GÖLLER BÖLGESİNDE YERALTISUYU VE KARŞILAŞILAN SORUNLAR Doç. Dr. Ayşen Davraz Süleyman Demirel Üniversitesi Jeoloji Müh. Bölümü
Dünyada yaklaşık olarak 1386 kentrilyon litre su var.
DÜNYADA SUYUN DAĞILIMI SU KAYNAĞI MİKTAR (1000 km 3 ) TOPLAM YÜZDE Okyanus ve Denizler 1 338 000 96.5 - TATLI SU YÜZDESİ Buzullar 24 064 1.74 68.7 Yeraltısuyu Tatlı Tuzlu 23 400 10 500 12870 1.7 0.76 0.94 Toprak nemi 16.5 0.001 0.005 Zemin buzu ve sürekli don olan toprak Göller Tatlı Tuzlu 300 0.022 0.86 176.4 91.0 85.4 0.013 0.007 0.006 Atmosfer 12.9 0.001 0.04-30.1 0.26 Bataklık 11.47 0.0008 0.03 Nehirler 2.12 0.0002 0.006 Biyolojik su 1.12 0.0001 0.003 TOPLAM 1385 984 100 100 Gleich, 1996
Taşınma Yoğunlaşma Yağış Terleme Kar erimesi Buharlaşma Yüzeysel akış Yeraltına süzülme Bitkilerin su kullanımı Yeraltısuyu akışı
TÜRKİYE NİN SU POTANSİYELİ Türkiye nin yıllık yağış ortalaması 643 mm Türkiye ye düşen yıllık ortalama yağış miktarı 501 km 3 YERÜSTÜ SULARI Yıllık ortalama akış 186.05 km 3 Kullanılabilir yüzey suyu miktarı 98 km 3 YERALTISUYU Çekilebilir yıllık su miktarı 14 km 3 Tahsis edilen miktar 10 km 3
Isparta Isparta Ovası Atabey Ovası Keçiborlu Ovası Senirkent-Uluborlu Ovası Yalvaç-Gelendost Ovası Hoyran Ovası Şarkikaraağaç Ovası Korkuteli Burdur Burdur Ovası Çine Ovası Kestel Ovası (Bucak-Ürkütlü) Tefenni Ovası Çeltikçi Ovası Erli, Irla, Yazı Ovaları Armutlu-Gölhisar Ovaları
ISPARTA OVASI Emniyetli kullanılabilir yeraltısuyu miktarı yaklaşık olarak 35x10 6 m 3 /yıl dır (Davraz Irlayıcı, 1993). Davraz (Irlayıcı), 1993
KEÇİBORLU OVASI ATABEY OVASI Emniyetli kullanılabilir yeraltısuyu miktarı yaklaşık olarak 54.8x10 6 m 3 /yıl dır (Irlayıcı Davraz, 1998). Davraz (Irlayıcı), 1998
Emniyetli kullanılabilir yeraltısuyu miktarı yaklaşık olarak 54x10 6 m 3 /yıl dır (Aksever Seyman, 2005). Seyman, 2005
Emniyetli kullanılabilir yeraltısuyu rezervi Hoyran Ovası nda 21.64 x 10 6 m 3 /yıl, Yalvaç-Gelendost ovalarında 63.71 x 10 6 m 3 /yıl dır. MODFLOW model ile kireçtaşı akiferinden Eğirdir Gölü ne boşalım 114 x 10 6 m 3 /yıl olarak belirlenmiştir (Soyaslan, 2004).
Emniyetli kullanılabilir yeraltısuyu miktarı yaklaşık olarak 74.08x10 6 m 3 /yıl dır (Örmeci Varol, 2003). Örmeci, 2003
BURDUR OVASI (Ertunç vd., 2000; Davraz vd., 2003)
Karagüzel vd., 1995
(Davraz vd., 2006)
Emniyetli kullanılabilir yeraltısuyu miktarı yaklaşık olarak 97.65x10 6 m 3 /yıl dır (Varol, 2011). Varol, 2011
Halen 30 x10 6 m 3 /yıl yeraltısuyu kullanılıyor. Özdemir, 2013
Yeraltısuyu Havzalarında Karşılaşılan Problemler Alüvyon Akiferler Beslenim-Boşalım dengesinin kontrol edilememesi Yeraltısuyu seviye düşümleri Kirlilik problemleri (Antropojenik ve Jeojenik kökenli) Kireçtaşı Akiferleri Veri yetersizliği Rezerv hesaplamalarındaki sıkıntılar Kirlilik problemlerinin uzak mesafelere taşınma riski
(1) Paleozoyik yaşlı metamorfik kayalar, (2) Mesozoyik yaşlı karbonatlı kayalar, (3) Antalya napları, (4) Likya napları, (5) Beyşehir-Hoyran napları, (6) Denizel Tersiyer tortulları, (7) Karasal Neojen tortulları, (8) Neojen volkanitleri, (9) Antalya travertenleri, (10) Normal faylar, (11) Bindirme fayları. Yağmurlu ve Şentürk, 2005
Davraz (Irlayıcı), 1998 Batı Torosları oluşturan nap sistemleri tabanında Beydağları birimine ait Mesozoyik karbonatlar bulunmaktadır. Otokton konumlu karbonatlar tektonik kuvvetler ve karstlaşmanın etkisiyle gelişen kırıklı, çatlaklı ve erime boşluklu yapıları ile oldukça geçirimli bir özellik göstermektedir. Karstlaşma ile gelişen boşluklu yapı büyük derinliklere ulaşarak yanal yönde de yeraltısuyu hareketine olanak tanımaktadır (Ekmekçi, 2005).
Kestel Ovası Drenaj Kanalı ve Düden Boşalımları
Atık suların deşarj edildiği düden
Uzun Mesafeli Koruma Alanı Senirkent Uluborlu Atabey Isparta Ağlasun Bucak Kırkgöz Kaynakları AKDENİZ Otokton kireçtaşlarına olan kirletici boşalımı bu bölgede uzak mesafelere taşınabilmektedir.
NE YAPILMALI? Su potansiyeli ve kalitesi açısından içme-kullanma suyu teminine yönelik yönetim planlarının yapılması zorunludur. Yönetim planları yeraltısuyu ve yüzey suyu havzalarında yapılacak havza etütlerine göre tespit edilen, havzaların etkileşimde olduğu bölgeler dikkate alınarak yapılmalıdır. Yönetim planlamaları il bazında değil yeraltısuyu ve yüzeysuyu akımları ve kullanım unsurları göz önünde bulundurularak bölgesel ölçekte düşünülmeli ve bölge içerisinde bulunan yerel yöneticiler koordinasyon içerisinde çalışmalıdır.