BUGÜNDEN YARINA KANSERLE MÜCADELE PROJE RAPORU

BUGÜNDEN YARINA KANSERLE MÜCADELE PROJE RAPORU 1

TABLO LİSTESİ Sayfa No Tablo 1. Anketlerin Yapıldığı Yere Göre Dağılımı Tablo 2. Katılımcıların Yaş Gruplarına Göre Dağılımı Tablo 3. Katılımcıların Medeni Durumlarına Göre Dağılımı Tablo 4. Katılımcıların Eğitim Durumlarına Göre Dağılımı Tablo 5. Katılımcıların Hane Aylık Gelir Düzeyine Göre Dağılımı Tablo 6. Katılımcıların Sosyal Güvence Durumu Dağılımı Tablo 7. Katılımcıların Mesleklerine Göre Dağılımı Tablo 8. Günlük İçilen Sigara Adeti Tablo 9. Yıllara Göre Sigara İçme Durumu Tablo 10. Alkol Kullanma Sıklığı Tablo 11.Düzenli Spor Yapma Sıklığı Tablo 12. Kanser Hastalığı Olanların Dağılımı Tablo 13. Uygulanan Tedavi Tablo 14. Yaş gruplarına göre kanser hastalarının dağılımı Tablo 15. Kronik Hastalığı Olanların Dağılımı Tablo 16. Kronik olarak kullanılan ilaçlar Tablo 17. Geçirilen Ameliyatlar Tablo 18. Kanser Hastalığından Ölenlerin Yakınlık Derecesi Tablo 19. Kanserden ölen yakınlarının kanser dağılımı Tablo 20. Kanserden ölen kişilerin almış oldukları tedaviler Tablo 21. Kanser Hastası Olanların Yakınlık Derecesi Tablo 22. Kanser Hastası Olan Yakınlarının Dağılımı Tablo 23. Kanser hastası olan yakınlarının aldıkları tedaviler Tablo 24. Yaptırılan tarama Tablo 25. Taramanın nerede yapıldığı Tablo 26. Cinsiyete Göre GGK Taramasının Dağılımı 2

BULGULAR: Anket çalışması 9547 kişide uygulanarak çalışma tamamlanmıştır. Ankete katılanların 4806 sı (% 50,3) kadın, 4741 i (% 49,7) erkek idi. Anketlerin yapıldığı yerlere göre dağılımı Tablo 1 de gösterilmiştir. Tablo 1. Anketlerin Yapıldığı Yere Göre Dağılımı Anketin Yapıldığı Yer Sayı Yüzde Gülnar 3003 31,5 Aydıncık 3003 31,5 Tarsus 664 7,0 Toroslar 565 5,9 Akdeniz 542 5,7 Yenişehir 511 5,4 Mezitli 363 3,8 Erdemli 279 2,9 Silifke 263 2,8 Anamur 142 1,5 Mut 134 1,4 Bozyazı 57 0,6 Çamlıyayla 21 0,2 TOPLAM 9547 100,0 Katılımcıların yaş ortalaması 39,1±15,5 (min=18, maks=88) olarak bulundu. Kadınların yaş ortalaması 38,1±15,1 iken erkelerin yaş ortalaması 39,9±15,9 idi. Katılımcıların çoğu 18-27 yaş grubunda iken, 487 si(% 5,1) 67 yaş üstü yaşlı grubunda idi. Katılımcıların yaş gruplarına göre dağılımı Tablo 2 de gösterilmiştir. Tablo 2. Katılımcıların Yaş Gruplarına Göre Dağılımı Yaş Grupları Sayı Yüzde 18-27 2756 28,9 28-37 2145 22,5 38-47 1933 20,2 48-57 1382 14,5 58-67 844 8,8 67 yaş üstü 487 5,1 TOPLAM 9547 100,0 Katılımcıların 6645 inin(%69.6) doğum yeri Mersin iken, 2902 sinin(%30.4) Mersin dışı idi. 3

Katılımcıların medeni durumlarına göre dağılımı Tablo 3 te gösterilmiştir. Tablo 3. Katılımcıların Medeni Durumlarına Göre Dağılımı Medeni Durum Sayı Yüzde Evli 5782 60,6 Bekar 3238 33,9 Dul, Boşanmış 527 5,5 TOPLAM 9547 100,0 Katılımcıları eğitim durumlarına göre değerlendirdiğimizde çoğunluk lise mezunu (3282, %34,4)idi. Katılımcıların eğitim durumlarına göre dağılımı Tablo 4 te gösterilmiştir. Tablo 4. Katılımcıların Eğitim Durumlarına Göre Dağılımı Eğitim Durumu Sayı Yüzde Okur yazar değil 253 2,7 Okur yazar 164 1,7 İlkokul 2460 25,8 Ortaokul 1258 13,2 Lise 3282 34,4 Üniversite 2130 22,3 TOPLAM 9547 100,0 Katılımcıların hane aylık gelir durumları Tablo 5 te gösterilmiştir. Tablo 5. Katılımcıların Hane Aylık Gelir Düzeyine Göre Dağılımı Hane Geliri Sayı Yüzde 900 TL altı 1352 14,1 901-1800 TL 3375 35,4 1801-2700 TL 1382 14,5 2701 TL üstü 1679 17,6 Cevap yok 1759 18,4 TOPLAM 9547 100,0 Katılımcıların Sosyal Güvence durumları Tablo 6 da gösterilmiştir. Tablo 6. Katılımcıların Sosyal Güvence Durumu Dağılımı Sosyal Güvence Sayı Yüzde Sosyal güvence var 8237 86,3 Sosyal güvence yok 1310 13,7 TOPLAM 9547 100,0 4

Katılımcıların mesleklerine göre dağılımı Tablo 7 de gösterilmiştir. Tablo 7. Katılımcıların Mesleklerine Göre Dağılımı Meslek Sayı Yüzde Ev hanımı 2240 23,6 İşçi 2213 23,5 Öğrenci 1348 14,2 Esnaf 1053 11,1 Emekli 719 7,6 Memur 485 5,2 Öğretmen 425 4,6 Çiftçi 298 3,1 Mühendis 123 1,3 Muhasebeci 68 0,7 Ebe-Hemşire 68 0,7 Tekniker 28 0,3 Sağlık Teknikeri 23 0,2 Doktor 20 0,2 Veteriner 19 0,2 Polis memuru 18 0,2 Diğer 82 0,8 İşsiz 317 3,3 TOPLAM 9547 100,0 Ayrıca katılımcılara ne zamandan beri bu meslektesiniz diye bir soru sorduğumuzda ortalama olarak 15,3±13,0 (min:1, maks:70)yıldan beri bu meslekte olduklarını ifade etmişlerdir. Katılımcılara sigara içiyor musunuz diye sorduğumuzda; katılımcıların 5211 i(%54,6) içmediğini, 3774 ü(%39,5) halen içtiğini, 562 si(%5,9) ise sigarayı bıraktıklarını ifade etmişlerdir. Sigarayı içenler ortalama günde 10 adet(18,6±20,0) sigara içmekteydiler. Yine sigara içenler ortalama 11 yıldır(16,0±15,0) sigara içmekteydiler. Sigara içenlerin günlük içtikleri sigara adetine göre gruplamaları Tablo 8 de gösterilmiştir. Yaş ile içilen sigara adeti arasında çok anlamlı ancak zayıf bir korelasyon vardı (p<0.001, rho=0,139) Tablo 8. Günlük İçilen Sigara Adeti (n=3774) Sigara Adeti Sayı Yüzde 1-10 adet 1167 30,9 11-20 adet 2032 53,8 21-30 adet 177 4,7 31-40 adet 332 8,8 41 ve üstü 66 1,7 TOPLAM 3774 100,0 5

Sigara içenlerin ne zamandan beri sigara içtiklerinin dağılımı Tablo 9 da gösterilmiştir. Tablo 9. Yıllara Göre Sigara İçme Durumu(n=3774) İçilen Yıl Sayı Yüzde 1-10 yıl 1696 44,9 11-20 yıl 1119 29,7 21-30 yıl 596 15,8 31-40 yıl 254 6,7 41 ve üstü 109 2,9 TOPLAM 3774 100,0 Katılımcıların 7665 i(%80,3) alkol kullanmıyor iken, 1882 si(%19,7) alkol kullanmaktaydı. Alkol kullananların ne sıklıkta kullandığı Tablo 10 da gösterilmiştir. Alkol kullananların %40 ı haftada 1 gün kullandıklarını ifade etmişlerdir. Tablo 10. Alkol Kullanma Sıklığı(n=1882) Alkol Kullanma Sayı Yüzde Her gün 254 13,5 Haftada 6 gün 12 0,6 Haftada 5 gün 63 3,3 Haftada 4 gün 45 2,4 Haftada 3 gün 170 9,0 Haftada 2 gün 232 2,4 Haftada 1 gün 753 40,0 Ayda 3 gün 13 0,7 Ayda 2 gün 30 1,6 Ayda 1 gün 291 15,5 Yılda 1 gün 19 1,0 TOPLAM 1882 100,0 Katılımcılara düzenli spor yapar mısınız diye sorduğumuzda katılımcıların 2276 sı(%23,8) düzenli spor yaptığını, 7271 i(%76,2) düzenli spor yapmadıklarını ifade etmişlerdir. Düzenli spor yapanların ne sıklıkta spor yaptıkları ise Tablo 11 de gösterilmiştir. Tablo 11.Düzenli Spor Yapma Sıklığı(n=2276) Alkol Kullanma Sayı Yüzde Her gün 1301 57,2 Haftada 6 gün 6 0,3 Haftada 5 gün 75 3,3 Haftada 4 gün 91 4,0 Haftada 3 gün 301 13,2 Haftada 2 gün 245 10,7 Haftada 1 gün 240 10,5 Ayda 3 gün 4 0,2 Ayda 2 gün 6 0,3 Ayda 1 gün 7 0,3 TOPLAM 2276 100,0 Katılımcılara teşhisi konulmuş bir kanser hastalığınız var mı diye sorduğumuzda; katılımcıların 122 si(%1,3) evet şu an kanser hastasıyım cevabını verir iken, 9425 i(%98,7) herhangi bir teşhisi konulmuş kanser hastalığı olmadığını bildirmişlerdir. Kanser hastası olanların hangi organ kanseri olduklarına dair dağılım Tablo 12 de gösterilmiştir. 6

Tablo 12. Kanser Hastalığı Olanların Dağılımı(n=122) Kanser dağılımı Sayı Yüzde Meme 43 35,4 Prostat 12 9,8 Akciğer 11 9,1 Tiroid 10 8,2 Deri 10 8,2 Larinks 9 7,4 Serviks+Uterus 8 6,6 Lenf 5 4,1 Over 2 1,6 Mide 2 1,6 Kan 2 1,6 Safra kesesi 2 1,6 Göz 2 1,6 Hipofiz 2 1,6 Kolon 1 0,8 Böbrek 1 0,8 TOPLAM 122 100,0 Kanser hastalığı tanısı ne kadar süre önce konuldu diye sorduğumuzda; tanı konma ortalama 6,4±4,9 (min:1 ay, maks:32 yıl önce) yıl olarak bulundu. Kanser tanısı nerede kondu diye sorulduğunda; 65 kişi(% 53,3) Devlet Hastanesi, 41 kişi(% 33,6) üniversite hastanesi, 15 kişi(% 12,3) özel hastane, 1 kişide(%0,8) askeri hastanede tanı almıştır. Kanser hastalığına sahip olan 122 kişiye daha önceden kanserojen bir maddeye maruz kaldınız mı diye bir soru sorduğumuzda; 106 sı (% 87,1) kanserojen maddeye maruz kalmadığını söylerken, 7 kişi (% 5,7) sigaraya, 3 kişi (% 2,4) tarım ilacına, 3 kişi (% 2,4) strese, 2 kişi (% 1,6) kimyasal boyalara, 1 kişi de (%0,8) radyasyona maruz kaldığını ifade etmiştir. Kanser hastalığına sahip olan 122 kişiye tedavi olarak ne uygulandığını sorduğumuzda; 49 u kemoterapi, 10 u radyoterapi, 22 si cerrahi tedavi uygulandığını ifade etmişlerdir. (Tablo 13) Kanser hastalarının hiçbiri alternatif bir tedavi yöntemi kullanmadıklarını ifade etmişlerdir. Tablo 13. Uygulanan Tedavi (n=122) Tedavi Tipi Sayı Yüzde Kemoterapi 49 40,2 Radyoterapi 10 8,2 Cerrahi 22 18,0 Kemoterapi+Radyoterapi 3 2,4 Kemoterapi+ Cerrahi 3 2,4 Kemoterapi+Radyoterapi+Cerrahi 11 9,1 Tedavi almıyorum 24 19,7 TOPLAM 122 100,0 Katılımcıların 4 ünde iki organ kanseri mevcuttu. Bu 4 katılımcıdaki kanserler (2 kişide akciğer+mide kanseri, 1 kişide akciğer+karaciğer, 1 kişide de meme+tiroid kanseri şeklindeydi). 7

Yaş grubu ile kanser arasındaki ilişkiyi incelediğimizde kanserli hastaların en fazla olduğu yaş grubu 48-57 yaş arasında bulundu. (Tablo 14) Tablo 14. Yaş gruplarına göre kanser hastalarının dağılımı Yaş Grupları Sayı Yüzde 18-27 3 2,4 28-37 21 17,3 38-47 29 23,7 48-57 30 24,6 58-67 12 9,8 67 yaş üstü 27 22,2 TOPLAM 122 100,0 Katılımcılara herhangi bir kronik hastalığınız var mı diye sorduğumuzda; 2190 kişi (% 22,9) bir kronik hastalığa sahip olduklarını ifade etmişlerdir. Sahip olunan kronik hastalık varlığına göre dağılım Tablo 15 te gösterilmiştir. Tablo 15. Kronik Hastalığı Olanların Dağılımı(n=2190) Kronik Hastalık Sayı Yüzde Hipertansiyon 557 25,4 Diabetes Mellitus 449 20,5 Astım 247 11,3 Kronik kalp hastalığı 177 8,1 Kronik Bronşit 56 2,6 Hipotiroidi 50 2,3 Kronik romatizma 48 2,2 Guatr 40 1,8 Hiperkolesterolemi 38 1,7 Migren 38 1,7 Alerjik dermatit 33 1,5 Kronik böbrek yetmezliği 29 1,3 Epilepsi 25 1,1 Kronik faranjit 25 1,1 Kronik Hepatit B 22 1,0 Mide ülseri 20 0,9 Anemi 17 0,8 Glokom 17 0,8 Kronik reflü 16 0,7 Bel fıtığı 15 0,6 Sinüzit 15 0,6 Akdeniz anemisi 11 0,5 Diğer 245 11,5 TOPLAM 2190 100,0 Kronik hastalığa sahip olanlara ne zamandır bu hastalıkları olduğu sorulduğunda; ortalama olarak 10,3±8,8 yıl (min=1 yıl, maks=50 yıl)olduğunu söylemişlerdi. 8

Çalışmamızda kronik hastalığı olan 2190 kişiye düzenli olarak kullandıkları ilaçlar sorulduğunda; 794 ü(%36,3) ismini bilmediklerini, 570 i (% 26,0) ilaç kullanmadıklarını ifade etmişlerdir. Tablo 16 da kullanılan ilaçlar gruplandırılarak sunulmuştur. Tablo 16. Kronik olarak kullanılan ilaçlar İlaç grubu Sayı Analjezik 404 Hipertansiyon ilacı 312 Diabetes Mellitus 210 Astım ve KOAH ilacı 147 Kronik kalp hastalığı ilacı 117 Demir ilacı 38 Antiromatizmal 35 Tiroid hormonu 22 Ülser ilacı 20 Kolesterol 28 Kalsiyum 22 İsmini hatırlamıyor 794 Kullanmıyor 570 Katılımcıların 285 i (%2,9) 2 kronik hastalığa sahip iken, 75 i(% 0,8) 3 kronik hastalığa sahipti. Katılımcılara daha önce hiç ameliyat oldunuz mu diye sorduğumuzda; 3544 ü (% 37,1) bir ameliyat geçirdiğini, 6003 ü (% 62,9) herhangi bir ameliyat geçirmediklerini ifade etmişlerdir. Bu ameliyatı ne zaman geçirdiniz diye sorduğumuzda; ortalama 9,9±9,4 yıl (min=1 yıl, maks=65 yıl) önce ameliyat geçirdiklerini ifade etmişlerdir. Katılımcıların geçirdikleri ameliyatların neler olduğu Tablo 17 de özetlenmiştir. Tablo 17. Geçirilen Ameliyatlar (n=3544) Geçirilen Ameliyat Sayı Yüzde Apandisit 403 11,4 Fıtık 361 10,2 Sezeryan 345 9,7 Kolesistektomi 200 5,6 Kalp ameliyatı 149 4,2 Tonsillektomi 137 3,9 Burun 136 3,8 Göz 134 3,8 Rahim 125 3,4 Kıl dönmesi 111 3,1 Anjio 98 2,8 Böbrek 93 2,6 Tiroid 89 2,5 Ayak 88 2,5 Hemoroid 70 2,0 Meme 70 2,0 Bel fıtığı 69 1,9 Kol 56 1,6 Diz 54 1,5 Prostat 47 1,3 Mide 43 1,2 Kulak 43 1,2 9

Kolon 40 1,1 Beyin 36 1 Varikosel 34 1 Menisküs 34 1 Kemik kırığı 33 0,9 İdrar yolları 27 0,8 Geniz eti 23 0,6 Lipom 22 0,6 Bacak 20 0,6 Varis 19 0,5 Akciğer 18 0,5 Boğaz 17 0,5 Göbek fıtığı 16 0,5 Dalak 13 0,4 Karaciğer 13 0,4 Over kisti 13 0,4 Kasık fıtığı 13 0,4 Diğer 232 8,6 TOPLAM 3544 100,0 Çalışmaya katılanlardan 36 sı (% 0,4) şimdiye kadar iki ameliyat geçirdiklerini ifade etmişlerdir. İki ameliyat geçiren bu 36 kişinin 10 kişisi fıtık sebebiyle ikinci ameliyatlarını geçirmişlerdir. Katılımcılara yakınlarınızdan kanser hastalığı sebebiyle ölen var mı diye sorduğumuzda; 2488 kişi (% 26,1) evet cevabını verir iken, 7059 kişi (% 73,9) hayır cevabını vermişlerdir. 140(% 1,5) kişide iki yakınının kanserden öldüğünü ifade etmiştir. Kanser hastalığı sebebi ile ölen yakını olanların yakınlık derecesi dağılımı Tablo 18 de gösterilmiştir. Tablo 18. Kanser Hastalığından Ölenlerin Yakınlık Derecesi (n=2488) Yakınlık derecesi Sayı Yüzde Babası 514 20,7 Annesi 281 11,3 Kardeşi 234 9,4 Çocuğu 15 0,6 Eşi 34 1,4 Amcası 227 9,1 Halası 102 4,1 Dayısı 204 8,2 Teyzesi 144 5,8 Ninesi 190 7,6 Dedesi 377 15,2 Kuzeni 138 5,5 Yeğeni 28 1,1 TOPLAM 2488 100,0 10

Kanserden ölen yakınlarının hangi kanserden öldüğü ile ilgili dağılım Tablo 19 da gösterilmiştir. Tablo 19. Kanserden ölen yakınlarının kanser dağılımı(n=2488) Kanser dağılımı Sayı Yüzde Akciğer 790 31,7 Mide 234 9,3 Kolon 166 6,7 Kan kanseri 154 6,2 Bağırsak 128 5,1 Larinks 126 5,1 Meme 101 4,1 Prostat 97 3,9 Karaciğer 92 3,7 Beyin 87 3,5 Bilmiyor 78 3,1 Rahim 76 3,1 Pankreas 67 2,7 Kemik iliği 57 2,3 Lenf 56 2,3 Deri 39 1,6 Böbrek 27 1,1 Safra kesesi 12 0,5 Diğer 101 4,0 TOPLAM 2488 100,0 Kanserden ölen yakını olanlara yakınlarının kanserojen bir madde ile teması olup olmadıklarını sorduğumuzda 2149 u(% 86,4) hayır, 46 sı (% 1,8) cevabını vermişlerdir. Kanser hastalığı sebebi ile ölen yakınlarının herhangi bir karsinojene maruz kaldığını ifade eden 293 (% 11,7) kişi vardı. Bu kişilerin 193 ü kanserojen olarak sigarayı ifade ederken, 35 i (% 1,4) stresi kanserojen bir faktör olarak ifade etmişlerdir. 15 kişi (% 0,6) tarım ilacı, 9 kişide(% 0,4) Çernobil kazasını ifade etmişlerdir. Kanser nedeniyle ölen yakınlarının hangi tedaviyi aldıkları Tablo 20 de gösterilmiştir. Tablo 20. Kanserden ölen kişilerin almış oldukları tedaviler (n=2488) Tedavi Tipi Sayı Yüzde Kemoterapi 1314 52,9 Radyoterapi 34 1,4 Cerrahi 138 5,5 Kemoterapi+Radyoterapi 75 3,0 Kemoterapi+ Cerrahi 130 5,2 Kemoterapi+Radyoterapi+Cerrahi 10 0,4 Kemoterapi+ Cerrahi+Bitkisel Tedavi 6 0,2 Tedavi almadı 678 27,3 Bilmiyorum 103 4,1 TOPLAM 2488 100,0 11

Katılımcılara yakınlarınızdan kanser hastası olan var mı diye sorduğumuzda; katılımcıların 1000 i(% 10,5) Evet cevabını verir iken, 8547 si(%89,5) Hayır cevabını vermişlerdir. Katılımcılardan şu anda kanser hastası olan yakınlarının yakınlık derecesi Tablo 21 de gösterilmiştir. Tablo 21. Kanser Hastası Olanların Yakınlık Derecesi (n=1000) Yakınlık derecesi Sayı Yüzde Babası 84 8,4 Annesi 127 12,7 Kardeşi 166 16,6 Çocuğu 21 2,1 Eşi 29 2,9 Amcası 46 4,6 Halası 85 8,5 Dayısı 58 5,8 Teyzesi 129 12,9 Ninesi 38 3,8 Dedesi 43 4,3 Kuzeni 133 13,3 Yeğeni 41 4,1 TOPLAM 1000 100,0 Yakınları kanser hastası olanların ne kanseri olduğu Tablo 22 de gösterilmiştir. Tablo 22. Kanser Hastası Olan Yakınlarının Dağılımı(n=1000) Kanser dağılımı Sayı Yüzde Meme 241 24,1 Akciğer 177 17,7 Kan kanseri 66 6,6 Larinks 61 6,1 Lenf 60 6 Mide 59 5,9 Rahim 51 5,1 Bağırsak 47 4,7 Kolon 46 4,6 Prostat 31 3,1 Kemik iliği 30 3 Beyin 20 2 Deri 19 1,9 Tiroid 18 1,8 Böbrek 13 1,3 Bilmiyor 12 1,2 Karaciğer 11 1,1 Over 11 1,1 Mesane 7 0,7 Pankreas 6 0,6 Göz 4 0,4 Kemik 4 0,4 Diğer 6 0,6 TOPLAM 1000 100,0 Yakınlarından kanser hastası olanlara, yakınınız bir kanserojene maruz kaldı mı diye sorduğumuzda; 898(%89,8) Hayır, 7 (% 0,7) kişi bilmiyorum cevabını vermişlerdir. Geriye kalan 95 kişinin 48 sigara, 20 si stres, 10 u tarım ilacı cevabını vermişlerdir. 12

Kanser hastası olan yakınlarının hangi tedaviyi aldıkları Tablo 23 de gösterilmiştir. Tablo 23. Kanser hastası olan yakınlarının aldıkları tedaviler (n=1000) Tedavi Tipi Sayı Yüzde Kemoterapi 563 56,3 Radyoterapi 23 2,3 Cerrahi 118 11,8 Kemoterapi+Radyoterapi 41 4,1 Kemoterapi+ Cerrahi 69 6,9 Kemoterapi+Radyoterapi+Cerrahi 18 1,8 Bitkisel Tedavi 4 0,4 Tedavi almadı 146 14,6 Bilmiyorum 18 1,8 TOPLAM 1000 100,0 Katılımcılara daha önce hiç kanser taraması yaptırdınız mı diye sorduğumuzda; 1487 si (% 15,6) Evet cevabını verirken, 8060 ı (% 84.4) Hayır tarama yaptırmadım demişlerdir. Tarama yaptıranların hangi taramayı yaptırdıkları Tablo 24 te gösterilmiştir. Tablo 24. Yaptırılan tarama (n=1487) Tarama Tipi Sayı Yüzde Mamografi 568 38,1 Smear 421 28,3 Check-up 303 20,4 Kolonoskapi 90 6,1 Kan tahlili 53 3,6 Diğer(prostat, cilt, tiroid, omurilik) 52 3,5 TOPLAM 1487 100,0 Tarama sonucu nedir diye sorduğumuzda 1414 ü (%95,1) sonucun temiz çıktığını, 61 i (% 4,1) kanserli çıktığını, 12 si (% 0,8) şüpheli çıktığını söylemişlerdi. Bu taramayı nerede yaptırdınız diye sorduğumuzda aldığımız cevapları Tablo 25 te özetledik. Tablo 25. Taramanın nerede yapıldığı (n=1487) Taramanın Yapıldığı Sayı Yüzde Yer Devlet Hastanesi 858 57,8 Özel Hastane 308 20,7 Aile Sağlığı Merkezi 185 12,4 Üniversite Hastanesi 121 8,1 KETEM 8 0,5 Askeri Hastane 7 0,5 TOPLAM 1487 100,0 Katılımcılara KETEM lerde ücretsiz kanser taraması yapıldığını biliyor musunuz diye sorduğumuzda; 2886 sı(% 30,2) Evet biliyorum cevabını verir iken, 6661 i (%69,8) Hayır bilmiyorum cevabını vermişlerdir. Son olarak katılımcılara kansere erken tanı konulursa tedavi edilebilir mi diye bir soru sorduğumuzda; 8043 ü (% 84,2)evet, 583 ü(% 6,1) hayır, 486 sı (% 5,1) bazı kanser türleri için evet, 435 i (% 4,6) ise fikrim yok cevabını vermişlerdir. 13

KANSER TARAMASI Proje kapsamında kanser taraması da yapılmıştır. 365 kadından servikal smear alınmış, 676 kişiye Gaitada Gizli Kan (GGK), 320 kadına mamografi çekilerek toplamda 1361 kişiye kanser taraması yapılmıştır. HPV taramasına katılan 365 kadının yaş ortalaması 45,4±8,9 idi (min=30, maks=65). Bu kadınların 343 ünde (% 94,0) HPV negatif saptanırken 22 sinde (% 6,0) HPV pozitif bulunmuştur. Bir kadında HPV tip 16, iki kadında tip 18, 3 kadında diğer tip, bir kadında 16 diğer tip, bir kadında 16-18 diğer tip ve bir kadında da 51 diğer tip saptanmıştır. Şekil 9. HPV Tarama Sonuçları Kolon kanseri taramasına toplam katılan 676 kişinin 352 si (%52,1) kadın, 324 ü (%47,9) erkekti. Araştırmaya katılanların yaş ortalaması 54,0±8,7 (min=31, maks=83) idi. Kadınların yaş ortalaması 53,4±8,5 iken erkeklerin yaş ortalaması 54,6±8,6 idi. Kadınlar ile erkekler arasında yaş yönünden anlamlı bir fark yoktu (p=0.072). Sonuçta 622 kişide (%92,0) GGK negatif, 54 kişide (%8,0) GGK pozitif saptanmıştır. Kadın ve erkekler arasında GGK + açısından anlamlı bir fark yoktu (Tablo 1). Tablo 26. Cinsiyete Göre GGK Taramasının Dağılımı Tablo 26. Cinsiyete Göre GGK Taramasının Dağılımı Cinsiyet Kadın Erkek Toplam GGK - 323 299 622 GGK + 29 25 54 Toplam 352 324 676 14

Şekil 9. GGK Tarama Sonuçlarının Cinsiyetlere Göre Dağılımları Mamografi taramasına katılan 320 kadının yaş ortalaması 48,5±6,5 idi (min=31, maks=67). Bu kadınların 214 ü (% 66,9) negatif, 88 i (% 27,5) benign iyi huylu yapılanma, 8 i (% 2,5) yüksek ihtimal iyi huylu+üst kuruma sevk+sık kontrol, 7 sine (% 2,2) ek inceleme gerekli, 2 si (% 0,6) şüphe?usg, 1 i (%0,3) fibrokistik hastalık olarak raporlanmıştır. 15

SONUÇ VE ÖNERİLER Mersin ili halkının koruyucu ve önleyici sağlık hizmetlerinin planlanması ve bu hizmetlerin sunumu ile yürütülmesinden sorumlu Halk Sağlığı Müdürlüğü müzün özellikle kanser ve risk faktörlerinin ildeki durum tespiti ve Mersin halkının konu ile ilgili bilgi ve yaklaşımlarının tespiti açısından yapılan bu çalışmamızı Mersin ilinde yaşayan 10908 kişi üzerinde uyguladık ve bulgularımızı bir önceki bölümde tablolar halinde sunduk. Buna göre; Katılımcıların yaş ortalaması 39,1±15,5 (min=18, maks=88) iken, çoğunluğu % 28,9 u 18-27 yaş grubundaydı. Medeni durumlarına bakıldığında % 60,6 ü evli iken, çoğunluğu lise ve ilkokul mezunu idi. Yüzde 35,4 ünün aylık geliri 901-1800 arasında idi. Meslek olarak bakıldığında en çok ev hanımı, işçi ve öğrenci bulunmakta idi. ( % 23,6 - % 23,5 - %14,2) Katılımcıların halen 3774 ü(%39,5) halen içtiğini, ifade etmişlerdir. Sigara içenler ortalama olarak 11 yıldır (16,0±15,0) ve günde ortalama 10 adet (18,6±20,0) sigara içtiklerini belirtmişlerdir. Katılımcıların 1882 si(%19,7) alkol kullandığını belirtirken, en çok (% 40) haftada bir gün sıklıkta kullandıklarını belirtmişlerdir. Katılımcıların 2276 sı(%23,8) düzenli spor yapmaktaydı bunlarında % 57,2 si hergün spor yapmaktaydı. Elde edilen bulgular ışığında alkol, sigara ve düzenli fiziksel aktivite konularında Müdürlüğümüz tarafından sürekli ve yaygın olarak yapılan eğitim ve denetim çalışmalarının, devam etmesi, ilaveten paydaş kurumlardan destekler ile halkımız arasında bu tarz alışkanlıkların çok daha fazla azaltılması ve sağlıklı yaşam yolunda fiziksel aktivite alışkanlığının kazandırılması için çalışmalar arttırılacaktır. Çalışmamıza katılanların 122 si(%1,3) evet şu an kanser hastasıyım cevabını vermiştir. En çok görülen kanser türleri literatür ile uyumlu olarak sırası ile meme, prostat ve akciğer olarak belirlenmiştir. Şu anda yapılan bir saha çalışmasında bulunan bu oran çalışmamızın ilçe ve bölge dağılımı da olduğundan ileride yapılacak bölgesel veya il geneli çalışmalarda baz alınabilecektir ve yapılacak önleyici ve koruyucu yaklaşımların takibi açısından önemlidir. Kanser tanısı büyük çoğunluğuna devlet hastanesinde konmuş iken, tanı konma sürelerinin ortalaması 6,4±4,9 (min:1 ay, maks:32 yıl önce) yıl olarak bulunmuştur. Kanser hastalığına sahip olan 122 kişiden; 106 sı (% 87,1) daha önce kanserojen bir maddeye maruz kalmadığını belirtmiştir. Maruz kalanlar ise en çok sigarayı belirtmiştir. Halkımız kanserojene maruz kalınmadığını belirtmesine rağmen artık yaşam tarzının başlı başlına kanser ve kronik hastalıklar için bir risk faktörü olduğu bilinmektedir. Bu nedenle 7 den yetmişe tüm yaş gruplarında sağlıklı yaşam tarzı ve önemi anlatılarak risk faktörleri azaltılabilir. 16

Kanser hastalarında en çok kullanılan tedavi yöntemi kemoterapi ( %40,2) olarak belirtilirken hiçbir hasta alternatif tıp yöntemini kullanmadığını belirtmiştir. Kanserli hastaların en fazla olduğu yaş grubu 48-57 ve 38-47 yaş idi. ( % 24,6 - % 23,7) Katılımcıların 2190 ı (% 22,9) bir kronik hastalığa sahip olduklarını ifade etmişlerdir. En sık görülen kronik hastalıklar sırası ile hipertansiyon, diabetus mellitus ve astım olarak belirlenmiştir. Kronik hastalığı olanların en sık kullandığı ilaçlar sırası ile Analjezik, hipertansiyon ilacı ve diabet ilacı olarak belirlenmiştir. Kronik hastalığı olanlarda birinci sırada en çok analjezik kullanılması, akılcı ilaç kullanımı konusunda başta sağlık personelimiz olmak üzere halkımızı bilinçlendirme ihtiyacı bulunduğunu göstermektedir. Katılımcıların 3544 ü (% 37,1) bir ameliyat geçirmişti en sık geçirilen ameliyatlar apandisit, fıtık, sezeryan olarak belirlendi. ( % 11,4-10,2-9,7) 2488 kişi (% 26,1) yakınlarından en az birini kanser hastalığı nedeni ile kaybetmiştir. Yakınlık derecesine bakıldığında en çok baba, anne ve kardeş kayıplarının yaşandığı belirtilmiştir. Kanser nedeni ile ölen yakınlarının kanser türlerine bakıldığında yine literatür ile uyumlu olarak akciğer, mide, kolon kanseri bulunmuştur. Ölen yakınlarının aldıkları tedavi yine en çok kemoterapi olarak bulunmuştur. Şu anda yakınları içerisinde aktif kanser hastalığı olanların oranı % 10,5 (n=1000) dir. Meme, akciğer, kan kanseri en sık görülen kanser türleri arasında sayılmıştır ve yakınlık derecesine göre en sık baba, anne ve kardeş olarak belirtilmektedir. Yakınlarının maruz kaldıkları kanserojen sorulduğunda yine en çok sigara ve stres cevabı verilmiştir. Katılımcıların 8060 ı (% 84.4) daha önce bir tarama yaptırmadıklarını ifade etmişlerdir. Tarama yaptırdım diyenlerinde % 3,6 sı kan tahlili ile tarama yaptırdıklarını belirtmişlerdir. Bu tür cevaplar tarama, erken teşhisin önemi gibi konularda özellikle kanserle mücadele kapsamında verilecek eğitimlerin arttırılması ihtiyacı olduğunu göstermektedir. KETEM ler de ücretsiz tarama yapıldığını bilmeyenlerin sayısı 6661 (%69,8) idi. Bu konudaki bilgilendirme faaliyetleri genellikle merkezden de yürütüldüğünden benzer durumun diğer illerde de olabileceği göz önüne alınarak, Bakanlığımızın bu konudaki bilgilendirici faaliyetleri arttırması gerektiği düşünülmektedir. Tarama yapılan 365 kadından % 6 sinde HPV pozitif olarak bulunmuştur. Bu konuda ilimizde halkı bilinçlendirme çalışmaları ve riskin yüksek olduğu bölgelerde ve meslek gruplarında yapılacak eğitim çalışmaları planlanmalıdır. Kolon kanseri yönünden GGK bakılan 676 kişinin 54 ünde GGK + bulunmuştur. Erken teşhisin büyük önem taşıdığı kolon kanserinde tarama yöntemi non invaziv ve oldukça kolay bu yöntemin vatandaş ve sağlık çalışanları açısından benimsenmesi sağlanmalıdır. Meme kanseri yönünden mamografi taraması yapılan 320 kadından % 66,9 u negatif bulunmuş, geri kalan % 33,1 inde sık kontrol veya bir üst kuruma sevk gerektiren bir lezyon 17

tespit edilmiştir. Tarama yapılan kadınların yaklaşık üçte biri memelerindeki kitlelerden haberdar değildir buda KKMM nin kadınlarımızı bilinçlendirme faaliyetlerinde daha çok vurgulanması gerektiğini göstermektedir. Bütün bu bulguların ışığında sonuç olarak ilimizde Temel sağlık hizmetlerinin sunumunda bu çalışmada çıkan sonuçlar ışığında gerekli hizmetlerin planlanması, daha fazla ihtiyacı olan bölgelerin ve riskli alanların tespiti ile çalışmaların oralara yoğunlaştırılması ve paydaş kurumlarında destekleri ile ilimizde tarama ve eğitim faaliyetlerinin arttırılması gerekmektedir. Bu literatür ışığında yapılacak hizmetlerin etkinliğinin takibi içinde benzer çalışmaların üç yıllık süreçlerde tekrarlanmasının gelinen noktayı göstermede ve ileriki zamanlarda değişen hizmet ihtiyaçlarının tespitinde yararlı olacağı düşünülmektedir. 18