ENFLASYON (Genel bakış) Gazi Üniversitesi Ekonometri Bölümü -KADİR ÖZKAN - SUNUM KİTLESİ: İKTİSADİ İDARİ BİLİMLER ÖĞRENCİLERİ 1
ENFLASYON NEDİR? Latince bir kelime olan "enflasyon", şişkinlik ya da genişleme anlamına gelmektedir. Ekonomik literatürde ise enflasyon; Enflasyon, fiyatlar genel düzeyinin etkili bir şekilde devamlı yükselmesi nedeniyle paranın sürekli olarak değer kaybetmesi, bunun sonucu olarak da tüketicilerin satın alma gücünü yitirmesidir. Enflasyon ortamında mal ve hizmetlerin genel fiyat düzeyi yükselirken, paranın satın alma gücünde azalma olmaktadır. Bu nedenle enflasyon, paranın satın alma gücünün düşmesi olarak da ifade edilmektedir. Yüksek enflasyon paranın alım gücünü azaltır ve aynı zamanda fiyat değişimlerini anlamayı zorlaştırır.
ENFLASYONUN KAYNAĞI NEDİR? 1) TALEP ENFLASYONU 2) MALİYET ENFLASYONU 3
1) TALEP ENFLASYONU Talep enflasyonu, para bolluğundan dolayı daha fazla mal ve hizmet talep edilmesine ve fiyatların artmasına yol açan olaydır. 4
Türkiye de 1950 lerden günümüze para arzı ve enflasyon 5
2) MALİYET ENFLASYONU Maliyet enflasyonu, üretilen mal ve hizmetlerin maliyetinin sürekli artmasıdır. İşçi ücretlerindeki sürekli artış. Firmaların vergi yükünün artması. Hammadde fiyatlarındaki artış. Faiz haddinin yüksekliği Üretim maliyetlerini artırarak fiyatlar genel seviyesini yükseltmesine ve maliyet enflasyonuna yol açan etkenlerdendir. 6
ENFLASYON TÜRLERİ ILIMLI ENFLASYON yıllık olarak tek rakamlı, yani %10'un altında kalan bir enflasyon oranını ifade etmektedir. Fiyatlar genel düzeyi fazla değişmez. 7
ENFLASYON TÜRLERİ AŞIRI ENFLASYON Bir görüşe göre yıllık %10'la %1000 arasındaki enflasyona yüksek oranlı enflasyon denilmektedir. Bazı iktisatçılar %10'la %200 arasındaki enflasyonu yüksek oranlı enflasyon olarak nitelendirmektedir. 8
ENFLASYON TÜRLERİ HİPER ENFLASYON fiyat artışları aylık %50'ye ulaştığı zaman hiperenflasyon söz konusudur. Bu ölçüdeki bir enflasyon dolaşımdaki parayı tahrip etmektedir. 9
BEKLENTİLERİN ENFLASYONA ETKİSİ Beklentiler enflasyonun artmayacağı yönünde olduğu sürece talep ve maliyet enflasyonu artışı devam etmez. Aksi durum da geçerlidir. Beklentilere örnek 10
Eğer enflasyonun artacağı bekleniyor ise, çalışanlar alım güçlerinin azalmaması için ücretlerinin artmasını talep ederler, bu da firmaların maliyetlerinin artmasına yol açar. Bu maliyet artışı tüketicilere daha yüksek fiyatlar olarak yansıtılırsa enflasyon artar. 11
12
ÇEKİRDEK ENFLASYON Uluslararası piyasalardaki fiyat hareketlerine bağlı enerji fiyatları, mevsimsel etkilere maruz ürünlerin fiyatları, devletin kontrolünde belirlenen fiyatlar ve dolaylı vergilerin (KDV vb.), tüketici fiyatları endeksinden kademeli olarak ayrıştırılması ile hesaplanmaktadır 13
Enflasyon ve Büyüme İlişkisi Aralarında ters yönlü bir ilişki vardır 14
TÜRKİYE DE ENFLASYON VE HESAPLANMA YÖNTEMİ 1) Türkiye de enflasyonun genel durumu 2) Enflasyon nasıl hesaplanır? 15
1) Türkiye de enflasyonun genel durumu Türkiye de yaklaşık otuz yıldan beri devam eden yüksek ve sürekli enflasyonun yarattığı ekonomik istikrarsızlık, büyüme performansının düşmesine, gelir dağılımının bozulmasına yol açmış, refah seviyesini düşürmüş, her alanda istikrarsızlığa sebep olmuştur. (TCMB Enflasyon raporu) 16
TCMB nin yorumu kime ve neye göre doğru? 17
MAASTRICHT KRİTERLERİ 7 Şubat 1992 Avrupa Birliği Antlaşmasında (Maastricht Antlaşması), Ekonomik ve Parasal Birliğin (EPB) aşamaları, bu aşamalarda izlenecek ekonomik ve parasal politikalar ve bu politikaların uygulanması için gerekli kurumsal değişiklikler ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. 18
MAASTRICHT ENFLASYON KRİTERLERİ Ülkenin enflasyon oranı, o yıllın en düşük enflasyon oranına sahip üç ülke ortalamasının en fazla 1,5 puan üzerinde olabilir. 19
(Uyumlaştırılmış TÜFE ye göre) Enflasyon oranı % 2005 yılı Kaynak: Eurostat http://epp.eurostat.cec.eu.int 20
1) ENFLASYON NASIL HESAPLANIR? 4 farklı yoldan hesaplanmaktadır 1. Bir önceki yılın aynı ayına göre 21
2. Bir önceki aya göre 22
3. Bir önceki yılın ortalamasına göre 4. Aralık ayına göre 23
24
25
Enflasyonun ne anlama geldiği, nelerin enflasyona sebep olduğu ve enflasyonla mücadelede para politikasının rolüne dair gerekli ve yeterli bilgi sahibi olmak, enflasyonun Ülkemizin ekonomik ve toplumsal hayatında yol açtığı hasarları kavramamıza, enflasyonla mücadelenin neden bu kadar önemli olduğunu anlamamıza ve bugün artık sürdürülebilir ve yüksek büyümenin Ancak fiyat istikrarı ile sağlanabileceğine dair ortak bir bilinçin oluşmasına büyük ölçüde katkıda bulunacaktır. 26
27