Sertlik Test Makinası Kalibrasyonu LABORATUVARLAR ARASI KARŞILAŞTIRMA TEKNİK PROTOKOLÜ SRT 072018-1 METROLOG Rev.0 Haziran 2018 BURSA Üçevler Mah. 79. (220) Sk. Akva Tic. Mrkz. D Blok 35 Nolu Bgmz 2D Nilüfer / Bursa
İÇİNDEKİLER 1. Kapsam... 3 2. Amaç... 3 3. Karşılaştırmada Kullanılacak Referans Cihaz... 3 4. Karşılaştırmada Kalibrasyonu Yapılacak Cihaz (Karşılaştırma Cihazı)... 3 Tablo 1. Karşılaştırmada Kullanılacak Cihaz Bilgileri... 4 5. Katılımcı Laboratuvarlar... 4 6. Karşılaştırma Planı... 4 7. Karşılaştırma Makinası/Cihazının Ulaşımı... 4 8. Karşılaştırma Makinası/Cihazının Sigortası... 4 9. Karşılaştırma Makinası/Cihazının Ara Kontrolleri... 5 10. Karşılaştırma Prosedürü... 5 10.1. Ölçüm Öncesi Yapılacak İşlemler... 5 10.2. Ölçüm Prosedürü... 5 10.2.1. Kuvvet Kalibrasyonu... 5 10.2.2. Sertlik Test Cihazları Blok ile Kalibrasyonu... 5 11. Sonuçların Geçerliliği... 6 12. Pilot Laboratuvar... 6 12.1. Pilot Laboratuvar Bilgileri... 6 Tablo 2. Pilot Laboratuvar Bilgileri... 6 12.2. Pilot Laboratuvar Ölçümleri... 6 13. Kalibrasyon Sonuçları... 6 14. Sonuçların Değerlendirme... 6 15. Sonuçların Raporlanması... 7 16. Referanslar... 7 A1. Lak Ücretlendirme... 8 A2. Ölçümlerin Alınacağı ve Karşılaştırma Cihazının Bulunduğu Adres... 8 A3. Ölçüm sonuçlarının gönderileceği adres... 8 A4. İletişim... 8 A5. Katılım Listesi... 9 Tablo 4. Karşılaştırma Plan Tablosu... 9 Sertlik Test Makinası/Cihazı Kalibrasyonu Karşılaştırması Teknik Protokolü - Rev. 00 2/9
1. Kapsam Laboratuvarlar arası karşılaştırmalar (LAK) ve yeterlilik deneyleri (YT) kalibrasyon ve test laboratuvarlarının teknik yeterliliklerini değerlendirmek için gerçekleştirilen çok önemli araçlardandır. Bu konu, TS EN ISO/IEC 17025 standardı 5.9 ve TÜRKAK dokumanı [2] de belirtilmiştir. Akredite laboratuvarların veya akreditasyon için başvuran laboratuvarların, akreditasyon kapsamlarındaki ölçüm büyüklükleri ile ilgili YT proğramına ve LAK lara katılmaları ve başarı sonuçlar elde etmiş olmaları TÜRKAK tarafından aranan gerekliliktir. Ayrıca ölçüm birlikteliğini ve ölçüm sonuçlarının güvenirliğini sağlamak bütün kalibrasyon laboratuvarlarının da bir hedefidir. Bu karşılaştırma, ISO 6507 2 standardına uygun hazırlanılmış kalibrasyon talimatına göre yapılacak kalibrasyonunu kapsamaktadır. 2. Amaç Akredite olan, akreditasyona aday olan ve kalibrasyon hizmeti veren ikinci seviye laboratuvarlar arasında, sertlik test makinaları kalibrasyon hizmetlerinde denkliği ve bu hizmetlerinin doğruluğunu kontrol etmek ve sağlamaktır. 3. Karşılaştırmada Kullanılacak Referans Cihaz Ölçümlerde katılımcı laboratuvarlar kendilerine ait referans standartları kullanacaklardır. Referans olarak kullanacakları standartlar izlenebilir olmalıdır. 4. Karşılaştırmada Kalibrasyonu Yapılacak Cihaz (Karşılaştırma Cihazı) Karşılaştırmada aşağıdaki cihaz kullanılacaktır. Cihaz bu karşılaştırma için temin edilmiş olup hiç kullanılmamıştır. Cihazın fonksiyonelliği kontrol edilmiştir. Sertlik Test Makinası/Cihazı Kalibrasyonu Karşılaştırması Teknik Protokolü - Rev. 00 3/9
Tablo 1. Karşılaştırmada Kullanılacak Cihaz Bilgileri Cihaz Adı Üretici Firma Model Seri No Ölçüm Kapasitesi Çözünürlük Sertlik Test Makinası Mitutoyo HR-511 800451611 Rockwell (N) 588,4/980,7/1471 0,1 5. Katılımcı Laboratuvarlar Katılımcı laboratuvarlar bu organizasyona katılım ve protokol onay bilgilendirmesini aşağıdaki tabloyu doldurmak suretiyle posta yolu ile yapacaktır. 6. Karşılaştırma Planı Karşılaştırma genel anlamda önceden belirli bir takvime göre ilerleyecektir. Gerekli görülmesi halinde tarihlerde değişikler yapılabilir. Haziran Ayı içerisinde başlayıp Ağustos sonunda tamamlanacak şekilde planlanmaktadır. 1. Cihazın organizatör tarafından ilk katılımcının ölçüm alması ile birlikte karşılaştırma başlamış olacaktır. 2. Katılımcı Laboratuvarın personel durumuna planlama tarihinde öne alma geriye çekme olabilir. 7. Karşılaştırma Makinası/Cihazının Ulaşımı Karşılaştırma Makinası/cihazı sabit ve yerinde kalibrasyon yapılacaktır. 8. Karşılaştırma Makinası/Cihazının Sigortası Karşılaştırmada kullanılacak cihaz kaybolma ve hasarlara karşı sigortalı değildir. Kaybolma ve hasarlara karşı sorumluluk, METROLOG a aittir. Sertlik Test Makinası/Cihazı Kalibrasyonu Karşılaştırması Teknik Protokolü - Rev. 00 4/9
9. Karşılaştırma Makinası/Cihazının Ara Kontrolleri Karşılaştırma devam ederken cihazın durumunda her hangi bir değişim olup olmadığı kontrol etmek amacıyla organizatör kendi uygun gördüğü zaman aralığında LAK Cihazını katılımcı laboratuvarları bilgilendirerek ara kontrole alabilir. 10. Karşılaştırma Prosedürü 10.1. Ölçüm Öncesi Yapılacak İşlemler Katılımcı laboratuvarlar karşılaştırma planında belirlenen tarihlerde ölçümlerini gerçekleştirdikten sonra sonuçlarını en geç bir hafta içinde istenilen dokümanlarla beraber göndermelidirler. 10.2. Ölçüm Prosedürü Cihazın kalibrasyonu ISO 6507 2 uygun hazırlanılmış talimata göre yapılabilir olması tavsiye edilir. 10.2.1. Kuvvet Kalibrasyonu Kuvvet kalibrasyonu için; Ön Yük Ana Yük Dönüş Yükü Her iki ölçekte de yapılacaktır. Tüm durumlarda 3 er ölçüm alınarak yapılacaktır. 10.2.2. Sertlik Test Cihazları Blok ile Kalibrasyonu Ölçümlerde kullanılacak sertlik blokları için ölçek ve aralıklar aşağıdaki gibidir. HRB o 40 HRB ile 50 HRB arası o 70 HRB ile 80 HRB arası o 85 HRB ile 100 HRB arası HRC o 20 HRC ile 30 HRC arası o 40 HRC ile 50 HRC arası o 60 HRC ile 70 HRC arası Sertlik Test Makinası/Cihazı Kalibrasyonu Karşılaştırması Teknik Protokolü - Rev. 00 5/9
11. Sonuçların Geçerliliği Bu karşılaştırma, karşılaştırmanın başlangıcından bitimine, kullanılacak referans standartların ve karşılaştırmada kullanılacak LAK cihazının sorunsuz ve kalibrasyon değerlerinin kararlı kalacağı varsayımıyla yapılmaktadır. Eğer kullanılacak referans standartlar ve karşılaştırmada kullanılacak LAK cihazı bir şekilde zarar görür, kaybolur ve kullanılamayacak duruma gelir veya bir başka nedenle sonuçların kullanılamayacağı anlaşılırsa, karşılaştırmayı tamamlayan katılımcıların sonuçları raporlanır. Karşılaştırmaya devam edilmez. 12. Pilot Laboratuvar 12.1. Pilot Laboratuvar Bilgileri Tablo 2. Pilot Laboratuvar Bilgileri Pilot Laboratuvar Adı Adres İlgili Kişi Telefon *T.S.E Kalibrasyon Laboratuvarı Kocaeli / Çayırova *: Katılımcı durumuna göre değişebilir. 12.2. Pilot Laboratuvar Ölçümleri Pilot laboratuvar ölçümlerini LAK başlangıcından evvel yapacaktır. Organizatörün gerekli gördüğü durumlarda LAK bitiminde hatta LAK ortasında da olmak üzere 2 veya 3 defa pilot laboratuvar ölçümleri yaptırabilir. 13. Kalibrasyon Sonuçları Her katılımcı laboratuvar kalibrasyon sonuçlarını, kalibrasyon sertifikası şeklinde gönderecektir. 1. Önemli: Ölçüm sonuçları ölçüm için tanınan süre içerisinde Metrolog a gönderilecektir. 2. Önemli: Yukarıdaki ölçüm sonuçlarının kalibrasyon sertifikası şeklinde kendi formatında düzenlenerek bir hafta içinde Metrolog a mail yolu ile ulaştırılacaktır. 14. Sonuçların Değerlendirme Karşılaştırmada referans değer Pilot Laboratuvardan alınacaktır. Katılımcı laboratuvarların ölçüm sonuçları, ISO/IEC 17043 standardında belirtilen En değerine göre değerlendirilecektir. Sertlik Test Makinası/Cihazı Kalibrasyonu Karşılaştırması Teknik Protokolü - Rev. 00 6/9
E n = x X 2 2 U lab + U ref x X U lab U ref Katılımcı Laboratuvarın ölçüm sonucu Referans Laboratuvarın ölçüm sonucu Katılımcı Laboratuvarın genişletilmiş ölçüm belirsizliği Referans Laboratuvarın genişletilmiş ölçüm belirsizliği En değerine göre laboratuvarların ölçüm sonuçlarının değerlendirilmesi aşağıda verilen koşullara göre yapılacaktır. En 1 ise başarılıdır; aksiyona gerek yoktur. En > 1 ise başarısızdır; düzeltici faaliyet gereklidir. Ayrıca tüm laboratuvarların dahil edildiği ortalama değerler üzerinden z skore değerlendirmesi de yapılacaktır. Hazırlanacak raporda her katılımcı bir kod numarası ile belirtilecek olup, kod numaraları katılımcılara gizlilik esasına uygun olarak karşılaştırma tamamlandıktan sonra verilecektir. 15. Sonuçların Raporlanması Son katılımcıdan ölçüm sonucu alınmasını müteakip 2 hafta içerisinde taslak rapor yayınlanacaktır. Nihai raporlama taslak raporu müteakip 15 gün içerisinde yapılacaktır. Not : Katılımcılar arasında sonuçların paylaşılması veya uydurma sonuç verildiğinin tespiti durumunda ilgili katılımcıların sonuçları rapora dahil edilmez ve ücret iadesi yapılmaz. Katılımcı bilgileri ve karşılaştırma sonuçları, gizlilik esası nedeniyle sadece katılımcı laboratuvar ve TÜRKAK ile paylaşılacaktır. 16. Referanslar ISO/IEC 17043 Conformity Assesment General Requirements for Proficiency Testing P704, TÜRKAK Yeterlilik Deneyleri ve Laboratuvarlar Arası Karşılaştırma Programları Prosedürü TS EN ISO/IEC 17025 Deney ve Kalibrasyon Laboratuvarlarının Yeterliliği İçin Genel Şartlar EA 4/02 Expression of the Uncertainty of Measurement in Calibration Sertlik Test Makinası/Cihazı Kalibrasyonu Karşılaştırması Teknik Protokolü - Rev. 00 7/9
EK A. A1. Lak Ücretlendirme Lak Katılım Ücreti: 650 + KDV A2. Ölçümlerin Alınacağı ve Karşılaştırma Cihazının Bulunduğu Adres İlgili Kişi: Vesile Uslukılıç / Nihal Erten Kal-Met Kalibrasyon Bursa Laboratuvarı Üçevler Mah.Akva Sa. Sit..79. Blok No:1 Nilüfer / BURSA Tel: (0224) 441 35 55 Fax: (0224) 441 35 85 İnternet: http://www.kal-met.com e.mail: bursa@kal-met.com A3. Ölçüm sonuçlarının gönderileceği adres Ercan BIYIK Tel : 0532 277 75 22 e-mail : metrolog@metrolog.com.tr A4. İletişim Üçevler Mah. 79. (220) Sk. Akva Tic. Mrkz. D Blok 35 Nolu Bgmz 2D Nilüfer / Bursa Sertlik Test Makinası/Cihazı Kalibrasyonu Karşılaştırması Teknik Protokolü - Rev. 00 8/9
A5. Katılım Listesi Tablo 4. Karşılaştırma Plan Tablosu Sıra Katılımcı Laboratuvar Adı Bulunduğu İl Planlanan tarih 1 *Pilot Laboratuvar - 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Sertlik Test Makinası/Cihazı Kalibrasyonu Karşılaştırması Teknik Protokolü - Rev. 00 9/9