DÜNYADA ve TÜRKİYE DE KRUVAZİYER TURİZMİ ve KUŞADASI LİMANI

DÜNYADA ve TÜRKİYE DE KRUVAZİYER TURİZMİ ve KUŞADASI LİMANI 1

İÇİNDEKİLER Sayfa Sunuş.. 3 1. Kruvaziyer Turizmi.. 4 2. Dünyada Kruvaziyer Turizmi...... 5 3. Türkiye de Kruvaziyer Turizmi. 10 4. Kuşadası Limanı... 13 4.1. Kuşadası Limanı nın Tarihçesi... 13 4.2. Kuşadası Limanı ile İlgili Teknik Bilgiler.. 14 4.3. Kuşadası Limanı İstatistikleri. 15 4.4. Kuşadası Limanı nın Ticari Hayata Katkısı. 19 5. Sonuç ve Değerlendirme. 20 EKLER EK-A: Uluslararası Kruvaziyer Hatları Birliğine Üye Firmaların İletişim Bilgileri.. 22 EK-B: Uluslararası Kruvaziyer Hatları Birliğine Üye Firmaların Kruvaziyer Gemileri... 26 Kaynakça.. 34 2

Sunuş Günümüzde turizm talebi içerisinde özellikle kruvaziyer gemilerle yapılan turizme olan talepte hızlı bir atış gözlemlenmektedir. Uluslararası Kruvaziyer Hatları Birliği (Cruise Lines International Association, CLIA) tarafından yayımlanan rapora göre; 1990-2009 yılları arasında kruvaziyer gemilerle seyahat eden yolcu sayısında % 7,2 oranında bir artış söz konusudur. 2010 yılında yaklaşık 14,5 milyon kişi kruvaziyer gemilerle dünyanın çeşitli destinasyonlarına seyahat etmiştir. 2011 yılında ise 252 gemi ve 16 milyon yolcuya ulaşması, sektörün büyüklüğünün 30 milyar dolara ulaşması beklenmektedir. Kuşadası, ekonomisi turizme dayanan bir ilçedir. Kuşadası ekonomisi içinde ise kruvaziyer turizminin ve Kuşadası Limanı nın önemli bir yeri vardır. Kuşadası Limanı, gelen kruvaziyer gemi sayısı ve deniz yolu ile gelen turist sayısı bakımından Türkiye de liderdir. Bu nedenle, hem ülke ekonomisi içinde, hem de ilçemizin ekonomik ve ticari hayatında önemli bir yere sahiptir. Bu rapor, dünyada ve Türkiye de kruvaziyer turizmindeki son gelişmeler hakkında bilgiler sunmaktadır. Raporun ilk bölümünde kruvaziyer turizmi konusunda bilgiler sunulmaktadır. İkinci bölümde geçmişten günümüze dünyada kruvaziyer turizminin gelişimi ortaya konulmakta, üçüncü bölümde ise Türkiye de kruvaziyer turizmi ele alınmaktadır. Dördüncü bölümde ise Kuşadası Limanı nın Türkiye turizmindeki yeri ve ilçe ekonomisindeki önemi ortaya konulmaktadır. Rapor; sonuç ve değerlendirmeler ile sona ermektedir. Odamız Araştırma-Geliştirme bölümü tarafından hazırlanan bu raporun faydalı olması dileğiyle, bol kazançlı günler dilerim. Serdar AKDOĞAN Yönetim Kurulu Başkanı 3

1. Kruvaziyer Turizmi 1942 yılında Prof. Dr. Walter Hunziker turizmi para kazanma amacına dayanmayan ve devamlı kalış biçimine dönüşmemek kaydıyla, yabancıların bir yerde konaklamalarından ve bir yere seyahatlerinden doğan olay ve ilgilerin tümü olarak tanımlamıştır. Pek çok tanımı yapılan turizmin OECD tarafından da kabul gören tanımı bu şekildedir. Turizm sözcük olarak Latincede dönmek anlamına gelen tornus sözcüğünden türemiştir. Sözcük kökeninden de anlaşılabileceği gibi Başladığı yere geri dönecek şekilde dolaşarak yapılmış bir hareketi tanımlamaktadır. Turizmin pek çok dalları var. Deniz turizmi bu dallardan bir tanesidir. Kruvaziyer turizm ise, deniz temelli turizm kategorisi içinde yer almaktadır. Kruvaziyer turizminde; liman ziyaretleri, limana yakın yerlerde ziyaret ve alışverişlerden oluşan aktiviteler vardır. Kruvaziyer gemilerin uğradığı limanlar ve bu limanlarda, kruvaziyer turistlere sunulan turistik hizmetler, ev sahibi ülkelerin ağırlıkla yatırım yaptıkları alanları oluşturmaktadır. Ancak, kruvaziyer turizmin temelinde deniz ve gemi seyahati vardır. Gemi seyahati, gemide sunulan her türlü hizmet ve liman ziyaretlerinden oluşan bir turistik ürün olarak kruvaziyer turizm, ayrıca diğer ulaştırma ve konaklama hizmetlerinden de yararlanmaktadır. Kruvaziyer gemi seyahati belirli limanlardan başlar. Belirli sayıda limanlar arasında ve belirli sürede sürecek olan seyahatin öncesinde ve sonrasında, katılımcıların ulaşımı ve konaklaması, turistik ürünü diğer bileşenleridir. Uluslararası Kruvaziyer Hatları Birliği (Cruise Lines International Association, CLIA) ne göre kruvaziyer gemileri; Seyahati programlanmış, derin sularda iki gün ya da daha fazla kalan, en az 100 yolcu kapasiteli gemidir. Bu tanıma göre yük taşıyan gemilerle kısa mesafeli tur yapan operatörler, feribotlar ve teknelerin kapsam dışı tutulduğu görülmektedir. Mesela Yunan adaları arasında veya Yunan adalarıyla Türkiye limanları arasında günlük yolcu taşıyan ya da kısa tur yapan teknelerin ya da feribotların, kruvaziyer turizme dâhil olması mümkün değildir. Wild & Dearing (2000, s.319) e göre kruvaziyer turizm; konukların, belli bir rotada işlemekten ziyade değişik destinasyonları ziyaret etmek üzere, temel amacı normal olarak taşıma değil, misafirleri ağırlamak olan bir gemiye, boş zamanlarını değerlendirmek için, bir ücret ödeyerek binmek suretiyle yapılan seyahattir. Buna göre, amacı taşıma veya ulaştırma değil, konukları 4

olan turistleri ağırlamak olan ve bu amaçla her türlü hizmet donanımına sahip bulunan büyük gemilerle yapılan deniz seyahatleri, kruvaziyer turist ürünün ana eksenini oluşturmaktadır. Kruvaziyer turistik ürün satın alan misafirler, gemiye hangi limanda ne zaman bineceklerini, hangi limanları ne kadar süre içinde ziyaret edeceklerini, bu ziyaretler sırasında liman ülkesinde, karada aktivitelere katılacaklarını, dönüşün hangi limana ne zaman olduğunu normal koşullar altında bilirler. Örnek olarak İstanbul başlangıçlı bir kruvaziyer gemi ile bir hafta süre ile Karadeniz de 5 liman ziyareti satın alan bir turist kendi olanaklarıyla İstanbul a gelir. Programlı seyahatine başlar bitince yine aynı limanda gemiden ayrılarak ülkesine geri döner. Kruvaziyer gemiler yanaştıkları limanda ihtiyaçlarını karşılarlar. Gemi ve yolcuları için giriş-çıkış işlemleri yapılır. Limanlarda genellikle saatli sürelerde kalınılır. Bu süre içinde; eğlence, ziyaretler, alış-veriş ve bunun gibi olanaklar yolculara sunulur. Bu aktivitelere katılım, genellikle kruvaziyer seyahat ücretine dâhil değildir. Yerel seyahat acenteleri önceden anlaşılan fiyatlar üzerinden, çeşitli organizasyonları gerçekleştirirler. Turizm amaçlı kruvaziyer gemi işletmeciliği farklı ve zor bir uğraş alanıdır. Özellikle kruvaziyer gemiler sabit yatırımı, sermaye ve teknoloji açısından özellikli bir yatırımdır. Piyasadan talebin iyi olduğu konjonktürde sorun olmayacak olan yatırımın geri dönüşümü, turizm gibi kırılgan bir sektörde oldukça riskli olabilmektedir. 11 Eylül 2001 olayından sonra, genel olarak dünya piyasalarında meydana gelen daralma, kruvaziyer turizm hareketlerine de yansımıştır. Bu yansıma, doğal olarak işletmeleri, acenteleri, limanları ve kruvaziyer turizme hizmet veren her kesim üzerinde hissedilmiştir. 2. Dünyada Kruvaziyer Turizmi Deniz turizmi içinde değerlendirilen kruvaziyer gemilerle yolcu taşımacılığı ilk kez Albert Balin tarafından 19. yy sonlarında 1890 yılında gerçekleştirilmiştir. O yıllarda yolcu ve yük gemileri arasında tam bir uzmanlaşma olmadığından, bu yöntem dünya da büyük ilgi yaratmamıştır (Kadıoğlu & Güler: 1988, s.44 ). Bu tarihlerde ABD ile Avrupa arasında seyahat edecek zengin kişileri taşıma amaçlı yolcu gemileri çalışmaya başlamıştır. Birinci Dünya Savaşı ndan sonra ABD ye göçlerin sınırlandırılması ve uçak teknolojisinin havayolu rekabetini geliştirmesi tarifeli transatlantik seferlere talebi azaltmıştır. Uçak rekabeti ile birlikte transatlantikler işlevlerini yitirmeye başlamışlardır. Le Havre Southhampton-Newyork parkurunu 3,5 günde alabilen 5

transatlantikler uçakla çeyrek güne kadar inen seyahat süresi karşısında iki terminal arasında tarifeli sefer yapmayı amaçlayan hizmet tarzlarını özde turizmi ve dinlenmeyi esas alan kruvaziyer taşımacılığına kaydırmıştır. 1930 yılında, kruvaziyer seferler devlet desteği sağlayan Almanya sayesinde, kruvaziyer turizm çok büyük bir gelişme göstermiştir. Bu seferlere yoğun katılım sağlayabilmek için devlet Eğlen, güç kazan (Kraft durch Freude- Strenght) sloganını yaymaya başlamıştır. Ancak II. Dünya Savaşı nın hemen ertesinde, Yunanistanlı armatörler, Adalar Denizi nde kruvaziyer seferleri başlattılar. Kruvaziyer gemi işletmeciliğinde stratejilerine ABD lilerdeki gezme-görmedinlenme isteğini kruvaziyer turizm doğrultusunda yönlendirmede çok başarılı olmuşlardır. Semiramis adlı gemi ile gerçekleştirilen bu seferler büyük ilgi görmüştür (Kadıoğlu ve Güler: 1998, s.44 ). Dünyada genel olarak turizmin gelişmesini doğrusal çizgisinin kırılarak sıçrama yapıldığı dönem, II. Dünya Savaşı sonrasına rastlar. Savaşın bitmesi, Avrupa nın yeniden ekonomik gelişmesinin hızlanması, yüksek gelirli sanayi toplumlarında, kitle turizmine katılım hususunda, uygun bir zemin ortaya çıkarmıştır. Daha sonra 1900 lü yıllardan itibaren 2. Dünya Savaşı na değin İngiliz, Alman, Amerikan ve Fransız şirketleri Avrupa ile Amerika kıtası arasında lüks yolcu gemileriyle en hızlı ulaşımı sağlama yarışına girişmişlerdir. 14 Nisan 1912 de Titanic adlı 270 metre boyundaki dev transatlantiğin buzdağına çarpıp batması ve yolcu ve mürettebattan 1502 kişinin hayatını kaybetmesi (Ancak 705 can kurtarılabilmişti) bu hızı kesmemiştir. Hızın kesilmesi için 2. Dünya Savaşı nın patlak vermesi gerekecekti. 2. Dünya Savaşı nın hemen sonrasında yolcu gemileri yeniden eski popülaritesini yakalamıştır. Bu dönemde ABD nin United States transatlantiği (1952 yılında hizmete girmişti) ve İngilizlerin ünlü Queen Elizabeth II transatlantiği (1967) en ünlü transatlantikler arasında yerini almıştır. Kruvaziyer turizm bir kitle turizmi sayılmasa da, 1950li yıllardan itibaren, genel olarak turizm hareketlerine katılımın yoğunlaşması, modern kruvaziyer turizmin de başlangıcı sayılabilir. Diğer taraftan, 1950li yıllarda kıtalar arası hava taşımacılığının ön plana çıkmasıyla Atlantik te yolcu taşımacılığına yönelik düzenlenmiş gemiler iş yapamaz hale gelmişlerdir. Bu durum karşısında gemi şirketleri yeni bir Pazar oluşturmak zorunda kalmış ve gemilerin, gezi, tatil amaçlı kullanılması fikrinin gelişmesiyle kruvaziyer turları doğmuştur. 6

Kruvaziyer turizmde 1950li yıllarda başlayan gelişme, daha sonra üzerinde geniş olarak durulacak olan, dünyada başlıca iki bölgede ortaya çıkmıştır. Bu önemli iki bölge Akdeniz ve Karaibler dir. 1969 yılında Karaibler de deniz turlarına 312.000 kişinin katıldığı, Akdeniz de de hemen hemen bir o kadar yolcunun aynı amaçla seyahat ettiği tahmin edilmektedir (Toskay: 1983, s.247). Buna göre 1970lerin başında 600.000 civarında bir turist kapasitesinin, kruvaziyer endüstrisine, dünya genelinde bir katılımı olduğu anlaşılmaktadır. Ancak havayolu taşımacılığındaki gelişmeler 1960 lı yıllardan itibaren deniz yolunu yolcu ulaşımından çok bir dinlenme/eğlenme ve turizmin kelime anlamının başladığı yere dönmek olmasından hareketle gerçek bir turizm faaliyeti haline getirmiştir. Kruvaziyer Turizmi diyebileceğimiz etkinlik de aslında dünyada 1960 lı yıllardan itibaren başlamış ve asıl popülaritesini bu dönemden itibaren yakalamıştır. Bu yıllarda yapılan kruvaziyer gemileri tipik olarak 180 metre boyunda; 600 700 yolcu taşıyacak kapasitede gemilerdir. Bu seçkin gemilerde yüzme havuzları, tiyatrolar, restoranlar, lüks yolcu kamaraları vardı. Daha sonraları kruvaziyer gemilerine artan taleple birlikte; gemilerin de boyları ve kapasiteleri artmıştır. Örneğin; Princess Cruises tarafından 1984 yılında inşa ettirilen Royal Princess adlı dev kruvaziyer gemi; 1970 li yıllardaki atalarının neredeyse iki katına yakın; 1250 yolcu taşıyabiliyordu. Carnival Cruise Lines tarafından işletilen Jubilee ve Celebration adlı gemiler ise 230 metre boyunda ve 1850 yolcu kapasiteli dev kruvaziyer gemilerdi. Royal Princess Jubilee Celebration Kruvaziyer gemilerde görülen patlama; 1990 lı yıllarda da devam etmiştir. Bu yıllarda kruvaziyer gemiler artık yüzen dev eğlence merkezleri haline gelmiştir. 7

Freedom of the Seas Freedom of the Seas adlı dev transatlantik; dünyanın en büyük kruvaziyer gemisi unvanını da elinde bulundurmaktadır. Freedom of the Seas denize inene kadar, dünyanın en büyük kruvaziyer gemisi unvanını 345 metrelik boyuyla Queen Mary II elinde bulunduruyordu. Freedom of the Seas, Queen Mary II den 6 metre daha kısadır ancak, 158 bin Gross Tonaj hacmiyle dünyanın en büyük kruvaziyer gemisidir. Adeta yüzer bir şehir olan gemide sörf havuzu, buz pateni pisti gibi bir gemide bulunması hayal edilemeyen ayrıntılar bulunmaktadır. Ayrıca gemide dağcıların tırmanması için kayalardan oluşturulmuş yapay bir yamaç da vardır. 1850 yolcu kamarası olan geminin toplam yolcu kapasitesi ise 4750 dir. Yıllar itibarıyla kruvaziyer gemilerinin büyüklüklerinde ve yolcu kapasitelerindeki artış nedeniyle de kuruvaziyer gemilerle seyahat edenlerin sayısında da önemli artışlar gerçekleşmiştir. Uluslararası Kruvaziyer Hatları Birliği nin verilerine göre 1990-2009 yılları arasında kruvaziyer endüstrisi yıllık ortalama % 7,2 oranında büyümüştür. 2009 yılında 13,5 milyon kişi, 2010 yılında ise yaklaşık 14,5 milyon kişi kruvaziyer gemilerle seyahat etmiştir. 2011 yılında ise 252 gemi ve 16 milyon yolcuya ulaşması, sektörün büyüklüğünün 30 milyar dolara ulaşması beklenmektedir. Aşağıdaki tablo ve grafik 1990-2009 yılları arasında kruvaziyer gemilerle seyahat edenlerin sayısını göstermektedir. 1990 yılında 3 milyon 774 bin kişi kruvaziyer gemilerle seyahat ederken, bu sayı 2009 yılında 13 milyon 442 bin kişiye ulaşmıştır. 2010 yılında ise 14,5 milyon kişi kruvaziyer gemilerle dünyanın farklı destinasyonlarına seyahat etmiştir. 8

(Bin Kişi) Kuzey Amerika Diğer Toplam 1990 3.496 278 3.774 1991 3.834 334 4.168 1992 4.023 362 4.385 1993 4.318 410 4.728 1994 4314 486 4.800 1995 4.223 498 4.721 1996 4.477 493 4.970 1997 4.864 516 5.380 1998 5.243 625 5.868 1999 5.690 647 6.337 2000 6.546 668 7.214 2001 6.637 862 7.499 2002 7.472 1.176 8648 2003 7.990 1.536 9.526 2004 8.870 1.590 10.460 2005 9.671 1.509 11.180 2006 10.078 1.928 12.006 2007 10.247 2.316 12.563 2008 10.093 2.912 13.005 2009 10.198 3.244 13.442 Kaynak: 2010 CLIA Cruise Market Overview 9

Uluslararası Kruvaziyer Hatları Birliği ne kayıtlı 26 kruvaziyer firması bulunmaktadır. Bu firmaların iletişim bilgileri ve kruvaziyer filolarının listesi EK te sunulmuştur. 3. Türkiye de Kruvaziyer Turizmi Türkiye deki kruvaziyer turizmi; ülkemiz insanlarının kruvaziyer gemilerini turistik gezi amaçlı kullanması, ülkemizin sahip olduğu kruvaziyer gemilerle dünya kruvaziyer turizmi pastasından pay alması, üç yanı denizlerle çevrili ülkemizin kruvaziyer gemilerin uğrak limanı olarak bu pastadan pay alması olmak üzere 3 açıdan ele alınabilir altında toplanabilir: Son yılarda ülkemiz insanlarının seyahat tercihlerine kruvaziyer gemi seyahatini ekledikleri dikkat çekmektedir. 2008 yılında 18 bin olan Türk kruvaziyer yolcu sayısı 2009 yılında 30 bin olmuştur. Ülkemizin sahip olduğu bir kruvaziyer gemisinin olmaması, Türkiye deki kruvaziyer turizmini ülkemizin sahip olduğu kruvaziyer gemilerle dünya kruvaziyer turizmi pastasından pay alması açısından değerlendirilmesini imkânsızlaştırmaktadır. Son kruvaziyer gemilerimizden M/V Akdeniz in emekli olması ve M/V Karadeniz in ise özelleştirmesinden sonra Türk bayrağından çıkmasından sonra elimizde hiç kruvaziyer tipi gemimiz kalmamıştır. Akdeniz Gemisi 1990-1992 yılları arasında Denizyolları İşletmesi tarafından Tura Turizm ve Alman Phoenix Turizm Şirketi tarafından kiralanan Akdeniz gemisi, kışın Cenova kalkışlı ve dönüşlü olarak 14 günlük Kanarya Adaları-Batı Afrika Sahilleri turu; yazın ise Bremerhaven kalkışlı ve dönüşlü olarak bir haftalık Norveç Fiyordları-Shetland adaları- İskoçya turu yapmaktaydı. 10

Yine benzer bir şekilde kiralanmış olan M/V Karadeniz gemisi de; Denizyolları İşletmesi tarafından özelleştirilmiş, satın alan firmada gemiyi bir Yunanlı firmaya satmıştır. Kruvaziyer turizmi; üç yanı denizlerle çevrili ülkemizin kruvaziyer gemilerin uğrak limanı olarak bu pastadan pay alması açısından incelendiğinde; Akdeniz çanağında ören yerlerine yakın Kuşadası, Antalya, İstanbul gibi limanları ve denizlerinin temizliği ile ülkemizin önemli bir potansiyeli olduğu görülmektedir. Aşağıdaki grafikler, 2003-2010 yılları arasında ülkemize gelen kruvaziyer gemi sayılarını ve bu gemilerle ülkemize gelen misafirlerimizin sayılarını göstermektedir. 2000 li yıllardan itibaren Türkiye'de kruvaziyer gemileri ile yapılan seyahatlere olan taleplerde kayda değer bir artış gözlemlenmekte ve deniz hudut kapılarında yolcu trafiğinde geçmiş 11

yıllara göre yoğunluk yaşanmaktadır. Kruvaziyer gemilerinin Türkiye'de en çok uğradığı limanlar Kuşadası, İstanbul, İzmir, Bodrum, Marmaris ve Antalya'dır. Ulaştırma Bakanlığı nın verilerine göre, 2010 yılında başta Kuşadası, İstanbul, Marmaris, İzmir, Bodrum, Alanya, Antalya, Dikili ve Trabzon limanları olmak üzere ülkemize 1368 adet kruvaziyer gemisi ile 1.719.098 yolcu giriş yapmıştır. Diğer bir ifadeyle, 2010 yılında dünyada 14,5 milyon kişinin kruvaziyer gemilerle seyahat ettiği dikkate alındığında, dünya kruvaziyer yolcularının % 11,9 unun Türkiye ye uğradığı söylenebilir. Dünyaca ünlü kruvaziyer şirketlerinin programlarına Türkiye yi de dahil etmelerinde, 2003 yılında yapılan bir düzenleme ile liman tarifelerinde kılavuzluk ve römorkörcülük dahil olmak üzere yapılan % 50 lik indirim, kıçiteri bulunan gemilerin 2. römorkörden muaf tutulması gibi önlemler etkili olmuştur. Son yıllarda Türkiye'deki kruvaziyer limanlarımızın birçoğu özelleşmiş durumdadır. Bugün her liman kendi trafiğini ve potansiyelini arttırmak için yenilenme ve yapılanma çalışmaları içerisine girmiştir. Mevcut şartları itibariyle özellikle İstanbul, Antalya, Alanya, İzmir ve Kuşadası yörelerinde kruvaziyer turizmi açısından büyük bir potansiyel mevcuttur. Aşağıdaki tablolarda 2011 yılında Limanlarımızda Türk ve yabancı bayraklı gemilerden alınan ücretler ile yabancı bayraklı yolcu ve kruvaziyer gemilerden alınan navlun hasılat oda payı tarifeleri gösterilmektedir. 2011 YILI YABANCI BAYRAKLI YOLCU VE KRUVAZİYER GEMİLERDEN ALINAN NAVLUN HASILAT ODA PAYI TARİFESİ 0 GRT 5000 GRT KADAR ÜCRETSİZ 5001 GRT 20000 GRT KADAR 50,00 $ 20001 GRT YUKARISI 100,00 $ 2011 YILI T.C. BAYRAKLI GEMİLERDEN ALINAN ÜCRETLER GEMİ GROS TONU ÜCRET 0 500 GRT KADAR 25,00 TL 0 500 GRT KADAR 45,00 TL 501 1500 GRT KADAR 65,00 TL 1501 2500 GRT KADAR 120,00 TL 12

2501 5000 GRT KADAR 180,00 TL 5001 10000 GRT KADAR 220,00 TL 10001 25000 GRT KADAR 250,00 TL 25001 35000 GRT KADAR 300,00 TL 35001 50000 GRT KADAR 350,00 TL 50001 GRT YUKARISI 380,00 TL 2011 YILI YABANCI BAYRAKLI GEMİLERDEN ALINAN ÜCRETLER GEMİ GROS TONU ÜCRET 0 501 GRT KADAR 85,00 TL 501 1000 GRT KADAR 125,00 TL 1001 1500 GRT KADAR 160,00 TL 1501 2000 GRT KADAR 210,00 TL 2001 2500 GRT KADAR 250,00 TL 2501 5000 GRT KADAR 300,00 TL 5001 10000 GRT KADAR 330,00 TL 10001 25000 GRT KADAR 360,00 TL 25001 GRT YUKARISI 390,00 TL 4.Kuşadası Limanı 4.1. Kuşadası Limanı nın Tarihçesi Zengin bir tarihi geçmişi ve doğal güzelliklerin yanında turizm ile erken tanışmış olması Kuşadası nı diğer turizm merkezlerinden farklı kılmaktadır. Efes, Artemis Tapınağı, Meryem Ana Evi, St. John Bazilikası, Priene, Miletus, Didim, Claros gibi pek çok tarihi ve kutsal mekâna sadece dakikalarla ölçülen sürelerle ulaşımın sağlanabildiği Kuşadası, Akdeniz in en önemli kruvaziyer turizmi noktalarından birisidir. 1960 lı yıllarda inşa edilen Kuşadası limanı, 2003 yılında özelleştirilmiş ve bu tarihten itibaren Ege Liman İşletmeleri A.Ş. (Ege Ports) tarafından işletilmeye başlanmıştır. Kuşadası Limanın da içinde bulunduğu 1/1000 ölçekli uygulama imar planı İller Bankası nca hazırlanmış olup 10.12.1984 ve 04.06.1985 tarihinde Belediye Meclisince uygun görülerek 20.06.1985 tarihinde Bayındırlık ve İskân Bakanlığı nca onaylanmıştır. Limanın 1. iskelesinin yapımı 1960 lı yıllarda Denizcilik İşletmeleri Genel Müdürlüğünce gerçekleştirilmiş ve 1973 yılından itibaren hizmete açılmıştır. 13

Ancak yoğun yolcu ve ro-ro teknelerinin yanaşma taleplerinden dolayı 2. İskelenin yapımı gündeme gelmiştir. İkinci iskelenin de yapımına 1990 yılında başlanılmış ve 1991 yılında tamamlanarak işletmeye açılmıştır. Zaman içinde artan talepler doğrultusunda 1. iskelenin boyuna 25 m. 2. İskelenin boyuna 50 m. ilave yapılmıştır. 4.2. Kuşadası Limanı ile İlgili Teknik Bilgiler Koordinatları Enlemi 37 52' 30" K, Boylamı 27 152 42" D olan Akburun ile Enlemi 37 48' 54" K, Boylamı 27 16' 12" d mevkiindeki Narderesi ağzından, Batı istikametine çizilen hatlar ile 27 14' 00" D Boylamının iç kısmında kalan deniz havzasıdır. Liman Alanı Aydın ili, Kuşadası ilçesinde bulunan Kuşadası Liman'ında Kuşadası Kadastro Müdürlüğünce 01.02.2000 tarihinde mahallinde yapılan kadastro tespit çalışmaları neticesinde hazırlanan kadastro paftasında Maliye hazinesi adına tapuda tescilli olan Camikebir Mahallesi, 48 ada, 1 parsel 12.587 metrekare olup, 6.609,34 metrekarelik bölümü kullanılmaktadır. Ayrıca limanın kullanımında tescilsiz 12.884,24 metrekarelik dolgu alanı bulunmaktadır. Böylelikle toplam liman sahası 19.593,58 metrekaredir. Limanda mendirek ve Liman geri sahasında kapalı ambar ve sintine arıtma tesisi bulunmamaktadır. Rıhtım Su Vanaları ve Kapasiteleri Yeni rıhtımda 3 adet ve eski rıhtımda 2 adet su vanası olup kapasitesi 25 ve 20 ton/saattir. Toplam Rıhtım Uzunluğu(m) Ortalama Derinlik(m) Elleçleme Kapasitesi(Ton/Yıl) Gemi Kabul Kapasitesi (Adet/Yıl) Depolama Kapasitesi(Ton/Yıl) 1346 10-2400 - 14

Rıhtım No ve Adı Boyu(m) Derinliği(m) 1 No'lu 262 9 2 No'lu 225 9 4 No'lu 158 10 5 No'lu 235 10 6 No'lu 258 12 7 No'lu 208 12 Tesisin adı M2 Kat Durumu Açıklama İdari Bina ve Yolcu Salonu 591 1 kat Hizmet Birimi(Tescilli Alanda) Liman Tesisleri Kullanma Suyu: Kuşadası Limanı nda 7 gün / 24 saat süreli kullanım suyu temin edilebilir. Kullanma suyu bir iskele üzerinde bulunan 11 vanadan sağlanmaktadır. Su temin kapasitesi 100 ton/saat düzeyindedir. Su ücretinin metrik tonu 13 ABD Dolarıdır. Limanda kullanılan kullanma suyunun analiz raporu talep durumunda verilebilmektedir. Atık Alım Hizmeti: Atık alım hizmeti 7 gün / 24 saat verilmektedir. Tüm tekneler MARPOL 73/78 e göre tasnif edilmiş çöp vermek zorundadırlar. Evsel Atık Su, Sintine Suyu ve Yağlı Slac: Gemi varışından 48 saat önce bildirimde bulunmak kaydı ile hizmet verilmektedir. Evsel atık su, Sintine Suyu ve Yağlı Slac tanker kamyonlar ile alınmaktadır. Onarım: Limanda kompresörler, pompalar v.b. ile ilgili küçük onarım hizmetleri verilmektedir. Klavuz Hizmetleri: Klavuz Hizmetleri, 500 Groston üzerindeki tankerler için zorunlu olup 24 saat süre ile sağlanmaktadır. Varışlarda klavuzluk hizmeti için 1 saat önceden bildirimde bulunulması gerekmektedir. Kalkış için teknelerin tahmini kalkış saatinde 1 saat önce bildirimde bulunmak gereklidir. Sağlık Hizmetleri: Liman alanında 1 ambulans ve acil durumlar için diğer gerekli ilk yardım malzemeleri ile haftada 7 gün 24 saat esaslı hizmet verilmektedir. Güvenlik: Kuşadası Limanı, Uluslararası Gemi ve Liman Tesisleri Güvenlik Kodu (ISPS Code, International Ship and Port Facility Security Code) ile uyum sağlayan ilk limandır. 15

4.3. Kuşadası Limanı İstatistikleri Aşağıdaki tablo 2003-2010 yılları arasında Limanlarımıza uğrayan Kruvaziyer gemi ve yolcu sayılarının yıllık gelişimini göstermektedir. 2003 yılında 883 kruvaziyer gemisi ile 581.848 yolcu ülkemize gelmiş, bu sayı 2010 yılında 1368 kruvaziyer gemisi ile 1.719.098 kişiye ulaşmıştır. Diğer bir ifadeyle ülkemize gelen kruvaziyer gemi sayısı son 7 yılda % 55 oranında artmış, gelen yolcu sayısı ise 3 kat artmıştır (% 195). Kuşadası Limanı ise, Türkiye de gelen kruvaziyer gemi sayısı ve deniz yolu ile (kruvaziyer+günübirlikçi) giriş yapan yolcu sayısı bakımından Türkiye de liderdir. 2010 yılı verilerine göre, Kuşadası na 517 adet kruvaziyer gemisi gelmiştir. Kuşadası na deniz yoluyla gelen yolcu sayısı (kruvaziyer+günübirlikçi) 529.722 dir. İstanbul Limanı na ise 2010 yılında 342 gemi ile 508.246 yolcu gelmiştir. Kuşadası Limanı ülkemize gelen kruvaziyer gemi sayısı ve yolcusu bakımından 1. sıradadır. Kuşadası'na deniz yoluyla gelen turistlerin büyük çoğunluğunu Amerikalılar oluştururken, ABD vatandaşlarını sırasıyla İngiltere, Kanada, Almanya, İspanya, Fransa, İtalya, Yunanistan, Güney Kore ve Hollanda uyruklu turistler izlemektedir. 16

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Gemi Yolcu Gemi Yolcu Gemi Yolcu Gemi Yolcu Gemi Yolcu Gemi Yolcu Gemi Yolcu Gemi Yolcu Alanya 63 30737 106 56139 100 70190 114 80440 124 93937 84 57000 73 50285 2 1071 Antalya 92 48012 63 51049 40 30424 32 13015 34 15680 41 25057 23 12549 41 103859 Bartın 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 8 957 10 941 4 555 Bodrum 63 15416 79 33231 55 8921 66 10478 63 9892 126 52862 87 38414 89 31700 Çanakkale 23 3629 25 41191 33 7490 24 5008 23 5207 31 8776 33 8712 17 7670 Çeşme 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 1819 1 817 16 9247 Datça 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 207 3 1041 3 778 Dikili 25 16661 23 6405 19 4444 23 3990 13 2631 29 10424 13 6592 26 15401 Fethiye 22 2532 21 3682 7 3157 67 3566 4 948 13 4217 8 2615 5 879 Göcek 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 6 1121 10 1532 16 2274 Güllük 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 19 2747 5 1172 1 279 İskenderun 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 819 2 1884 1 106 İstanbul 199 200079 141 114390 202 176768 306 273553 340 422896 404 489554 313 476541 342 508246 İzmir 5 3271 33 75394 39 66285 105 184797 122 287357 133 318451 129 315454 159 378266 Kaş 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 6 600 4 1341 8 1317 Kemer 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 37 0 0 6 602 Kuşadası 337 225330 348 221417 441 301105 471 368696 613 466677 601 518872 506 462746 517 493911 Marmaris 51 32977 74 74753 97 83094 83 65265 64 60039 70 101874 74 81472 84 146531 Mersin 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4 941 3 1583 1 106 Mudanya 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 482 4 1309 1 224 Samsun 0 0 1 257 3 1364 9 2661 8 186 5 596 9 1524 4 825 Sinop 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 6 3136 14 7861 7 7098 Taşucu 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 18 3 440 2 201 Trabzon 7 3204 13 3816 12 4351 17 4845 13 2950 15 4813 18 7369 14 7952 Tuzla 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 2 0 0 2 0 TOPLAM 887 581848 927 645264 1048 757563 1317 1016314 1421 1368400 1612 1605372 1328 1484194 1368 1719098 17

Aşağıdaki grafik, 2003-2010 yılları arasında Kuşadası Kruvaziyer Limanına gelen kruvaziyer gemi sayılarını göstermektedir. Kuşadası limanına 2003 yılında 337 kruvaziyer gemisi gelirken bu sayı % 53,4 oranında artışla 2010 yılında 517 ye ulaşmıştır. KUŞADASI LİMANINA GELEN KRUVAZİYER GEMİ SAYISI KUŞADASI LİMANINA GELEN KRUVAZİYER YOLCU SAYISI 18

Kuşadası Limanı, Kruvaziyer gemi sayısı ve denizyolu ile gelen turist sayısı bakımından Türkiye de liderdir. 2010 yılı verilerine göre, Türkiye gelen kruvaziyer gemilerin % 38 i Kuşadası na, % 25 i İstanbul a ve % 12 si İzmir e gelmektedir. 4.4. Kuşadası Limanı nın Ticari Hayata Katkısı Kruvaziyer turizmi, Kuşadası Limanı, hem ülkemize hem de ilçemizin turizmine ve dolayısıyla ekonomik ve ticari hayatına önemli katkılar sağlamaktadır. Her yıl yüzlerce büyük kruvaziyer gemisi ilçemize gelmekte, bu gemiler binlerce turisti ilçemize getirmektedir. Kuşadası Limanının ticari hayata katkısını gelen gemilerin ihtiyaçları ve yolcular ile gemi personelinin yaptıkları alış-veriş açısından değerlendirilebilir. Limana gelen gemiler; içme suyu, yiyecek, içecek gibi ihtiyaçlarını ilçemizden karşılayabilmekte, bu da ekonomik olarak Kuşadası ticari hayatına katkı sağlamaktadır. Ancak kruvaziyer turizminin ilçemize en önemli katkısı, gemi yolcusu ve personelinin Kuşadası çarşısından halı, kuyum, deri, hediyelik eşya gibi ürünlerin satın alınmasıdır. Bunun dışında yerel seyahat acenteleri de kruvaziyer turlar düzenlemektedir. 19

5. Sonuç ve Değerlendirme Son yıllarda dünya turizm endüstrisi içinde kruvaziyer turizminde hızlı bir gelişme gözlemlenmektedir. Uluslararası Kruvaziyer Hatları Birliği tarafından yayımlanan rapora göre 2000-2009 yılları arasında dünya kruvaziyer piyasası % 7,2 oranında büyümüştür. 2010 yılında 14,5 milyon kişi kruvaziyer gemilerle seyahat etmiştir. Bu rakamın 2011 yılında 16 milyon kişiye ulaşması beklenmektedir. Kruvaziyer turizminde limana gelen her gemi ülke ekonomisine döviz girdisi sağlamaktadır. Kruvaziyer turizmi sadece yabancı değil yerli turistlere de alternatif ve farklı bir tatil deneyimi yaşama şansını sunmaktadır. Bu bağlamda ülkemiz kruvaziyer turizminde gelişmeye ve büyümeye çok açık bir durumdadır. Turizm sektörünün de kruvaziyer gemilerinden azami şekilde faydalanması ve gemi yolcularına yeni liman ve gezi olanaklarının sunulması ile beraber ülkemiz zaman içerisinde dünyada kruvaziyer turizmine yönelik çok cazip bir merkez haline gelebilecektir. Kruvaziyer destinasyonlar içerisinde, son yıllara kadar Kuzey Amerika, Güney Amerika ve tropik adalar ön planda iken, günümüzde Uzak Doğu, Kutuplar, Baltık Denizi Bölgesi, Arap Yarımadası, Kızıldeniz, Karadeniz ve özellikle Akdeniz Bölgesi gerek pazarlama stratejisi gerekse kruvaziyer destinasyonlarında yeni güzergahlar yaratması bakımından dikkat çekmektedir. Akdeniz Çanağı kruvaziyer destinasyonları için giderek yükselmekte olan bir yıldız olduğundan, Güney Amerika destinasyonundan sonra ikinci sıraya yükselmiş ve son 3 yılda kruvaziyer turizmin gözdesi haline gelmiştir. 30 milyar dolarlık bir sektör olan dünya kruvaziyer turizminden ülkemizin ve ilçemizin daha fazla pay alabilmesi için, kruvaziyer yatırımlarına ve tanıtıma önem verilmeli, limanlarımızdaki sorunlar (hukuki, güvenlik, maliyetler - özellikle ayak bastı parasıgibi) sorunlar çözülmelidir. Kuşadası Limanı, ilçemizin ticari ve ekonomik hayatını canlandıran en önemli değerlerden birisidir. Limana gemi geldiğinde ilçe ekonomisi canlanmakta, gemi yolcularının ve personelinin yaptıkları halı, kuyum, deri, hediyelik eşya gibi ürünleri satın almaları ile ticari hayat hareketlenmektedir. 20

Ülkemizin ve ilçemizin dünya kruvaziyer turizmi pastasından daha fazla pay almasını sağlamak için şu önlemler alınmalıdır. 1-Ülkemize ucuz tur satın almış ekonomik seviye olarak alt grupta olan ve gemiye ödediği ücretler dışında masraf yapmayı pek düşünmeyen kruvaziyer yolcularına ilave olarak; lüks tüketime ve gittiği yerlerden hatıra eşyası almaya, harcama yapmaya eğilimli üst gelir grubu kruvaziyer turistleri çekmeliyiz. 2-Turistin her yerde bulabileceği şeyleri almayacağını hesaba katarak, zaten limanda kalış süresinin kısıtlı bir süre olduğu ve bir şeyler satın almaya çok az zamanının olacağı da düşünüldüğünde; halı, deri vb. gibi ülkemizin karakteristik ürünlerinin özendirici tanıtımı hedef kitleye daha gemiye binmeden yapılabilmelidir. Bunun için hedef ülkelerde gerekli özendirici tanıtımın yapılarak potansiyelin önceden yaratılması gereklidir. 3-Ülkemizde kaldığı az zaman süresi içerisinde yine ülkemizin karakteristik özelliklerini taşıyan ürünlerin kolayca ve kaliteli sunumla turistlere sunulabilmesi için altyapı kurulmalıdır. 4-Limanlarımızda can güvenliği ve acil kurtarma önlemleri arttırılmalı; yolcu salonlarımız çağdaş görünüme kavuşturulmalıdır. Kaliteli kruvaziyer yolcusunu ülkemize çekmenin liman tarifelerini düşürmek gibi önlemler yanında bir altyapı meselesi olduğu unutulmamalıdır. 21

EK A: ULUSLARARASI KRUVAZİYER HATLARI BİRLİĞİ NE ÜYE OLAN FİRMALAR VE İLETİŞİM BİLGİLERİ 22

23

24

Kaynak: Uluslararası Kruvaziyer Hatları Birliği, 2010 25