2007 AĞUSTOS - SEKTÖREL Bilişim Teknolojilerinin Hayatımızdaki Yeri ve Internet Teknolojilerine İlişkin Komplo Teorileri Bilişim teknolojilerinin hayatımızın her alanını kapsama alanı içine aldığı ve özgürleştirmekle birlikte zaman zaman da özgürlüğünüzü kısıtladığı herkesin malumu. Çamaşır, bulaşık makinasından tutun da cep telefonları, asansörler vb. aklınıza gelecek her türlü elektronik eşyanın Bilişim Sektörü ile de bir akrabalığı bulunmakta. Dünyada Bilişim pazarı durgun ekonomilere rağmen gelişimini sürdürüyor. Aşağıda dünyada ve Türkiye de Bilişim Sektörünün mevcut durumu ve gelişimi incelenecektir. Ancak; değerlendirmelerimize geçmeden önce; ana sınıfındaki çocuklardan tutun da huzurevindeki yaşlılara, çalışma hayatında olan veya olmayan herkesin her gün bir şekilde karşılaştığı, internetten ve internet güvenliğinden söz etmek istiyoruz. Gerçekten de evlerimize kadar giren internet, aynı zamanda güvenlik kavramını da gündeme getiriyor ve internet güvenliği artık özel ve kamu kurum ve kuruluşlarında olduğu kadar tüm diğer kullanıcılar için de son derece önemli bir konuma ulaşıyor. Internet alt yapısının dünyada olduğu gibi; ülkemizde hızla gelişiyor olması, kullanıcıların birçok işlemini Internet üzerinden yapması ile sonuçlanıyor. Wirelless teknolojisinin de etkisi ile giderek hızlanan bu eğilim aynı zamanda; virus, backdor vb. nin de etkisi ile önemli bir risk altında. Internet üzerinden yapılan bütün işlemler üzerindeki riskleri en aza indirgemek de yine yazılım firmalarına kalıyor. Nesrin Yardımcı SARIÇAY-Canan ÇOBANOĞLU Bu konuda; Microsoft başta olmak üzere bir çok yazılım firmasının virüslere yönelik ciddi çalışmaları olmakla birlikte; yine de zaman zaman; bilgisayarlara mail yolu ile ya da farklı bir yol ile zararlı bir virusün veya programın bulaştığını görüyoruz. Ancak; asıl sorun; anti virüs programlarının da engellenmesi durumunda gündeme geliyor. 19
Özellikle KOBİ ler, devlet daireleri ve diğer kuruluşların da internet üzerinden satın aldıkları bir takım hizmetleri kendi bünyelerinde barındırdıkları fakat bu işlemleri gerçekleştirirken; her firmanın kendi bünyesinde çalıştırabilecek güvenlik uzmanı bulunmadığı için bir takım sorunlarla karşılaştıkları da bir gerçek. Örneğin; internet güvenliği konusunda bankacılık sektörünün de zaman zaman zor durumda kaldığını görüyoruz. Nitekim; bir takım bankalar; müşterileri için ücretsiz anti-virüs programı verirken, bazıları bunu yapamamakta. Sonuçları düşünüldüğünde; ınternet güvenliğinin sağlanması veya ınternet güvenliği konusunda gündeme gelecek tehlikelerin en aza indirilmesi konusunda daha fazla çalışma yapılması gerektiğini düşünüyoruz. Aşağıda bu konuya ilişkin de daha ayrıntılı değerlendirmeler yapılmakla birlikte; öncelikle Bilişim Sektörünün mevcut durumu ve beklentilerini değerlendirelim. Yukarıda da belirttiğimiz gibi; Bilişim Sektörü giderek gelişiyor. Çizelge:1 Dünya Bilişim Pazarı (Milyar Euro) 2004 2005 2006 2007* 2008 Avrupa 634.7 660.9 680.0 699.5 719.5 ABD 525.1 548.8 574.4 601.5 627.1 Japonya 276.6 282.7 286.2 289.5 291.4 Diğer Coğrafyalar 421.9 457.8 492.3 524.2 556.5 Toplam 1,858.3 1,950.2 2,032.9 2,114.7 2,194.5 *Tahmin Kaynak: INTERPROMEDYA, İlk 500 Bilişim Şirketi, 2007 Çizelge:2 Dünya BT Pazarı Büyüme Eğilimleri (Milyar Euro) 2004 2005 2006 2007* 2008 Avrupa 398.5 313.1 324.4 338.6 354.5 ABD 310.0 327.6 347.2 368.2 388.9 Japonya 123.8 127.6 129.2 132.1 134.2 Diğer Coğrafyalar 103.6 113.8 126.0 138.9 152.4 Toplam 835.9 882.1 926.8 977.8 1,030.0 *Tahmin Kaynak: INTERPROMEDYA, İlk 500 Bilişim Şirketi, 2007 20
Çizelge:3 Dünya Telekomünikasyon Pazarı Büyüme Eğilimleri (Milyar Euro) 2004 2005 2006 2007* 2008 Avrupa 336.2 347.7 355.6 360.9 365.0 ABD 215.1 221.1 227.3 233.4 238.3 Japonya 152.8 155.1 157.0 157.4 157.2 Diğer Coğrafyalar 318.3 344.1 366.3 385.3 404.1 Toplam 1,022.4 1,068.0 1,106.2 1,137.0 1,164.6 *Tahmin Kaynak: INTERPROMEDYA, İlk 500 Bilişim Şirketi, 2007 Bilişim pazarının belli başlı alanlarına bakıldığında en çok büyüyen alanın taşıyıcı servisler olduğunu görmekteyiz. Nitekim taşıyıcı servisler, bilişim pazarının %43 lük kısmını kapsamakta. Öte yandan; Bilişim pazarının içinde; Bilgisayar Donamının %14, Ofis donanımının %1, Tüketici haberleşme donanımının %9, İletişim ve şebeke donanımının %3, Yazılımın %10, BT Servislerinin ise %20 lik bir paya sahip olduğunu görmekteyiz. Yukarıdaki çizelgelerde de görüldüğü gibi; 2005 yılının genel performansına göre Avrupa ekonomisi 2006 yılında küçük ancak gözle görülür bir iyileşme göstermiştir. 2006 yılında Avrupa da bilişim pazarının toplam değeri 680 milyar Euro idi ve toplam GSMH nin yüzde 5,7 sine karşılık gelmekte idi. Telekomünikasyon pazarının toplam değeri 327 milyar Euro iken bu rakamın 310 milyar Eurosunu BT PAZARI (Ofis donanımları, elektronik veri işleme ve veri haberleşme sistemleri, yazılım ve servisler) oluşturmuştur. ABD nin Bilişim pazarının toplam değeri ise 574 milyar Euro dur. ABD bilişim pazarının BT bileşenleri yüzde 4,6 gibi ümit verici bir oran ile büyüme gösterirken Telekom sektöründeki artış toplam 197 milyar Euroluk değer ile yüzde 2,0 olarak gerçekleşti. Buna karşılık Japonya Bilişim pazarı 2006 yılında yüzde 0,9 ile çekimser bir artış göstermiş ve aynı dönem içinde genel toplam değeri 291 Euro düzeyinde gerçekleşmiştir. Bilişim pazarının önümüzdeki dönemde ne durumda olacağına ilişkin kısaca değerlendirmeler yapacak olursak; 21
Dünya giderek küreselleşmektedir. Washington Uzlaşması olarak da bilinen küreselleşme aynı zamanda rekabetçi bir ortamı da yaratmaktadır. Bu ise Bilişim Sektörünün kendini sürekli yenileme eğiliminde olmasını zorunlu kılmaktadır. Dünyada Internet kullanıcı sayısı giderek artış göstermektedir. 2006 yılında Avrupa nüfusunun % 65 i internete erişirken, 2010 yılına kadar nüfusun yüzde 82 sinin internete erişmesi beklenmektedir. Ancak penetrasyon oranının yüksekliği dikkate alındığında önümüzdeki birkaç yıl içinde teknolojideki büyüme hızının yavaşlayacağı beklenmektedir. Yavaşlamanın 2010 yılına kadar özellikle teknolojinin ileri düzeyde olduğu ve penetrasyon oranının yaklaşık yüzde 86 olan İngiltere ve toplam nüfusun neredeyse yüzde 96 sının Internet kullanıcıları olduğu kuzey ülkelerinde görüleceği beklenmektedir. Günümüzde Internet kullanımında; Gidere azalan çevirmeli erişim bağlantılarının yerini geniş bant erişimine bıraktığı, Uzaktan erişim üzerine odaklanılan asıl konu olduğu, WLAN kullanımının artmakta olduğu görülmektedir. Çizelge:4 Dünya Çapındaki Bilişim ve İletişim Teknolojileri Harcamaları Öngörüleri(2011 yılı için) 2011 2006-2001 Öngörüsü DONANIM 409,0 2.6 2,5 YAZILIM BT Servisleri TELEKOM TOPLAM Kaynak: Gartner 238,2 8,2 911,7 6.6 2.067,5 6.0 3.626,5 5.9 8,3 6,5 4,4 4,9 22
Çizelge: 4 ten de görüleceği üzere, yazılım sektörünün hacmi hala en küçüktür. Ancak; yazılım sektörü aynı zamanda en hızlı büyüyen alandır. Yazılım Sektörünün önümüzdeki 4,5 yıl içerisinde yüzde 8,3 oranında büyümeye devam edecektir. Hatta dünyanın değişik bölgeleri için yazılım sektöründeki büyüme hızının daha yüksek olacağı öngörülmektedir. Nitekim; Türkiye nin de içinde bulunduğu Ortadoğu bölgesinde yazılım sektöründe %12 civarında bir artış olacağı öngörülmektedir. Ancak; benzer durum Donanım Sektörü için geçerli değildir. Donanım çeşitleri artmakla birlikte; sektörde birim fiyatlar düştüğü için toplam satış rakamlarındaki artış beklendiği kadar yüksek olmamaktadır. Servis pazarı ise büyümeye devam edecektir. Teknolojileri kurumlara uyarlamak gereği var olduğu sürece teknik servis hizmetleri hacmi de o düzeyde artacaktır. Benzer değerlendirmeleri Türkiye açısından yapacak olursak; Türkiye Bilişim pazarının 2006 yılında yüzde 11,6 büyüdüğü ve 20,9 milyar dolara ulaştığı görülmektedir. Bilgi teknolojileri pazarı 5,5 milyar dolar, iletişim teknolojileri pazarı ise 15,4 milyar dolar büyüklüğe ulaşmıştır. 2006 yılında en fazla büyüyen Pazar ise; yüzde 42,5 lik bir oran ile Yazılım Sektörü olmuştur. Türkiye Bilişim pazarı dağılımı Çizelge:6 da gösterilmiştir. Çizelge:5 Türkiye Bilişim Pazarı (Bin USD) 2004 2005 2006 Değişim(%) 2004/2005 Değişim (%) 2005/2006 BT Donanımı 1.767.867 2.226.775 2.857.517 26,0 28,3 Yazılım 452.231 617.955 880.387 36,6 42,5 Hizmet 1.121.743 1.412.040 1.619.170 25,9 14,7 T.Malzemeleri 113.302 140.567 169.055 24,1 20,3 Bilgi Teknolojileri 3.455.143 4.397.337 5.526.129 27,3 25,7 Telekom Donanımı 1.663.414 2.108.161 2.430.081 26,7 15,3 Taşıyıcı Hizmetler 10.151.676 12.271.827 12.955.600 20,9 5,9 İletişim Teknolojileri 11.815.090 14.379.988 15.425.681 21,7 7,3 TOPLAM 15.270.233 18.777.325 20.951.810 23,0 11,6 Kaynak: Interpromedya 23
Çizelgeden de görüldüğü gibi; ülkemizde Bilişim pazarının giderek büyümekte olduğu görülmektedir. Ancak; ağırlıklı olarak ithalata dayanan, ekonomik dalgalanmalardan ve özellikle kurlardan oldukça etkilenen bilgi teknolojilerinde üretime dayalı buluş, inovasyon konusuna yoğunlaşmamız gerektiği açıktır. 2007 yılı için sektörün büyüme hızının %15 civarında gerçekleşmesi beklenmektedir. Görüldüğü gibi; dünyada Bilişim Sektörü hızlı bir gelişim içerisindedir ve ülkemizin bu gelişim sürecinden kendini soyutlaması mümkün değildir. Raporumuzun diğer alt ayağı olan; Internet güvenliği konusunda da; sonuç olarak; Internet güvenliğinin erişimin engellenmesi ile çözülemeyeceği sonucuna ulaşacağımız açıktır ve bu sonuç doğaldır. Ülkemizde internetin zararlarından çok faydaları ön plana çıkarılmalıdır. İnternet çok boyutlu, karmaşık, çok uluslu ve çok hızlı değişen bir yapı olup internet iletişim, eğlence, eğitim, çalışma, ticaret, hizmet ve yayın ortamıdır. İnternet sayesinde dünyanın bütün bilgileri bir tuşla önümüze çıkmakta. Nitekim; dünyadaki web sayfası sayısı geçtiğimiz yıl 100 milyon adedi geçmiş ve kurumlardan şahıslara, devlet kurumlarından medyaya kadar her kurum internette yer edinmiş, internet, bilgi için da en önemli referans kaynaklarından biri haline gelmiştir. Sonuç olarak; ülkemizde de Bilişim Sektörünün gelişimi desteklenmelidir. Bu noktada; Kalifiye insan gücü yetiştirilmesi, Sektörün önünü açacak gerekli yasal düzenlemelerin yapılması, Devletin öncülüğünde bilişim teknolojilerinin yaygınlaştırılması, Bilişim teknolojilerine ait projelerinin desteklenmesi çok önemlidir. Bu kapsamda sektörde; Bilgisayar bilimleri ve mühendisliği, Yazılım mühendisleri, uygulama geliştiriciler, Sistem çözümleyicileri/uzmanları, Programcılar, Hazır (paket) program kullanıcıları, Sistem işletim personeli, veri girişi vb. personel yetiştirmeyi amaçlayan eğitim politikası geliştirilmesi son derece önemlidir. 24
Ayrıca; Ülkemizde makro ve mikro ölçekte Bilişim Stratejilerini oluşturacak, uygulamaları takip ve koordine edecek ve sorunlara müdahale edip çözebilecek kurumsal bir düzenlemeye gidilmelidir. e-türkiye projesi kapsamında gerçekleştirilen e-devlet uygulamalarına hız kazandırılmalı, bu yapılırken de yalnıza yabancı Bilişim firmalarından hizmet almak yerine Türkiye de faaliyet gösteren Bilişim firmalarından da destek alınmalı, sektörde top yekün bir kalkınma hedeflenmelidir. AR-GE kültürü toplumun her alanına yayılmalı, uluslararası nitelikte AR-GE yapmak ve dünyada bilişim teknolojilerinin seçilmiş alanlarında, özellikle yazılım alanında söz sahibi bir ülke konumuna gelmek hedeflenmelidir. Girişimcilik, üniversite-sanayi işbirliği desteklenmeli, bu amaçla teknoparklar, girişim sermayesi gibi oluşumların yasal düzenlemeler ve teşvik mekanizmaları ile önü açılmalıdır. E-ticaret ile ilgili engeller ortadan kaldırılmalı, serbest rekabeti kolaylaştıran ve tüketiciyi koruyan yasalar çıkartılmalıdır. Sektöre doğrudan teşvikler verilmelidir. Tükiye nin Bilişimde hem kullanıcı hem de üretici olması gerekmektedir. Bilişime yatırım ülkenin geleceğine yatırımdır. Üretkenlik artışı ve uluslararası alanda rekabet edebilmenin tek yolu budur. Bu konuda hem devlete hem de özel sektöre önemli görevler düşmektedir. İhracat yapabilmek ve doğrudan yabancı yatırım çekebilmek için Türkiye nin yeni bir imaj ve gerekli koşulları oluşturması gerekmektedir. 25