Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları: 1511 Kaynak Eserler: 189

Bekir Topaloğlu, Prof.Dr. 1936 yılında Trabzon Çaykara da doğdu. İlköğrenimini burada tamamladıktan sonra İstanbul İmam-Hatip Okulu ndan (1959) ve İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü nden (1963) mezun oldu. Bir süre İstanbul İmam-Hatip Okulu nda öğretmenlik yaptı. Mezun olduğu enstitüde kelâm asistanı oldu (1971). Enstitülerin İlâhiyat Fakültesi ne dönüştürülmesinden sonra 1983 yılında doktor, 1986 da doçent, 1988 de İslâm felsefesi ve 1993 te kelâm alanında profesör unvanını aldı. Emekliye ayrıldığı 2002 yılından sonra da TDV İslâm Ansiklopedisi ndeki görevini ve ilmî çalışmalarını sürdüren Bekir Topaloğlu 10 Mart 2016 da vefat etti. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları: 1511 Kaynak Eserler: 189 KITÂBÜ t-tevhîd Açıklamalı Tercüme Ebû Mansûr el-mâtürîdî Tercüme: Bekir Topaloğlu TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM) tarafından yayına hazırlanmıştır. İcadiye-Bağlarbaşı Cad. 40 Üsküdar / İstanbul Tel. 0216. 474 0850 www.isam.org.tr yayin@isam.org.tr Genel Koordinatör Prof.Dr. Huriye Martı Yayın Yönetmeni Dr. Fatih Kurt Koordinasyon Dr. Faruk Görgülü Baskı Takip Hacı Duran Namlı Kapak Tasarımı ve Baskı Hazırlık Emre Yıldız Eser İnceleme Komisyon Kararı: 27.07.2018/43 Birinci Basım: Ağustos 2002 Eserin ilk 12 basımı TDV İSAM tarafından yapılmıştır. Onüçüncü Basım: Temmuz 2018 2018-34-Y-0003-1511 ISBN 978-975-19-7007-7 Sertifika No: 12931 Basım Acar Basım ve Cilt San. ve Tic. A.Ş. Beysan San. Sit. Birlik Cad. No: 26 Acar Binası 34524 Haramidere - Beylikdüzü - İSTANBUL Tel: (0212) 422 18 34 Faks: (0212) 422 18 04 Sertifika No. 11957 Yayın ve Dağıtım Dini Yayınlar Genel Müdürlüğü Basılı Yayınlar Daire Başkanlığı Üniveristeler Mah. Dumlupınar Bulvarı No: 147/A 06800 Çankaya/ANKARA Tel: (0312) 295 72 93-94 Faks: (0312) 284 72 88 e-posta: diniyayinlar@diyanet.gov.tr el-mâtürîdî, Ebû Mansûr Kitâbü t-tevhîd açıklamalı tercüme / Ebû Mansûr el-mâtürîdî (trc. Bekir Topaloğlu). - 13. bs. - Ankara : Diyanet İşleri Başkanlığı, 2018. 771 s. ; 24 cm. - Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları ; 1511. Kaynak Eserler ; 189. İSAM Yayınları ; 195. Klasik Eserler Dizisi ; 17. Dizin ve kaynakça var. ISBN 978-975-19-7007-7

İçindekiler Kısaltmalar 11 Yeni Baskı Vesilesiyle 13 Önsöz 15 Ebû Mansûr el-mâtürîdî 1. Hayatı 21 2. Siyasî ve İlmî Çevresi 25 3. İlmî Şahsiyeti 28 4. Eserleri 31 4.1. Kelâm ve Mezhepler Tarihi 31 4.2. Usûl-i Fıkıh 36 4.3. Tefsir ve Kur an İlimleri 37 4.4. Mâtürîdî ye Nispet Edilen Eserler 40 KİTÂBÜ t-tevhîd [Dini Delile Dayanarak Bilmenin Gerekliliği] 49 [Nakil ile Aklın Dinin Tanınması İçin Esas Teşkil Etmesi] 51 [MUKADDİME: BİLGİ EDİNME YOLLARI] [Bilgi Edinme Yolları] 57 [1. Duyuların İdraki] 58 [2. Haberler] 59

6 KİTÂBÜ T-TEVHÎD [2.1. Mütevâtir Haber] 61 [2.2. Haber-i Vâhid] 62 [3. İstidlâl] 62 [Bilgi Edinme Yollarını İnkâr Edenlere Başka Cevaplar] 67 BİRİNCİ BÖLÜM [İLÂHİYYÂT KONULARI] [Âlemin Yaratılmışlığı ve Allah ın Varlığı] 73 [1. Cevherlerin Yaratılmışlığı] 73 [2. Araz veya Sıfat] 75 [Âlemin Yaratıcısı] 85 [1.] Mesele [Kâinatın Yaratıcısı Birdir] 88 [2. Allah Teâlâ dan Teşbihin Nefyi] 95 [3.] Mesele [Duyulur Âlemin Duyu Ötesi İçin Delil Teşkil Etmesi] 99 [4. Âlemin Ezelîliğini Savunanların Görüşleri] 103 [4.1. Seneviyye nin Âlemin Ezelîliği ve Diğer Konular Hakkındaki Görüşleri] 110 [5.] Mesele [Allah a Cisim Kavramının Nispet Edilmesi] 116 [6. Allah a Şey Kavramının Nispet Edilmesi] 119 [7.] Mesele [Allah Teâlâ nın Sıfatları Hakkında] 125 [7.1. Tekvin] 128 [7.2.] Mesele [Kâ bî nin Zatî Sıfatlarla Fiilî Sıfatlar Hakkındaki Görüşleri ve Tenkidi] 134 [7.3. Kelâm Sıfatı] 140 [7.4.] Mesele [İlâhî Fiillerin İhtiyarî Olduğu Hakkında] 150 [8. Hikmet ve İlim Sahibi Bir Yaratıcıyı İnkâr Edenlere Cevap] 151 [9.] Mesele [Aziz ve Celil Olan Allah ın İsimleri Hakkında] 158 [10.] Mesele [Arş Konusunun Açıklanması] 162

İçindekiler 7 [11.] Mesele [Allah ın Görülmesi] 178 [12.] Mesele [Mu tezile ye Göre Ma dûmun Şey Oluşu ve Bunun Tenkidi] 193 [13.] Mesele [Allah ı Niteleyip İsimlendirmek Benzeşmeyi Gerektirmez] 204 [14. Allah Kâinatı Niçin Yaratmıştır?] 210 [15. Emir ile Nehyin Hikmeti] 216 [16.] Mesele [Tevhit Konusunda Rabbin Tanınması] 219 [17.] Mesele [ Şey ve Cisim Kelimelerinin Allah a Nispet Edilişi] 223 [18. Allah Teâlâ nın Mekânla Nitelendirilemeyeceği] 224 [19.] Mesele [ Mahiyet, Keyfiyet ve Kurb Kavramlarının Allah a Nispet Edilmesi] 227 [20. Zararlı Nesneleri Yaratmanın Hikmeti] 229 Mesele [İnsanların Kâinat Hakkındaki Farklı Görüşleri] 233 [1. Seneviyye nin Tenkidi] 239 [2. Tabiatçıların Eleştirilmesi] 244 Mesele [Tevhit Yöntemleri Hakkında] 249 [1. Muhammed b. Şebîb in Allah ın Varlığı ve Sıfatları Hakkındaki Görüşleri] 256 [2.] Mesele [Tefekkür Yoluyla Bilgi Edinme Hakkında Savunma] 278 [3. Muhammed b. Şebîb in Cisimlerin Yaratılmışlığı Hakkında İstidlâli] 282 [4. Dehriyye ye Ait Görüşlerin Tenkidi] 288 [5.] Mesele [Sümeniyye nin Görüşleri ve Tenkidi] 306 [6.] Mesele [Sofistlerin Görüşleri ve Tenkidi] 307 [7.] Mesele: Seneviyye ye Ait Görüşlerin Mahiyeti 313 [7.1. Menâniyye nin Görüşleri ve Tenkidi] 313 [7.2. Deysâniyye nin Görüşleri ve Tenkidi] 323 [7.3. Merkayûniyye nin Görüşleri ve Tenkidi] 335 [7.4. Mecûsîler in Görüşleri ve Tenkidi] 338

8 KİTÂBÜ T-TEVHÎD İKİNCİ BÖLÜM [NÜBÜVVET KONULARI] Mesele [Nübüvvetin İspatı ve Gereği] 347 [1. Verrâk ın Nübüvvet Konusundaki Görüşleri ve Tenkidi] 363 [2. Hz. Muhammed in Nübüvvetinin İspatına Kısa Bir Bakış] 371 [3. Verrâk a Ait Görüşlerin Devamı] 374 [4. İbnü r-râvendî nin Nübüvveti İspat Konusundaki İstidlâli ve Verrâk a Eleştirisi] 377 [5. Hz. Peygamber in Nübüvvetinin İspatı] 393 [6. Hıristiyanların Mesih Îsâ Hakkındaki Görüşleri ve Tenkidi] 409 [6.1.] Mesele [Cisimlerin Yaratılmışlığı Deliliyle Mesih Îsâ nın Ulûhiyyetinin Reddi] 413 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM [KAZÂ ve KADER KONULARI] [Kazâ ve Kader] 421 [1.] Mesele [Hikmet ve Sefeh Hakkında] 421 [2.] Mesele: Kulların Fiilleri ve Fâillerinin Belirlenmesi Hakkında 430 [2.1. İslâmî Fırkaların Kulların Fiilleri Hakkındaki Görüşleri] 436 [2.2. Kulların Fiilleri Hakkında Mu tezile nin Görüşü ve Tenkidi] 457 [2.3. Kulların Fiilleri Hakkında Kâ bî nin Görüşleri ve Bunların Tenkidi] 463 [2.4. Fiillerin Yaratılmışlığı Hakkında Naklî Delil] 491 [3. Kula Ait Fiilin Kudret veya İstitâati] 495 [3.1. İstitâat Fiilden Önce mi Fiil ile Beraber mi?] 503

İçindekiler 9 [3.2.] Mesele [Kudretin Hem Taat Hem Mâsiyete Elverişli Oluşu ve Güç Yetirilemeyecek Şeylerle Mükellef Tutulma Hakkında] 506 [3.3. Kâ bî nin Kudret ve Güç Yetirilemeyecek Şeylerle Mükellef Tutulma Hakkındaki Görüşleri ve Tenkidi] 511 [4. Ecel Konusu] 540 [5. Rızık Konusu] 546 [6.] İradeye Dair Meseleler 549 [6.1. Kâ bî nin İrade Konusundaki Görüşleri ve Tenkidi] 562 [6.2. İrade Konularının Devamı] 575 [7.] Mesele [Kazâ ve Kader Hakkında] 582 [7.1. Kâ bî nin Kazâ ve Kader Hakkındaki Görüşleri ve Tenkidi] 586 [7.2.] Mesele [Kaderiyye veya Mu tezile nin Yerilmesi Hakkında] 597 [7.3. Kâ bî nin Kaderiyye Hakkındaki Görüşleri ve Tenkidi] 601 [7.4. Mu tezile yi Zem Konusunun Devamı] 606 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM [BÜYÜK GÜNAHLAR ve BUNLARI İŞLEYENLERİN DURUMU] [Büyük Günahlar ve Bu Günahları İşleyenler] 617 [1.] Mesele [Günahların Dindeki Konumu ve Günah İşleyenlerin Durumu] 617 [2.] Mesele [Büyük Günah İşleyenler Hakkında Âlimlerin Farklı Değerlendirmeleri] 628 [3. Kâ bî nin Büyük Günah Hakkındaki Görüşleri ve Bunların Tenkidi] 655

10 KİTÂBÜ T-TEVHÎD [4. İki Nevi Günahı Birbirinden Ayırmanın Aklî Gerekliliği] 687 [5. Mu tezile ve İmanla Vasıflanma Olayı] 694 [6. Büyük Günah ve Şefaat] 696 BEŞİNCİ BÖLÜM [İMAN ve İSLÂM TERİMLERİYLE İLGİLİ KONULAR] [İman ve İslâm] 713 [1.] Mesele [İmanda İkrar ve Tasdikin Rolü] 713 [2.] Mesele [İman Tasdik midir Yoksa Mârifet mi?] 724 [3.] Mesele [İrca Hakkında] 726 [4. İmanın Yaratılmışlığı] 732 [5.] Mesele [İmanda İstisna] 737 [6.] Mesele [İslâm ve İman] 745 Kaynakça 759 Dizin 769

Yeni Baskı Vesilesiyle Ebû Mansûr el-mâtürîdî nin (ö. 333/944) Hanefî-Mâtürîdî ekolünün en temel kaynakları arasında yer alan Kitâbü t-tevhîd isimli eseri, mevcut tek nüshası ve Fethullah Huleyf in 1970 te bu nüshadan yaptığı neşir esas alınarak Prof.Dr. Bekir Topaloğlu (ö. 2016) ile Dr. Muhammed Aruçi (ö. 2013) tarafından yayıma hazırlanmıştı. Bekir Topaloğlu bu metni esas alarak eseri Türkçe ye tercüme etmiş ve bu tercüme Kitâbü t-tevhîd Açıklamalı Tercüme adıyla 2002 yılında, tercümeye esas olan neşir ise 2003 yılında yayımlanmıştı. Kitâbü t-tevhîd Açıklamalı Tercüme, 2017 yılında yayımlanan 10. baskısına hazırlanırken tekrar elden geçirildi. Bu meyanda metin İSAM imlâ ve atıf kurallarına göre tekrar okundu. İçindekiler bölümü daha detaylı bir şekilde yeniden numaralandırılarak düzenlendi. İç tasarımı yenilenmek suretiyle kitap, okumak ve not almak için daha uygun bir düzenlemeye kavuşturuldu. Son olarak daha evvelki baskılarda da metnin kenarında yer verilen ve asıl metnin 2003 tarihli ilk baskısının sayfalarına işaret eden numaralar, kitabın Arapça aslının 2017 tarihli gözden geçirilmiş 3. baskısının sayfalarına göre güncellendi. Bu baskı vesilesiyle eseri tercüme eden Bekir Topaloğlu hocamızı rahmetle anıyor, sa yinin meşkûr ve yayımladığı eserlerin sadaka-i câriye hükmünde olmasını diliyoruz. Doç.Dr. M. Suat Mertoğlu İSAM Yayın Kurulu Başkanı

Önsöz Âlemleri yaratan, geliştirip yaşatan, rahman ve rahîm olan Allah a hamdolsun! O ndan başka tanrı yoktur. Önünde de sonunda da bütün övgüler O na mahsustur. Nihaî hükmü veren O dur. Hamdolsun Allah a! Selâm olsun O nun seçkin kullarına! Ebû Mansûr el-mâtürîdî nin Kitâbü t-tevhîd i ile münasebetim otuz beş yıllık bir geçmişe sahiptir. Allah ın varlığı üzerine doktora çalışması yaparken Mâtürîdî nin isbât-ı vâcip yöntemini tespit etmek amacıyla yazma nüshayı mikrofilminden incelemiştim. 1985 ten itibaren Kitâbü t-tevhîd i doktora derslerinde okuyup anlamaya çalıştık, fakat elde bulunan yegâne matbu nüshanın birçok yanlışı içermesi sebebiyle çeşitli problemlerle karşılaştık. Daha sonra ulaşabildiğimiz mikrofilm-fotokopi nüshası problemlerin bir kısmını çözmemize yardımcı oldu. Tecrübelerim sonunda, bir metni tam ve doğru olarak anlayabilmek için basitten mükemmele doğru seyreden merhalelerin bulunduğunu gördüm: Anlamak için okumak, eğitim öğretim ve benzeri amaçlarla okumak, edisyon kritiğini yapmak için okumak ve nihayet tercüme etmek için okumak. Ben bu denemelerin hepsini Kitâbü t-tevhîd üzerinde uygulamış bulunmaktayım. Kitâbü t-tevhîd ile ilgili çalışmalarım ilerledikçe bu eserin İslâm düşünce tarihindeki önemini daha iyi anlama fırsatını buldum. Kesinliğe yaklaşan kanaatim çerçevesinde ifade edecek olursam Türk asıllı bir âlim olan Mâtürîdî nin elimizdeki Kitâbü t-tevhîd ve Te vîlâtü l-kur ân ına yansıyan düşünceleri Türk düşünce tarihi açısından büyük önem taşımaktadır. İmam Ebû Hanîfe çizgisinde ve Ebû Mansûr el-mâtürîdî ye nispetle kurulan Mâtürîdiyye mezhebi, tek başına bütün müslümanların yarısını kendisine bağlayabilmiş bir ekoldür. Mâtürîdî birçok âlimin doğrudan veya

16 KİTÂBÜ T-TEVHÎD dolaylı olarak hocası olmuştur. Tefsir, kelâm ve fıkıh usulü alanlarında kendine ve eserlerine atıflar yapılmış bir şahsiyettir. Buna rağmen büyük bir kısmı İstanbul da olmak üzere dünyanın muhtelif kütüphanelerinde kırk kadar nüshası bulunan tefsirinin hâlâ basılmamış olması hayret verici bir husustur. 1 Bu tefsirin Ebü l-muîn en-nesefî tarafından kaleme alınan, Alâeddin es-semerkandî nin derleyip düzenlediği şerhine ait yazma nüshalar da kütüphanelerde mevcuttur. Kitâbü t-tevhîd in ise başta Mâtürîdiyye mensupları olmak üzere İslâm âlimleri ve şarkiyatçılar tarafından uğradığı ihmal diğerinden daha büyüktür. İslâm dünyasının en önemli itikadî ekolünün temel kitabı olan, alanında hiçbir eserin kendisine yaklaşamayacağı ifade edilen, birçok görüşün kaynağı diye gösterilen ve on bir asra yakın bir mâziye sahip bulunan bu kitabın tek yazma nüshası İngiltere de Cambridge Üniversitesi Kütüphanesi ndedir. Eser ancak 1970 te Beyrut ta yayımlanabilmiştir (Dârü l-meşrik). Hacim bakımından yaklaşık on misli olan Te vîlâtü l- Kur ân ın kırk kadar yazma nüshası ve bir şerhi bulunduğu halde Kitâbü t-tevhîd in tek nüshasının mevcudiyeti, üzerine şerh ve hâşiyelerin yapılmamasının sebepleri nelerdir? Babası ve dedesi aracılığı ile Mâtürîdî nin öğrencisi durumunda bulunan Ebü l-yüsr el-pezdevî, Usûlü d-dîn inin mukaddimesinde Kitâbü t-tevhîd de bir dereceye kadar kapalılık, tertibinde de anlaşılması güç özellikler yer aldığını söylemekte ve bundan dolayı yeni bir eser telif etme ihtiyacını duyduğunu belirtmektedir. Bu ve benzeri ifadelerden İslâm âlimlerinin Kitâbü t-tevhîd i anlayamadıkları sonucunu çıkarmak isabetli değilse de onu anlayıp şerhetmenin zahmetine katlanmak yerine yeni eserler kaleme almayı tercih ettiklerini söylemek mümkündür. Kitabın, nakli esas almakla birlikte akla fazla yer verip onu yüceltmesi ve eserin yer yer bir felsefe, bir dinler tarihi kitabı, özellikle düalist inançlara yönelik olmak üzere bir reddiye niteliğine bürünmesi de ihmal edilmesinin sebepleri arasında yer alabilir. Ayrıca Mâtürîdî nin yaşadığı bölgenin çeşitli istilâlara mâruz kalıp dinî eserlerin tahrip edilmesi, bunun yanında Mâverâünnehir in Bağdat, Basra ve Kûfe gibi ilim ve kültür merkezlerinden uzak kalması göz önünde bulundurulmalıdır. Aslında İslâm dünyasında en hareketli fikrî tartışmaların yapıldığı bir coğrafyada mezhep değiştirerek yeni bir itikadî ekolün kurucusu sayılan Ebü l-hasan 1 [Eser Bekir Topaloğlu nun ilmî kontrolünde yayımlanmıştır: Mâtürîdî, Te vîlâtü l-kur ân, nşr. Ahmet Vanlıoğlu v.dğr., I-XVIII, İstanbul: Mizan Yayınevi, 2005-2011. (İSAM Yayın Kurulu)]

Önsöz 17 el-eş arî ye nispet edilen eserlerin âkıbeti de Mâtürîdî nin eserlerinden farklı değildir. Üstelik onun taraftarlarıyla karşıtları arasındaki tartışmalar daha şiddetli ve daha uzun süreli olmuştur. Bu tercüme, Kitâbü t-tevhîd in Muhammed Aruçi 2 ile birlikte gerçekleştirdiğimiz yeni neşrinin 3 metni esas alınarak yapılmıştır. 4 Sözü edilen neşirde tek yazma nüshası bulunan metnin anlaşılabilmesi için sık sık gramer düzeltmeleri cihetine gidilmiş, yer yer metne köşeli parantez içinde eklemeler yapılmış ve dipnotlarına müellifin maksadını anlatan açıklamalar konulmuştur. Yazma nüshaya ait bazı sayfaların kenarında bulunan ve kimin tarafından kaydedildiği bilinmeyen notlardan bir kısmı metnin anlaşılmasına yardımcı olması amacıyla dipnotlara aktarılmıştır. Eserin yazma nüshasında arada bir tekrar edilen mesele kelimesi ve birkaç yerde sayfanın içinde veya kenarında kaydedilen konu isimleri dışında herhangi bir bölüm yer almamıştır. Ancak Kitâbü t-tevhîd, kelâm kitaplarının ana planını oluşturan bilgi bahsi, ilâhiyyât, nübüvvet ve sem iyyât konularını içermektedir. Bunun istisnası sem iyyât ile ilgili bazı meselelerle kelâm kitaplarına sonradan eklenen hilâfet bahsidir. Eserin bu muhtevasına ait bölümler ve başlıklar metin ve tercümede köşeli parantezler içinde tarafımızdan konulmuştur. Tercüme, muğlak ve zor olan Arapça metnin anlaşılmasına yardımcı olması amacıyla imkân nispetinde aslına sadık kalınarak yapılmıştır. Bazan aynı ifade içinde yer alan fiiller tekil-çoğul veya birinci, ikinci ve üçüncü şahsı gösterme açısından değişiklik arzetmiştir. Bu husus tercümede de korunmuştur. Metinde genelde paragraf başlarında yer alan, İmam Ebû Mansûr rahimehullah şöyle dedi vb. ifadeler müellife ait olamayacağı düşüncesiyle özel bir parantez içine alınmış, çoğunlukla paragrafların sonunda 2 [Kıymetli ilim adamı Muhammed Aruçi 15 Kasım 2013 Cuma günü rahmet-i rahmana kavuşmuştur. (İSAM Yayın Kurulu)] 3 [Ankara 2003 (Tercümeye esas alınan neşir daha evvel hazırlanmış olmasına rağmen baskı açısından daha geç tarihlidir). Hocamızın vefatından sonra asıl metin yeni bir tasarım ve genişletilmiş dizinlerle tekrar yayınlanmış (Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2017), elinizdeki tercümede sayfa kenarlarında yer verilen, Arapça metni gösterir sayfa numaraları da bu yeni baskıya göre değiştirilmiştir. (İSAM Yayın Kurulu)] 4 Kitâbü t-tevhîd in ilk neşrine dayanılarak yapılan bir tercüme denemesi hiçbir yönden başarılı olamamıştır (Hüseyin Sudi Erdoğan, Kitâbü t-tevhîd, İstanbul 1981).

18 KİTÂBÜ T-TEVHÎD tekrarlanan dua, temenni ve zikir türünden cümleler de tartışılan konunun tamamlayıcı cüzünü teşkil etmeyeceği için eğik (italik) karakterde dizilmiştir. Arapça metinle tercüme arasında karşılaştırma yapmayı kolaylaştırması için metne ait sayfa numaraları tercümenin kenarında gösterilmiş, sayfa başlangıçlarına işaret etmek amacıyla işareti konmuştur. Bu tercümede amaçlanan hedef, Mâtürîdî nin görüşlerini doğru olarak belirleyip anlaşılır bir dille aktarmaktır; dipnotları da bu hedefe yöneliktir. Bu sebeple dipnotlarında tenkit, mukayese vb. hususlara yer verilmemiş; bu tür çalışmaların metin ve tercümenin yayımlanmasından sonra akademik seviyede yapılmasının daha doğru olacağı kabul edilmiştir. İlmî araştırma yapmak isteyenler için şüphe yok ki kitabın metni esas teşkil etmektedir. Kelâm ilminin hacimli ve kapsamlı ilk eserini oluşturan Kitâbü t-tevhîd in büyük önem arzeden terimlerini inceleme ihtiyacını duyanların, Arapça metnin konu fihristi ile terimler indeksine başvurmaları gerekir. Bu sebeple farklı kültürlere sahip okuyucuların anlamasını kolaylaştırmak amacıyla terminoloji açısından serbest davranılan tercümeye terimler indeksi eklenmemiş, sadece özel isimler diziniyle yetinilmiştir. Kitâbü t-tevhîd i anlama, ilmî neşrini yapma ve tercümesini gerçekleştirme yolunda hissettiğim karşı durulmaz arzuyu Allah ın bir lutfu olarak kabul ediyorum. Bu duygunun tesiriyle verdiğim uzun ve yoğun mesai ve çektiğim zahmetlerden ötürü içimde hiçbir sıkıntı duymadım. Aynı heyecanı Mâtürîdî nin diğer eseri Te vîlâtü l-kur ân hakkında da taşımaktayım. Kemalin her çeşidi Allah a mahsustur. Gerek neşrin gerek tercümenin hatasız olduğunu söylemek elbette mümkün değildir. Ancak on bir asırdan beri ihmal edilen bir görevin yerine getirilmesi konusunda önemli olacağına inandığım bir adım atılmıştır. Tercüme ve neşrin bundan sonra yapılacak çalışmalara yardımcı olacağını ummakta ve Cenâb-ı Hak tan bunu niyaz etmekteyim. Bu eserin neşre hazırlanması, tercüme edilmesi ve yayımlanmasının teknik ve malî imkânlarını sağlayan Türkiye Diyanet Vakfı ile bu kuruma bağlı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM) yöneticilerine, ayrıca her iki eserin kitap haline gelmesine katkıda bulunan teknik elemanlara kalbî teşekkürlerimi sunar, Te vîlâtü l-kur ân ın da gün yüzüne çıkarılması için aynı ilginin gösterilmesini temenni ederim. Bekir Topaloğlu 2002