Hülya Karadeniz 1, Hamide Elvan Bayrak 2, Özgür Tuna 2, Coşkun Şahin 2, Fatih Çakıroğlu 2, Anıl Ece Arslan 2

ISSN: 1018-5275 (PRINTED) 2149-0570 (onlıne) TRABZON VE ÇEVRE JOURNAL ILLERDE OF FORENSIC MEDICINE SENTETIK KANNABINOID KULLANAN OLGULARIN DEĞERLENDIRILMESI THE EVALUATION OF CASES USING SYNTHETIC CANNABINOID IN TRABZON AND THE SURROUNDING PROVINCES MEDIAL KLAVIKULAR EPIFIZIN RÖLATIF ALANI YAŞ TAHMININDE KULLANILABILIR MI? CAN RELATIVE AREA OF MEDIAL CLAVICULAR EPIPHYSIS BE USED FOR AGE ESTIMATION? SAĞLIK PERSONELININ ISTISMAR, IHMAL VE AILE IÇI ŞIDDETLE KARŞILAŞMA DURUM VE TUTUMLARI ABUSE NEGLECT AND DOMESTIC VIOLENCE WITH ENCOUNTER STATUS AND ATTITUDES OF HEALTH STAFF ÇOCUK CINSEL ISTISMARININ TANILAMA ADLI VE SOSYAL SÜRECINDE 31 PEDIATRI 2/2017 HEMŞIRELERI PEDIATRIC NURSES IN THE JUDICIAL AND SOCIAL PROCESSES OF DIAGNOSIS OF CHILD SEXUAL ABUSE YENIDOĞAN YOKSUNLUK SENDROMU VE CEZA J For Med 2017;31(2):45-52 doi: 10.5505/adlitip.2017.45822 available online at: www.adlitipdergisi.com JOURNAL OF FORENSIC MEDICINE Received: 24.07.2017 Accepted: 18.10.2017 ORIGINAL ARTICLE FORENSIC TOXICOLOGY Trabzon ve çevre illerde sentetik kannabinoid kullanan olguların değerlendirilmesi The evaluation of cases using synthetic cannabinoid in Trabzon and the surrounding provinces Hülya Karadeniz 1, Hamide Elvan Bayrak 2, Özgür Tuna 2, Coşkun Şahin 2, Fatih Çakıroğlu 2, Anıl Ece Arslan 2 Corresponding author: Hülya Karadeniz Institute of Forensic Medicine, Karadeniz Technical University, School of Law Building, 2nd floor, 61080, Trabzon, Turkiye email: hulya-karadeniz@hotmail.com ÖZET AMAÇ: Sentetik kannabinoidler (SK) kannabinoid reseptörleri üzerinde agonistik etki gösteren ve kannabisin aktif metaboliti olan Δ9-tetrahidrokannabinole (Δ9-THC) benzer etkileri olan psikoaktif maddelerdir. Son yıllarda özellikle internet üzerinden satışların yoğunlaşması bu maddelere ulaşımı kolaylaştırmış olup, ciddi bir tehlike haline gelmesine neden olmuştur. YÖNTEM: Adli Tıp Kurumu Trabzon Grup Başkanlığı Kimya İhtisas Dairesi Toksikoloji Şubesine 1 Ocak 2013 ve 31 Aralık 2014 yıllarında uyuşturucu kullanımı şüphesiyle yakalanan olgulardan alınan kan ve idrar numunelerinin Sıvı Kromatografi Kütle/Kütle Spektrometri (LC MS/MS) cihazı ile analiz sonrasında elde edilen sonuçlar ve olguların sosyodemografik özellikleri retrospektif olarak değerlendirildi. BULGULAR: SK kullandığı tespit edilen 291 olgunun 280 i (%96,2) erkek, 11 i (%3.8) kadındı. Erkeklerin yaş ortalaması 26.1±9.5, kadınların yaş ortalaması 22.1±6.9 du. Olguların 78 inde (%26.8) sadece JWH-018 ve JWH-073 ün metabolitleri tespit edilirken, 213 ünde SK ile birlikte diğer maddelerde (esrar, ekstazi, eroin, kokain, benzodiazepin, antidepresan, antipsikotik) tespit edildi. SONUÇ: SK kullanımının erkekler arasında yaygın olduğunu ve kullanıcıların büyük çoğunluğunun adölesanlar ve genç erişkin olup, eğitim düzeylerinin düşük olduğu söylenebilir. SK kullanımının en az esrar kadar yaygın olduğu görülmektedir. Anahtar Kelimeler: Sentetik kannabinoid, kannabis, psikoaktif, adli toksikoloji. ABSTRACT OBJECTIVE: Synthetic cannabinoids (SC) are psychoactive substances with effects similar to Δ9-tetrahydrocannabinol (Δ9- THC), which is an active metabolite of cannabis and which shows an agonistic effect on cannabinoid receptors. In recent years, as access to these substances has become easier with widespread sales over the Internet, it has now become a danger. METHODS: A retrospective evaluation was made of the sociodemographic characteristics of the cases and the results of blood and urine samples analyzed with a Liquid chromatography-tandem mass spectrometry (LC-MS/MS) device from cases suspected of drug use between 1 January 2013 and 31 December 2014, in the Toxicology Branch of the Chemistry Department of Trabzon Branch of The Council of Forensic Medicine. RESULTS: Of 291 cases determined with SC use, 280 (96.2%) were male and 11 (3.8%) were female. The mean age was 26.1±9.5 years in the males and 22.1±6.9 years in the females. While only JWH-018 and JWH-073 metabolites were determined in 78 (26.8%) cases, SC was determined together with other substances (marijuana, ecstasy, heroin, cocaine benzodiazepine, anti-depressants, anti-psychotics) in 213 cases.in 213 cases. CONCLUSION: SC use is widespread among males and the vast majority of users are adolescents and young adults with a low level of education.the use of SC was seen to be as widespread as that of cannabis. Keywords: Synthetic cannabinoid, cannabis, psychoactive, forensic toxicology. 1 Institute of Forensic Science, Karadeniz Technical University, Trabzon, Turkiye 2 Trabzon Branch of the Council of Forensic Medicine, Trabzon, Turkiye 45

GİRİŞ Doğal kannabis (Δ9-THC, tetrahidrokannabinol) hint keneviri bitkisinden (Cannabis Sativa) elde edilir (1). Kannabisin tedavi edici etkileri çok eskiden beri bilinmektedir. Tarihte ilk olarak Çin İmparatoru Shen- Nung un (M.Ö. 2737), kannabinisin sıtma ve romatizmaya karşı etkili oluşundan bahsettiği bildirilmiştir (2). Günümüzde kanser hastalarında antiemezis, multipl sklerozda spazmolitik, AIDS de iştah açıcı, romatoid artritte antiinflamatuar, Crohn hastalığında antidiyareik amaçla kullanılmaktadır (1). Kannabinoidler, kannabinoid CB1 ve CB2 reseptörleri üzerinden vücutta geniş bir yelpazede etki eder. Doğal kannabinoidler, endojen kannabinoidler ve sentetik kannabinoidler (SK) olarak üç grupta sınıflandırılır; Doğal kannabinoid için en iyi bilinen örnek olan delta 9- tetrahidrokannabinol (Δ9-THC), esrarın ana aktif bileşenidir (3). Endojen kannabinoidler, 2-araşidonilgliserol ve anandamidi içerir. SK ise THC etkilerini taklit etmek için laboratuvarlarda (bilimsel ya da gizli) oluşturulan moleküllerden oluşur (4,5). Bilinen ve yasalar tarafından kontrol altına alınmış olan narkotik ve psikoaktif maddelerin dışında, bu maddelere benzer etkiler gösteren ancak herhangi bir yasal kısıtlılığı olmayan yeni psikoaktif maddelerin görülme sıklığı tüm dünyada olduğu gibi Türkiye de de giderek artmaktadır. Yasal bir kısıtlılığının olmaması ve kolay temin edilebilmesi bu maddelerin piyasaya arzını giderek artırmaktadır. Ayrıca bu maddeleri kullanmanın cezai bir yaptırımı olmaması hızlı bir talebin oluşmasını kaçınılmaz kılmaktadır. SK bu yeni psikoaktif maddeler içerisinde önemli bir yere sahiptir (6). Bitkisel ürünlerde tespit edilen ilk SK, John W. Huffman tarafından sentetik kannabinoidlerin terapötik etkisi araştırılırken sentezlenmiştir. JWH-018 kolay bir şekilde sentezlendiğinden ve yüksek farmakolojik etkiye sahip olduğundan bitkisel ürünlerde tespit edilen ilk sentetik kannabinoiddir. 1960 lı yıllarda Hebrew Üniversitesi nden Raphael Mechoulam HU-210 i ve 1970 lerde Pfizer CP-59,540, CP-47,497 ve onun alkil homologlarını içeren siklohekzilfenol (CP) serilerini sentezlemiştir(7). SK içeren maddeler genel olarak, yurtdışında Spice, K2, Türkiye de ise Bonzai ya da Jamaika olarak adlandırılmaktadır (1). SK genelde sigara şeklinde içilse de (pipo, sigara ya da nargile aracılığı ile), buharlaştırma, oral veya rektal kullanım da bildirilmiştir (8). Damar içine enjeksiyon veya burundan çekme gibi uygulamalar rapor edilmemiştir (9). Türkiye de SK (JWH-018) ilk kez Mayıs 2010 da yakalanmıştır (10). Türkiye de 2010 yılında Bakanlar Kurulu kararıyla; JWH-018, CP 47,497, JWH-073, HU-210, JWH-200, JWH-250, JWH-398, JWH-081, JWH-073 metil türevli, JWH-015, JWH- 122, JWH-203, JWH-210 ve JWH-019 Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkında Kanun hükümlerine tabi tutulmuştur (11). 2012 yılında ise yasaklı sentetik kannabinoidlere AM-2201, JWH- 20 ve JWH-302 eklenmiştir. 2012 yılında olay sayısı bir önceki yıla göre yaklaşık 19 kat, şüpheli sayısında ise yaklaşık 57 kat artış gerçekleşmiştir (12). 2015 yılında Bakanlar Kurulu kararıyla sentetik kannabinoid ve diğer psikoaktif maddelerin olası kimyasal yapıları açıkça belirtilerek Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkında Kanun hükümlerine tabi tutulmuştur (13). Son birkaç yılda bitkisel ürünlerdeki SK ları tanımlamak ve miktarını belirlemek için büyük bir çaba sarf edilmiş ve metabolitler vücut sıvıları (idrar, serum ve tükürük) ile saç örneklerinde tespit edilmiştir. Kullanılan bu yöntemler; Sıvı Kromatografi Kütle/ Kütle Spektrometri (LC MS/MS), Matris Yardımlı Lazer Desorpsiyon/İyonizasyon uçuş süresi kütle Spektrometri (MALDI-TOF), Doğrudan Analizli Gerçek Zamanlı Kütle Spektrometri (DART-MS), Nükleer Manyetik Rezonans (NMR), Gaz Kromatografisi/Kütle Spektrometri (GC/MS) ve immüno analizlerdir (14). Bu çalışmada Adli Tıp Kurumu Trabzon Grup Başkanlığına savcılıklar tarafından uyuşturucu kullanımı nedeniyle gönderilen olguların sosyodemografik özellikleri, olgulardan alınan kan, idrar ve saç 46

numunelerinin LC MS/MS ile analizleri sonrasında tespit edilen SK türleri ve bu maddelerin kullanım yaygınlığının değerlendirilmesi amaçlanmıştır. MATERYAL VE METOD Adli Tıp Kurumu Trabzon Grup Başkanlığına 01 Ocak 2013-31 Aralık 2014 tarihleri arasında savcılıklar tarafından uyuşturucu kullanımı nedeniyle gönderilen 2480 olgu retrospektif olarak tarandı. 1561 (%62,9) olguda uyuşturucu tespit edildi. Uyuşturucu tespit edilen 1561 olgudan 291 (%18,6) olguda kan ve idrar örneklerinde SK tespit edildi. Bu SK lar JWH-018, JWH 073 ve AM-2201 in metabolitleridir (JWH 073 N-butanoic acid, JWH Tablo 1: Sosyodemografik özellikler Değişen nicelik (n=291) % Yaş (Ortalama±SS) Kadın 22,1±6,9 Erkek 26,1±9,5 Cinsiyet Kadın 11 3,8 Erkek 280 96,2 Eğitim Durumu İlkokul 201 69,1 Lise 70 24,1 Üniversite 8 2,7 Okur-yazar 12 6,9 Medeni Durum Bekar 172 59,1 Evli 99 34,0 Dul (eşinden boşanmış) 20 6,9 Çalışma Durumu Çalışmıyor 120 41,2 Düzensiz çalışıyor 111 38,1 Düzenli çalışıyor 60 20,6 073 N-(4-hydroxbutyl), JWH 018 N-pentanoic acid, JWH 018 N-(5- hydroxpentyl), AM2201 N-(4- hydroxpentyl), AM2201 6-hydroxyindole). Bu çalışmaya SK ile birlikte diğer uyutucu, uyuşturucu ve uyarıcı maddeleri (esrar,ekstazi, eroin, kokain, benzodiazepin, antidepresan, antipsikotik) kullanan olgular da dahil edildi. Olgular yaş, cinsiyet, eğitim, meslek, medeni durum ve kullandıkları uyuşturucu türlerine göre değerlendirildi. Olgulardan alınan kan, idrar ve saç örneklerinin analizi LC-MS/MS ile yapıldı. Bu çalışmada biyolojik örneklere katı faz ekstraksiyon (SPE) yöntemi uygulandı. 1ml örnek üzerine 1ml distile su ekledi ve titreşimli karıştırıcı ile karıştırıldı. Daha sonra 4000 rpm de 10 dakika santrifüjlendi. SPE kartuşunu şartlandırmak için sırasıyla 1 ml metanol, 1 ml su ilave edildi. Hazırlanmış olan örneğin tamamı kartuşa yüklendi. Örnek yüklenmesinden sonra kartuş 1 ml %5 lik metanol ile yıkandı ve 15 dk kurutuldu. Elüsyon işlemi için sırasıyla 0.5 ml metanol, 0.5 ml %2 lik amonyaklı metanol, 0,5 ml %2 lik asetik asitli metanol kullanıldı. Elüe edilmiş örneğin tamamı azot atmosferi altında 40 0C de kurutuldu. Kurutulan ekstrakt 1ml metanol ile yeniden çözüldü ve viale alındı. AB-SCIEX 5500 QTRAP model LC-MS/MS cihazı ile analiz edildi. Restek Allure PFPP C-18 (50 mm x 2 mm x 5 µm) kolon kullanıldı. Kolon sıcaklığı 40 0C, enjeksiyon hacmi 10 µl, mobile faz A (10 mm amonyum format) ve mobile faz B (10 mm amonyum formatlı asetonitril) kullanıldı. Elde edilen verilerin istatistiksel değerlendirmesinde SPSS 13,0 programı kullanıldı. BULGULAR Sosyodemografik özellikler SK kullandığı tespit edilen 291 olgunun %96,2 si (n=280) erkek, %3,8 i (n=11) kadındı. Erkeklerin yaş ortalaması 26,1±9,5, kadınların yaş ortalaması 22,1±6,9 du. SK kullanan olguları yaş dağılımına bakıldığında erkeklerin %48,6 sı (n=136) 15-24, %37,9 u (n=106) 25-34, %7,1 i (n=20) 35-44, %4,3 ü (n=12) 45-54, %2;1 i (n=6) 55 yaş aralığında yer almakta iken, kadınların %72;7 si (n=8 i) 15-24, %27;3 ü (n=3) 25-34 yaş aralığında yer almakta idi (Şekil 1). 47

Olgular eğitim durumlarına göre değerlendirildiğinde %69,1 i (n=201) ilköğretim, %24,1 i (n=70) lise, %2,7 si (n=8) üniversite mezunu ve %4,1 i (n=12) yalnız okuma-yazma bilmekteydi. Olgular medeni durumlarına göre değerlendirildiğinde %59,1 i (n=172) bekar, %34.0 ü (n=99) evli, %6.9 u (n=20) eşinden boşanmıştı. Olguların çalışma durumlarına bakıldığında %41,2 si (n=120) çalışmıyor, %38,1 i (n=111) düzensiz çalışıyor, %20,6 sı (n=60) düzenli çalışıyordu (Tablo 1). Laboratuvar sonuçları Analiz sonuçlarına göre 291 olgunun %62,2 sinde (n=181) sadece idrar numunesinde, %37,8 inin (n=110) idrarın yanında kanda da JWH-018 ve JWH-073 ün metabolitleri tespit edildi, 2 olguda JWH-018, JWH-073 ün metabolitleri ve AM-2201 metabolitlerinede rastlandı. Olguların saç örneklerinde SK lara rastlanmadı. Ayrıca olguların %26,8 inde (n=78) sadece JWH-018 ve JWH- 073 ün metabolitleri tespit edilirken, %73,2 sinde (n=213) SK ile birlikte diğer uyutucu, uyuşturucu ve uyarıcı (esrar,ekstazi, eroin, kokain, benzodiazepin, antidepresan, antipsikotik) maddelerde tespit edildi (Tablo 2). SK kullanan 291 olgu yıllara göre değerlendirildiğinde; 2013 yılında kullanım oranı %14,8 (n=48) iken, 2014 yılında bu oran %85,2 (n= 248) olarak tespit edildi (Şekil 2). Adli Tıp Kurumu Trabzon Grup Başkanlığı Kimya İhtisas Dairesinde sentetik kannabinoid kullandığı tespit edilen 291 olgunun illere göre dağılımı (Ağrı, Artvin, Ardahan, Bayburt, Erzincan, Erzurum, Giresun, Gümüşhane, Kars, Ordu, Rize, Samsun, Trabzon) incelendiğinde ilk sırada Rize nin (%33,7) yer aldığı, bunu Ordu (%21,3) ve Giresun (%18,9) takip ettiği görülmektedir (Tablo 3). TARTIŞMA Doksanlı yılların başlarında kötüye kullanılan madde çeşidinde az sayıda artış olurken, son yıllarda yasal kafa yapıcı maddeler (legal highs), tasarım maddeler (designer drugs), bitkisel kafa yapıcı maddeler (herbal highs), araştırma kimyasalları olarak da bilinen yeni psikoaktif Tablo 2: SK ile kullanılan diğer uyutucu, uyuşturucu ve uyarıcı dağılımı Değişen Nicelik Kullanıcı sayısı / Toplam kullanıcı Esrar 197/213 92,5 Ekstazi 114/213 53,5 Eroin 32/213 15,0 Benzodiazepin 25/213 11,7 Antidepresanlar 20/213 9,4 Antipsikotikler 5/213 2,3 Kokain 5/213 2,3 maddelerde büyük bir artış meydana gelmiştir (15,16). SK hızla gelişen yasal kafa yapıcı pazarında önemli bir rol oynamaktadır. Yasal kafa yapıcı, genellikle serbest piyasada satılan ve kontrollü ilaçların etkilerini taklit etmek amacıyla düzenlenmemiş yeni psikoaktif maddeleri tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Kullanımı ile ilgili sınırlı verilerin olması, riskleri ve zararlarının büyük ölçüde bilinmemesi ciddi endişe kaynağıdır (17). SK ların tüm dünyada daha çok gençler arasında tercih edildiği bilinmektedir. Bu durumun; SK ların pazarlanma şeklinin daha çok gençlere yönelik oluşu (renkli ambalajlar, internetten satış vb), gençlerin yeni maddeler deneme eğilimi, deneyim eksiklikleri ve Kişi Sayısı 160 Erkek Kadın 140 136 120 100 80 60 40 20 8 106 3 20 15-24 25-34 35-44 45-54 55 Yaş Sayısı Şekil 1: Olguların yaş grupları ve cinsiyete göre dağılımı 12 % 6 48

Tablo 3: Sentetik kannabinoid kullanımının illere göre dağılımı İl Sayı % Rize 98 33,7 Ordu 62 21,3 Giresun 55 18,9 Ağrı 22 7,6 Trabzon 15 5,2 Ardahan 10 3,4 Bayburt 7 2,4 Erzurum 7 2,4 Samsun 6 2,1 Artvin 5 1,7 Gümüşhane 4 1,4 TOPLAM 291 100 riskli davranışa yatkınlıkları gibi etmenlerle ilişkili olabileceği düşünülmektedir (18). SK ların yaygınlaşan kullanımı ve ciddi yan etkiler de göz önünde bulundurulduğunda giderek büyüyen bir sağlık problem haline gelmektedir (19). Sentetik kannabinoidlerin kullanımı dünya genelinde olduğu gibi ülkemizde de artış göstermektedir. Çalışmamızda olguların genel yaş ortalaması 26,1±9,4 olup, en fazla SK kullanım oranı %49,5 (n=144) olgu ile 15-24 ve %37,5 (n=109) olgu ile 25-34 yaş grubunda olduğu görülmektedir. Çalışmamızda SK kullanıcılarının büyük çoğunluğunu erkekler (%96,2) oluşturmaktadır. Yapılan diğer çalışmalarda; Hu ve ark. kolej öğrencilerinde yaptıkları çalışmada SK kullananların yaş ortalamasını 20,6±5,1 ve %53 ünün erkek olduğu saptamışlardır (20). Hoyte ve ark. yaptıkları çalışmada ise SK kullanıcılarının yaş ortalamasını 22,5±8,8 ve %74 ünün erkek olduğunu bildirmişlerdir (21). Vandrey ve ark. yaş ortalamasını 26 ve kullanıcıların %83 ünün erkek olduğunu, Barratt ve ark. yaş ortalamasını 27 ve %77 sinin erkek olduğunu tespit etmişlerdir (8,22). Ülkemizde SK lar ile yapılan çalışmalarda ise; Küçük ve ark. Sakarya ilindeki bir hastanenin acil servisinde yaptıkları çalışmada, sentetik kannabinoid kullanan toplam 112 hastanın 111 nin erkek, yalnızca 1 in kadın olduğu ve yaş ortalamasının 23.3±6.1 olduğu bildirmişlerdir (23). Bozkurt ve ark. Alkol Madde Araştırma,Tedavi Eğitim Merkezi (AMA- TEM) İstanbul polikliniğinde SK kullandıkları bildirilen 158 hastanın yaş ortalamasının 26,1±7,1 ve %94 ünün erkek, Mutlu ve ark. Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Denetimli Serbestlik Bölümünde yapılan bir araştırmada yaş ortalamasının 26,8±7,0 ve olguların erkek olduğu saptamışlardır (19,24). Çalışmamızda olgular eğitim durumlarına göre değerlendirildiğinde; olguların %69,1 inin (n=201) ilköğretim mezunu olduğu görülmektedir. Olgularımızın büyük bir çoğunluğu bekar (%59,1) olup, çalışma durumlarına göre değerlendirildiğinde çalışmayan (%41,2) ve düzensiz çalışanlar (%38,1) önemli bir yer tutmaktadır. Vandrey ve ark. yüksekokul öğrencilerinde gerçekleştirdikleri çalışmada, SK kullananların bekar olduğunu, yine aynı çalışmada kullanıcıların %47 sinin çalıştığı, %28 inin öğrenci ve %9 unun çalışmadığını bildirmişlerdir (8). Barratt ve ark. yaptıkları çalışmada, SK kullananların %86 unun ortaokul mezunu olduğunu, yine aynı çalışmada kullanıcıların %78 inin çalıştığını, %19 unun öğrenci ve %6 sının çalışmadığını tespit etmişlerdir (22). Yilmaz ve ark.istanbul daki bir hastanenin acil servisinde yaptıkları çalışmada 136 bonzai kullanıcısının %69,1 inin erkek olduğunu, çalışmaya dahil edilen bonzai kullanıcılarının 25-39 (%42) yaş aralığında ve %34 ünün ilköğretim mezunu iken %11 inin üniversite mezunu olduğunu saptamışlardır (25). Bozkurt ve ark. hastaların %67 sinin bekar ve %72 sinin ilköğretim mezunu olduğunu tespit etmişlerdir (19). Mutlu ve ark. yaptıkları çalışmada %73 ünün bekar ve %78 inin düzenli bir çalışma hayatının olduğu bildirilmiştir (24). Olgular kullandıkları madde bakımından değerlendirildiğinde; %26,8 (n=78) olgu sadece SK kullanırken, %73,2 (n=213) olgu SK ile birlikte esrar, ekstazi, eroin, kokain, benzodiazepin, antidepresan ve antipsikotik ilaçlarda kullandıkları tespit edildi. Bu maddeler içerisinde öncelikli olarak esrar, peşinden ekstazi kullanımı yer almaktadır. Yapılan diğer çalışmalarda da SK ile birlikte esrar kullanımının diğer uyuşturuculara göre fazla olduğu görülmektedir 49

Kişi Sayısı 300 250 200 150 100 50 0 43 2013 248 2014 YIllar Şekil 1: SK kullanımının yıllara göre dağılımı (8,19,20,22,24). Çalışmamızdan elde edilen sonuçların daha önce yapılan çalışmaların sonuçları ile uyumlu olduğu görülmektedir. Madde kullanıcıları arasında tüm dünyada en sık tercih edilen maddenin esrar olduğu bilinmektedir (26). Ancak SK lar kannabise göre; daha güçlü bir etkiye sahip olmaları, ucuz ve kolay ulaşılabilirlik, rutin testlerde tespitinin zor olması ve hızla değişen kimyasal yapıları SK ların artan kullanımına katkıda bulunmaktadır (24,27). SK ler Δ9-THC den kimyasal olarak farklı olduğundan, madde taramalarından kaçabilmekte ve özellikle sürücü ehliyetinin geri alınması ya da denetimli serbestlik ortamları gibi düzenli madde taraması gereken durumlarda SK ların kullanılması çekici olmaktadır (20,28). Sentetik kannabinoidleri tanımlamada ve biyoanalitik yöntemlerini geliştirmede karşılaşılan başlıca zorluklardan biri referans materyal eksikliğidir. Saf referans materyalin sınırlı olmasından dolayı bu maddelerin tanımlanması ve kantitatif analizinin yapılması zor olmaktadır. Metabolik standartların eksikliği klinik ve adli laboratuvarlarda standardize edilmiş yöntemlerin gelişmesini engellemiştir. Bitki ürünlerindeki psikoaktif madde içeriğinin düşük olması ve gizlenen katkıların varlığı (yağ asitlerinin amitleri veya gliserin gibi) yüzünden hızlı bir sonuç almak zordur (29). Amerikan Zehir Kontrol Merkezleri Kurumu (The American Association of Poison Control Centres, AAPCC) SK maruziyeti sayısının 2009 yılında 53 iken, 2011 yılında 13.000 olduğunu bildirmiştir (30). Wood yaptığı bir çalışmada SK maruziyetinin 2009 yılında 14, 2010 yılında 2821, 2011 yılında ise 6255 olarak belirlemiş, (31). Çalışmamızda SK kullanımı 2013 yılında %14,8 (n:43) iken, 2014 de %85,2 (n:248) olarak tespit edildi. Yapmış olduğumuz çalışmada da sentetik kanabinoid kullanımının 2014 yılında belirgin şekilde arttığı görüldü. Bu artışın sebepleri arasında; Trabzon ve çevre illerde SK ların özellikle gençler arasında tanınırlığının artması, kullanıcılar arasında SK ların madde taramalarından tespit edilemediği kanısının yaygınlaşması, Kimya İhtisas Dairesine LC-MS/MS cihazının 2013 yılında kurulmuş olması ve bu tarihten itibaren SK analizleri yapılmaya başlanması sonucunda 2014 yılında kullanıcı tespitinde artış olmuştur. Zazoğlu ve ark. Adli Tıp Kurumu Trabzon Grup Başkanlığı Narkotik Şubesine gönderilen uyuşturucu madde ve yeni nesil psikoaktif maddelerin değerlendirilmesi başlıklı çalışmalarında sentetik kannabinoidlerin 2012 yılında %2,2 (n=8), 2013 yılında %2,2 (n=8) ve 2014 %9,5 (n=42) olduğunu tespit etmişlerdir (32). 2013 ile 2014 yılında narkotik şubesinde tespit edilen SK ile toksikoloji şubesine gönderilen olguların biyolojik örneklerinde tespit edilen SK larda gözlenen atışın uyumlu olduğu görülmüştür. SONUÇ Çalışmamızın sonuçlarına göre SK kullanımının erkekler arasında yaygın olduğunu, büyük çoğunluğunun adölesanlar ve genç erişkinler olduğu ve eğitim düzeylerinin düşük olduğu söylenebilir. SK kullanımının en az esrar kadar yaygın olduğu görülmektedir. SK kullanımı her geçen gün artığından en sorunlu uyuşturucu maddelerden biri olacağı ve sorun olmaya devam edeceği anlaşılabilmektedir. SK ların farmakolojisinin, klinik etkilerinin, yoksunluk bulgularının ve kullanım özelliklerinin aydınlatılabilmesi için geniş epidemiyolojik çalışmalara ihtiyaç vardır. Ülkemizde SK testleri halen çok az sayıda merkezde uygulanmakta ve klinik popülasyonda yaygınlık araştırması bulunmamaktadır. Ülkemizde SK lar ile ilgili bilimsel çalışmalar yeterli düzeyde değildir. Ülke genelinde kullanım yaygınlığının tespiti için daha geniş kapsamlı araştırma yapılması gerekmektedir. Böylece bu maddelerin kullanımıyla mücadelede yardımcı olacağı düşünülmektedir. 50

KAYNAKLAR 1. Yargıç İ. Synthetic cannabinoids. The Council of Forensic Medicine New-trend Psychoactive Substances Symposium. 26 November 2013:9-11. Available at: http://www.atk.gov.tr/ Pdf/psikoakifmaddeler.pdf (cited: 5 March 2014). 2. Drummer O, Odell M. The Forensic Pharmacology Of Drugs Of Abuse. London: Arnold, 2001. 3. Ashton CH. Pharmacology and effects of cannabis: A brief review. Br J Psychiatry 2001;178(2):101-6. 4. Pacher P, Bátkai S, Kunos G. The endocannabinoid system as an emerging target of pharmacotherapy. Pharmacol Rev 2006;58(3):389-462. 13. Council of Ministers Decision. Turkish Official Journal 29.02.2015; 29259. 14. Elsohly MA, Gul W, Wanas AS, Radwan MM. Synthetic cannabinoids: Analysis and metabolites. Life Sci 2014;97(1):78-90. 15. Evren C, Bozkurt M. Synthetic cannabinoids: Crisis of recent years [in Turkish]. Düşünen Adam The Journal of Psychiatry and Neurological Sciences 2013;26(1):1-11. 16. Başak AS. Analysis of psychoactive substances and expertise. The Council of Forensic Medicine New-trend Psychoactive Substances Symposium. 26 November 2013:5-6. Available at: http:// www.atk.gov.tr/pdf/psikoakifmaddeler.pdf (cited: 5 March 2014). 5. Ottani A, Giuliani D. HU 210: A potent tool for investigations of the cannabinoid system. CNS Drug Rev 2001;7(2):131-45. 6. Özşeker PE, Dip A, Dağlıoğlu N, Gülmen MK. Synthetic cannabinoids: A new generation marihuana. Türk Aile Hek Derg 2017;21(1):34-40. 7. Seely KA, Lapoint J, Moran JH, Fattore L. Spice drugs are more than harmless herbal blends: A review of the pharmacology and toxicology of synthetic cannabinoids. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry 2012;39(2):234-43. 8. Vandrey R, Dunn KE, Fry JA, Girling ER. A survey study to characterize use of Spice products (synthetic cannabinoids). Drug Alcohol Depend 2012;120:238-41. 9. Recommended Methods for The Identification and Analysis of Synthetic Cannabinoid Receptor Agonists in Seized Materials, UNODC. Available at: http://www.unodc.org/documents/ scientific/stnar48_synthetic_cannabinoids_eng.pdf (cited 12 March 2014). 10. Akgül A, Aşıcıoğlu F. New Trends in Narcotic Substances and Early Warning System. In: Demir OÖ, Sever M. eds. Organised Crime and New Trends [in Turkish]. Ankara: Polis Academy Press; 2011. pp 29-56. 11. Bertan A [Early Warning System]. Turkish Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction. 2010;188-90. 17. Perspectives on drugs, synthetic cannabinoids in Europe, EMCDDA. (Available at: http://www.emcdda.europa.eu/attachements.cfm/att_212361_en_emcdda_pod_2016_synthetic%20cannabinoids.pdf (cited 31 May 2016). 18. Vardakou I, Pistos C, Spiliopoulou Ch. Spice drugs as a new trend: Mode of action, identification and legislation. Toxicol Lett 2010;197:157-62. 19. Bozkurt M, Umut G, Evren C, Karabulut V. Clinical characteristics and laboratory test results of patients admitted to outpatient clinic for synthetic cannabinoid usage. J Psychiatry and Neurological Sciences 2014;27:328-34. 20. Hu X, Primack BA, Barnett TE, Cook RL. College students and the use of K2: An emerging drug of abuse in young- persons. Subst Abuse Treat Prev Policy 2011;6(1):16-7. 21. Hoyte CO, Jacob J, Monte AA, Al-Jumaan M. Bronstein AC, Heard KJ. A characterization of synthetic cannabinoid exposures reported to the national poison data system in 2010. Ann Emerg Med 2012;60(4);435-8. 22. Barratt MJ, Cakic V, Lenton S. Patterns of synthetic cannabinoid use in Australia. Drug Alcohol Rev 2013;32:141-6. 23. Küçük E, Küçük İ, Kirazaldı YY. A new threat in the emergency department: Synthetic cannabinoids (Bonzai, Jameika). Medical Journal of Selcuk 2015;25:18-22. 12. Turkish Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction (TUBIM) National Report 2013. 24. Mutlu E, Alnıak İ, Aksoy UM, Erkıran M. The use of synthetic cannabinoids among probation population. Turkish Journal of Forensic Medicine 2015;29(3):169-78. 51

25. Yılmaz K, Yalçın M, Çakmakcı H, Bektemür G, Egici MT, Leblebici Y. Emergency service bonzai of patients presenting with use socio-demographic characteristics evaluated retrospectively. J Academic Res in Nurs 2015;1(2):80-5. 29. United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC). Synthetic Cannabinoids in Herbal Products. Available at: https://www.unodc.org/documents/scientific/synthetic_cannabinoids.pdf (cited: 22 November 2016) 26. European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction. European drug report 2017: Trends and developments. Luxembourg: Publications Office of the European Union; 2017:1 96. Available at: http://www.emcdda.europa.eu/publications/edr/trends-developments/2017 (cited: June 2014). 27. Fattore L, Fratte W. Beyond THC: The new generation of cannabinoid designer drugs. Front Behav Neurosci 2011;5:1-12. 30. AAPCC Issues Statement on the Synthetic Drug Abuse Prevention Act. American Association of Poison Control Centre. Available at: http://www.aapcc.org/press/2 (cited: 22 November 2016). 31. Wood KE. Exposure to bath salts and synthetic tetrahydrocannabinoid from 2009 to 2012 in the United States. J Pediatr 2013;163:213-6. 28. Hutter M, Kneisel S, Auwarter V. Identification of the major urinary metabolites in man of seven synthetic cannabinoids of the aminoalkylindole type present as adulterans in herbal mixtures using LC-MS/MS techniques. J Mass Spectrom 2012;47:54-65. 32. Zazoğlu S, Savaş H, Ketenci HÇ, Beyhun NE. A description of the profile of narcotics and new generation psychoactive substances sent by the judicial authorities to the Turkish Council of Forensic Medicine Trabzon Group Chairmanship between 2010 and 2014. J For Med 2017;31(1):1-5. 52