DÜŞÜK PREVALANS HEKİMLİĞİ Yrd. Doç. Dr. Yasemin ÇAYIR Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği AD
Öğrenim amaç ve hedefleri Amaç Düşük prevalans hekimliği hakkında bilgi vermek Hedefler Bu dersin sonunda katılımcılar; Prevalansın tanımını yapabilmeli, İnsidansın tanımını yapabilmeli, Prevalans ile insidans arasındaki farkı kavrayabilmeli Düşük prevalans hekimliğini açıklayabilmeli Düşük prevalans hekimliğinin özelliklerini sayabilmeli
Prevalans nedir? Belirli bir dönemdeki eski ve yeni olguların, aynı dönemdeki risk altında bulunan nüfusa oranıdır.
İnsidans nedir? Belirli bir süre içerisinde yeni ortaya çıkan hastalık olgularının sayısının, aynı süre içerisinde risk altında bulunan nüfusa oranıdır.
Hastalıkların toplumdaki gerçek sıklıkları Birinci basamağa başvuran hastalarda mı? Yoksa Üçüncü basamağa başvuran hastalarda mı?
Karın ağrısı nedeniyle Aile hekimliği polikliniğine başvuran hastada: Akut apandisit? Genel cerrahi polikliniğine başvuran hastada: Akut apandisit? Riskleri eşit mi..?
AH de Epidemiyoloji AH de hastalık dağılımı toplumdakine benzerdir. Akut, kısa süreli, geçici ve kendini sınırlayan sorunlar yüksek insidansta Kronik sağlık sorunları ve davranış sorunları yüksek prevalansta
AH de rahatsızlıklar genellikle ayrışmamış/farklılaşmamış durumdadır. Sorunların çoğu akut ve kendi kendini sınırlayan rahatsızlıklardır. Hastane hekimliğinde sık karşılaşılan ciddi hastalıklar AH uygulamasında daha az görülür. Düşük prevalans hekimliği oluşu AH klinik yönteminin esasını oluşturur. Tüm bunlar AH uygulamasında belirsizliği üst düzeye çıkarır ve aile hekimi bu belirsizlikle başa çıkmayı bilmelidir. Başak O, Altunbaş E. Aile Hekimliğinde Solunum Rahatsızlıklarının Yeri ve Önemi. Turkiye Klinikleri J Fam Med- Special Topics 2010;1(4):1-5.
Hasta olmak çok boyutludur ve değişik nedenleri vardır (biyo-psiko-sosyal). Hastalar AH ne ilk başvuruda yakınmalarını, bunların nedenlerini veya seyrini bilmediklerinden, düzensiz ve kendi atfettikleri önem sırasına göre anlatmaktadırlar. (organize olmamış rahatsızlık). AH leri daha önce sınıflandırılmamış ve isimlendirilmemiş rahatsızlıklar ile sık karşılaşırlar (ayrışmamış hasta).
AH nin kendine özgü klinik yönteminde her zaman tanı koymak esas değildir. Bazen hastalar başvuru nedenleri ile kayıt altına alınıp takip edilirler. Araştırmalar hastaların şikayetlerinin çoğunun kendi kendini sınırladığını ve kaybolduğunu göstermiştir. Belirtilerin ancak %20 sinin iatrotrofik stimulus oluşturduğu gösterilmiştir.
Sağlık Hizmetini Kullanma (semptomu olan 1000 erişkin) 625 hekime başvurmaz 235 AH ne başvurur 73 diş hekimine 26 hastane polikliniği 18 ev bakımı 13 acil başvuru 10 hastanede yatış
Sevk zinciri yoksa ilk başvurunun nereye yapılacağına hasta karar verir. Hasta ya hiçbirşey yapmadan bekleyecek, ya kendi kendine tedavi olacak, ya da herhangi bir doktora başvuracak. Bir çalışmda ASM olmasa hastaların %18,3 ünün şikayetleri oldukları halde hiçbir yere başvurmayacaklarını göstermiştir.
Sık görülmeyen hastalıkların morbidite ve mortalite çalışmaları genellikle hastanelerde yapıldığından toplumda görülen gerçek prevalansından daha yüksek rakamlar bildirilebilir. Genellikle ağır ve yatış gerektirecek hastalıklara birinci basamakta nadirdir. Acilin Hegamonyası!!! Fakat bir AH hiçbir hastasında klinik karar sürecinde bu olasılığı gözardı etmez!
Yapılan çalışmalar AH de geniş bir hastalık yelpazesi ile bunların toplumdaki sıklığına benzer bir prevalansta karşılaşıldığını göstermiştir. İşte biz bu duruma düşük prevalans hekimliği diyoruz. AH ne başvuru nedenlerinin yarısı yine AH de en sık rastlanan 20 hastalıkatn birinin tanısını almaktadır. Fakat bu durum diğer uzmanlık dallarında çok farklıdır, başvuruların tamamına yakını o branşa özgü az sayıda tanı ile açıklanabilir (yüksek prevalans hekimliği).
Bir şikayet yada semptomun hastalığı tahmin ettirici değeri hastalığın prevalansına göre değişir. Örn: halsizlik, yorgunluk, bitkinlik şikayetleri olan hasta.. Birinci basamağa gelmişse.. Hematoloji polikliniğine gelmişse.. Her iki durumda ön tanılar aynı mıdır?
Düşük prevalansın önemi nedir? Hastalıkları sınıflandırmak, tanı koymak daha zor Tanı ve tarama testlerinin hastalığı tahmin ettirici değeri prevalansa göre değişir. Bu nedenle 3. basamakta kullanılan tanı ve tarama testleri birinci basamakta değerli olmayabilir. Düşük prevalansta testlerin yalancı pozitifliği artar.
Aile Hekimliği/Birinci Basamak Hastaların ilk başvuru noktasıdır.
Aile Hekimliği/Birinci Basamak Hastalıklar toplumdaki gerçek sıklıkları ile görülür.
Aile Hekimliği/Birinci Basamak Hastalık prevalansı daha düşüktür.
Aile Hekimliği/Birinci Basamak Aile Hekimliği/Birinci basamak hekimliği = Düşük prevalans hekimliğidir.
Birinci Basamak/Aile Hekimliği neden düşük prevalans hekimliği? Aile hekimliği/birinci basamak ilk başvuru noktasıdır. Hastane ve dal uzmanlıklarına hastalar elenerek gelmektedir. Belirli hastalıklar bu uzmanlık dallarında daha yüksek prevalansta görülür.