 Dönme (radyan) Sönümleyici Akma Kuvveti = 125 ton 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 5

Kat Kat Sönümleyici Sistem: Yapı Hasarına Yönelik Çalışma 45 4 35 Orijinal Sis. Sönümleyicili Sis. 45 Orijinal Sis. 4 Sönümleyicili Sis. 35 3 3 25 25 2 2 15 15 1 1 5 5.1.2.3 X-Göreli Kat Ötelenmesi (m/m).1.2.3 Y-Göreli Kat Ötelenmesi (m/m) 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 51

Kat Kat Sönümleyici Sistem: Yapı Hasarına Yönelik Çalışma 45 4 Orijinal Sis. Sönümleyicili Sis. 45 4 Orijinal Sis. Sönümleyicili Sis. 35 3 25 2 15 1 5 35 3 25 2 15 1 5.E+ 2.E+4 4.E+4 6.E+4 8.E+4 Perde Kesme Kuvveti (kn).e+ 1.E+6 2.E+6 3.E+6 Perde Devrilme Momenti 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 52

Yükseklik (m) Yükseklik (m) Sönümleyici Sistem: Yapı Hasarına Yönelik Çalışma 16 14 12 1 8 6 4 2 Orijinal Sis. Sönümleyicili Sis. Orijinal Sis. Sönümleyicili Sis. 16 14 12 1 8 6 4 2.5.1.15 Birim Şekil Değiştirme (mm/mm) -.4 -.3 -.2 -.1 Basınç Gerilmesi (mm/mm) 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 53

Kat Sönümleyici Sistem: Yapı Hasarına Yönelik Çalışma 45 4 35 3 25 2 15 1 5 Orijinal Sis. Sönümleyicili Sis...5.1.15.2.25.3 Dönme (radyan) 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 54

9mm Sönümleyici Sistem: Yapı Hasarına Yönelik Çalışma 5mm 8mm 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 55

Sonuçlar ve Öneriler Bu çalışmada sönümleyicilerle bağlı betonarme perde duvarlı yüksek binaların tasarımını kolaylaştırıcı yöntemlerin geliştirilmesi hedeflenmiştir. Bunun için Türkiye de tasarlanmış ve inşa edilmiş 43 katlı bir yüksek binanın örnek bina olarak incelenmiş ve sönümleyici olarak dönme sürtünmesine dayalı sönümleyici kullanılmıştır. Doğrusal olmayan nümerik çalışma yapılmıştır Sönümleyicilerin farklı yerleşim ve kapasite seçenekleri için Hasarı azaltmaya yönelik çalışma 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 56

Sonuçlar ve Öneriler Yapılan çalışma neticesinde çelik bağ kirişli (Akma kapasitesi 35 ton) Performansının çok yüksek olacak şekilde tasarlandığı 25 yıllık depremde betonarme perde duvarların yüksek seviyede doğrusal olmayan davranış göstermediği Bağ kirişlerin 1-2 kat arası dönme değerlerinin.1 rad dönme değerini aştığı görülmüştür Farklı konfigürasyon ve kapasitelerde (35 ton, 2 ton, 1 ton) sönümleyici kullanılması durumunda Perde duvarlardaki doğrusal olmayan davranışın orijinal yapıya göre önemli miktarda değişmediği Ancak düşük kapasitelerde eleman kullanılması durumunda enerji dağılımı üst katlara doğru arttığı görülmüştür. 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 57

Sonuçlar ve Öneriler Orijinal yapının hasarının azaltılmasına yönelik bir konfigürasyon düşünülmüştür Bu konfigürasyon ile orijinal yapıdaki başlangıç ve 25 yıllık deprem sonrası güçlendirme maliyetinin sönümleyicili yapıda başlangıç maliyetine eşit olması amaçlanmıştır. Bu konfigürasyonda orijinal yapı içerisindeki.1 rad. üzerinde dönmeye sahip olan bağ kirişleri 125 ton kapasiteye sahip sönümleyiciler ile değiştirilmiştir. Bu konfigürasyon ile yapı performansında önemli bir değişiklik gözlemlenmemiştir. Sönümleyicilerdeki dönmelerin arttığı gözlemlenmiştir. Ancak sönümleyicilerde meydana gelen dönme artışı kalıcı hasara neden olmadığı için yapı performansında herhangi bir değişikliğe neden olmamıştır. 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 58

Araştırılması Gereken Konular Doğrusal olmayan davranışın daha iyi anlaşılabilmesi için ölçeklendirme yönteminin irdelenmesi gerekir. Eşdeğer çerçeve yönteminin doğruluğunun daha iyi anlaşılabilmesi için doğruluğunun irdelenmesi gerekir. İncelenen yapının orjinal halinin yüksek performanslı bir yapı olduğu anlaşılmıştır; daha standart performanslı bir yapı ayrıca incelenmelidir. Yapının tüm katlarında sönümleyici olması ekonomik olmayabilir. Sadece belli katlarda sönümleyici olması durumu araştırılması. Yapı içerisinde belirli katlarda farklı kapasitede sönümleyicilerin kullanılması ekonomik sonuçları getirebileceğinin araştırılması. Bağ kirişlerinin tasarımının doğrusal olmayan analizlerele kontrol edilmesi gerekir. 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 59

Teşekkürler İTÜ-BAP Yüksek Lisans Desteği Promer Mühendislik ve Müşavirlik, Sönümleyiciler ve Güçlendirme Maliyeti Hakkında Bilgi Damptech Firması Sönümleyiciler Hakkında Bilgi Meinhardt, Arup Bigisayar Programları 3.2.215 Sönümleyicilerle Bağlı Perde Duvarlar 6