Açık Erişim 2015 Yaşar Tonta Hace3epe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yöne?mi Bölümü yunus.hace3epe.edu.tr/~tonta/tonta.html yasartonta@gmail.com @yasartonta Açık Erişim Poli?kaları Yol Haritası Semineri, Hace3epe Üniversitesi, 22 Mayıs 2015, Ankara
Plan Açık Bilim Bilimsel ile?şim Açık Erişim Yayınlara açık erişim Verilere açık erişim Açık Erişim Poli?kası
Louis Pasteur 1822-1895 «Bilim sınır tanımaz, çünkü bilgi insanlığa aixr, ve dünyayı aydınlatan bir meşaledir.»
Bilimsel Bilgi Kamu malı rakipsiz (non- rival) dışlanamaz (non- excludable) Kaynak: C. Borgman, Scholarship in the Digital Age, 2007, s. 35-36
Açık Bilim Bilimsel yayınlara açık erişim ve bu yayınların içeriğine etkin ile?şimle birleş?rilmiş açık veriler (mevcut, anlaşılabilir, değerlendirilebilir ve kullanılabilir veriler) (abç) (Science, 2012) Kaynak: Science as an open enterprise, 2012, s. 16
Bilimsel İle?şim: Araşerma ile?care?n arakesi? Araşerma Bilimsel İle2şim Ticaret Kaynak: J. Regazzi, Scholarly Communica6ons, 2015, s. 1
Kamu sektörünün bilimsel ile?şime katkısı Avrupa: Akademik araşerma çıkelarının %28 inden sorumlu (dünya üre?minin %9 u) ABD: Sadece Ulusal Sağlık Ens?tüleri (NIH) ABD deki çıkeların %30 undan sorumlu (dünya çıkesının %7 si) Kaynak: h3ps://www.research.hsbc.com/midas/res/rdv?ao=20&key=rxarfbng1p&n=360010.pdf, s. 13
Küresel bilimsel yayıncılık sektörü Yaklaşık 25 milyar dolarlık bir küresel pazar Dergi yayıncılığı 10 milyar dolar civarında Elsevier, Wiley ve Springer in toplam pazar payı %45 Kaynak: h3p://scholarlykitchen.sspnet.org/2013/11/04/a- snapshot- of- the- scien?fic- and- technical- publishing- market/; h3p://scholarlykitchen.sspnet.org/2013/11/04/a- snapshot- of- the- scien?fic- and- technical- publishing- market/
Açık erişim Kamu kaynaklarıyla desteklenen araşermalardan üre?len yayınların tam me?nlerine çevrimiçi ücretsiz erişim Okuma, indirme, kopyalama, dağıtma, yazdırma, bağlane verme, dizinleme, vd.
Açık erişimin kime yararı var? Topluma Araşerma döngüsünün hızlanması Araşermacılara Araşerma etkisinin artması Üniversitelere Araşerma etkisinin artması Yaerımın ge?risinin artması Öğretmenlere Eği?m- öğre?m amacıyla kullanım sınırlamalarının kalkması Yayıncılara Dağıem, görünürlük ve etki faktörünün artması Akademik Bilişim 2014, 5-7 Şubat 20134 Mersin Kaynak: h3p://www.eprints.org/openaccess/
Açık erişimin ekonomik modeli Kullanıcı öder (abonelik, lisans, vs.) Yazar öder (makale işlem ücretleri) Yeşil yol Kurumsal arşivler Yayıncı ambargoları Alen yol Açık erişim dergiler
Avrupa kamu sektörü araşerma fonlayıcılarının açık erişim poli?kaları Kaynak: h3ps://www.research.hsbc.com/midas/res/rdv?ao=20&key=rxarfbng1p&n=360010.pdf, s. 7
Ufuk 2020 ve Avrupa Araşerma Alanı AB destekli araşerma projelerinin çıkelarına (raporlar, makaleler, vs.) Hem yeşil hem de alen yol destekleniyor Araşerma verilerine açık erişim pilot projesi yürütülüyor Açık Bilim (bulguların doğrulanması vs.) için araşerma verilerine erişim şart Akademik Bilişim 2014, 5-7 Şubat 20134 Mersin
Açık erişim ve yayıncılar Büyük bir kısmı açık erişimi destekliyor Yayıncıların kazançları pek etkilenmiyor Açık erişime geçiş yavaş Hakemli makalelerin yaklaşık %10 u açık erişim %7 si ambargolu, %3 ü açık erişim dergilerde yayımlanmış (Alen yol)
Açık Erişim Yasa, Yaperım ve Önerileri ABD, İspanya, İtalya, Yunanistan ScienceEurope (Ulusal Araşerma Fonlayıcıları Derneği) Avrupa Üniversiteler Derneği Wellcome Trust (2005) Gates Vak (2014) Birleşik Krallık, Almanya, Hollanda, İsveç, Danimarka vd. ülkelerin girişimleri (30+ fon sağlayıcı yaperımı, 100+ kurumsal yaperım) Research Excellence Framework (Birleşik Krallık) Akademik Bilişim 2014, 5-7 Şubat 20134 Mersin
Hemen Depolama/Seçimli Erişim Yayının kabulünden hemen sonra Üniversitenin kurumsal arşivinde Yazarın kabul edilen yayınının taslağının (yayıncının PDF si değil) Hem tam metninin hem de üst verisinin (yazar, tarih, başlık, dergi, vs.) depolanması CERN QUT Liege Minho Southampton Kaynak: S. Harnad, h3p://openaccess.eprints.org/index.php?/archives/71- guid.html
Fon sağlayan kurumlar ve üniversiteler için model açık erişim poli?kaları Bilkent te Kütüphanecilik Seminerleri, 17 Aralık 2013, Ankara
Türkiye de yayıncılık 50.752 kitap %14 ü (7171) akademik kitap 1679 bilimsel akademik dergi DergiPark (ULAKBİM) 626 açık erişim dergi 141.078 açık erişim makale Web of Science Toplam yayın sayısı: 385.395 (dünyada 18. sırada) Türkiye de yayımlanan dergi sayısı: 70 Kaynak: h3ps://ista?s?k.yok.gov.tr/; h3p://tuik.gov.tr/pretablo.do?alt_id=1086; Kozak, 2014; h3p://dergipark.ulakbim.gov.tr; h3p://webofscience.com
Türkiye'nin yayın sayısı Yıl Yayın sayısı 1990 1181 1991 1404 1992 1748 1993 2287 1994 2933 1995 3423 1996 4408 1997 5183 1998 6058 1999 6708 2000 6984 2001 8428 2002 10819 2003 13206 2004 16358 2005 17653 2006 20114 2007 24175 2008 25128 2009 28525 2010 29480 2011 30425 2012 32841 2013 35717 2014 34231 40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 1990 1995 2000 2005 2010 2015 Kaynak: h3p://webofscience.com, 26 Nisan 2015
Türkiye de açık erişim poli?kaları Henüz yasa, yönetmelik yok Fon sağlayıcıların açık erişim poli?kaları yok Kurumsal açık erişim poli?kaları ve açık arşivler
PASTEUR4OA Avrupa Birliği Araşermaları Açık Erişim Poli?kası Uyum Stratejileri Projesi
Örnek açık erişim poli?kası Yayınların elektronik kopyalarının yayına kabul edilir edilmez en geç bir ay içinde depolanması Tüm yayınların üst verilerinin depolanması Yayınların en kısa zamanda erişime açılması Açık arşivde depolanan yayınların araşerma değerlendirme için kullanılması
Açık Erişim 2015 Yaşar Tonta Hace3epe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yöne?mi Bölümü yunus.hace3epe.edu.tr/~tonta/tonta.html yasartonta@gmail.com @yasartonta Açık Erişim Poli?kaları Yol Haritası Semineri, Hace3epe Üniversitesi, 22 Mayıs 2015, Ankara