TÜRKİYEDE EĞİTİMİN TARİHİ GEÇMİŞİ İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ / FIRAT ÜNİVERSİTESİ / ARDAHAN ÜNİVERSİTESİ SEFA SEZER / İNGİLİZCE ÖĞRETMENİ
Türk toplumlarının eğitim anlayış ve uygulamaları, yaşama biçimlerinin etkisiyle şekillenmiştir. Türkler tarihi hafızlarından kaynaklanan bilgileri yazıyı kullanmadan önce taşlara kazımıştır. Bu gelenek yazının oluşmasına kaynaklık ettiği gibi zamanla yazıyla da beraber devam etmiştir (taştaki türkler ). Töre önemli bir rol oynamaktadır. Bu dönemde örgün eğitim kurumlarının varlığından söz edilse bile bu kurumlar hakkında kesin bir delil yoktur ( Sönmez, 2004)
Eserlerde öğretici amaç vardır. Alp insan tipine önem verilmiştir. Köklü bir bilim sevgisi mevcuttur. Mesleki eğitim önemli bir yer tutar. Büyük bir çocuk sevgisi var olup, cinsiyet farkı yoktur.
Hunlar, sürü besleyen atlı kabilelerden meydana gelmiş göçebe bir toplumdur. Savaşçılık ( Çin seddi onlardan dolayı yapılmıştır), yöneticilik, bazı el sanatları (mesleki eğitim) ile dini inanışlar ve çocuk yetiştirmeye ilişkin değerler ( Çocuğa ad koymak bile kahramanlık sonucunda gerçekleşirdi) eğitimin biçimini oluşturur. Hunlar ın eğitimini yaşayış biçimleri şekillendirmiştir. Din, bir eğitim aracıydı, onlarda halk dini ve devlet dini diye iki din vardı.
Göktürklerde eğitim, Hunlar ınkine benzemektedir. Eğitim töre içinde töre kanalıyla verilmektedir. 38 harfli gelişmiş bir alfabeye sahip olmaları bazı yazılı eserler bırakmalarını sağlamıştır. ( Bu eserlerin en önemlisi; Orhun Anıtlarıdır M.S. 732) Göktürklerde, sözlü töre bilgisi, yazı ile genişletilmiş,bilgiler artmış ve yaygınlaşmıştır. Göktürklerde de alp insan tipine büyük önem verilmiştir.
Orhun Anıtları, 732 de dikilen Kültegin, 735 te dikilen Bilge Kaan ve yine o yıllarda dikilen Tonyukuk anıtlarından oluşur. Bu anıtlarda 6000 kadar kelime vardır.türkçenin bilinen ilk yazılı belgeleridir. Orhun Anıtları, ilk olarak 1893 te Danımarkalı bilgin Thomas tarafından okunmuştur.
Anıtlarda, Türk hükümdarlarına bazı öğütler yer verilir. Ayrıca, Türklerin geçmişte yaşadığı felaketlere dikkat çekilip ders alınması öğütlenir.
Uygurlar kentli toplumdur. Maniheizm dinini benimsemişlerdir. 1. Önceki devletlerden farklı olarak diğer toplumlara da açılmışlardır. 2. Kütüphaneler dolusu sayısız eser vermişlerdir. 3. Ünü dışarıya taşan bürokrat yetiştirmişlerdir ve başka ülkelere göndermişlerdir. 4. Örgün eğitim kurumları yaygınlaşmış, bilgiye büyük önem verilmiştir. 5. Kitapları çoğaltarak bilim dünyasına önemli hizmetler yapmışlardır.
-SON- HAZIRLAYAN: SEFA SEZER İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ / FIRAT ÜNİVERSİTESİ / ARDAHAN ÜNİVERSİTESİ