PROTOKOL VE NEZAKET KURALLARI Dr. M. Naci ÇUHACI Yönetim Danışmanı Yaşam Koçu 2011 ARGEstar Danışmanlık. Tüm hakları saklıdır.
YAŞAM ALANIMIZ Özel Alan Protokol Kuralları Sosyal Alan Kamusal Alan Nezaket Kuralları 2
GÖRGÜ / NEZAKET KURALLARI karşılıklı saygı ve anlayışa dayanan kurallardır. Bu nedenle öğrenilmesi gereken kurallardır. Nerede nasıl davranılacağını bilmek kişiyi mahcup duruma düşmekten kurtarır. 3
Yönetim, bir resmi ilişkiler sistemi olarak daima PROTOKOL kuralları içinde gerçekleşir. YÖNETİMDE PROTOKOL, RESMİ GÖRGÜ KURALLARI anlamını taşımaktadır. 4
BİR İNSANIN Niteliği, Kıyafetiyle; Nezaketi, Davranışıyla; Bilgisi, Konuşmasıyla; Becerisi, İşiyle; Görgüsü, Yemesi-içmesiyle ortaya çıkar. 5
PROTOKOL; Devlet geleneklerinde, uluslararası ilişkilerde, sosyal davranış kurallarında, kamu ilişkilerinde, törenlerde, resmi ilişkilerde, NEZAKETİ temel alan bir sanatın bir tekniğin uygulanmasına denir. 6
Kamusal yaşamda protokol ve sosyal davranış kurallarını bilmek insana güven verir; üstünlük ve saygınlık sağlar. Bu kurallara uyan kişiler iş yaşamında daima fark edilir, tercih edilir ve yükseltilirler. 7
Bir kişinin protokole önem vermemesi ya da uymaması Taşıdığı unvanın, çalıştığı kurumun veya temsil ettiği makamın itibarını düşürür. ARGestar Danışmanlık 8
PROTOKOLÜN amacı, Düzeni bozmak değil, varsa düzensizliğe son vererek toplumsal ilişkilerin gelişmesini sağlayan nezaket ve karşılıklı saygı ortamını yaratmaktır. 9
PROTOKOLDE, 3 KİŞİ ÖNEMLİDİR Konuklar Yöneticiler Hanımlar Protokol kuralları bu üç kişiyle olan ilişkilerde tam olarak uygulanır. 10
BİRİNCİ BÖLÜM PROTOKOL İLKELERİ 2011 ARGEstar Danışmanlık. Tüm hakları saklıdır.
PROTOKOL İLKELERİ 1. Saygı ve nezaket esastır 2. Onuru ve saygınlığı (itibarı) korumak esastır 3. Temsil esastır 12
PROTOKOLDE; Herkes taşıdığı unvanı ve çalıştığı kurumu temsil eder. Kimse kendini temsil etmez. Temsil, aynı zamanda kişinin itibari / imajıdır. 13
TEMSİL; Kişinin dış görünüşü Güzel ve uygun giyimi, Uygun tutum ve davranışı, Uygun ve güzel konuşması, Protokol- saygı, görgü ve nezaket kurallarına uyması ile ortaya çıkar. 14
PROTOKOL İLKELERİ 4. Düzey Eşitliği ve Denklik Esastır 5. Karşılıklılık Esastır 6. Önde Gelme ve Önce Gelmede Unvan, Rütbe ve Kıdem Esastır 7. Protokolsüz Sıralama Alfabetiktir. 15
PROTOKOL İLKELERİ 8. Ulusal bayrak, konuk, üst ve hanım sağdadır. 9. Karşılamada üstler başta; uğurlamada sondadır. 10. Yürüyüş ve oturma düzeninde 1 numara olan üst orta merkezdedir: 5 3 1 2 4 16
PROTOKOL İLKELERİ 11. Toplantı ve törenlerde konuşma sırası asttan üst edir. (en üst en son konuşur). 12. Protokolde konuğu, üst ü ve hanımı korumak, kollamak ve saymak esastır. 17
PROTOKOL İLKELERİ 13. Göreve başlama amiri ziyaretle başlar ve amir göreve başlatır. 14. Göreve başlayan kişiyi üst e ve astlara amir takdim eder. 18
İKİNCİ BÖLÜM PROTOKOL KURALLARI 2011 ARGEstar Danışmanlık. Tüm hakları saklıdır.
PROTOKOL KURALLARI Makam 2011 ARGEstar Danışmanlık. Tüm hakları saklıdır.
MAKAMDA DAVRANIŞ KURALLARI Makam sahibi olarak yönetici, kendi makam odasına gelen üstlerine, akranlarına ve kabul ettiği konuklarına saygılı olmak, protokol ve nezaket kurallarına uygun davranmak zorundadır. Zira, kabul edilen konuk daima önde gelir. 21
Bir amirin makamına kendi üstleri veya yaş, kıdem, protokol vb. yönden kendinden önde olan akranları (eşitleri) veya önemli zevat ya da önem verdiği kişiler geldiği zaman, kendisi makam koltuğunda oturmamalı, misafir koltuğunda oturmalıdır. Aksi taktirde bu kişileri kendi astı durumuna koymuş ve saygısızlık etmiş olur. 22
Konuklara ikramda bulunurken önce konuğa (birden fazla konuk varsa en üstten ya da hanım konuktan başlayarak, servis yapmalı, en son ev sahibine (makam sahibine) sunmalıdır. Servis soldan yapılmalı, sağdan alınmalıdır. Konuk üst ise, kendisine ikramda bulunmak için "Ne emredersiniz?" diye sorulmalıdır. 23
Makamda, üstlerle görüşme veya toplantı yaparken içeriye ast veya konuk kabul edilmemeli; acil ve zorunlu olmadıkça telefonla konuşulmamalı ve evrak imzalamamalıdır. Zorunluluk halinde de üstten "izin" almak ve "özür dilemek" gerekir. 24
Üstün makamına girince, "Saygılar Beyefendi" diye selâm verilmeli, ceketin önü düğmelenmiş olmalı, "Buyurun", "oturun" demeden oturmamalı, eğer oturmak gerekiyorsa "izin" istenmelidir. Otururken de bacak bacak üstüne atılmamalıdır. Ancak, çay/kahve ikram edilirse, kabul edilmeli ve teşekkür edilmelidir. 25
Amirimizin konuşmasını dinlerken onun gözlerine bakmalıyız. Amirimiz bizi karşılarken ya da uğurlarken el sıkmak için elini uzatmıyorsa biz önceden elimizi uzatmamalıyız. 26
Resmî ortamda (makamda/toplantıda vb.) amir gelince, hanım memurlar dahil, ayağa kalkılır. Ancak, özel ortamlarda (lokal, kahvehane, öğretmen evi vb.) amir gelince memurlar ayağa kalkmazlar; başla hafif selâmlarlar. 27
Amirin makamında oturulacak koltuk, amirin gösterdiği koltuktur. Göstermemişse, sırt duvara gelecek şekilde, makam masası önündeki koltuğa oturmak uygundur. 28
Ancak, birden çok kişiyle makama girildiğinde kıdeme göre oturulmalıdır. Üst olan, makam masası önündeki sırtı duvara gelen koltuğa oturur. 29
Amirin odasındayken bizden üst birisi gelirse oturduğumuz koltuktan kalkarak bir koltuk geriye gitmemiz gerekir. Eğer üst makama birden çok kişi ile gitmişsek düzey ve kıdeme göre sıralanmalı ve en üst olan yöneticiye en yakın oturmalıdır. 30
Girişte ve çıkışta, amir el uzatmadıkça, toka etmek için el uzatılmamalıdır. 31
Amir, görüşme sonunda Teşekkür ederim deyince, gitmek gerektiği anlaşılmalıdır. 32
Amir, telefonla konuşurken kendisini dinlememeli, başka yere bakmalı veya başka şeyle meşgul olmalıdır. Evrak imzalarken de yazıyı gizlice okumaya çalışmamalıdır. 33
Amirlerle görüşmek için, önce yönetici asistanı/sekreteri ile görüşülmeli, uygun zamanı öğrenilmeli, randevu alınmalı ve makama haberli gidilmelidir. 34
Özellikle, yönetici sabah işe gelince (içeri girer girmez) ve dışarı çıkarken, ayrıca, makamda önemli konukları/üstleri veya toplantısı/görüşmesi varken içeri girilmemeli, yönetici zamansız rahatsız edilmemelidir. (Zorunlu ve acil durumlar hariç). 35
PROTOKOL VE NEZAKET KURALLARI Konuşma Ve Dinleme Protokolü 2011 ARGEstar Danışmanlık. Tüm hakları saklıdır.
KONUŞMA VE DİNLEME PROTOKOLÜ Amir konuşur ast dinlerken, tasdik mahiyetinde "hı, hı" şeklinde sesler çıkarılmamalı, onu dinlediğinizi belirtmek için ara sıra "evet" "evet efendim" denmelidir. Sen Siz 37
KONUŞMA VE DİNLEME PROTOKOLÜ Karşılıklı hitaplarda muhatabınızın fikirlerini iştirak edilmediği zaman "hayır", "öyle değil", "yanlış söylüyorsunuz" yerine "ben aynı kanaatte değilim", "ben daha değişik biliyorum", "ben daha değişik düşünüyorum", "ben katılamıyorum" şeklinde nazik ifadeler kullanmak gerekir. 38
Amirlerin ricası birer emirdir. Bazen üstler, emirlerini direkt olarak değil de, sözlerinin genel akışı içinde verebilirler, "emrediyorum" demezler. "Şöyle yaparız, böyle yapmak daha iyi, arkadaşlar bir incelesin, zannediyorum bu usul daha iyi gözüküyor" vb. kısmen üstü kapalı ifadeler kullanabilirler. 39
Büyük konuşurken hiçbir şekilde sözü kesilmez. Ast konuşurken üst söze girerse ast hemen konuşmasını kesip, dinleme pozisyonuna geçmelidir. Astlar müsaade almadan konuşmamalıdır. BEYAZ TILSIM: Dinlemek 40
Kişiler birbirini dinlemeli,karşı tarafın sözü bitmeden konuşmaya başlamamalıdır. Dinlemesini bilmek ve konuşma sırasını beklemek erdemlerin en büyüğüdür. 41
Bir yerde büyük varsa, önce ondan izin alınır. "Müsaade ederseniz Ahmet'le görüşebilir miyim?" gibi. Üstle herhangi bir konu üzerinde konuşmak istenildiğinde "bir arzım var" veya "bir şey arz edebilir miyim?" şeklinde söze başlanmalıdır. Üst ve amirlerle argo kelimelerle Konuşulmaz. 42
Bir toplantıda, arabada, odada yüksek rütbeli büyük hapşırdığında astlar "çok yaşa" dememelidir! Amirler tarafından herhangi bir görev sonunda kendisine teşekkür edilen şahıslar, amirlere "rica ederim" veya "bir şey değil" gibi ifadeler yerine "estağfurullah, görevimdi" gibi ifadeler kullanmalıdırlar. 43
PROTOKOL KURALLARI Telefon 2011 ARGEstar Danışmanlık. Tüm hakları saklıdır.
Telefonla Konuşurken hı, -ha, - şey, -ya gibi anlamı olmayan, yoruma dayanan kelimeler kullanılmamalıdır. Konuşurken sürekli anladınız mı? gibi sorular sormamalıdır. 45
Telefonu açınca günaydın, iyi günler gibi bir ifadeden sonra kurumun veya servisin ismi söylenir; sonra da konuşan kişi kendisini tanıtır. 46
Telefonda karşı tarafa "kimsiniz", "neresi orası?" gibi sorular sorulmaz! Telefon eden önce kiminle konuşmak istediğini söylemelidir. Bu bakımdan, usullere uygun bir telefon konuşması,. beyle mi konuşuyorum", hanımefendi ile konuşabilir miyim?" şeklinde sorularla başlamalıdır. 47
Bunu takiben, telefon eden kendi ismini söyler, kendini tanıtır, aradığını bulamaz ise, varsa söyleyeceklerini telefona çıkana, bunları iletmesini rica eder. Yanlış numara çevrildiği anlaşıldığında, telefon eden karşı tarafın numarasını sormamalıdır, yanlışlık olup olmadığını aramak istediği numarayı söyleyerek anlamaya çalışmalıdır. Özür dilemek ve teşekkür etmek telefon konuşmasını vazgeçilmez nezaket gerekleridir. 48
Telefonu açınca kendimizi tanıtmamız gerekir. Karşı taraf kendilerini tanıtmamışsa KİMİNLE GÖRÜŞÜYORUM EFENDİM? gibi nazik ifadeler kullanmak suretiyle kendilerini tanıtmalarını sağlamalıyız. 49
Telefonu kim etmiş ise önce onun kapatması gerektiğini unutmamalıyız! Üstümüzle konuşurken ondan önce telefonu kapatmamalıyız! Üstlerimizi sekreterimiz aracılığı ile aramamalıyız! 50
Telefon protokolü "üst asla bekletilemez" kuralına göre işler. Telefon irtibatını daima yönetici asistanı/sekreter sağlamalıdır. Yönetici Asistanı/Sekreter, astları üste takdim eder; eşit düzeyde olanları karşılıklı iki yönetici asistanı/sekreter aynı anda birlikte irtibatlandırır. Üst ise, yönetici asistanı/sekreter kendi amirini, üstün yönetici asistanı/sekreteriyle irtibatlandırır. Üstün yönetici asistanı/sekreteri astı takdim eder. 51
Yöneticimiz telefonla konuşurken odasına girmemeliyiz. Biz telefonla konuşurken yöneticimiz odamıza girerse, telefon görüşmesi yaptığımız kişiye BİR DAKİKA diyerek ayağa kalkmalıyız; yöneticimizin ne istediğini öğrendikten sonra onun izniyle konuşmaya devam etmeliyiz. 52
PROTOKOL VE NEZAKET KURALLARI Tanıştırma 2011 ARGEstar Danışmanlık. Tüm hakları saklıdır.
Tanıştırma I Tanıştırma ayakta ve ilk karşılamada olur. Erkek bayana Genç yaşlıya, Gelen mevcut olana, Aşağı rütbe ve makamda olan üst rütbe ve makamda olanlara, Tek şahıs gruba tanıştırılır. 54
Tanıştırma II Tanıştırmada büyükten (üsten), izin almak gerekir ve tanıştırma üstün önbilgisi dahilinde olur. Tanıştırılacak kimselerin isimleri açık, doğru ve anlaşılır şekilde söylenmelidir. Tanıştırmalarda şahısların meslek ve makamları ismin önünde söylenir. 55
PROTOKOL VE NEZAKET KURALLARI Selamlaşma 2011 ARGEstar Danışmanlık. Tüm hakları saklıdır.
Selamlaşma I Erkekler ve kadınlar, başlarını hafifçe öne eğerek selam verirler. Şapkalı erkekler selamlaşmayı şapkalarını çıkararak yaparlar. Tanışılan bir kişiyle nerede karşılaşılırsa karşılaşılsın, o kişiye mutlaka selam vermek gerekir. 57
Selamlaşma II Genç yaşlıya Aynı yaştakiler aynı anda selamlaşır Erkek bayana önce selam verir. Kıdemsiz kıdemliye Gelen orda bulunanlara Giden toplantıda kalanlara önce selam verir. 58
PROTOKOL VE NEZAKET KURALLARI Tokalaşma 2011 ARGEstar Danışmanlık. Tüm hakları saklıdır.
Tokalaşma El uzatma hakkı daima; yaş, kıdem, rütbe ve unvan olarak önde gelenin hakkıdır. El sıkmada; Önce bayan el uzatmalıdır. Üst rütbe ve makamda olan önce el uzatmalıdır. Yaşlı olan önce el uzatmalıdır. Ev sahibi önce el uzatmalıdır. Sadece hanımlarla tokalaşmada, eşit düzeyde ilişkilerde ve yabancı bir hanımla tanışma sırasında önce el uzatma hakkı hanımlara aittir. Birden çok kişinin olduğu yerde el sıkmaya daima en üstten başlanır. El sıkarken hanımlar ayağa kalkmazlar. 60
PROTOKOL VE NEZAKET KURALLARI Sözlü ve Yazılı İletişim 2011 ARGEstar Danışmanlık. Tüm hakları saklıdır.
Ast olarak, yöneticilere daima saygılı hitap etmek ve saygılı davranmak gerekir. Yöneticiye ya doğrudan "beyefendi" diye veya unvanıyla "sayın başkanım", "sayın genel müdürüm" diye hitap edilmelidir. 62
Hitap RESMİ HİTAP: Sayın Müdür, Sayın Müdürüm, Müdür Bey SOSYAL HİTAP: Ahmet Bey, Ayşe Hanım; Beyefendi/Hanımefendi ÖZEL HİTAP: Ahmet, Ayşe, Abi, Abla RESMİ SELÂM: Saygılar Sayın Müdürüm, Saygılar Hanımefendi SOSYAL SELÂM: İyi günler, Günaydın 63
Yazışmalar Yazışmalar kişinin kişiliğinin göstergesidir.bu nedenle yazılan yazının biçim ve içeriğine gereken özen gösterilmelidir. Yazışmalarda yaratılan etki (olumluolumsuz) konuşmaya oranla daha kalıcıdır. 64
Alt makamlara yazılan yazılar "rica ederim", Üst veya aynı düzey makamlara yazılan yazılar "arz ederim", Üst ve ast makamlara aynı anda dağıtımlı olarak yazılan yazılar, "arz ve rica ederim". 65
Astlar üstlere, küçükler büyüklere yılbaşı, dini bayramlar vb. nedenlerle yazacakları tebrik kartlarını, kendi el yazıları ile yazmaları gerekir. Bu mümkün olmazsa, başlık mutlaka elle yazılmalı ve imzalanmalıdır. Başında hiçbir hitap şekli olmayan, imzalanmamış, sadece matbu bir tebrik kartının gönderilmesi, büyüklere karşı son derece saygısız bir davranış olup, küçüklere karşı ise asla örnek bir davranış biçimi olarak kabul edilemez. 66
Kartvizit, mektup, zarf üzerindeki hitap şekillerinin önemi büyüktür; Resmi mektuplarda SAYIN ile başlanır SAYGILARIMLA diyerek bitirilir. Yazışmalarda kullanılan dilin açık, anlaşılır ve okunaklı olması önemlidir. 67
PROTOKOL VE NEZAKET KURALLARI Toplantı 2011 ARGEstar Danışmanlık. Tüm hakları saklıdır.
Toplantılarda Oturma Düzenleri BAŞKAN Tek başkanlı ve tek taraflı toplantı düzeni 1 3 5 7 9 2 4 6 8 10 69
Eşbaşkanlı ve Çift Taraflı Toplantı Düzeni 5 4 3 2 EŞBAŞKAN 1 1 EŞBAŞKAN 2 3 4 5 70
Tek Başkanlı Çok Taraflı U Düzeni Toplantı BAŞKAN 1 3 5 7 9 11 2 4 6 8 10 12 13 15 17 16 14 71
Eşdüzey Başkansız Yada Protokolsüz Yuvarlak/Kare Masa Toplantı Düzeni (Komisyon Toplantısı) 72
PROTOKOL KURALLARI Taşıt 2011 ARGEstar Danışmanlık. Tüm hakları saklıdır.
TAŞIT PROTOKOLÜ- Makam Ş: Şoför KSMT: Koruma, Sekreter (Özel Kalem), Mihmandar, Tercüman Ş KSMT Ş KSMT 2 1 MAKAM 2 1 BOŞ 74
TAŞIT PROTOKOLÜ- resmi taşıt Ş 4 Ş 3 2 1 2 3 1 75
PROTOKOL VE NEZAKET KURALLARI Karşılama ve Uğurlama 2011 ARGEstar Danışmanlık. Tüm hakları saklıdır.
Karşılama ve Uğurlama I Üst düzey yöneticiler, devlet adamları, ünlü bilim adamları, ünlü sanatçılar ve yazarlar ve eşleri otomobilden indikleri yerden karşılanır ve kabul yerine kadar refakat edilir. Resmi makamlarda üst konuklar ve şeref konukları dış kapıda, akran (eş düzey) konuklar iç kapıda (makam kapısında) karşılanmalı ve uğurlanmalıdır. 77
Karşılama ve Uğurlama II Üstler, ast konuklarını ise makam koltuğunda ayağa kalkarak, Hoş geldiniz deyip ellerini sıkarak ve oturacakları yerleri göstererek ve Buyurun diyerek karşılarlar. Uğurlarken de aynı şekilde, ayağa kalkıp Teşekkür ederim, iyi günler diyerek, ellerini sıkarak uğurlarlar. 78
PROTOKOL VE NEZAKET KURALLARI Giyim 2011 ARGEstar Danışmanlık. Tüm hakları saklıdır.
Giyim I Hanımlarda döpiyes ve tayyördür. Gece Resmi Kıyafeti İse Uzun Etek Tuvalettir. 80
Giyim II Bayanlar da rahatsız edecek ve dikkat çekecek şekilde fazla aksesuar takmamalı, ağır şekilde parfüm kullanmamalı, aşırı makyaj yapmamalı, daima bakımlı ve sade olmalıdır. Bayanların özellikle kemeri, el çantası ve ayakkabısı daima uyumlu ve aynı renkte olmalıdır. Bayanların kıyafeti ile aksesuarı birbirini tamamlamalıdır. 81
Giyim III Sivil olarak resmi kıyafet erkeklerde lacivert takım elbise. 82
Giyim IV Resmi iş ve ilişkilerde, resmi ziyaretlerde ve görüşmelerde, toplantılarda, bayramlarda, törenlerde, üstlerle önemli kişilerle, hanımlarla ve yabancılarla olan ilişkilerde, kokteyllerde, resmi kabullerde ve resmi akşam yemeklerinde; siyah/lacivert takım elbise, manşetli düz beyaz gömlek, uygun kravat, siyah çorap ve bağcıklı siyah ayakkabı giymek uygun olur. 83
PROTOKOL VE NEZAKET KURALLARI Resmi Davetler 2011 ARGEstar Danışmanlık. Tüm hakları saklıdır.
Resmi Davetler I Resmi Kabul (Resepsiyon): Resmi vesilelerle, milli gün ve bayramlarda, kutlamalarda düzenlenen toplantılardır. Günün herhangi bir saatinde olabilir. Koyu renk elbise giyilmelidir. 85
Resmi Davetler II Kokteyl: Kalabalık olan konukları sosyal, kültürel, resmi ve özel vesilelerle bir araya getirmek ve ayaküstü kısa görüşmelerini sağlamak ve bu esnada alkollü ve alkolsüz içkiler ve hafif çerezler (ordövr) ikram etmek için, saat 18.00 20.30 arasında ve akşam yemeğinden önce, evde, işyerinde veya dışarıda düzenlenir. Konukları oturtma zorunluluğu yoktur. Genellikle koyu renk elbise giyilir. 86
Resmi Davetler III Yemek Davetleri: Öğle ve akşam için yapılabilir. Oturarak veya açık büfe şeklinde düzenlenir. Oturarak yemekte servis masalara yapılır; açık büfe yemeklerinde, yemek servis masalarından alınır ve hazırlanmış olarak masalara oturulur. 87
Resmi Davetler - Yemek Davetleri I Resmi davetlerde davet eden ev sahibi dir. Resepsiyon (resmikabul), kokteyl ve resmi yemek davetlerinde, ev sahibi tarafından karşılama salon girişinde yapılır. Resmi karşılamada ev sahibi (makam sahibi) ve eşi ile birinci yardımcısı ve eşi bulunur. Resepsiyon ve kokteyl niteliğindeki davetlere, konukların davetin başlangıcından on dakika sonra varmış olmaları ve davetin bitiş saatinden 20 dakika önce ayrılmaları beklenir. 88
Resmi Davetler - Yemek Davetleri II Yemeklerde onur konuğu veya üstler ayrılmadan önce ayrılmak doğru değildir. Yemek sırasında, çatal-bıçak tabak kenarına dıştan ters V şeklinde konur. Yemeğin bittiğini belirtmek için, tabakta yemek olsa bile, çatal-bıçak tabakta yan yana konur, kesinlikle çapraz konulmaz. 89
PROTOKOL VE NEZAKET KURALLARI Çiçek, Hediye ve Teşekkür Şekilleri 2011 ARGEstar Danışmanlık. Tüm hakları saklıdır.
Çiçek, Hediye ve Teşekkür Şekilleri Resmi törenlerde, milli günlerde, kokteyllerde ve büyük resmi davetlerde konukların ayrılırken davet sahibine sözlü olarak teşekkür etmeleri yeterlidir. Özel yemek davetlerinde, yazılı bir teşekkür gönderilmesi en uygunudur. Ya da ertesi gün en azından davetli hanımların ev sahibesine telefonla teşekkür etmeleri gerekir. Gönderilecek çiçek, sepet veya çelenk şeklinde olmalıdır. (Buket göndermek uygun değildir). 91
Çiçek I Salonlarda yapılan, nişan, evlenme ve düğün törenlerine Resmi davetlere, Kokteyl partilere, Banka ve ticari kuruluşların açılışlarına Cenazeye Resmi bayramlarda, Tayin ve terfilerde gönderilir. 92
Çiçek II Sepet şeklinde gönderilen çiçeğe, mutlaka gönderenin kartı iliştirilmeli ve gönderenin ismini taşıyan bir kurdele takılmalıdır. Cenazeye gönderilen çelenk e siyah kurdele takılır. 93
Çiçek III Şu durumlarda çiçek bizzat beraber götürülmeli, başkasıyla gönderilmemelidir. Yaş günü kutlamalarına, Doğuma, Hasta ziyaretlerine, Yolcu karşılama ve uğurlamalarda, Dini bayram ziyaretlerinde, Samimi akşam yemeklerinde götürülür. 94
KAYNAKÇA Altınöz, Mehmet, H. Tutar, K. Bayraktar, 2002, Protokol Bilgisi, Nobel Yayınevi, Ankara. Aytürk, Nihat, 2004, Protokol Yönetimi: Kamusal Yaşamda Protokol Kuralları, TODAİE, Ankara. Esirci, Şükrü, 1989, Çağımızda Görgü ve Nezaket Kuralları, Şedele Matbaacılık, İstanbul. Fenmen, Şefik, 1990, Protokol ve Sosyal Davranış Kuralları, Eren Yayıncılık, İstanbul. Ünlütürk, Alptekin, 2002, Sosyal Davranış Kuralları ve Protokol, Dost Kitabevi, Ankara. 95
TEŞEKKÜRLER Dr. M. Naci ÇUHACI www.nacicuhaci.com 96