TÜRKİYE PEYZAJI (FAKÜLTE) YRD.DOÇ.DR.IŞIL KAYMAZ, 2017, ANKARA ANKARA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ BU SUNUMU KAYNAK GÖSTERMEDEN KULLANMAYINIZ YA DA ÇOĞALTMAYINIZ!
Türk Bahçesi Günümüze kadar gelen bazı parklar ile ev ve saray bahçesi örnekleri ve yazılı kaynaklardan yola çıkarak bir bahçe geleneğinin olduğunu söylemek yanlış olmaz. Tarih içinde uzun bir dönem göçebe olarak yaşayan Türkler, ilişki içine girdikleri yaşam ortamlarını kendilerine zevk veren ortamam dönüştürmeye amaçlayan bahçe kavramını da düşünmeye başlamışlardır. Türklerin İslam dinini kabul etmesiyle bu düşünce biçimi yeni bir boyut kazanmış ve «cennet bahçesi» düşüncesi de etkili olmaya başlamıştır. Anadolu Selçuklu Türkleri saray inşası için titiz davranmışlar; bu alanda ziyafet, şölen, şarkı söyleme ve dış mekanda devlet yönetimi eylemlerinin yer aldığı «cennet bahçeleri» düzenlemişlerdir. Kaynak: Öztan, Y. 2004. Yaşadığımız Çevre ve Peyzaj Mimarlığı. ISBN: 9759650738
Türk Bahçesi Osmanlı döneminde ise Selçuklu saray bahçeleri mevsimlik olarak kullanılmış; bu bahçeler içine bir dizi yapılar ekleyerek avlu sistemleri oluşturulmuştur. Bu bahçeler av için kullanılacak korularla çevrelenmiştir. Bu dönemde kent ölçeğinde kamusal yeşil alanlara rastlanmamaktadır. Kent içi sokaklarda ağaçlandırma yoktur. Ancak meydanlarda ve cami çevrelerinde ağaç bulunur. Ayrıca evlerin bahçelerinde de çeşitli ağaç ve çiçekli bitkiler bulunmaktadır. Bu dönemde yapılar aşağıdaki gibi sınıflanabilir: Gösterişli konaklar, Yaz mevsimi için düzenlenen köşkler Su kıyılarında yer alan Yalılar, koruma önlemleri alınmış kasrlar Devlet yöneticilerinin sarayları Kaynak: Öztan, Y. 2004. Yaşadığımız Çevre ve Peyzaj Mimarlığı. ISBN: 9759650738
Topkapı Sarayı- I. Avlu En geniş avludur. Padişahlar sefere çıkarken ve dönerken saraya bu avludan geçerek girerlerdi. Halk sadece bu avluya girebilirdi. Avlunun iki yanında dış hizmet yapıları yer almaktaydı. Aya İrini Kilisesi ve Darphane binaları günümüzde de mevcuttur. Kaynak: http://www.topkapisarayi.gov.tr/tr/i-avlu-alay-meydan%c4%b1
Topkapı Sarayı- II. Avlu (Divan Meydanı) Devletin yönetim merkezi ve tören alanıdır. Kanuni sultan Süleyman döneminde genişletilmiştir. Avlu nun sağında Saray mutfakları, solunda Divanhane (Divan-ı Hümâyûn veya Kubbealtı), Dış Hazine, Harem in Arabalar Kapısı, Adalet Kulesi, Zülüflü Baltacılar Koğuşu yer alırken avluya girişte sol taraftaki revakların arkasındaki alt kotta ise Has Ahırlar ve Beşir Ağa Camii yer alır. Kaynak: http://www.topkapisarayi.gov.tr/tr/content/ii-avlu-divan-meydan%c4%b1
Topkapı Sarayı- III. Avlu (Enderun Avlusu) Fatih Sultan Mehmed (1451 1481) döneminde şekillenen Enderun Avlusu, padişaha ait yapıları içeren avlu ile padişaha ait köşklerin bulunduğu sofa-i hümayûn adı verilen mermer teras ve çiçek bahçesinden oluşmaktadır. Kaynak: http://www.topkapisarayi.gov.tr/tr/content/iii-avlu-enderun-avlusu
Topkapı Sarayı- IV. Avlu Bu avlu Lale Bahçesi ve Sofa-i Hümâyûn adı verilen terastan oluşmaktadır. Lale Bahçesi, günümüzde Gülhane Parkı olan Has Bahçe ye Mecidiye Köşkü nün mimarı Sarkis Balyan'ın üslubunu yansıtan kuleli Mabeyn Kapısı ile bağlanır. Kaynak: http://www.topkapisarayi.gov.tr/tr/content/d%c3%b6rd%c3%bcnc%c3%bc-avlu
Hasbahçe- Topkapı Sarayı Osmanlı padişahlarının kullanımına ait bahçelere hasbahçe ismi verilir. Bugünkü adıyla «Gülhane Parkı» Topkapı Sarayı nın V. Avlusu olarak bilinen dış bahçesidir. Fatih döneminde zeytinlikler arasına bazı egzotik türlerin yerleştirilmesiyle içinde köşk ve pavyonları bulunan bir eğlence ve dinlenme parkına dönüştürülen bu park 1800 lü yılların ikinci yarısında Avrupalı mimarların etkisiyle yeniden düzenlenmiştir (Garipağaoğlu, 1998). https://www.youtube.com/watch?v=jzxvavpbpjg Kaynak: GARİPAĞAOĞLU NURİYE (1998). Tarihi Kent İçi Parklarına Bir Örnek ( Gülhane Parkı ). Marmara Coğr. Derg.. sf 151-187
Türk Bahçesi İç bahçelerin ev ile yakınlıkları en fazla dikkat çeken özelliklerindendir. Bu özellik ev ile bahçenin bir bütün olarak kabul edildiği ve bahçenin sanki açık havada zaman geçirmeye ayrılmış bir ev bölümü sayıldığını göstermektedir (Tazebay ve Akpınar, 2010). Türk bahçelerinde yer alan ve taşlık diye adlandırılan yarı açık mekân ile bahçe ve bina arasındaki ideal bağlantının sağlanması amaçlanmıştır (Eldem 1976: 291, akt. Tazebay ve Akpınar, 2010). Bitkilerin doğal formları korunmuştur (Tazebay ve Akpınar, 2010). İşlevsellik ön plandadır. Kullanılan ağaçlar gölge, koku ve renk etkilerine göre seçilmiştir (Tazebay ve Akpınar, 2010). Türk bahçelerinde bahçe zemini ya doğal kaplamasıyla ya da toprak olarak bırakılmıştır. Konuta yakın bölüm ile havuz, çeşme başı gibi belirgin alanlar taş, mozaik ve benzeri malzeme ile kaplanmıştır (Aslanoğlu Evyapan 1972: 44-47, akt. Tazebay ve Akpınar, 2010). Kaynak: Tazebay, İ. Akpınar, N. 2010. Türk Kültüründe Bahçe. Bilig sayı:54:243-253
Türk Bahçesi Türk bahçelerinde simetri aranmamış, doğanın çizgileri korunmuştur. Bununla birlikte düz çizgilere ve geometrik formlara mimari elemanlarda yer verilmiştir. Su kullanımı bahçelerde küçük havuzlar, fıskiyeli çanaklar, kanallar, çeşmeler, selsebiller aracılığı iledir. Çiçek bahçelerde özel konuma sahip oturma alanlarında ve havuz çevrelerinde kullanılmıştır. Mimari peyzaj elemanları: duvar, kapı, döşeme, kafes, çardak, havuz, çeşme, selsebil, eyvan, ocak, kuşluk vb. Kaynak: Öztan, Y. 2004. Yaşadığımız Çevre ve Peyzaj Mimarlığı. ISBN: 9759650738
EXPO 2016- Osmanlı Bahçesi http://www.expo2016.org.tr/sergi/tematik-bahceler/osmanli-bahcesi
Dolmabahçe Sarayı http://www.millisaraylar.gov.tr/portalmain/palaces.aspx?sarayid=10 http://www.apelasyon.com/yazi/269-dus-ile-gercegin-arasi-simetrik-saray-dolmabahce
Fethi Paşa Korusu https://seyahatdergisi.com/fethi-pasa-korusu-nerede-nasil-gidilir-ve-kahvalti/
Hidiv Kasrı-Beykoz https://aaspot.net/hidiv-kasri-tarihcesi/ https://gezipgordum.com/hidiv-kasri/