EKONOMİ BAKANLIĞI AB Genel Müdürlüğü Tek Pazar, Rekabet ve Teknik Mevzuat Uyum Dairesi 10 Kasım 2015 KİMYASALLAR TİCARETİ VE TEKNİK ENGELLER Duygu YAYGIR Dış Ticaret Uzmanı 1
SUNUM PLANI DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜNDE TEKNİK DÜZENLEMELER VE TİCARETTE TEKNİK ENGELLERİN TANIMI AB İLE GÜMRÜK BİRLİĞİMİZ KAPSAMINDA TEKNİK ENGELLERİN KALDIRILMASI İÇİN AB TEKNİK MEVZUATINA UYUM AB NİN KİMYASALLAR TEKNİK MEVZUATINA UYUM BAĞLAMINDA TÜRKİYE NİN MEVCUT DURUMU AB-ABD TRANSATLANTİK TİCARET VE YATIRIM ORTAKLIĞI (TTIP) ve TRANSPASİFİK ORTAKLIK (TPP) KAPSAMINDA KİMYASAL TİCARETİ 2
TİCARETTE TEKNİK ENGELLER NEDİR? (1) Teknik düzenleme ve standartları benimseyen gelişmiş ve gelişmekte olan ülke sayısında artış İnsan sağlığı, çevrenin korunması, tüketicinin aldatılması gibi meşru hedeflerde artış Teknik düzenleme ve standartların gittikçe daha karmaşık ve maliyet arttırıcı bir boyut kazanması Tarifelerin neredeyse tamamen ortadan kalktığı günümüzde, teknik düzenlemelerin dış ticarette yeni korumacılık amaçlarına hizmet etmesi Teknik Düzenlemelerin Ticarette Teknik Engele Dönüşmesi riski Uluslararası alanda düzenlenme ihtiyacı sonucunda; Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) Ticarette Teknik Engeller Anlaşması (Agreement on Technical Barriers to Trade-TBT) 3
TİCARETTE TEKNİK ENGELLER NEDİR? (2) TBT Anlaşması Kapsam: tüm sanayi ve tarım ürünlerini ve bu ürünlerin işlevine, kalitesine ve özelliklerine doğrudan etkide bulunması koşuluyla da ürünün üretim süreç ve metotlarını-ppm kapsar. (Örnek: İlaçta iyi imalat uygulamaları-gmp) TBT Anlaşması Meşru Amaçlar: Ulusal güvenlik gereklilikleri, tüketiciyi aldatıcı faaliyetlerin önlenmesi, insan, hayvan veya bitki yaşamı ve sağlığı ile çevrenin korunması vb. Teknik düzenlemelere uyulması zorunlu, standartlara ise gönüllü Mutlaka bir bilimsel bilgiye dayalı olması zorunluluğu bulunmuyor.. İstisnai teknik düzenleme örnekleri olarak REACH ve CLP Tüzükleri. Her iki mevzuatta AB nin teknik düzenlemelerde «precautionary principle» denilen ihtiyatlılık ilkesinin birer ürünleri.. ABD nin ise daha «risk assessment» denilen risk ortaya çıktıktan sonra düzenlemeye gitme yönünde bir yaklaşımı bulunuyor. 4
TİCARETTE TEKNİK ENGELLER NEDİR? (3) TBT Anlaşmasının Temel İlkeleri 1-Ayrım yapmama ve ulusal muamele 2-Ticarette gereksiz engel yaratmama 3-Uyumlaştırma 4-Denklik 5-Karşılıklı Tanıma 6-Şeffaflık 7-Özel ve Lehte Muamele İlkesi 5
AB İLE GÜMRÜK BİRLİĞİMİZ KAPSAMINDA AB TEKNİK MEVZUATINA UYUM (1) Türkiye-AB Gümrük Birliğini tesis eden 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı (1 Ocak 1996) Madde 5 ve Madde 6: Taraflar arasındaki ithalatta ve ihracatta uygulanan miktar kısıtlamalarının yanı sıra her türlü eş etkili önlemi yasaklıyor. Madde 7: Bu önlemlere istisnaları sıralıyor. Ancak meşru bir amaca dayansa dahi, ticarette keyfi bir ayrım aracı veya üstü kapalı bir kısıtlama oluşturamayacağı da belirtiliyor. (kamu düzeni, çevre ve insan sağlığı, hayvan ve bitki sağlığı vb.) DTÖ TBT Anlaşması nda sıralanan meşru amaçlar ile örtüşüyor. Teknik düzenlemeler de bu istisnalar temelinde hazırlanıyor. 6
AB İLE GÜMRÜK BİRLİĞİMİZ KAPSAMINDA AB TEKNİK MEVZUATINA UYUM (2) Gümrük Birliği kapsamında malların serbest dolaşımı ilkesinin tam olarak işleyebilmesi ticaret önündeki teknik engellerin kaldırılmasına bağlı Bu nedenle AB teknik mevzuatına uyum yükümlülüğümüz bulunuyor Madde 8: AB teknik mevzuatının iç hukukumuza 5 yıl içerisinde aktarılmasını öngörmüşse de bu süre karşılıklı olarak bir hayli aşılmış, uyum sürecimizde ve ticarette teknik engellerinin aşılmasında gecikmelere neden olmuştur. 2/97 sayılı OKK ile ülkemizin uyumlaştıracağı teknik mevzuatta yatay kurallar ve mevzuat listesi belirlenmiştir. Madde 8.3. ise malların serbest dolaşımı için özel önemdeki AB teknik mevzuatının Türkiye tarafından yürürlüğe konulmasına imkan vermiştir. Mevzuatın mutlaka 2/97 sayılı OKK da bulunma zorunluluğu da yoktur. Madde 9: Türkiye belli bir ürünün ticaretinde teknik engellerin kaldırılması için ilgili AB teknik mevzuat uyumunu gerçekleştirdiği durumda ticaret söz konusu mevzuata göre yapılır. Madde 10: Uyuma kadar gidecek süre zarfında, Türkiye AB teknik mevzuatına uyumlu ürünlerin ticaretini Madde 7 de sıralanan istisnai koşullar haricinde engellemekten kaçınır. 7
AB NİN KİMYASALLAR TEKNİK MEVZUATINA UYUM BAĞLAMINDA TÜRKİYE NİN MEVCUT DURUMU (1) AB nin Kimyasallar Mevzuatı ve Merkezi Ajans Yapılanması 1907/2006/EC sayılı REACH Tüzüğü 1272/2008/EC sayılı CLP Tüzüğü 528/2012/EC sayılı Biyosidal Ürünler Tüzüğü (BPR) 649/2012/EC Tehlikeli Kimyasalların İthalatı ve İhracatı Tüzüğü (PIC) Yalnızca AB de yerleşik ithalatçı/tek temsilci kanalıyla prosedürlerin yerine getirilebilmesi ilave maliyetler, verilerin gizliliğine yönelik riskler Avrupa Kimyasallar Ajansı (AKA) Bu mevzuatın yürürlükten kaldırdığı veya değiştirdiği diğer mevzuat (BPR hariç) Gümrük Birliği kapsamında AB teknik mevzuatına uyum yükümlülüğümüzün olduğu listeyi içeren 2/97 sayılı OKK da yer almakta Doğal uzantı mevzuatlar 8
AB NİN KİMYASALLAR TEKNİK MEVZUATINA UYUM BAĞLAMINDA TÜRKİYE NİN MEVCUT DURUMU (2) 2/97 sayılı OKK nın güncellenme ihtiyacı Kimyasallar mevzuatının bütünüyle yer alması hedefi her iki tarafta da mevcut. REACH Tüzüğü- Türkiye mevzuat taslağını Komisyon a Temmuz ayında iletti. Uygunluğuna ilişkin görüş bekleniyor. 2016 da yürürlüğe girecek. CLP Tüzüğü-AB tarafında bulundu. Yürürlükte. BPR Tüzüğü- Uyum çalışmaları tamamlandı. PIC Tüzüğü Uyum çalışmaları sürüyor belli ekler ve maddeler hariç uygun 2/97 sayılı OKK nın yatay hükümleri içeren Ek I i Madde 7 ye göre mevzuat uyumu gerçekleştiği takdirde, Türk ekonomik operatörler AB üye ülke operatörleri gibi muamele görürler. 9
AB NİN KİMYASALLAR TEKNİK MEVZUATINA UYUM BAĞLAMINDA TÜRKİYE NİN MEVCUT DURUMU (3) AB nin tüm bu mevzuat grubu karşısında Türkiye nin Gümrük Birliği nden kaynaklanan özel konumu Komisyon nezdinde dile getirilmektedir. Türk operatörlerinin REACH ve CLP kapsamında kayıt, izin ve bildirim prosedürlerini diğer üçüncü ülkeler gibi yalnızca AB de yerleşik ithalatçı veya Tek temsilcileri kanalıyla yapabilmesi BPR Tüzüğü Madde 95 kapsamında aktif madde izin ve bildirimlerinin yalnızca AB de yerleşik ithalatçıları kanalıyla yapabilmesi Gümrük Birliği Kararı nın ithalatta miktar kısıtlaması veya eş etkili önlemleri yasaklanması hükmü ile (1/95 sayılı OKK Madde 5) ile çelişiyor. Uyumdan bağımsız olarak eş etkili önlem niteliğinde. Ayrıca genel istisnalar (1/95 sayılı OKK Madde 7) çerçevesinde de meşrulaştırılamaz durumda çünkü aynı amaç için ticareti daha az kısıtlayıcı önlemler mevcut. AB de benzer bir dava Türkiye ye bu yönde yorum hakkı veriyor. (1/95 sayılı OKK Madde 66) (ECJ Case 247/84 Commission v. Germany) 10
AB NİN KİMYASALLAR TEKNİK MEVZUATINA UYUM BAĞLAMINDA TÜRKİYE NİN MEVCUT DURUMU (3) Uyumla ilgili olarak ise, Komisyon un farklı birimlerinde de olsa söz konusu kimyasal mevzuatı tam üyelik öncesinde uyumlaştırıldığı takdirde dahi Türk operatörleri AB deki emsalleri ile benzer haklara sahip olamayacağı yaklaşımı mevcut BPR Tüzüğü kapsamında ise, Gümrük Birliği nin getirdiği düzenlemelere rağmen AB-İsviçre arasındaki karşılıklı tanıma anlaşması (MRA) modeli Türkiye ye teklif edilmekte 1/95 sayılı OKK Madde 8.3 ve Madde 9 ile açıkça çelişmektedir. Ayrıca tam üyelik (accession) koşulu Avrupa Ekonomik Alanı na (AEA) taraf EFTA ülkelerinin bu mevzuat kapsamında AB üye ülkesi muamelesi gördüğünden hareketle ülkemizce geçerli bir argüman olarak kabul edilmemektedir. AEA üyesi EFTA ülkelerinin yalnızca AKA da oy hakkı bulunmamaktadır. 11
AB NİN KİMYASALLAR TEKNİK MEVZUATINA UYUM BAĞLAMINDA TÜRKİYE NİN MEVCUT DURUMU (4) Tüm bu hukuki argümanlarımız, AB ile Ortaklık platformlarımız başta olmak üzere Komisyon nezdinde her seviyede dile getirilmektedir. Nitekim, Komisyon tarafından Dünya Bankası na yaptırılan AB-Türkiye Gümrük Birliği nin Değerlendirilmesi Raporu, kimyasallar mevzuatı karşısındaki mevcut duruma özel bir kısım ayırmıştır. http://www.worldbank.org/content/dam/worldbank/document/eca/t urkey/tr-eu-customs-union-eng.pdf Syf. 35 ve Syf.105. Halihazırda içinde bulunduğumuz Gümrük Birliği nin güncellenmesi kapsamında da bu konu detaylarıyla ele alınacaktır. 12
AB-ABD Transatlantik Ticaret ve Yatırım Ortaklığı (TTIP) Düzenleyici Alanlarda/Kurallarda Yatay Uyum (Regulatory Convergence) Altında TBT + tarafların birbirleriyle uyumlu veya ortak teknik düzenlemelere gitmeleri Farklı teknik düzenlemelerini bir diğerine dayatma çabasından kaçınma, Uluslararası standartları baz alma, Taraflar arasındaki yakınlaşmanın diğer küresel aktörleri dışlamamasına dikkat etme KOBİ lerin ihtiyaçları da dikkate alınarak, tarafların teknik düzenlemelerinin öngörülebilir ve şeffaf olması, AB de bölgesel; ABD de ise federal düzeydeki alt düzenlemelerin kapsamının belirlenmesi, TTIP taahhütlerinin hem AB de bölgesel; hem de ABD de federal düzeyde uygulanabilirliğinin sağlanması, tarafların DTÖ ye yapacakları bildirimlerden önce birbirlerine bildirimde bulunmalarını 13
AB-ABD Transatlantik Ticaret ve Yatırım Ortaklığı (TTIP) Öncelikli Sektörlerden Kimyasallar ve ilgili sektörlerde Uyumlaştırma Kimyasallar sektöründe sınırlı uyumlaşma, kimyasalların değerlendirilmesinde önceliklendirme, sınıflandırma ve etiketleme konularında Global Harmonize Sistem (GHS) kapsamında belirli bir seviyede uyumlaştırma, GHS kapsamında ortak bir kimyasallar listesi oluşturma AB nin REACH Tüzüğü ile ABD nin TSCA Mevzuatı prosedürlerindeki sistemik ayrışmanın varlığı, AB-ABD arasında kimyasallar alanda bir karşılıklı tanıma veya mevzuatların yakınlaştırılması seçeneklerini engelliyor. Eczacılık ürünlerinde pazara girişte GMP ve ruhsatlandırma süreçlerinde uygunluk değerlendirme denetimlerinin karşılıklı tanınması, ayrıca biyo-eşdeğer, jenerik ilaç gibi alanlarda da teknik düzenlemelerin yakınlaştırılması Kozmetik sektöründe ise, AB nin ve ABD nin izin verilebilir ve yasaklı kozmetik maddeler listelerinin karşılıklı tanınması, kozmetikte iyi imalat uygulamaları, hayvanlar üzerindeki testlere alternatif test metotlarının uyumlaştırılması,etiketleme şartlarının yakınlaştırılması ve bu alanda küresel düzenlemelerde (International Cooperation on Cosmetics Regulation- ICCR) ortak hareket edilmesi. 14
TRANSPASİFİK ORTAKLIK (TPP) Çok ülkeli bir Anlaşma olması nedeniyle TTIP e kıyasla teknik engellerin kaldırılması konusunda nispeten daha az iddialı TBT Başlığında kozmetikler ve eczacılık ürünleri ayrıca ekler halinde düzenlenerek, şeffaflık mekanizmaları güçlü hale getiriliyor Belli ülkeler arasında ise sektörel ekler yoluyla özellikle eczacılık ürünlerinin pazara giriş koşullarında TBT + karşılıklı tanıma ve daha fazla şeffaflık alanları düzenleniyor (US-JP; US-AUS gibi) https://ustr.gov/trade-agreements/free-tradeagreements/trans-pacific-partnership/tpp-full-text 15
Ayrıca; TBT nin konu edildiği davalar listesine ulaşmak isterseniz: https://www.wto.org/english/tratop_e/dispu_e/dispu_agreements_index_e.htm?i d=a22# TBT örnek çalışma: REACH Tüzüğü nün TBT ye Uygunluğu Hakkında Master Bitirme Tezini incelemek isterseniz: http://www.academia.edu/1591105/the_compatibility_of_reach_regulation_wi th_wto_tbt_agreement 16
TEŞEKKÜRLER EKONOMİ BAKANLIĞI AB GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Tek Pazar, Rekabet ve Teknik Mevzuat Uyumu Dairesi 10 Kasım 2015 17