Tuğrul AKŞAR AVRUPA FUTBOL PAZARININ KISA BİR ANALİZİ Futbolun endüstriyel bir sektör haline geldiği günümüzde, yarattığı dışsal etki de göz önüne alındığında ulaştığı parasal büyüklük on milyar dolarlara ulaşıyor. Bu anlamda futbolun karakteristik yapısı bugün bir spor olmaktan öte, gösteri endüstrisine evrilmiş durumda...bu bağlamda gösteri endüstrisinin desteğini de arkasına alan futbola ilişkin bugün ciddi finansal analizler yapılıyor. Çok saygın ekonomi dergileri bile, futboldaki gelişime kayıtsız kalamıyor. Endüstriyel bir sektör haline gelen futbolun, yıllık finansal gelişimini her yıl Deloitte&Touche ciddi araştırmalar yaparak yayınlıyor. Dünya futboluna sportif ve mali anlamda yön veren Avrupa futbolunun, yıllık finansal gelişimini irdeleyip, analiz eden Deloitte&Touche un, 2005 araştırma raporundaki çarpıcı gelişmeleri dikkate aldığımızda; futbol pazarının ne denli büyük bir pastaya sahip olduğu görülecektir. Yeni futbol ekonomisinin yükselen bir değeri olarak futbol, başta Avrupa olmak üzere tüm dünyada giderek yaygınlaşarak finansallaşıyor. Deloitte and Touche un Avrupa futbolunun 2003-04 yıllarını baz alarak yayınlamış olduğu 2005 tarihli raporunda, Avrupa da futbol pazarının büyüklüğünün 11 milyar Euro civarında olduğu görülüyor... Öngörülen bu değerin futbol endüstrisi içinde yaratacağı katma değerin ise 100 milyar Euro nun üzerinde olması bekleniyor. Avrupa Futbol Piyasasının Finansal Büyüklüğü UEFA ya bağlı 52 ülke federasyonunun ligleri de dahil olmak üzere, 2003/04 sezonu temelinde, Avrupa nın beş büyük ligi olan İngiltere, İspanya, İtalya, Almanya ve Fransa ligleri baz alınarak, düzenlenen bu raporda yer alan bazı temel çarpıcı verilere bir göz atalım: 1. Avrupa futbolunun 2003/04 sezonunda piyasa büyüklüğü, 7.2 milyar Sterlin yani 10,5 milyar olarak gerçekleşti. Bu büyüklüğün oluşumunda yaratılan toplam gelirin %55 i, yani 5,8 milyar Euro luk pay ise beş büyük ligden geliyor. Bir önceki yıla göre beş büyük ligin gelirlerindeki artış yüzdesi ise %2 dolayında...bu artış yüzdesi analize baz alınan 1995/96 yılından bu yana en düşük büyümeyi gösteriyor. 2. Yaratılan 10,5 milyar Euro futbol pastasına en büyük katkıyı ise 2 milyar Euro civarındaki gelirle İngiliz Premier Lig i sağlamış Bir önceki yıl Premier Lig in yarattığı pastanın büyüklüğü ise 1.8 milyar Euro ydu. Avrupa futbol pazarına ikinci en büyük katkı ise 1,153 milyon Euro ile İtalyan Serie-A dan gelirken, bu ligi 1,058 milyon euro ile Alman Bundesliga izliyor. İspanyol LaLiga 953 milyon Euro luk bir gelir yaratırken; Fransız Ligue 1 ise beş büyük lig içinde 655 milyon Euro luk geliriyle Avrupa futbol piyasasına en az katkıyı sağlayan lig olarak karşımıza çıkıyor.
Yukarıdaki tabloya baktığımızda; Beş Büyük Lig in yarattığı toplam 5.8 milyar Euro futbol katmadeğerin yüzde otuzbeşinin tek başına Premier Lig tarafından oluşturulduğu görülüyor. 10,5 milyar Euro büyüklüğündeki Avrupa futbol pazarını oluşturan gelirlerin bileşimi ise ayrıca yine aşağıdaki tabloda gösterilmektedir. KIRMIZI= %55 beş Büyük SARI= %15 FIFA, UEFA YESIL= %30 Diğer 47 ülke Yukarıdaki tabloyu incelediğimizde; toplam Avrupa futbol gelirlerinin yüzde ellibeşinin (KIRMIZI) beş büyük lig tarafından yaratıldığı görülürken; diğer 47 ülkenin liglerinin, bu pastaya katkısı yüzde otuzlar (YEŞİL) düzeyinde kalmaktadır. Beş büyük ligin dışında yer alan daha küçük ülke liglerinin gelirlerinde de bir önceki yıla göre önemli gelir artışlarının yaşandığı rapordan anlaşılmaktadır. Örneğin, Poretekiz, Hollanda, Danimarka, ve isveç liglerinde bir önceki yıla toplam gelirlerdeki artış sırasıyla %5, %2, %15 ve %7 olmuştur. Beş büyük ligin dışında kalan daha küçük liglerin gelirlerinde karaktersitik olarak, farklılıklar ortaya çıkmaktadır. Beş büyük ligde en önemli gelir kalemi medya ve yayın gelirleriyken; bu liglerde maç hasılatları ve sponsorluk gelirleri daha önemli hale gelmektedir. Örneğin tv yayın gelirlerinin, bu liglerde ortalama büyüklüğü % 15 civarındayken, maç hasılatları ve sponsorluk gelirlerinin toplam gelire olan katkısı %40 lara yaklaşmaktadır.
3. 2002/03 sezonunda yayın gelirleri beş büyük ligde toplam 1,3 milyar sterline(yaklaşık 2 milyar Euro) civarındayken, 2003/04 sezonunda bu tutar sezon yüzde elli daha artarak, sezon başına 3 milyar Euro ya ulaşmıştır. Özellikle İngiltere de ITV ile 1.2 milyar Sterlin e ve Fransa da da 2005/06 sezonunda Canal Plus ile 600 milyon Euro ya ulaşan yeni yayın anlaşmalarının yapılması Avrupa futbol pastasının büyümesine ciddi katkı sağlamıştır. 2004-05 sezonunda yapılan yeni anlaşmaları dikkate aldığımızda; bir önceki sezon %55 lik pay ve 823 milyon Euro ile ile en değerli lig olan İtalyan Serie-A, Fransız League 1 ve Premier Lig den sonra ancak üçüncü sıraya yerleşmiştir. Naklen yayın gelirleri toplamı gözönüne alındığında Premier Lig yayın gelirleri toplamı 2 milyar Euro ya ulaşırken; Fransız League 1 in gelirleri 1.6 milyar Euro ya yükselmiştir. Premier Lig yayın gelirlerinin, Avrupa Futbolu yayın gelirleri içindeki payı yeni anlaşmayla %57 e kadar yükselmiştir. Alman Bundesliga sı ise, bir önceki yıla göre yayın gelirlerinin %40 azalması nedeniyle, beş büyük lig içinde elde ettiği yayın gelirleri bakımından toplam pastaya %33 ile en az katkı sağlayan liglerden. Alman Bundesliga ının naklen yayın gelirlerinin gelişimi aşağıdaki tablo ile okuyucunun dikkatine sunulmaktadır. Alman Bundesliga TV Yayın Gelirleri - 1990-2004 Almanya daki havuz sisteminde maçları medya devi (aynı zamanda 2002 Dünya Kupasının da yayın hakkını satın alan) Kirch grubuna bağlı Premiere kanalı yayınlıyordu. Alman Futbol Federasyonu ile grubun 2000 yılında yaptığı dört yıllık bir anlaşmaya göre Kirch grubu 4 yıllık süre için Bundesliga kulüplerine yıllık 400 Milyon Euro ödeyecekti. Ancak Kirch in iflas etmesi nedeniyle bu rakamın sadece 271.5 Milyon Euro luk kısmı kulüplere ödenebildi. Bu anlaşma daha sonra 2006 ya kadar uzatıldı. (Tablodaki rakamlar mark olarak verilmiştir) Sezon / Yıl Yayıncı Kuruluşlar Sezon başına DM (millions) 1990/91 UFA / RTL 50.0 1991/92 UFA / RTL 55.0 1992/97 ISPR / SAT1 / Premiere 145.0 1997/2000 ISPR / SAT1 / Premiere 255.0 2000/2004 Kirch Group 750.0 Fransız Ligue 1 de TV yayın Gelirleri - 2000-2007 Fransız liginde 2004 Yılına kadar maçların naklen yayın hakları, bugünkü gibi yine Canal Plus ve TPS şirketlerindeydi. Bu iki yayıncı kuruluş 2004 sezonuna kadar yıllık yaklaşık 405 milyon dolar (320 Milyon Euro) civarında bir yayın bedeli ödeyerek maçları naklen yayınlıyorlardı. Sezon / Yıl Yayıncı Kuruluş Sezon Başına Gelir 1999/2000 Canal Plus / TPS FF1,030 million 2000/01 Canal Plus / TPS FF1,090 million 2001/04 Canal Plus / TPS Euro 125 million 2004/07 Canal Plus Euro 600 million 2004 Yılında Fransa Futbol Ligi naklen yayın ihalesi rekor bedel ile sonuçlandı. Vivendi Universal'in şifreli kanalı Canal Plus, 3 yıllık yayın hakkı için 1.8 milyar Euro ödemeyi kabul etti. Financial Times Gazetesi'nin haberine göre Fransa Futbol Ligi dünyanın en pahalı ligi haline geldi. Fransız şifreli kanalları arasında yaşanan kıyasıya rekabetin bu rekor naklen yayın bedeline yol açtığı belirtiliyor. Canal Plus ve TPS şirketleri, ihaleyi kazanmak için mücadele ediyordu. Yıllık 500 milyon Euro gibi bir bedel beklenirken; Canal Plus yüz milyon Euro daha fazla bir tutarı ödemeyi taahhüt ederek, Fransız League 1 in yayın hakkını üç
yıllığına toplam 1.8 milyar Euro ya satın almış oldu. 4. Maç günü gelirlerine baktığımızda, İspanyol Primera ve Fransız League 1 in, sırasıyla %14 ve %13 lük büyümeyle öne çıktıkları görülüyor. Bununla beraber İngiliz Premier Lig sezon başına 588 milyon Euro maç günü geliriyle ilk sırada yer alıyor. 5. Beş büyük ligde toplam ücret ve transfer maliyetlerinde ise bir önceki yıla göre azalışlar olmuştur. Ücret maliyetlerinde Fransız ve İtalyan liglerinde %4 e yaklaşan bir düşüş gözlemlenmiştir. Futbolun içinde bulunduğu krizin de etkisiyle kulüpler öncelikle ücret maliyetlerinde indirime gitmişlerdir. Bundesliga da da yine futbolcu ücret ve maaşlarında yüzde ikiye varan kesintiler yapılmıştır. Tüm bu daralmalara karşın İngiliz ligleri kümülede 1.2 milyar Euro ücret ve maaş toplamı ile ilk sırada yer alıyor. İngiliz liglerinde, özellikle Premiership te oynayan oyuncuların haftalık ücretlerini gösteren tablo aşağıda okurun dikkatlerine sunulmaktadır. Ağustos 2004 itibariyle Premier Lig de En Fazla Kazanan Oyuncular Oyuncu Kulüp Haftalık Ücret(Sterlin) Roy Keane Man U 100,000 Steven Gerrard Liverpool 90,000 Michael Owen Liverpool 80,000 Ruud Van Nistelroy Man U 80,000 Frank Lampard Chelsea 80,000 Ryan Giggs Man U 75,000 Paul Scholes Man U 75,000 Patrick Vieira Arsenal 72,000 Thierry Henry Arsenal 72,000 Damien Duff Chelsea 70,000 Mark Viduka Middlesbro' 68,000 Robert Pires Arsenal 67,000 Patrick Kluivert Newcastle 67,000 Didier Drogba Chelsea 65,000 Alan Smith Man U 65,000 Louis Saha Man U 65,000 Harry Kewell Liverpool 62,000 Robbie Fowler Man City 62,000 Kevin Campbell Everton 62,000 Nicolas Anelka Man City 60,000 Robbie Keane Tottenham 60,000 Duncan Ferguson Everton 60,000 Yukarıdaki tablodan da görülebileceği üzere Premiership faaliyet gideri bakımından en fazla gideri yapan liglerin başında geliyor. Oyunculara ödenen haftalık ücret ve maaşların ortalamasının yüksekliği Premiership in operatif giderlerinin yükselmesine ve çoğu kulübün de ciddi sıkıntı içine girmesine neden olmaktadır. Futbolun finansal krize girmesinde önemli bir rol oynayan oyuncu ücret ve maaşlarındaki yükseklik, kulüplerin faaliyet karı oluşturmasının önündeki en büyük engel olarak görülmektedir. Bu kapsamda Dünya futbolunda en fazla kazanan 20 oyuncuya da baktığımızda yıllık 19.8 milyon sterlin, yani 30 milyon Euro ya yaklaşan geliriyle David BECKHAM ın ilk sırayı aldığını görüyoruz. Top 20 içinde en düşük geliri elde eden futbolcu olarak ta karşımıza 4.4 milyon sterlin yani 6,6 milyon Euro ile İngiliz savunmacı Rio FERDINAND çıkıyor. 2004 Dünya Futbolunda En Yüksek Kazanç Sağlayan 20 Futbolcu
Oyuncu Yıllık Kazanç (Milyon Sterlin) Kulüp (2004) David Beckham 19.8 Real Madrid Ronaldo 13.4 Real Madrid Zinedine Zidane 8.9 Real Madrid Christian Vieri 8.2 Internazionale Alessandro del Piero 6.5 Juventus Frank Lampard 6.4 Chelsea Raul 6.3 Real Madrid Thierry Henry 6.3 Arsenal John Terry 5.9 Chelsea Luis Figo 5.8 Real Madrid Ruud van Nistelrooy 5.8 Manchester United Ronaldinho 5.6 Barcelona Oliver Kahn 5.5 Bayern Munich Roy Keane 5.4 Manchester United Patrick Vieira 5.3 Arsenal Michael Owen 5.1 Real Madrid Francesco Totti 5.1 AS Roma Sol Campbell 5.0 Arsenal Michael Ballack 4.7 Bayern Munich Rio Ferdinand 4.4 Manchester United (Kaynak: www.footballeconomy.com ) 6. 2003/04 sezonunda faaliyet karlılığı bakımından beş büyük lig içinde sadece Premier Lig ve Bundesliga nın operasyonel karlılığa ulaştığını görüyoruz. Bu sezonda Fransız League1 102 milyon Euro; İtalyan Serie-A 341 milyon Euro faaliyet zararı ile en çok kaybeden lig konumundalar...italyan Serie-A bir önceki yıl da 1.2 milyar Euro zarar etmişti. İtalyan liglerinin 1995/96 dan bu yana kümüle operasyonel zararı 1.5 milyon Euro yu aşmış durumda. Veri olmadığı için İspanyol Primera için bir yorum getiremiyoruz. İngiliz liglerinde 2003/04 sezonunda 92 profesyonel kulübün yarattığı toplam faaliyet karının bir önceki yıla göre yüzde yedilik bir artışla 2,7 milyar Euro ya yükseldiğini görüyoruz. Kulüp başına gerçekleşen ortalama operatif kar 29,3 milyon Euro civarındadır. Bu dönemde Premiership kulüpleri bir önceki sezona göre yüzde 6 lık bir artışla, faaliyet karlarını 2 Milyar Euro ya yükseltebilmişlerdir. Bu durum bize İngiliz liglerinde oluşturulan operatif karın yüzde yetmişbeşinin Premiership kulüplerinden geldiğini göstermektedir. en çok operasyonel karı, yıllık 600 milyon Sterlin (yaklaşık 920 milyon Euro)ile İngiliz Premier Lig kulüplerinin yarattığını görmekteyiz. İtalyan Serie-A takımları ise aynı dönemde yaklaşık 1,2 milyar Euro kaybettiler. Fransız 1.Lig takımlarının da faaliyet karı elde edemedikleri görülüyor. Her ne kadar İngiliz ligleri operatif anlamda karlı görünüyorlarsa da, bu karın nereden geldiğine baktığımızda karşımıza büyük oranda naklen yayın gelirlerinden elde olunan gelirlerin çıktığını görüyoruz. Naklen yayın gelirlerinin Premiership te de hala en önemli gelir kalemi olması, ortalama operatif karlılığa ulaşmada en önemli etken... Yukarıdaki açıklamalarımızda da değindiğimiz üzere, bu karın dörtte üçü zaten Premier lig den gelmekte...aslında futbolun genel hastalığı, İngiliz futboluna da metastas yapmış durumda. Ancak futbolcu satışından, sponsorluk gelirlerinden ve naklen yayın gelirlerinden elde olunan gelirler, İngiliz futbolunun derin bir krize girmesini önleyici rol oynuyor. İngiliz futbolunun da ciddi finansal sıkıntılarla boğuştuğunu görmek bakımından Babatunde Buraimo (University of Central Lancashire), Rob Simmons (Lancaster University) ve Stefan Szymanski (Imperial College, London) in kaleme aldığı THE FINANCIAL CRISIS IN ENGLISH FOOTBALL makalesi dikkatlice okunabilir. Bunun yanısıra Abramovich in İngiliz futboluna nasıl hayat verdiğini görmek bakımından da Ashling O CONNOR ın kaleme aldığı, Rich get richer thanks to Abramovich effect başlıklı yazısı da çok önemlidir. ( http://business.timesonline.co.uk/article/0,,11472-1645196,00.html ) Beş büyük ligde gelirlerin bileşimine bakıldığında; en önemli gelir kaleminin yayın gelirleri olduğu ortaya çıkmaktadır. Yayın gelirlerinin, toplam gelirler içinde en yüksek paya sahip olduğu Lig ise, %55 ile İngiliz Ligleridir. Toplam gelirlerin ortalamasına bakıldığında; beş
büyük ligde maç günü gelirlerinin toplam gelirler içindeki payının %29; yayın gelirlerinin %44; sponsorluk gelirlerinin %21.6 ve diğerin payının da %5.4 olduğu görülmektedir. Gerçekten de 2003/04 ve diğer sezonlarda elde olunan gelire ve gelirdeki büyüme hızlarına baktığımızda, bu beş ligin, diğer Avrupa liglerinden uzak ara önde olduğu görülüyor. İngiltere nin sadece maç günü geliri (bilet satışı, satılan logolu ürünler, ve maç günü diğer satış gelirleri) bile Alman, Fransız, İtalyan ve İspanyol Lig lerinden 3 kat daha fazla bir büyüklüğe sahiptir. 7. Maçlara giden ortalama seyirci sayısı bakımından Alman Bundesliga, 2003/04 sezonunda yakaladığı 35,048 ortalama seyirci sayısı ile, beş büyük lig içinde en yüksek ortalamayı gerçekleştiren lig olmuştur. Bu konuda 1998-99 yılından beri, hep ilk sırada görmeye alıştığımız Premier Lig ise; ortalama %95 gibi yüksek bir doluluk oranı tutturmasına karşın, %78 doluluk oranı olan Alman Bundesliga ya koltuğu devretmek durumunda kalmıştır.. Serie A da ortalama seyirci sayısında %10 a yakın bir düşüş gözlemlenirken; İspanya Ligi nde düzenli olmayan, yıldan yıla çok dalgalanan bir seyirci ortalamasıyla Lig maçları oynanmaktadır. Fransız 1.Ligi nde ise son Dünya Kupası fiyaskosundan sonra ortalama seyirci sayısında önemli bir düşüş kaydedilmiştir. Fransız ligi ortalama seyirci sayısı bakımından, bu beş büyük lig arasında sonuncu sırada yer almaktadır. Avrupa nın top 30 kulübünün 2004/05 sezonu itibariyle seyirci sayısına da bir bakmakta yarar var. Sıra Kulüp 2004/05 Ortalama Ülke 2003/04 Sıra 1 Borussia Dortmund 77,295 Germany 1 2 Barcelona 73,355 Spain 4 3 Real Madrid 71,935 Spain 2 4 Manchester United 67,750 England 3 5 AC Milan 63,595 Italy 5 6 Schalke 04 61,340 Germany 6 7 Celtic 57,945 Scotland 8 8 Internazionale 57,295 Italy 7 9 Bayern Munich 53,295 Germany 9 10 Olympique Marseille 52,995 France 11 11 Newcastle United 51,845 England 10 12 AS Roma 49,630 Italy 17 13 Borussia Munchengladbach 49,185 Germany not in top 30 14 Hamburg SV 48,825 Germany 15 15 Rangers 48,675 Scotland 14 16 Ajax 48,570 Netherlands 13 17 Hertha Berlin 48,485 Germany 24 18 Manchester City 45,190 England 16 19 Liverpool 42,585 England 21 20 Atletico de Madrid 42,580 Spain 19 21 Valencia 42,440 Spain 18 22 Chelsea 41,870 England 23 23 VfB Stuttgart 41,365 Germany 20 24 Werder Bremen 39,855 Germany 30 25 Sevilla 39,525 Spain not in top 30 26 Feyenoord 38,280 Netherlands 22 27 FC Koln 38,190 Germany 25 28 Arsenal 37,980 England 29 29 SS Lazio 37,515 Italy 12 30 Olympique Lyonnais 37,510 France not in top 30
Yukarıdaki tabloda yer alan bazı kulüpler her ne kadar Avrupa nın Top 30 u içinde yer almasa da www.footballecononmy.com un kaynaklarından oluşturduğumuz bu tabloda ilk sırada geçen yıl olduğu gibi yine Borussia Dortmund yer alıyor. Borussia Dortmund finansal kriz içinde bulunmasına karşın Avrupa da en yüksek seyirciye oynayan kulüp olarak karşımıza çıkıyor. Borussia Dortmund yakaladığı 77.295 ortalama seyirci sayısını, Bundesliga nın diğer dört büyük lige karşı sağladığı seyirci sayısı üstünlüğünün de bir göstergesi olarak algılamak gerekir. Beş büyük lig içinde ortalama seyirci sayısı üstünlüğünü Bundesliga ya kaptırmasına karşın, doluluk oranı bakımından diğer liglere karşı bariz üstünlüğe sahip İngiliz liglerinde yıllar itibariyle ortalama seyirci sayısı gelişimini incelediğimizde; 1994/95-2004/05 sezonları arasında Premiership te ortalama seyirci sayısının, 24.294 ten 33.890 a yükselmesiyle, bu dönemde yaklaşık % 40 civarında bir artış kaydettiğini görüyoruz. İngiliz Liglerinde 1994/95-2004/05 döneminde Ortalama Seyirci Sayısı Gelişimi Season FA Premier Div 1 Div 2 Div 3 Total 2004/05 33,890 17,410 7,740 4,500 63,540 2003/04 35,020 15,894 7,505 5,390 63,809 2002/03 35,462 15,436 7,045 4,459 62,402 2001/02 34,450 15,250 7,210 4,380 61,290 2000/01 32,906 14,335 6,340 3,915 57,496 1999/00 30,757 14,155 6,704 3,916 55,532 1998/99 30,586 13,665 7,510 3,813 55,574 1997/98 29,141 14,133 7,168 3,447 53,889 1996/97 28,463 12,514 5,768 3,350 50,095 1995/96 27,570 11,855 5,122 3,557 48,104 1994/95 24,294 10,882 5,511 3,384 44,071 Diğer İngiliz liglerini de dikkate aldığımızda ortalama seyirci sayısındaki artış yüzdesi % 44 e yükselmektedir. İngiliz Liglerinde 1994/95-2004/05 döneminde Ortalama Seyirci Sayısı Gelişimi
İtalyan liglerinde AC Milan ın dışında diğer büyük kulüplerin ortalama seyirci sayılarında düşüşlerin olduğu gözlemlenmektedir. Aşağıdaki tablodan da görülebileceği üzere, Avrupa Kupaları nda başarılı olamayan İtalyan Kulüplerinin ortalama seyirci sayılarında gözle görülür azalışların olması dikkat çekici bir nokta olarak karşımıza çıkıyor. İtalyan Liglerinde Top 30 Kulübün Ortalama Seyirci Sayısı Gelişimi Club 2004/05 2003/04 2002/03 AC Milan 63,595 63,245 61,534 FC Internazionale 57,295 58,350 61,945 AS Roma 49,630 46,460 57,160 SS Lazio 37,515 49,340 44,130 SS Calcio Napoli 37,080 14,865 28,600 Fiorentina 34,200 26,220 24,535 US Palermo 33,230 22,190 16,282 FC Messina 29,735 9,830 7,055 Juventus 26,430 34,365 39,770 UC Sampdoria 23,670 26,225 21,800 Genoa C & FC 1893 20,125 17,440 12,370 Bologna FC 1909 19,005 23,060 24,490 Reggina Calcio 16,260 20,525 24,100 US Lecce 16,115 16,410 11,055 Udinese Calcio 15,810 17,640 16,860 LivornoAS 15,335 9,755 10,865 Atalanta Bergamasca Calcio 14,690 11,120 15,485 AC Parma 14,045 15,905 16,305 Cagliari Calcio 13,580 10,725 7,355 AS Chievo Verona 12,105 14,870 16,900 Hellas Verona FC 11,545 10,090 11,163 Torino Calcio 10,095 11,625 14,870 Siena AC 9,460 11,142 6,300 Catania Calcio 9,140 11,000 11,850 Brescia Calcio 7,750 13,805 15,740 Salernitana Sport 7,585 11,330 8,500 AC Cesena 7,585 6,390 4,500 Modena FC 7,335 15,480 14,290 Avellino US 7,180 8,620 8,435 Vicenza Calcio 7,040 7,375 6,400 Alman Bundesliga sı ve diğer Liglerinde yer alan top 30 kulübün seyirci sayılarında 2002/03-2004/05 sezonlarına göre istikrarlı ve önemli artışların olduğunu görüyoruz. Ortalama seyirci sayısı artışında en yüksek artışı kaydeden kulüp olarak karşımıza Borussia Munchengladbach çıkmaktadır. Alman Liglerinde Top 30 Kulübün Ortalama Seyirci Sayısı Gelişimi Club 2004/05 2003/04 2002/03 Borussia Dortmund 77295 79600 67765 Schalke 04 61340 61140 60600 Bayern Munich 53295 55470 51590 Borussia 49185 32275 28680
Munchengladbach Hamburg SV 48825 48275 45285 Hertha BSC 48485 40920 41195 VfB Stuttgart 41365 43270 32275 Werder Bremen 39855 37495 32310 FC Koln 38190 40035 26340 Hannover 96 35990 23435 36500 Kaiserslautern 35705 38620 36170 FC Nurnberg 30320 16305 28090 VfL Bochum 26495 27190 24170 Wolfsburg 24035 23025 19240 Eintracht Frankfurt 23760 26360 16300 SC Freiburg 22840 24555 21145 Bayer Leverkusen 22470 22500 22500 Arminia Bielefeld 22415 13645 23260 Mainz 20160 14810 12890 Hansa Rostock 19800 22205 19775 Munich 1860 19590 28200 25725 Alemania Aachen 19200 13815 11725 Duisberg 16775 9277 7820 Dynamo Dresden 16330 7450 6860 FC St. Pauli 16145 17460 19015 Rot-Weiss Essen 14080 9565 9490 Eintracht Braunschweig 13615 10800 14595 Karlsruher 13465 12440 11445 FC Erzgebirge Aue 12725 11145 4940 Rot Weiss Erfurt 11600 3125 3500 Fransız Liglerinde yer alan top 30 kulübün ortala seyircilerindeki gelişime baktığımızda, ortalama seyirci sayısında bir istikrar olduğunu görüyoruz. En fazla ortalama seyirciye sahip kulüp olarak karşımıza Olympique Marseille çıkarken; ortalama seyirci sayısını en yüksek oranda arttıran kulüp olarak ta AS Saint-Etienne ve SM Caen kulüplerini görüyoruz. Ancak tabloyu genel olarak incelediğimizde, Fransız liglerinin bu konuda diğer liglere göre düşük bir performans sergilediğini görmekteyiz. Fransız Liglerinde Top 30 Kulübün Ortalama Seyirci Sayısı Gelişimi Club 2004/05 2003/04 2002/03 Olympique Marseille 52995 51650 48275 Olympique Lyonnais 37510 36000 36720 Paris Saint Germain 37170 38810 38480 RC Lens 34965 34725 37200 FC Nantes Atlantiques 30740 30775 32420 AS Saint-Etienne 29890 22000 14870 Girondins de Bordeaux 23475 23485 27130 Stade Rennais 23425 17270 18245 Toulouse 23340 19935 10300 SM Caen 19805 12650 9600 FC Metz 18205 18050 13100 RC Strasbourg 17440 16555 14770 FC Sochaux 15690 16505 15255 LOSC Lille 13330 15105 15600 AS Nancy 12080 6365 5595
AS Monaco 11775 10395 8450 OGC Nice 11520 11935 13500 AJ Auxerre 11375 12905 10465 En Avant de Guingamp 10570 14720 14565 Sedan 9715 9825 15590 Troyes 8765 6260 11260 FC Lorient 56 8250 7950 7555 Le Mans 7490 12720 7400 Stade Brestois 7340 4795 2300 Amiens SC 7125 7885 6915 FC Istres Villes 6935 2100 1650 Chateauroux 6655 6540 7215 Montpellier Herault SC 6565 11975 12760 Valenciennes 5805 3550 3330 Stade de Reims 5800 5030 5700 İngiliz Premiership ve Alman Bundesliga dan sonra ortalama seyirci sayısı gelişimi bakımından olumlu performans gösteren liglerden birisi de İspanyol Ligleridir. LaLiga da en fazla seyirciye oynayan kulüp olarak karşımıza 73.355 ortalama seyirci sayısıyla Barcelona çıkmaktadır. Barcelona yı ise hemen yakından takip eden Real Madrid in ortalama seyirci sayısı ise 2004/05 sezonunda 71.935 olarak gerçekleşmiştir. İspanyol Liglerinde Top 30 Kulübün Ortalama Seyirci Sayısı Gelişimi Club 2004/05 2003/04 2002/03 Barcelona 73355 67585 66000 Real Madrid 71935 69200 68900 Atletico de Madrid 42580 44370 46200 Valencia 42440 46265 45600 Sevilla 39525 35290 34755 Real Betis 33265 32715 35050 Athletic Bilbao 32425 32580 34100 Real Zaragoza 30945 29630 22100 RCD Espanol 24065 23910 23500 CD Malaga 22055 20675 18160 Deportivo La Coruna 21685 26060 28000 Real Sociedad 21095 26190 27750 Villarreal 18210 15920 17160 Levante 16960 12305 9820 Real Mallorca 15400 16510 16920 Osasuna 14965 15260 15500 Cadiz CF 14335 14050 Real RC de Santander 13450 13540 15830 Albacete Balompie 12905 15455 8235 Getafe 12810 5940 5325 Real Sporting Gijon 11675 14370 11320 Celta Vigo 11315 19210 20275 Recreativo de Huelva 11255 12735 17600 Deportivo Alaves 10930 10815 14510 Xerex 10845 6690 6675 Real Vallodolid 9970 14710 12800 Elche CF 9550 8695 7770 Cordoba 9205 6930 7010 Tenerife 8675 10795 11455 Numancia 7960 4530 4380
Avrupa futboluna yön veren beş büyük ligin 1966/67 ile 2003/04 sezonları arasında Ortalama seyirci gelişimine baktığımızda; İtalyan Serie-A ve Fransız League1 de ortalama seyirci sayısı bakımından diğer liglerin aksine yönü aşağıya bir trend görmekteyiz. İngiltere ve Almanya liglerinde ortalama seyirci sayısının 1990 nın başından itibaren düzenli bir artış eğilimi içinde olduğu görülüyor. Özellikle 1982/1990 yılları arasında İtalyan Liglerinde ortalama seyirci sayısı bakımından çok ciddi bir artışın kaydedildiği aşağıdaki grafikten de açıkça görülüyor. Bu dönemde İtalyan Kulüplerinin Avrupa da 8 kupa kazandıklarını ve yine aynı dönemde 1 dünya kupasını da müzelerine götürdüklerini görüyoruz. Yani bu dönemde seyirciyi türibüne çeken önemli başarılar olarak bunları görebiliriz. Ancak 1993/94 ten sonra ortalama seyirci sayısında iniş eğilimi içine giren İtalyan liglerinin aksine; ortalama seyirci sayısı bakımından 1991/92 döneminden itibaren özellikle Alman ve İngiliz Liglerinde ciddi bir artış görüyoruz. Bu artış eğiliminde; Alman Ligine Doğu Alman kulüplerinin de 1991/92 sezonunda eklenmesi, Bundesliga da seyirci sayısının artmasına olumlu etki yaparken; İngiliz Ligi nin 1992 döneminde Premiership e dönüşmesi ortalama seyirci sayısını arttıran en önemli etken olmuştur. 8. Şampiyonlar Ligi Gelirleri bakımından kulüplere baktığımızda; 1992/93 sezonunda Şampiyon Kulüpler Kupası ndan, Şampiyonlar Ligi ne dönüşen ve gelirleri hızla artan bu organizasyon içinde yer alan kulüplerden en fazla kazanan 10 kulübün kazandığı gelirler milyon Sterlin olarak aşağıda verilmektedir. Bayern Munich 116.4 milyon Sterli ile ilk sırada yer alırken; O.Lyon un 54.1 milyon Sterlin kazandığı görülmektedir.
1992/93-2003/04 Döneminde En fazla Şampiyonlar Ligi Geliri Elde Eden Top 10 Kulüp Club m Bayern Munich 116.4 Real Madrid 110.3 Manchester United 110.0 Juventus 92.6 AC Milan 74.7 Arsenal 69.8 Barcelona 69.1 Bayer Leverkusen 68.4 Borussia Dortmund 59.7 Lyon 54.1 Yıllık 500 milyon Euro ya yaklaşan bütçesiyle Dünya Futbolunun En büyük organizasyonlarından birisi olan Şampiyonlar Ligi, kulüpler ve endüstriyel futbol için çekim merkezi olmaya devam ediyor. 2004/05 Sezonunda Şampiyonlar Ligi nde en fazla kazanan 10 kulüp ve bunların gelirleri aşağıda gösterilmektedir. Tablodan da görüleceği üzere Kupa yı kazanan Liverpool 20,5 milyon Sterlin (31,1 Milyon Euro) ile ilk sırada yer alırken; final oynayan Milan ın 18.8 milyon Sterlin (28.5 milyon Euro)kazandığını görüyoruz.
Son olarak söyleyeceğimiz şey ise, bize belki bazı mesajlar verecektir. 2002/03 sezonunda İngiltere de, Premiership ve diğer alt lig kulüpleri, devlete toplam 850 milyon dolar vergi verirlerken, bu tutar 2003/04 sezonunda yüzde otuz artarak 1.098 Milyon Dolar a yükselmiştir. (yaklaşık 600 milyon Sterlin) Devlete ödenen 1Milyar dolarlık vergi, endüstriyel futbol pastasının ulaştığı büyüklüğün gücünü de göstermesi bakımından son derece önemlidir. Futbol Ekonomisi Stratejik Araştırma Merkezi - 2005