T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İKTİSAT ANABİLİM DALI İKTİSAT TARİHİ BİLİM DALI Yüksek Lisans Tezi TEMETTÜÂT DEFTERLERİNE GÖRE VİDİN EYALETİNE BAĞLI SERVİ KAZASININ SOSYAL VE EKONOMİK YAPISI (1844) Yavuz ELİTAŞ 2501918491 Tez Danışmanı Prof. Dr. Ahmet KALA İstanbul 2015
ÖZ TEMETTÜÂT DEFTERLERİNE GÖRE VİDİN EYALETİNE BAĞLI SERVİ KAZASININ SOSYAL VE EKONOMİK YAPISI (1844) Yavuz ELİTAŞ Temettüât defterleri; 19. yüzyıl Osmanlı ekonomik ve sosyal tarihi için en önemli kaynaklardandır. Osmanlı Devleti nde özellikle Rumeli nin büyük kısmında ve Anadolu nun belirli yerlerinde yapılan sayımlar neticesinde oluşan temettüât defterleri, hane reislerinin yıllık vergileri ile gelir ve mal varlıklarının tespit edilerek yazılmasıyla oluşturulmuştur. Bu çalışmada Balkanlarda bulunan Vidin eyaletine bağlı Servi Kazası nın sosyal ve ekonomik yapısı, temettüât defterleri ekseninde değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Sosyal yapıda, nüfus miktarı, nüfusun dini yapısı ve yerleşim özellikleri incelenmiştir. Ekonomik yapı incelenirken kayıtlarda mevcut bilgilere göre kazanın genel ve mahalle - köy bazında yıllık toplam vergi yükü, vergi yükünün dağılımı ve bileşenleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Genel ve mahalle - köyler itibarıyla yıllık toplam gelir miktarı, gelirin kaynaklara göre dağılımı ve gelirvergi ilişkisi araştırılmıştır. Servi Kaza ekonomisinin nasıl bir özellik taşıdığı, ziraat, ticaret ve zanaatın ekonomik yapı içindeki ağırlıkları açıklanmaya çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Vidin, Servi, Temettüât, Hane, Nüfus, Ekonomi, Tarım, Hayvancılık, Öşür, Vergi. III
ABSTRACT THE ECONOMIC AND SOCIAL STRUCTURE OF SERVİ KAZA PROVIDENCE OF VIDIN IN ACCORDANCE WITH TEMETTÜÂT DEFTERLERİ (1844) Yavuz ELİTAŞ The temettüât defterleri are one of the most important resources for the economic and social history of Ottoman Empire in the 19th century. The temettüât defterleri, which were prepared as a result of enumerations in Ottoman Empire, especially most parts in Rumelia and some particular places in Anatolia, constitute yearly tax, income and assets of household heads. This study analyzes the economic and social structure of kaza of Servi, a subdivision of Vidin Providence, in the framework of temettüât defterleri. As social structure, population, religious composition and settlement features are considered. On the other hand, as economic structure, yearly total taxation, distribution of tax burden and its components of kaza in general and in local (village and/or district) are tried to be identified in line with existing information at the registrations. Yearly total incomes, distributions of income by source and income-tax relations in general and in local (village and/or district) are examined. Basic characteristics of Servi s economy and the weights of agriculture, commerce and crafting in this economy are attempted to be clarified. Key Words: Vidin, Servi, Temettüât, Household, Population, Economy, Agriculture, Animal Husbandry, Tithe (öşür), Tax. IV
ÖNSÖZ Tez konumu belirleme aşamasında Balkanların İstanbul un iaşesindeki önemi ve köken olarak atalarımın Servi kazasına bağlı bir köyden gelmiş olması ilgimin Balkanlara yönelmesine sebep oldu. Buradan hareketle, 19. Yüzyılda Vidin eyaletine bağlı bir kaza olan Servi kazasının sosyal ve ekonomik yapısını anlamada önemli bir kaynak olarak temettüât defterlerini değerlendirmeye karar verdim. Osmanlıların Rumeli yi fethetmeleri sonucunda bölge Türk göçlerine ve yerleşimine sahne olmuştur ve hızla Müslümanlaşmaya başlamıştır. Servi kazasının bağlı olduğu Vidin eyaleti ise Osmanlının sınır eyaletidir. 1516 yılında Türkler tarafından kurulan Servi kazası 1878 e kadar dört yüz yıla yakın süre Türk idaresinde kalmış ve nüfusunun çoğunluğu Türklerden oluşurken ilerleyen yıllarda Türk nüfusu giderek azalmıştır. Rositsa nehri kıyısında bulunan Servi kazası ekonomik ve sosyal yapısı yönünden klasik Osmanlı kaza özelliklerini barındırmış ve hususi çalışmalara konu olmamıştır. Balkanların bu bölgesine ait sadece araştırmacı Machiel Kiel in çalışmaları mevcuttur. Bu nedenle araştırmamız Servi kazasından günümüze ulaşan temettüât defterlerinin bize verdiği imkânlar ölçüsünde bu bölgeye ait yeni bir çalışma sunma amacı taşımaktadır. Bu tezimin hazırlanmasında bana yol gösteren danışman hocam Prof. Dr. Ahmet KALA başta olmak üzere, yardımlarını hiçbir zaman esirgemeyen İktisat Tarihi kürsüsünde görevli tüm hocalarıma teşekkür ederim. Ayrıca; yazım aşamasında bana zaman ayırarak yol gösteren Dr. Saim Çağrı KOCAKAPLAN a teşekkür eder, tezimizin araştırmacı ve konu ile ilgilenenlere faydalı olmasını umarım. İstanbul, 2015 Yavuz ELİTAŞ V
İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZ.......III ABSTRACT......IV ÖNSÖZ.......V TABLOLAR LİSTESİ....... VIII GRAFİK VE ŞEKİLLER LİSTESİ.......XI KISALTMALAR.....XII GİRİŞ 1 1. BÖLÜM OSMANLI SOSYAL VE EKONOMİK TARİHİ KAYNAKLARINDAN TEMETTÜÂT DEFTERLERİ 1.1.Osmanlı Devleti nde Sayım Geleneği..... 4 1.2. Tanzimat Devrinde Yapılan Mali Düzenlemeler...6 1.3.Temettüât Sayımları ve Uygulaması......9 1.3.1. Temettüât Defterlerinin Sosyal Tarih Açısından Önemi...17 1.3.2. Temettüât Defterlerinin Ekonomik Tarih Açısından Önemi....18 1.4. Servi Temettüât Defterleri nin Değerlendirilmesi...21 2. BÖLÜM TEMETTÜÂT DEFTERLERİNE GÖRE SERVİ KAZASININ SOSYAL YAPISI 2.1.Servi Kazasının Coğrafi Konumu.....28 2.2.Servi Kazasının Tarihi.....28 2.3.Nüfus ve Yerleşim........30 2.4.Dini Yapı.......37 2.5.NüfusYoğunluğu...42 VI
3. BÖLÜM TEMETTÜÂT DEFTERLERİNE GÖRE SERVİ KAZASININ EKONOMİK YAPISI 3.Temettüât Defterlerine Göre Servi Kazasının Ekonomik Yapısı. 45 3.1.Ekonomik Yapının Unsurları.......45 3.1.1.Tarım....49 3.1.2.Hayvancılık.. 69 3.1.3.Zanaat, Ticaret ve Hizmet.....75 3.2.Ekonomik Refah Düzeyi ve Bölüşüm...84 3.2.1.Toplam Gelirler....84 3.2.2.Hane Başına Gelir....87 3.2.3.Hane Reislerinin Gelir Gruplarına Göre Dağılımı...90 3.2.4.Hane Reislerinin Gelir Kaynakları..... 92 3.3.Devlet Gelirleri...... 96 3.3.1.Vergi-yi Mahsusa.....96 3.3.2.Aşar ve Rüsumat.....99 3.3.3.Tımar Geliri....101 3.4.Vergi Yükü ve Gelir-Vergi İlişkisi......103 SONUÇ. 110 KAYNAKÇA....113 EKLER. 120 VII
TABLOLAR LİSTESİ Sayfa Tablo 1 Servi Kazası Merkezinde Hane Sayısı ve Dini Dağılımı,1844.... 31 Tablo 2 Servi Kazası Köylerinde Hane Sayısı ve Dini Dağılımı,1844.....32 Tablo 3 Servi Kazası Merkezinde Hane Sayısı ve Tahmini Nüfus,1844... 34 Tablo 4 Servi Kazası Köylerinde Hane Sayısı ve Tahmini Nüfus,1844....35 Tablo 5 Servi Kazası Genelinde Hane Sayısı ve Tahmini Nüfus,1844....35 Tablo 6 Servi Kazası Merkezinde Hanelerin Dini Dağılımı,(%),1844..37 Tablo 7 Servi Kazası Köylerinde Hanelerin Dini Dağılımı,(%),1844... 38 Tablo 8 Servi Kazası Merkezinde Gelirin Kaynakları İtibariyle Dağılımı,(%), 1844.46 Tablo 9 Servi Kazası Köylerinde Gelirin Kaynakları İtibariyle Dağılımı,(%), 1844.....47 Tablo 10 Servi Kazası Genelinde Gelirin Kaynakları İtibariyle Dağılımı,(%), 1844.48 Tablo 11 Servi Kazası Merkezinde Çiftçilik Üretiminin Bileşimi,(%),1844...51 Tablo 12 Servi Kazası Köylerinde Çiftçilik Üretiminin Bileşimi,(%),1844......52 Tablo 13 Servi Kazası Genelinde Çiftçilik Üretiminin Bileşimi,(%),1844... 53 Tablo 14 Servi Kazası Merkezinde Toprak Büyüklükleri/Nadas Oranı(%),Hane Başı,1844....55 Tablo 15 Servi Kazası Merkezinde Toprağın Kullanım Alanları İtibarıyla Dağılımı,(%),1844.. 57 Tablo 16 Servi Kazası Köylerinde Toprak Büyüklükleri/Nadas Oranı,(%),Hane Başı,1844....58 Tablo 17 Servi Kazası Köylerinde Toprağın Kullanım Alanları İtibarıyla Dağılımı, (%),1844...... 60 Tablo 18 Servi Kazası Genelinde Toprak Büyüklükleri/Nadas Oranı(%),Hane Başı, 1844.61 Tablo 19 Servi Kazası Merkezinde Hanelerin Sahip Oldukları Toprak Miktarları İtibarıyla Dağılımı,1844... 62 VIII
Tablo 20 Servi Kazası Merkezinde Hanelerin Sahip Oldukları Toprak Miktarları İtibarıyla Dağılımı,(%),1844... 63 Tablo 21 Servi Kazası Genelinde Zirai Hasılat ve Dönüm başı Hasılat/Kuruş, 1844...65 Tablo 22 Servi Kazası Genelinde Toplam Hububat Üretimi/Kile,1844.... 66 Tablo 23 Servi Kazası Merkezinde Zirai Üretimin Bileşimi,(%),1844....67 Tablo 24 Servi Kazası Köylerinde Zirai Üretimin Bileşimi,(%),1844..68 Tablo 25 Servi Kazası Genelinde Zirai Üretimin Bileşimi,(%),1844....69 Tablo 26 Servi Kazası Merkezinde Hayvan Sayıları(Baş),1844...70 Tablo 27 Servi Kazası Merkezinde Hayvan Türleri (Baş),1844........71 Tablo 28 Servi Kazası Köylerinde Hayvan Sayıları (Baş),1844....72 Tablo 29 Servi Kazası Köylerinde Hayvan Türleri (Baş),1844.... 73 Tablo 30 Servi Kazası Genelinde Hane Başına Düşen Hayvan Hâsılatı/ Kuruş, 1844.....74 Tablo 31 Servi Kazası Merkezinde Hane Reislerinin Meslekleri,1844...77 Tablo 32 Servi Kazası Merkezinde Hane Reislerinin Mesleklerinin Dağılımı,(%), 1844.79 Tablo 33 Servi Kazası Merkezinde Ticaret ve Zanaat Dükkanları (Adet),1844...80 Tablo 34 Servi Kazası Köylerinde Hane Reislerinin Meslekleri,1844...81 Tablo 35 Servi Kazası Köylerinde Hane Reislerinin Mesleklerinin Dağılımı,(%), 1844. 82 Tablo 36 Servi Kazası Genelinde Toplam Gelirler/Kuruş,1844.... 85 Tablo 37 Servi Kazası Merkezinde Hane Başına Gelir/Kuruş,1844...87 Tablo 38 Servi Kazası Köylerinde Hane Başına Gelir/Kuruş,1844.88 Tablo 39 Servi Kazası Merkezinde Hane Reislerinin Gelir Gruplarına Göre Dağılımı/Kuruş,1844..90 Tablo 40 Servi Kazası Merkezinde Hane Reislerinin Gelir Gruplarına Göre Dağılımı,(%),1844..91 Tablo 41 Servi Kazası Merkezinde Hane Reislerinin Gelir Kaynakları ve Dağılımı/Kuruş,1844..93 Tablo 42 Servi Kazası Merkezinde Hane Reislerinin Gelir Kaynakları ve Dağılımı, (%),1844..95 IX
Tablo 43 Servi Kazası Merkezinde Vergi-yi Mahsusa Miktarları/Kuruş,1844...97 Tablo 44 Servi Kazası Köylerinde Vergi-yi Mahsusa Miktarları/Kuruş,1844..98 Tablo 45 Servi Kazası Merkezinde Aşar ve Rüsumat Miktarları/Kuruş,1844...100 Tablo 46 Servi Kazasında Tımar Geliri Dağılımı/Kuruş,1844....102 Tablo 47 Servi Kazası Merkezinde Ödenen Vergilerin Dağılımı,(%),1844....103 Tablo 48 Servi Kazası Merkezinde Vergi-yi Mahsusanın Gelirdeki Payı/Kuruş,(%), 1844...104 Tablo 49 Servi Kazası Köylerinde Vergi-yi Mahsusanın Gelirdeki Payı/Kuruş,(%), 1844.....105 Tablo 50 Servi Kazası Merkezinde Aşar ve Diğer Rüsumatın Gelirdeki Payı/Kuruş, (%),1844....106 Tablo 51 Servi Kazası Merkezinde Toplam Vergi Yükü ve Hane Başına Düşen Vergi /Kuruş,1844.....107 Tablo 52 Servi Kazası Köylerinde Toplam Vergi Yükü ve Hane Başına Düşen Vergi/Kuruş,1844. 108 Tablo 53 Servi Kazası Merkezinde Toplam Verginin Gelirdeki Payı/Kuruş,(%), 1844.. 109 X
GRAFİK VE ŞEKİLLER LİSTESİ Sayfa Şekil 1 Servi Kazası Genelinde Nüfusun Yerleşim Yerine Göre Dağılımı,1844...36 Şekil 2 Servi Kazası Genelinde Nüfusun Dini Dağılımı,1844..39 Şekil 3 Servi Kazası Merkezinde Nüfusun Dini Dağılımı,1844...40 Şekil 4 Servi Kazası Köylerinde Nüfusun Dini Dağılımı,1844....41 Grafik 1 Servi Kazası Merkezinde Nüfus Yoğunlukları,(Dini Duruma Göre), 1844. 42 Grafik 2 Servi Kazası Köylerinde Nüfus Yoğunlukları,(Dini Duruma Göre), 1844. 43 Grafik 3 Servi Kazası Genelinde Hane Reislerinin Mesleki Dağılımı,(%),1844..83 Grafik 4 Servi Kazası Genelinde Toplam Gelirin Kaza Merkezi ve Köyler İtibariyle Dağılımı,(%),1844......86 XI
KISALTMALAR A.e. : Aynı eser / yer a.g.e. : Adı geçen eser Bkz. : Bakınız B. O. A. : Başbakanlık Osmanlı Arşivi C. : Cilt C.AS. : Cevdet Askeriye Çev. : Çeviren Der. : Derleyen Ed.veya Haz. : Editör / yayına hazırlayan ML. VRD. TMT. : Maliye Nezareti Varidat Muhasebesi Defterleri Temettüât Defterleri s. : Sayfa / sayfalar S. : Sayı XII
GİRİŞ Türkler tarafından 1500 lü yıllarda kurulan ve yaklaşık dört yüzyıla yakın Osmanlı idaresinde kalmış Servi kazasının temettüât defterlerinden hareketle ekonomik ve sosyal yapısını incelediğimiz tezimiz üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Osmanlı sosyal ve ekonomik tarihi kaynaklarından olan temettüât defterleri incelenmiştir. Osmanlı Devleti ndeki sayım geleneği anlatıldıktan sonra Tanzimat döneminde yapılan mali düzenlemelerden bahsedilmiştir. Daha sonra temettüât defterlerinin öneminden ayrıca; bu bölümler içerisinde temettüât sayımları ve uygulaması ile sonuçlarından söz edilmiş, son olarak da Servi kazasına ait defterler tanıtılmıştır. Tezimizin ikinci bölümünde, temettüât defterleri ışığında Servi kazasının sosyal yapısı değerlendirilmiş, kazanın coğrafi konumundan, tarihinden ve siyasiidari özelliklerinden bahsedilmiştir. Tuna nehri bölgesinde önemli bir doğu-batı yolu üzerinde ve Tuna kollarından Yantra ya karışan Rositsa(Rosiça) suyu kenarında, 200 metrelik rakımda, küçük dağlar ve ağaçlı arazilerle çevrili bir düzlükte yer alan Servi kazasının coğrafi özelliklerinden, iklim şartlarından ve arazi özelliklerinden de söz edilmiştir. Osmanlılar öncesinde Roma-Bizans, Bulgar, Türk grupları, Selçuklular hâkimiyetinde bulunan topraklar üzerinde bulunan Servi kazası 1516 yılından kısa bir süre önce Türk göçmenleri tarafından kurulmuştur. Hutaliç bölgesinin merkezi olan kasaba 17. yüzyılda birçok Müslüman ın yerleştiği Niğbolu sancağına bağlı Tırnova kazasının bir parçası olarak konumlanmıştır. Osmanlı Devletinden öncesi daimi göç dalgasına maruz kalan bu bölgeler, Türk topluluklarının yerleşim yeri olmuş ve Osmanlılar ile bölgede istikrar sağlanmıştır. Devletin Türkleştirme- İslâmlaştırma politikasıyla bölgenin demografik ve kültürel yapısı Türkler lehine dönmüş fakat sonraki dönemlerde tersi bir süreç yaşanmıştır. İkinci bölümün sonunda öncelikle nüfus miktarı ve yerleşim konularından bahsedilmiştir. Köy ve mahallelerin isimleri, barındırdıkları hane sayıları ve nüfuslarının dini yapıları anlatıldıktan sonra tahmini değerlerle gerçek nüfus hesaplanmaya çalışılmış ve nüfusun dini dağılımının kaza genelinde ve ayrıca mahalle-köy arasında nasıl bir 1
özellik gösterdiği ele alınmış ve son olarak Servi kazasının nüfus yoğunlukları hesaplanarak nüfus yoğunluklarının dağılım oranları gösterilmiştir. Tezimizin üçüncü ve son bölümünde Servi kazasına ait temettüât defterleri ekonomik açıdan değerlendirilmeye çalışılmıştır. Öncelikle ekonomik yapının unsurları sırasıyla tarım, hayvancılık faaliyetleri ile zanaat, ticaret ve hizmet faaliyetleri değerlendirilmiş sonrasında ise defterlerde yer alan yıllık gelirler açısından değerlendirme yapılmıştır. Gelirler meydana geldiği kaynaklara göre zirai üretim, bağ ve bostancılık, hayvancılık, zanaat, ticaret ve hizmet başlıkları altında irdelenmiş olup zirai üretimde ürün, üretim yapılan toprak büyüklükleri, ürün çeşitleri ve üretiminden elde edilen gelir hakkında açıklamalar yapılmıştır. Ayrıca bağ-bostan arazilerinin büyüklükleri, bunlardan elde edilen yıllık gelirler ile hayvancılık faaliyetinden elde edilen gelirlerden bahsedilmiştir. Özellikle kaza merkezinde bulunan zanaat, ticaret ve hizmet kolunun gelir yapısı, hane reislerinin meslekleri ve nüfusun meslekî dağılımı da bu bölümde incelenmiştir. Yine bu bölümde Servi kazasının toplam geliri ve hane başına düşen toplam gelir ve gelirin elde edildiği kaynaklar ve gelir grupları mahalle ve köy bazında değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Diğer kısımda ise devletin vergi gelirleri ele alınmış, önce vergilerin isimleri ve özellikleri üzerinde durulmuş, defterlerde kaydedilen vergiler hakkında bilgi verildikten sonra, Servi kazasının yıllık vergisi, vergi bileşenleri ve verginin gelire oranları incelenmiştir. Vergilerden sonra sonuç olarak hane reisleri bazında vergi yükü ve gelir-vergi ilişkisi üzerinde durulmuştur. Servi kazası merkezi ve köyleri ayrı olarak değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Bütün bu değerlendirmeler yapılırken köyler ve mahalleler arasında karşılaştırmalar yaparak anlatılmış, ayrıca bazı bölümlerde benzer kaza merkezleri ile mukayeseler yapılmış, bu nedenle değerlendirmeler daha detaylı ve sağlıklı olmuştur. Tüm değerlendirmeler tablolar, grafikler ve şekiller yardımıyla desteklenmiş ve söz konusu bilgilerin daha somut hale gelmesi sağlanmıştır. Ekler kısmında, tablolarda kullandığımız bilgilerin bir kısmı olan kaza merkezine ait olanlar ayrıntılı bir şekilde verilmiştir. Defterleri incelediğimizde hesaplama hataları bulunduğunu gördük ve sonuçta bizim hesapladıklarımız ile arasında pek fark olmadığından tezimizde kendi hesaplamalarımızı kullandık. Genelde rakamlarda değişiklik yapmadık fakat bazı 2
hesaplamalarda hesapladığımız oranın doğru çıkması için yanlışları düzeltmeye gayret ettik ve bununla ilgili tez içerisinde açıklamalar yaptık. 3
1.BÖLÜM OSMANLI SOSYAL VE EKONOMİK TARİHİ KAYNAKLARINDAN TEMETTÜÂT DEFTERLERİ 1.1.Osmanlı Devleti nde Sayım Geleneği Devletler; yönettikleri toprağın büyüklüğünü ve bu topraklarda yaşayan nüfusun sayısını, özelliklerini ve gelirlerini tespit maksadıyla sayım yapmışlardır. Modern dönem öncesinde, gelir yaratmanın nüfus ve toprağa dayalı olması nedeniyle mali ihtiyaçları karşılayacak yegâne unsur olan bu kaynakların tespitini zorunlu hale getirmiştir. Osmanlılar geniş bölgelere yayılmış topraklarını ve bu topraklarda yaşayan nüfusu sıkı bir merkezi yönetim ve denetim altında tutabilmek için oldukça farklı sayım yöntemleri geliştirmişlerdir. Her devlet görevlisi ve reaya hakkında sistematik bilgiler toplamışlar, böylece en kapsamlı ve güvenilir sonuçlara ulaşmaya çalışmışlardır. Bugün modern istatistik biliminin temel ilkeleri de kapsamlılık ve güvenilirlik üzerine kurulmuştur. Osmanlıda sayımlar belli amaçlarla, özellikle vergileme amacıyla yapıldığından, klasik dönemde yapılan sayımları bugünkü istatistiklerle aynı düzeyde saymak hatalı olacaktır. Ancak bu tarihi sayımlardan belirli yöntemler uygulayarak bugünkü istatistik verilerine yakın sonuçlar elde etmek mümkündür. 1 Osmanlı devleti birçok toprak ve nüfus sayımı yapmıştır. Osmanlı devletinde en eski arazi ve nüfus tahririnin tespiti konusunda iki görüş vardır. İlk tahririn Sultan Orhan (1326-1360) zamanında olduğu; bir diğer görüş ise en eski arazi tahrir defteri sultan Orhan değil sultan 1.Murat (1360-1389) devrine ait olduğu yönündedir. İlk toprak ve dolayısıyla nüfus tahririn hangisinin ilk olduğunun kesin olarak çözülmemiş bir mesele olarak saymak gerekecektir. 2 1 Halil İnalcık, Tarihi İstatistikler Dizisi Başlarken Osmanlı İmparatorluğu nun ve Türkiye nin Nüfusu 1500-1927, Haz. Cem Behar, Ankara, Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Yayınları, 1996, s. IX. 2 Enver Ziya Karal, Osmanlı İmparatorluğu nda İlk Nüfus Sayımı 1831, Ankara, T. C.Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, 1943, s. 6-7. 4
Ancak tapu-tahrir defteri ismini taşıyan, Osmanlı arazi ve tahrir kayıtlarının bulunduğu ilk örnek Halil İnalcık tarafından yayımlanmış 835/1431-1432 yılına ait olan Arnavid sancağı tapu-tahrir defteridir. 3 Osmanlı devleti de kendisinden önceki Türk ve İslâm devletleri gibi çeşitli zamanlarda farklı amaçlarla sayımlar yapmıştır ve buradan gelen uygulamaları alıp, geliştirerek ve yaygınlaştırarak devam ettirmiştir. Fakat Selçuklular defterleri Farsça olarak tuttukları halde Osmanlı devleti Türkçe olarak düzenlemiştir. 4 Bu sayımların ilk dönemlerden itibaren yapılmakta olduğu genellikle kabul edilmektedir. Osmanlı devletinde tutulan bu defterler, kendisinden önceki devletlerin tuttukları defterlerden daha gelişmiş olduğu gibi; aynı dönemde Avrupa da ve Çin de düzenlenen defterlerden de bazı bakımlardan daha ileri ve ayrıntılıydı. 5 Hatta Barkan a göre bu defterler kendileriyle ünsiyet etmiş kimseler için, onlarda aranılan herhangi bir malûmatı bulmak, bugün modern usullerle tanzim edilmiş olan bir katalog veya istatistik kitabını karıştırmaktan daha kolaydır. 6 Tapu-tahrir denilen bu sayımlar genellikle gelir kaynaklarında meydana gelen değişimleri takip ederek Osmanlı toprak sisteminin temelini oluşturan tımar kesimini teşkilatlandırmak amacını taşımaktadır. 16. yüzyılda bütün Osmanlı ülkesine yayılan bu tahrir işlemi sonucunda oluşan pek çok defterden müteşekkil üç sayım serisi mevcuttur. Osmanlı devletinin o dönemki gelir durumunu gösteren bu sayımlar otuz yılda bir tekrarlanmıştır. Ancak 17. yüzyılın sonlarına doğru bütün ülkenin sayılmasına gerek görülmemiş sadece yeni fethedilen yerler ya da kaybedildikten sonra yeniden ele geçirilen yerler için sayımlar yapılarak defterler tutulmaya devam edilmiştir. 7 Osmanlı devletinin genelinde köyler ve mahallelere kadar geniş bir alanda yapılan bu sayımlar toprak anlaşmazlıklarının çözümünde işe yaramaktaydı. Sayımlar sonucu oluşan defterlerde, hane olarak nüfus sayısı, nüfusun dini özellikleri, toprak miktarı, gelir kaynakları, üretim miktarları ve vergi mükellefiyet bilgileri yer almaktadır. 3 Suraiya Faroqhi, Osmanlı Tarihi Nasıl İncelenir, Çev. Zeynep Altok, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları,2003,s.87. 4 Ömer Lütfi Barkan, Osmanlı Devleti nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi, Türkiye de İmparatorluk Devirlerinin Büyük Nüfus ve Arazi Tahrirleri ve Hâkana Mahsus İstatistik Defterleri (I), İstanbul, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları, 2000, s. 183. 5 İnalcık, a.g.e., s.ix-x. 6 Barkan, a.g.e.,s.176. 7 Ahmet Tabakoğlu, Türkiye İktisat Tarihi, 11. Baskı, İstanbul, Dergâh Yayınları, 2012, s. 251. 5
En kapsamlı sayım defterlerinden olan tapu tahrir defterleri 15. ve 16. yüzyıllarda tutulmuştur. Ancak 17. yüzyılda tımar sisteminin bozulması gibi nedenlerle tutulması daha da güç hale gelen bu klasik tahrir defterlerinin yerini avarız ve cizye tahrirleri almıştır. Osmanlı sosyal ve iktisadi tarihine ilişkin araştırmalara kaynaklık edebilecek zengin arazi ve nüfus bilgilerini içeren kayıtlar 16. yüzyılda tapu-tahrir defterlerinde ve 19. yüzyılda temettüât defterlerinde tutulmuştur. 19 yüzyılın başlarında, temettüât sayımından önce yeniçeri ocağının kaldırılması sonucu yeni kurulacak orduya asker ihtiyacını tespit için bir sayım yapılmıştır. Modern anlamda ilk Osmanlı nüfus sayımı, İmparatorluğun bütün kazalarındaki nüfus sayılmamış olmakla birlikte 1828/29 yılı başında hem Avrupa da hem de Anadolu da yapılmış olan bu sayımdır. Ayrıca bu sayımda sadece erkeklerin sayıldığı bilinmektedir. 8 Bu sayım, esas itibariyle, Vak'a-yı Hayriye den ve yeniçeriliğin ortadan kaldırılmasından sonra imparatorluğun askeri kaynaklarını tespit etmek için yapılmıştır. Vergiye tabi tutulacak gayrimüslim erkek nüfusun âlâ (iyi), evsat (orta) ve edna (kötü) olmak üzere üç kategoriye ayrıldığı, ayrıca cizye ve bedel-i askeriye ye tabi bu nüfusun reaya, Ermeni, Yahudi ve Kıpti olarak tasnif edildiği de görülmektedir. 9 1.2. Tanzimat Devrinde Yapılan Mali Düzenlemeler 19. yüzyıl öncesinde olduğu gibi Tanzimat fermanı ve sonrasında da merkezi devletin ekonomiye ilişkin politikalarını siyasi, askeri ve mali öncelikleri yönlendirmiştir. 10 Temettüât sayımlarının yapılmasının amacı, ekonomik düzenlemeler yapmak için gelir kaynaklarının daha net ortaya çıkmasını sağlamaktır. Tanzimat devri genel olarak devlet açısından çok önemli temel değişikliklerin ve reformların yapıldığı bir dönemdir. Bu değişikliklerin, öncelikle askeri ve idari alanda olduğu kadar mali alanda da yapılmasına ihtiyaç duyulmuştur. Çünkü planlanan askeri ve idari reformların yapılabilmesi için mutlaka mali kaynakların yetersizliğinin giderilmesi gerekiyordu. Tanzimat yönetimi ülke içindeki kaynakları 8 Kemal Karpat, Osmanlı Nüfusu (1830-1914), İstanbul, Timaş Yayınları, 2010, s. 61-63. 9 Cem Behar, Osmanlı İmparatorluğu nun ve Türkiye nin Nüfusu (1500-1927),Ankara, Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Yayınları, 1996, s. 24. 10 Şevket Pamuk, Osmanlı- Türkiye İktisadi Tarihi, İstanbul, İletişim Yayınevi, 2005, s. 201. 6
geliştirmek ve idarenin mali etkinliğini artırmak istiyordu. Tanzimat bürokratları, idari ve toprak bütünlüğünü sağlamak için merkezi devletin güçlenmesine, bunun ise sağlam ve yeterli bir mali tabanın oluşturulmasına bağlıyorlardı. 11 Tanzimat dönemi başlangıcından itibaren bütün mali kurumlar yenileşmeye tabi tutulmuştur. Maliye alanında yapılan düzenlemeler Tanzimat devrinin temeli olarak görülebilir. Vergi yapısında yapılan düzenlemeler bunun içerisinde en önemlisidir. Tanzimat a girerken çoklu hazine sistemi tasfiye edilerek, 1838 yılında Defterdar deyiminin kullanılmayacağı bildirilmiş ve maliye nazırının nezaret edeceği tüm mali işleri düzenleyen ve denetleyen bir kurum olarak da maliye nezareti kurulmuştur. 12 Bu, bütün bir mali teşkilatın merkezileştirilmesi adına atılan çok önemli bir adımdır. Bu sayede bütün gelir ve giderlerin doğrudan merkezi hazine eliyle yürütülmesi, maliye nezaretinin göreve başlamasıyla da tek hazine yapısında birlik bütçelerin hazırlanması mümkün hale gelmiştir. Yıllık harcamaların önceden tespit edilmesi anlamında tahsis usulü uygulamasına geçilmiştir. Hazine hesaplarının Rumi takvimi esas alan mali yıla göre düzenlenmesinin kabul edilmesi, bu hesapların tutuluş düzeni açısından önemli bir gelişme olarak görülebilir. Bu yeni uygulamaya göre mali yılbaşı mart, mali yılsonu ise şubat ayı olarak düzenlenmiştir. 13 Tanzimat fermanında servet esasına dayalı daha âdil bir verginin ayarlanması ve düzenli bir şekilde toplanması gerektiğine işaret edilmişti. Bu dönemde, Osmanlı ülkesinde iltizam usulüyle vergi toplamaya son verilmek istenmiştir. Çünkü iltizam sisteminin mültezimlerin kârını yükseltmek için halkı ezen, bunaltan ve halkta ağır yüklere yol açan ciddi bir sorun haline geldiği düşünülmüştür. 1840 yılında Tanzimat ın uygulandığı bölgelerde, iltizam usulü fermanda vaat edildiği üzere ortadan kaldırılmıştır. Buradaki boşluğu doldurmak için yeni kurulan muhassıllık idaresiyle devlet gelirlerinin merkezden gönderilen maaşlı muhassıllar vasıtasıyla 11 Tevfik Güran, Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi, İktisat Fakültesi Mecmuası, C.49, 60. Yıl Özel Sayı, 1998, s.79. 12 Yavuz Cezar, Osmanlı Maliyesinde Bunalım ve Değişim Dönemi,1.Baskı, İstanbul, Alan Yayıncılık, 1986, s. 264. 13 Tevfik Güran, Tanzimat Döneminde Osmanlı Maliyesi: Bütçeler ve Hazine Hesapları (1841-1861), Ankara, TTK Yayınları, 1989, s.5. 7
toplanmaya başlanacağı ve Tanzimat ın uygulanmadığı uzak bölgelere de bu usulün tatbik edileceği belirtilmiştir. 14 Bu usulün uygulanabilmesi için nüfus ve emlâk sayımı yapılması ve herkesin ödeme gücünün tespit edilmesi gerekliydi. 15 İltizam sistemi kaldırılmış cizye, aşar gibi birkaç verginin dışında kalan bütün vergiler kaldırılarak virgü namıyla tek bir vergi alınması kararlaştırılmıştır. Ayrıca belirlenecek verginin zamanında ödenmesi istenerek, bu konuda itiraz edenlerin hapis ile cezalandırılması kararlaştırılmıştır. Bu verginin tespit edilebilmesi için de öncelikle gelir oluşturabilecek bütün ekonomik kaynakların tespit edilmesi ve bu bağlamda Anadolu ve Rumeli de 1838 yılının yazında bütün kazaların sayımı yapılarak defterlere yazılması planlandı. 16 Muhassıllar, bölgelerindeki nüfusu ve bu nüfusun mali gücünü belirleyerek uygun bir vergi tayin etmek için sayım yaparken, tahrirlerde yardımcı olmaları için yanına bir mal ve bir nüfus memuru görevlendirilmiştir. Temettüât sayımları ilk olarak, 1840 yılında Muhassıllar aracılığıyla yapılmaya başlanmıştır. Buna benzer bir sayım daha önce II. Mahmut zamanında, 1834-35 yıllarında yapılmış olsa da, bu sayım sadece Kayseri ile sınırlı kalmıştır. 17 Muhassıllara verilen talimatta bu sayımda uyulacak bütün kurallar açık bir şekilde izah edilmişti. Muhassıllar tahrire köylerden başlayacak, merkezden yanlarına aldıkları memurlar ile birlikte vergi mükelleflerinin isim ve şöhretini, ne kadar emlâk, arazi ve hayvanının olduğunu, arazinin kurak veya sulanabilir olup olmadığını, hâsılat vaktini, hane ve emlâki olanların mukayeseli değerlendirmesini, hane reisinin yıllık gelirini, ek gelirlerini ve bu gelirlerin kaynaklarını kaydedeceklerdi. Muhassılların aynı zamanda vergi tahsili ile uğraşmaları ve sayımın bir an evvel bitirilmesi gerekliliği, kazaların ileri gelenlerinden oluşan meclisin yardımını da gerektirecekti. Tahriri yanlış veya noksan yapan görevli ceza kanuna göre cezalandırılacaktı. Muhassıllar fırsat buldukça tahrire nezaret edeceklerdi. 18 14 Abdüllatif Şener, Tanzimat Dönemi Osmanlı Vergi Sistemi, İstanbul, İşaret Yayınları, 1990, s.37. 15 A.e.,s. 40. 16 Nuri Adıyeke, Temettuat Sayımları ve Bu Sayımları Düzenleyen Nizamname Örnekleri, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S. 11, 2000, s.770. 17 Yoichi Takamatsu, Ottoman Income Survey (1840-1846), The Ottoman State and Societies in Change, (edited by Hayashi Kayoko, Mahir Aydın), London: Kegan Paul, 2004, s. 17. 18 Şener, a.g.e., s.97-98. 8
Uygulamada Anadolu ve Rumeli de bulunan her bir kazanın örfi vergiler olarak çeşitli isimler altında bir senede vermekte oldukları miktar tespit edilecek, hesaplanan miktar tek bir vergi olarak kaza ahalisinden ilgili kişiler vasıtasıyla tahsil edilecekti. Bu sistemin uygulanması için başlangıçta emsal teşkil etmesi amacıyla Rumeli de Gelibolu, Anadolu da Hüdavendigar (Bursa) sancakları seçilmiş ve tahrir memurları tayin edilerek sayıma başlanmıştı. Fakat planlanan tarihe yetişmediği için o seneye mahsus olmak üzere yine eskisi gibi vergi toplanması ve sayımın bir sonraki seneye bırakılması kararlaştırılmıştır. 19 İltizam sisteminin yerine vergi tahsil işini üstlenen muhassılların yetersizlikleri, suistimalleri ve mahsulü kaldırmada halkı mağdur etmeleri, Muhassıllık idaresinden beklenenin gerçekleşmeyeceğini ortaya çıkarmıştır. Bunun üzerine muhassıllık idaresi kaldırılarak, iltizam sistemine geri dönülmüştür. Başlatılan sayım yarım kalmış ve planlanan tahririn kısmen de olsa gerçekleşebilmesi için birkaç yıl daha beklemek gerekmiştir. Muhassıllıkların kaldırılmasından sonra meclisler ile maliye ve mülkiye memurlarının sorumlulukları devam etmiş, hazırlanan emlak ve arazi ve hayvanat ve temettüât defterleri sosyal ve ekonomik araştırmalar yapmaya elverişli doküman oluşturmuştur. 20 Çalışmamıza kaynaklık edecek temettüât sayımı sonucu oluşan defterler ise, ancak 1844-1845 yıllarında tutulabilmiş ve bu sayımda Osmanlı Devleti nin tümü değil belirli bölgeleri kapsama alınabilmiştir. 1.3.Temettüât Sayımları ve Uygulaması Temettü; Arapça kâr etme anlamına gelmektedir. Temettü vergisi ise tüccar ve esnafın senelik kazançları üzerinden alınan vergi hakkında kullanılan bir tabirdir. 21 Temettüât* ise temettü kelimesinin çoğul halidir. Verginin uygulaması Tanzimat öncesi ve sonrası olarak iki farklı özellik taşımaktadır. Tanzimat öncesi ihtisap resmi adı altında bütün yiyecek, giyecek, içecek vesaire den çeşitli adlarla ve 19 İsmet Demir, Temettü Defterlerinin Önemi ve Hazırlanış Sebepleri, Osmanlı, C. 6, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları, 1999, s.316. 20 Şener, a.g.e.s.98. 21 Mehmet Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.III, İstanbul, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1983,s.453. *Kelimenin farklı yerlerde temettüat, temettuat, temettüât, temettuât şeklinde farklı yazılış biçimleri bulunmakta iken biz tezimizde temettüât şeklinde yazmayı daha uygun bulduk. 9
farklı oranlarda alınmakta iken 1839 yılında kaldırılmış ve aynı yıl çıkarılan nizamname ile herkesin emlâk, arazi ve hayvanları ve esnafla tüccarın senelik kazançlarının miktarının tespit edilerek vergilendirilmesi kararı alınmıştır. 22 Tanzimat yönetiminin; mali reform yapma ve önceki karışık vergi sistemine son verme, etkili ve adil bir vergi reformu gerçekleştirme istekleri vardı. Bu amaç doğrultusunda hedefleri devletin idari yapısında bir takım değişiklikler yapmak, gelirleri tek bir merkezden kontrol etmek, vergi tarhında adaleti sağlamak, vergi mükelleflerini tespit etmek, ağır vergi yükünü hafifletmek ve nihayet devlet gelirlerini arttırmaktır. Mali dengeyi sağlamak için yeni mali düzenin altyapısını kurmaktır. 23 Çünkü idari alanda yapılmak istenen düzenlemeler de bunun sonucuna bağlı bulunmaktaydı. 23 Ocak 1840 tarihinde, Meclis-i Vâlâ tarafınca düzenlenen talimatname 24 ile geniş yetkilerle donatılan muhassıllar memur-i müstakiller olarak İstanbul dan taşraya gönderilmiştir. Muhassıllar sayım dışında Tanzimat ı tanıtacaklar, bu hadiseyi herkese duyuracaklardı. Vali ve ayan ın yetkileri sınırlanırken, merkeze bağlı muhassılların böyle geniş yetkiyle donatılması, bu kurumun başarısının Tanzimat ın başarısı olarak görüleceğindendir. Muhassıllar padişah tarafından seçilen özel memurlardı. Muhassıllar vergiyi vali ve ayan ın kontrolünden alarak doğrudan devlet hazinesi adına tahsil edecek maaşlı devlet memurlarıydı. Tanzimat ın mali düzenlemelerini taşrada da uygulayacak olan bu muhassıllar görevlendirildikleri yerde bütün malî işlerden sorumluydular. Muhassıllar yanlarında biri mal kâtibi, diğeri emlâk ve nüfus kâtibi olmak üzere iki yardımcı ile birlikte görev yapacaklardı. İhtiyaç halinde yardımcı olmak üzere başka eleman alma yetkileri de vardı. Muhassıllar gözetimindeki her yerde, o bölgede yaşayanların adı, şöhreti, emlâki, arazileri, hayvanları ve elde ettikleri gelir tüccar ve esnafın ise senelik gelirleri gibi bilgilerin defterlere kaydedilmesi emredilmiştir. Böylece her yerin iltizam defterlerinde kayıtlı bulunan bütün mal, hayvanat ve temettüâtlar ile 22 Pakalın,a.g.e.,s.453-454. 23 Mustafa Serin, Osmanlı Arşivinde Bulunan Temettüât Defterleri, I. Millî Arşiv Şurası, Tebliğler- Tartışmalar, Ankara, T.C. Başbakanlık Osmanlı Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, 1998, s.717. 24 Coşkun Çakır, Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi, İstanbul 2001, s.42 45, talimatnamenin tam metni için bkz. s.285-300. 10
vergilerin tahsili muhassıllara bırakılmakta ve mahalli meclisler tarafından da muhassılların görevlerinin takip edilmesi amaçlanmaktadır. 25 Daha önceleri dağınık bir şekilde tutulan gelirlere ait defterlerin belli bir düzene sokulması ve bilinmeyen gelirlerin kayıt altına alınması amacıyla, her mahalde ne kadar mukataa varsa her biri için ayrı defter tutulmasına karar verilmiştir. Hazine defterlerinde kayıtları olmayan, fakat kapı kethüdaları ve sarrafların defterlerinde kayıtlı olan malların ve gelirlerin de ayrı defterlere yazılması emredilmiştir. Daha önce tutulan defterlerin muhassıllara verilmesi ve yazım esnasında muhassılların eski defterlerden karşılaştırma yaparak en doğru bilgiye ulaşması amaçlanmıştır. 26 Muhassılların gittikleri yerlerde verginin belirlenip dağıtım ve diğer işlerini görüşerek karara bağlayabilmesi için talimatname ile muhassıllık meclisleri oluşturulmuştur. Bu meclislerde muhassıl-ı mal, iki kâtip, mahalli hâkim, müftü, bir asker zabiti ile halktan güvenilir dört kişi olmak üzere on kişinin görev alması emredilmiştir. Muhassıllar ellerine verilen talimatı gittikleri yerlerde bütün memleket ileri gelenleri önünde okuyup, anlamını açıklayacak ve bundan sonra her yerde kurulan Muhassıllık Meclisi üyeleri ile birlikte; memleketin durumuna göre verginin tespit, tevzi ve peşin tahsilini yapacak, gerekli masraflar bu meblağdan yapılacak, artanı hazineye gönderilecektir. 27 Sayıma köylerden başlanacak ve her köyün defteri ayrı tutulacaktı. Bunun için oluşturulan meclis tarafından yeteri kadar kâtip görevlendirilecekti. Muhassıl da fırsat buldukça sayıma katılacak ve onları kontrol edecekti. Böylelikle sayım esnasında görevli kâtiplerin kimsenin malını ve gelirlerini noksan yazmamaları, görevlerini hakkıyla yerine getirmeleri sağlanacak; görevlerinde herhangi bir yolsuzluğa tevessül eden olursa onlara da gereken cezalar verilecekti. Bu sayımların süratle sonuçlandırılması ve tutulan defterlerin gönderilmesi isteniyordu. 28 Muhassılların yanlarına alarak İstanbul a götürdükleri bu defterler merkezde hazine tarafından tetkik edilerek Bâb-ı Âli'ye verilip, Meclis-i Vâlâ tarafından tetkik 25 Demir, a.g.e., s.317. 26 Serin, a.g.e. s.718. 27 İlber Ortaylı, Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli idareleri (1840 1880),Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2011, s.33-34. 28 Said Öztürk, Temettuat Tahrirleri, Akademik Araştırmalar Dergisi, S. 4-5, 2000, s. 550-551. 11
edilecektir. Daha sonra padişahın iradesi alınarak hangi seneden itibaren muteber olacağı başta eyaletin vali ve defterdarları olmak üzere bütün köy ve kazanın ileri gelenlerine hitaben emr-i âliden ısdâr edilerek gönderilmiştir. 29 Muhassıllara uymaları gereken noktaları bildiren Talimat-ı Seniyye ve bir de tezkire verilmektedir. Buna göre önce köy ahalisinin emlak ve geliri ile verecekleri verginin yaklaşık miktarı belirlendikten sonra asıl kazada bulunan halkın emlak ve geliri tarafsız bir şekilde ve bir ferdi bile istisna tutmayacak hakkaniyetle tahrir olunacak denilmiştir. (Yine aynı tezkirede kazanın ileri gelenleri; müftü, hatip, imam vb. eskiden beri vergi vermedikleri için şimdi karşı gelebilirlerdi.) Muhassıllar kazada emlaki olan kim olursa olsun vergi vermesini sağlamaya çalışacaklar, ellerinde imtiyaz belgesi varsa alacaklardı. Bu kişilerin istisna tutulması ile halkın tepki vermesinden çekinilerek bu kişilerin gerekirse mahkemeye sevk edilmeleri ve cezalandırılmalarına karar verilmiştir. Hazırlanacak defterlerin muhassıl tarafından kontrolü ile kimsenin mal ve mülkü ile gelirinin eksik gösterilmemesine dikkat edilmesi, emir ve suistimalde bulunanların ceza kanunu hükümlerine göre cezalandırılacağı bildirilmişti. Buna göre muhassıllar verginin adil ölçüler içinde tarh ve tahsilini sağlarken tahrir talimatnamesinin dışına çıkmayacaklar, halka yumuşak ve mutedilane davranacaklar, edepli ve ölçülü olacaklardır. Böyle davranmadıkları takdirde görevlerinden alınacaklardır. 30 Karamürsel Muhassılı İsmail Ağa, Hacegândan Niğde Muhassılı Tahir Bey, Milas Muhassılı Aziz Ağa işlerinde gereği gibi davranmadıkları için halkın şikâyetleri ile görevlerinden alınan muhassıllara örnek teşkil etmektedir. 31 1840 yılında yapılan temettüât sayımları istenilen veya beklenilen sonucu vermediği gibi hazine gelirlerinde büyük azalma görülmüştür. Sayımın yapılacağı coğrafyanın genişliği nedeniyle bazı yerlerde çok büyük zorluklarla sayımlar ancak yapılabilmiştir. Sayımlar sırasında bir takım yolsuzluklar da görülmüştür. Bunun nedenlerinden biri bu göreve atanan kişilerin mültezimlere yakın ilişkileri olanlardan seçilmiş olmalarıdır. Ayrıca büyük ailelerin çıkarları zedelendiği için vergi vermede direnmeleri mal varlıklarını vakfetmiş gibi göstermeleri, bazı kazalarda ağır 29 Abdurrahman Vefik Sayın, Tekâlif-i Kavaidi, C.2, Maliye Bakanlığı Yayını, Ankara,1999, s.13 14. 30 Ekmeleddin İhsanoğlu, Osmanlı Tarihi, C.1, Ircıca Yayınları, İstanbul, 1999,s.543. 31 İhsanoğlu, A.e.,s.544. 12
bazılarında hafif vergiler alınması, aynı gelire sahip kişiler arasında kaydedilen vergilerin çok farklı oranlarda çıkması, bazı kazalarda vergi indirimi yapılırken bazı yerlerde artış yapılması olumsuz örnekler olarak verilebilir. Tanzimat ülkenin tamamında uygulamaya konmadığı için temettüât sayımları da Hüdavendigar (Bursa), Konya, Aydın, Sivas, Ankara, Biga, Edirne, Rumeli, Silistre, Vidin, Selanik gibi Anadolu ve Rumeli'nin bazı yerlerinde uygulanmıştır. 32 1842 yılında eyalet idaresine yeni bir nizam vermek ve muhassıllıkla ilgili problemi kökünden çözmek için muhassıllıklar kaldırılarak valilerin sancaklarına hükmetmesi şeklindeki eski kural tekrar getirilerek Müşirlik sistemi kurulmuştur. 33 Valilerin maiyetine bir defterdar, ayrıca her sancağa birer kaymakam ve kazalara birer müdür tayin edilmiştir. Meclis-i Muhassıl ise yapı ve işlev bakımından önemli bir değişikliğe uğramadan adı Memleket Meclisi olarak değiştirilmiştir. Meclis-i Vâlâ'da yapılan müzakerelerle her eyaletten biri Müslüman diğeri Hıristiyan iki kişi çağrılarak, imar ve ahalinin refahının temini için görüşlerine başvurulmasına ve yapılan görüşmelerde emlâk ve temettü tahriri yapılmasına karar verilmiştir. 34 1845'de yapılan bu müzakerelerde iki temel konu üzerinde durulmuştur; İlki eşit şekilde alınan vergiler ile gelirlerin arttırılması diğeri ise her mahallin hâsılat ve temettüâtının doğru olarak tespit edilmesidir. Temettüâtın yeniden tahkiki için müşir, defterdar ve kaymakamlar marifetiyle icra olunması isteniyordu. Sayımların yapılacağı bölgelere İstanbul dan örnek matbu nüshalar ve sayımlarda dikkat edilmesi gereken hususlar hakkında talimatlar gönderilmiştir. Ülkenin bütün bölgeleri Tanzimat uygulamalarına dahil edilmemiştir. Bu sayımda Erzurum, Diyarbekir ve Yanya gibi eyaletler de sayıma dahil edilmiştir. Daha önceki sayımlarda sadece kişinin sahip olduğu menkul ve gayrimenkul malların kıymetleri veriliyordu. 35 1845(1261) tarihli bu sayımı önceki sayımlardan ayıran en önemli fark, kişinin sahip olduğu menkul ve gayrimenkul malları ile 1844(1260) yılına ait gerçek geliri kaydedilirken, aynı zamanda 1845 (1261) yılına ait tahmini gelirinin de veriliyor olmasıdır. 1840 yılındaki sayımdan farklı olarak, 32 Said Öztürk, Türkiye de Temettuat Çalışmaları, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C.1, S.1, 2003, s.292. 33 Demir,a.g.e.,s.317; Lutfi Tarihi,VII, İstanbul 1306, s.34-35. 34 Demir,A.e.,s.317; Musa Çadırcı,Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı,Ankara,1995, s.215. 35 Öztürk, a.g.e., s.289. 13
1845(1261) yılında kayıt işlemlerini merkezden gönderilen memurlar değil, köyün veya mahallenin imamı ve muhtarı tarafından gayrimüslim köylerde veya mahallelerde ise papaz ve kocabaşı tarafından, ziraat müdür ve vekillerinin nezaretinde yapılmıştır. Her defter bu kişilerin mührüyle nihayete erdirilerek, kaza merkezine gönderilmiştir. 36 Defterler kaza meclisinde kontrol ve tahkik edildikten sonra, kaymakam ya da vali ile defterdâra teslim edilmiştir. 37 Defterler birbirlerine karıştırılmadan her köyün ve mahallelerin defterleri bağlı oldukları kazalara göre torbalara konularak takım halinde maliye hazinesine gönderilmiştir. Temettüât defterleri sancaklara göre tertip edilmiş ve alt idari birim olarak kaza ve nahiyeler düzenlenmiştir. Birden fazla mahalleden oluşan köylerde genellikle her mahalle için ayrı defter düzenlenmiştir. Defterler bir numaradan başlatılmış ve defterin başında sırasıyla eyalet-sancak-kaza adları kaydedildikten sonra, mahallenin adı yazılmıştır. Mahallesi olmayan küçük köylerde sadece köyün adı yazılmıştır. Temettüât sayımları hane esasına dayalı olarak yapılmaktaydı. Bu defterlerde mevcut bilgiler üç grupta toplanabilir. Bunlardan birincisi; bir yılda ödenen vergi-yi mahsusa nın miktarı, gayrimüslim ailelerin ödemekle yükümlü olduğu cizye, ayni olarak aşarın miktarı ve parasal karşılığı ve nakdi olarak ödenen aşar ve rüsum un miktarını kapsayan vergi ödemeleridir. Kısaca birinci grupta vergilere ilişkin bilgiler yer almıştır. İkincisi; hanenin tasarrufu altında olan ekili veya nadasa bırakılmış toprakların, bağ ve çayırların dönüm olarak miktarı, kiraladığı veya kiraya verdiği toprakları, varsa onların dönüm olarak miktarı, hayvanlarının cinsi ve sayısı, değirmen, dükkân gibi bütün menkul ve gayrimenkul varlığıdır. İkinci grupta söz konusu olan taşınır ve taşınmaz tüm servet bilgileri yer almıştır. Üçüncüsü ise; kaydedilmiş bu her türlü gelir kaynağından bir yıl içinde elde ettiği hâsılattır. Son olarak hanenin gelir miktarı kaydedilmiştir. Temettüât defterleri yukarıda sayılan bilgilerin tamamını ihtiva etmektedir. 38 Tutulan defterlerde herhangi bir şüphe sezilirse kaza müdürünün anında o yere giderek sayımı yapılan emlâk ve araziyi kontrol etmesi gerekiyordu. Bu kontrollerde dikkat edilen bazı noktalar vardı. Meselâ, aşar bedeli olarak mahsulün 36 Tevfik Güran, 19. Yüzyıl Osmanlı Tarımı, İstanbul: Eren Yayıncılık, 1998, s. 114. 37 Ahmet Akgündüz ve Said Öztürk, Yozgat Temettüât Defterleri, C. 1, Yozgat: Yimpaş Holding Yayınları, 2000, s. 3. 38 Güran, 19. Yüzyıl Osmanlı Tarımı, s.115. 14
onda biri alındığından onda dokuzunun çiftçilerin elinde kalması gerekiyordu ve bu rahatlıkla kontrol edilebilirdi. Esnaf, tüccar ve zanaat erbabının kayıtlarında şüpheli bir durum sezilirse bizzat defterdar veya kaymakamlar giderek inceleyecekler ve düzelteceklerdi. Suçu tespit edilenler mahallî meclis tarafından hapse atılacaktı, zira defterlerin sağlıklı bir şekilde tutulmasına çok önem veriliyordu. Emlâk ve temettüât sayımı için maliye nezareti bünyesinde ceride muhasebesi kalemi oluşturulmuş ve ceride muhasebecisi ve mümeyyiz-i ulâ adı verilen görevliler tayin edilmiştir. Ceride muhasebesi kalemine defterler geldikçe, birer nüshası burada kalmak, diğer bir nüshası tekrar mahallerine gönderilmek üzere iki nüsha defter düzenlenmesi ve bunlara bakılarak vergi ve temettüât mukayese edilip, icmalleri hazırlanması düşünülmüştür. Fakat bunun zaman alacağı düşünülerek bu uygulamadan vazgeçilmiş bunun yerine sayım esnasında tutulan her defterin sonuna, geçmiş senenin vergi ve sayım senesinin temettüât toplamının yazılması ve her kazanın toplam temettüât ve vergilerini gösteren birer icmal pusulasının hazırlanıp, merkeze gönderilmesi kararlaştırılmıştır. Bu sayede kazalardan gelecek icmallerden toplam temettüâtın tespit edileceği düşünülmüştür. Fakat bütün bu idari tedbirlere rağmen gelirle vergi tarhı arasındaki orantısızlıklar devam etmiştir. Hatta senelik gelir üzerinden %1,5 tan % 55 e kadar vergi tarh edildiğine rastlanmıştır. Defterler yazılırken bir takım yazım yanlışlıkları da yapılmıştır. Sayım uzun zaman almış ve bu sebeple bir yıl geçtiği halde sayım yapılamamıştır, Temettüât defterleri gelmeyen yerler olmuştur. 39 İstanbul a gönderilmesi geciken defterler, bilhassa Rumeli de tutulan defterler olmuştur. 1846 yılında 188 kazanın temettüât defterleri İstanbul a ulaşmış, 275 kazanın ise toplam pusulaları ulaşmıştır. Osmanlı idaresi toplam pusulalar ve ulaşan defterlerden hareketle bir takım hesaplamalar yaparak tablolar oluşturmuştur. 40 Rumeli ve Anadolu da bulunan kaza ve sancakların temettüât yazımı sonucunda gelirler ve vergi ilişkisinde ortaya çıkan sonuçlarla adil vergi yükünün nasıl olacağı hakkında fikir edinilmiştir. 1847 yılında, temettüât sayımları neticesinde ortaya çıkan adaletsiz vergi yükünü ortadan kaldırmak için Ankara, Çankırı (Kangırı), Kastamonu, Sinop, Bolu, Viranşehir, Amasya ve Biga sancaklarında vergi 39 Akgündüz ve Öztürk, a.g.e.s. 41. 40 Takamatsu, a.g.e.s. 38. 15
indirimine gidilmiş. Bunun yanında Konya, Hamid, Teke, Divriği, Bilecik, Vidin, Tırnova, Nis, Köstendil, Manastır, Kesriye, Silistre, Varna ve Vize sancaklarında vergi artışı yapılmış. Sonuncu olarak Niğde, İçel, Bozok, Kayseri, Sivas ve Samakov sancaklarında herhangi bir değişikliğe gerek olmadığı fikri ortaya çıkmıştır. On yedi sancaktan ise temettüât defterleri tamamlanıp İstanbul a gönderilmemiş ve buralarda vergi düzenlemesinin nasıl olacağı konusunda bir fikir ortaya çıkmamıştır. Alaiye, Erdek, Karahisar-ı Sahib, Ayvalık, Yeni il, Selanik, Siroz, Drama, Sofya, Ohri, Tırhala, Üsküp, Prizren, Priştine, Kaymakamlık-ı Nevahi-i Erba a ma a Silivri, Filibe ve İslimiye gibi vergi artışı yapılması düşünülen sancaklarda tepki doğması ihtimalinden hareketle vergi idaresinin vergi yükünde değişiklik yapılması işlemini engellemiştir. 1848 de sayım işleminden vazgeçilmiş ve her bölgede vergi yükünü uzlaşmayla, yaklaşık olarak, tespit edilmesine karar verilmiştir. Temettüât sayımlarında kayıt işlemleri tamamlanamadan özellikle uzak bölgelerde yarıda kalmıştır. 41 Başbakanlık Osmanlı arşivinde muhafaza edilen temettüât defterleri 1988 yılında sınıflandırılarak dokuz katalogda toplanmıştır. Maliye nezareti defterleri içinde yer almakta ve defterler 1256-1261/1840-1845 tarihleri arasında 17.747 adet defterden oluşmaktadır. 42 Arşivdeki kodu ML. VRD. TMT şeklinde olan temettüât defterlerinin tasnifi ve kataloglanmasında o tarihlerdeki idari taksimat esas alınmıştır. Defterler, içindeki bilgiler esas alınarak alfabetik olarak eyaletlere ayrılmıştır, her eyalet de kendi içinde alfabetik olarak kazalara ayrılmıştır. Kazaların listesi de katalogun başında yer almaktadır. 43 Temettüât defterleri henüz tasnif edilip araştırmaya açılmadan önce ilk olarak Tevfik Güran tarafından kullanılmışlardır. Daha sonraları Mübahat Kütükoğlu bu defterlerden istifade ederek çalışmalar yapmıştır. 44 Daha sonra temettüât defterlerine dayalı bir çok çalışma yapılmıştır. Tanzimat ın uygulandığı bölgelerde tutulan defterlerin bölgesel dağılımı şu şekildedir: Ankara, Aydın, Bolu, Cezayir-i Bahr-i Sefid, Edirne, Erzurum, Hüdavendigar, Konya, Niş, Rumeli, Selanik, Silistre, Üsküb 41 Takamatsu, a.g.e.s. 40-44. 42 T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, İstanbul, 2010, s.248. 43 Öztürk, Türkiye de Temettüât Çalışmaları, s.292. 44 Mübahat Kütükoğlu, Osmanlı Sosyal ve İktisâdî Tarihi Kaynaklarından Temettü Defterleri, Belleten, C.59, S.225, Ankara, Türk Tarih Kurumu, 1995, s.398. 16
ve Vidin. 45 9 katalog tan bazıları bir eyalete ait, kimi katalogda ise birden fazla eyalet yer almaktadır. Tanzimat dönemi Osmanlı idaresinin büyük ümit bağladığı 1845 temettüât sayımları, istekleri tam olarak karşılamasa da, sayım işlemi Anadolu ve Rumeli bölgesinin birçok yerinde tamamlanarak, sonuçlar İstanbul a yollanmıştır. Sayımlar 19. yüzyıl Osmanlı tarihi araştırmacılarına binlerce defterden müteşekkil bir kaynak oluşturmuştur. Sonuç olarak, defterler sayımın yapıldığı farklı yerlerdeki bilgileri mukayese etme imkânı vermektedir. Ayrıca o döneme ait farklı verilerle de birlikte değerlendirme imkânı sunmakta, Osmanlı köy ve şehir hayatını bütün yanlarıyla vermese de bir yıllık manzarasını ortaya koymaktadır. 1.3.1. Temettüât Defterlerinin Sosyal Tarih Açısından Önemi Temettüât defterleri kullanıldıkları dönemin sosyal ve kültürel yapısını ortaya koymaktadır. Defterlerdeki bilgilere ayrıntılı olarak bakıldığında incelenen coğrafyadaki yer isimleri, vergi mükelleflerinin isim ve şöhretleri, unvanları, lakapları, meslekleri, resmi görevleri, dini yapılarının bütün ayrıntıları ile verilmiş olması, temettüât defterlerini sosyal tarih açısından da önemli bir kaynak haline getirmektedir. Sosyal tarih bakımdan isimler kadar topal, kara, sarı, uzun, âmâ, küçük, şeyh, hacı gibi sıfatların da kişilerin belli özelliklerini göstermesi bakımından önemi büyüktür. Kişi ve aile lakapları sayesinde bölge halkının geldikleri yerler tespit edilebilir, mesela Kuruşovalı Ahmed gibi lakaplar bölgenin nerelerden göç aldığını ortaya koyması açısından önemlidir. Ayrıca Mısırlı Mehmed veledi Ahmed, Boşnak oğlu Hasan gibi etnik kökenlerine dayalı lakaplar da göze çarpmaktadır. Ayrıca 1840 daki defterlerde, şahısların isimleriyle birlikte, eşkâllerine de yer verilmiş olup, 1845 deki defterlerde bu ayrıntılara rastlanmaz. Çok kere Ahmed veledi Halil veya Kara Ali oğlu Ahmed şeklinde baba adı bazen de Kurd oğlu Ahmed gibi babanın lakabı veya aile adı yazılmıştır. 46 Bu durum aile adları sayesinde mahalle veya köydeki akrabaların tespitini mümkün kılmaktadır. 1840 tarihli defterlerde imam, muhtar gibi görevliler dışında sadece eşkâl belirtilmiş fakat hane reisinin mesleği yazılmamıştır. 1845 sayımlarında genellikle 45 Serin, a.g.e.,s.722-724. 46 Kütükoğlu, a.g.e., s.398. 17
hane numarası üzerinde erbâb-ı ziraat dan idüğü, çapacı, hizmetkâr, demirci, pabuçcu gibi hane reisinin mesleğinin belirtildiği görülmektedir. Küçük köylerde halkın çoğunluğu ziraat ve hayvancılıktan geçimini temin etmektedir. Ancak ziraatla uğraşanların hepsi toprak sahibi değildir. Toprağı olmayanlar, büyük toprak sahiplerinin yanlarında çalışmaktadırlar. Az toprağı olanlar da büyük çiftliklerde ve büyük toprak sahiplerinin yanında gündelikçi olarak çalışarak ek gelir sağlamaktadırlar. Bunun sonucunda, büyük çiftliklerde biri devamlı çalışan hizmetkârlar, diğeri ekim ve mahsulün kaldırılması sıralarında faydalanılan çapacı, bağcı, bakıcı, gündelikçi olmak üzere iki ayrı ziraat işçi sınıfı ortaya çıkmıştır. Büyük köylerde köyün bazı ihtiyaçlarının kendi içinde karşılanmasını temin edecek ziraat dışında bazı zanaat kollarının (Örn; demirci, semerci, berber v.b.) mevcut olduğu gibi hangi işlerin ne ölçüde yapıldığının tespitine olanak sağlamaktadır. Mesleklerin yazılmış olması, bir mahallede veya köyde hangi zanaatın ne ölçüde geliştiğini tespit etmemize imkân sağlamakta ve gelirin meslekler arası dağılımını ortaya koymaktadır. Hane reisleri içinde kadın, yetim, hasta, yardıma muhtaçlara da rastlanmaktadır. Bunlar kadınsa eşi, çocuksa babası ölmüş olduğundan veya ailesinden kimse kalmamış veya hastalanmış olduğundan hane reisi durumuna gelmiştir. Sosyal tarih açısından temettüât defterlerini önemli kılan diğer bir husus sayımlar hane olarak yapıldığından toplam hane sayısının ve de nüfusun gerçeğe çok yakın bir şekilde tahmin edilebilmesini mümkün kılmaktadır. Bunun yanında Müslim ve gayrimüslim nüfusun tespiti ve karşılaştırması yapılabilmektedir. Diğer önemli veri ise taşradaki köy ve kent nüfusunu görebilmektir. 1.3.2. Temettüât Defterlerinin Ekonomik Tarih Açısından Önemi Temettüât sayımlarında öncelikle vergi yükünün adil dağılımını sağlamak için, İmparatorluğun mali durumunun tespitini yaparak idari birimlerin ve burada yaşayan insanların vergi ödeme gücünü ölçmek amaçlanmıştır. 47 Vergi ödeyecek 47 Tevfik Güran, 19. Yüzyıl Temettüât Tahrirleri, Osmanlı Devleti nde Bilgi ve İstatistik, Ankara 2000, s.77. 18
nüfusu tespit ederek ve ona göre yeni düzenlemeleri yaparak adaletsizliğe sebep olmadan vergi gelirlerini arttırmak amacıyla yapılan bu sayımlar sonucu tutulan defterler, iktisadî tarih açısından hane bazında analizler yapabilmeyi mümkün kılan çok önemli veriler içermektedir. Temettüât defterlerinde sayımı yapılan yer veya bölge hakkında iktisadi veriler geniş yer tutmaktadır. 19. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı İmparatorluğunda yaşayan nüfusun hane esası üzerinden her hane için kişilik bilgileri(hane reisini adı ve unvanı, mesleği), yerleşim yeri ve düzeni, vergi ödemeleri, hanelerin servet ve gelirleri, üretim ilişkileri gibi konularda çok zengin bilgiler ihtiva etmektedir. 48 Kayıtlar, vergiler ve gelirler olmak üzere iki başlık halinde toplanabilir. Defterlerde hane numarasının hemen altında hane reisinin ismi yazıldıktan sonra satırın üstünde kişinin mesleği yazılmıştır. Böylece bölgeye ait meslekler ve üretim ilişkileri tespit edilebilmektedir. Vergi kayıtlarında ilk olarak ödediği vergi-yi mahsusa isimli nakdi vergi kaydedilmiştir. Hanelerin ödemekle yükümlü olduğu en önemli vergi kalemlerinden olan vergi-yi mahsusa ile hanelerin gelirleri de kaydedildiğinden, gelirlerinden bu özel vergiye ödedikleri miktar ve hesaplama yapılarak oran anlaşılmaktadır. Bu işlemde farklı oranlar çıkması mümkündür, zira vergi-yi mahsusa belli bir oran çerçevesinde düzenlenmemiştir. Tanzimat tan önce tekâlif-i örfiye çerçevesinde alınan çok sayıda vergi, Tanzimat döneminde vergi-yi mahsusa adı altında birleştirilmiştir. 49 Bu vergi, devletin kazalardan istediği toplam verginin kaza tarafından, köyleri arasında, köylerdeki hanelerin gücüne göre paylaştırılması şeklinde uygulanmıştır. Temettüât defterlerinin bazılarında cizye tutarlarının da türlerine göre (âlâ (iyi), evsat (orta) ve ednâ (kötü)) kaydedildiği tespit edilmiştir. 50 Servi kazası temettüât defterlerinde cizye tutarları yazılmamıştır. İkinci olarak kaydedilen vergi kalemi, aşar vergisidir. Temettüât defterlerinde kaydedilen vergiler 1844 yılına ait vergi tutarlarıdır. Zira aşar vergisi sene-i sâbıkada aşar olarak vermiş olduğu 51 ibaresinin altında belirtilmiştir. Ziraatı yapılan ürünün cinsi 48 Tevfik Güran, 19. Yüzyıl Temettüât Tahrirleri, Osmanlı Devleti nde Bilgi ve İstatistik, s.79. 49 Güran, 19. Yüzyıl Osmanlı Tarımı, s. 199. 50 Güran, A.e., s. 226-227; Svetla Ianeva, Samokov: An Ottaman Balkan City in the Age of Reforms, The Ottoman State and Societies in Change, (edited by Hayashi Kayoko, MahirAydın), London: Kegan Paul, 2004, s. 53. 51 BOA. ML. VRD. TMT.( Başbakanlık Osmanlı Arşivi Maliye Nezareti Varidat Muhasebesi Defterleri Temettüât ) Nu: 15768. 19
(hınta, şair, alef, kokoroz, çavdar ), yazıldıktan sonra, aşar bedeli ayni olarak (kile ve şinik) yazılmış, ayni bedelin altına çizgi çekilip, buna karşılık gelen meblağ kuruş ve para cinsinden gösterilmiş ve parasal değer toplanarak aşar miktarı yazılmıştır. 52 Aşardan sonra küçükbaş hayvanlardan alınan ağnam resmi, bağ ve bahçeden nebatat resmi, hayvansal ürünlerden alınan peynir resmi v.s. kaydedilmiştir. Temettüât defterlerinde sahip olunan gayr-i menkul servetlerden elde edilen yıllık hâsılatlar belirtilmiştir. Defterlerde hane reislerinin tarla, bağ, bahçe, bostan, çubukluk, gibi gayr-i menkullerin teferruatlı bir biçimde dökümleri yapılmıştır. Defterlerde gayr-i menkul olarak gösterilen başka unsurlarda vardır, kişinin ikametinden başka evleri, diğer yerlerde mülkleri, değirmenleri, dükkânları, mağazaları varsa bunlar da kaydedilmiştir. 53 1840 ve 1845 tarihli sayım defterlerinde bilgiler farklı şekilde yazılmıştır. 1840 tarihli sayımlarda tarla, bağ, bahçe gibi ekilebilir gayrimenkullerin dönüm cinsinden yüzölçümü; ev, dükkân, kahvehane gibi binaların ise adedi ile kıymetleri verilmiştir. 1845 deki sayımlarda ise bu binaların kıymeti yerine hâsılat-ı senevîsi 1844 yılı için gerçek 1845 yılı için tahmini olarak verilmiştir. Dolayısıyla gayrimenkullerin o tarihteki fiyatlarını görme imkânı ortadan kalkmıştır. Fakat yine de gayrimenkuller üzerinden elde edilen geliri görmek açısından önemli bir veridir. Eğer hem kıymet hem de hâsılat miktarı birlikte yazılsaydı iktisadi tarih açısından çok faydalı olurdu. 54 Temettüât defterlerinde ekili tarlalar mezru tarla, nadasa bırakılan tarlalar da gayr-i mezru tarla olarak yazılmış, kiraya verilen tarlalar da ayrı ifade edilerek 1844 yılında gerçek 1845 yılına ait tahmini hâsılat miktarı kaydedilmiştir. Daha sonra kayıtlarda hayvan miktarları yazılmıştır, öncelikle ziraatta kullanılan (öküz, camuş öküzü, karasığır öküzü gibi) sonra taşımacılıkta kullanılan(at, bargir, katır, kısrak, merkeb gibi) daha sonra sağmal olan büyükbaş ( karasığır ineği, manda, camuş ineği gibi) ve küçükbaş (koyun, keçi, toklu gibi) hayvanlar, erkek-dişi, sağmal-kısır veya döllü-dölsüz şeklinde nitelendirilerek kaydedilmiş en sonunda ise arı kovanları kayıt altına alınmıştır. Bu kayıtlardan bölgede veya köyde hangi hayvanların beslendiğini ve bunlardan ne kadar gelir elde edildiğini tespit etmek 52 BOA. ML. VRD. TMT. Nu: 15770. 53 BOA. ML. VRD. TMT. Nu: 15770. 54 Kütükoğlu, a.g.e.,s.405. 20
mümkündür. 1840 da hayvanların kıymetleri sayılırken 1845 sayımında hangi hayvanın kaç kuruş hâsılat getirdiği belirlenmiş ve bu hayvanlardan gelen hâsılattan vergi alınmıştır. Bütün hâsılatlar yazıldıktan sonra altta hane reisinin toplam yıllık geliri yazılmıştır. Gelir kaynağı tek bir ziraattan ise yalnız, diğer elde ettiği gelirler zanaatından veya ticaretinden ise, onlar da ayrı yazıldıktan sonra toplamı verilmiştir. Dolayısıyla defterlerde hane reislerinin yıllık toplam geliri tespit edilmiştir. Eğer kişinin hiçbir geliri yok ve yardımlarla geçinmekteyse falanın ianesiyle geçinmektedir veya komşu ianesiyle geçinmektedir gibi açıklayıcı notlar konulmuştur. 55 Temettüât defterleri ile Anadolu ve Rumeli topraklarında yaşayan nüfusun miktarı, meslekler, dinî dağılımları, hane başına düşen yıllık gelir ve vergiler, toplam gelir ve vergiler, üretim ilişkileri, zirai, ticari ve sınaî yapı hakkında özellikler ortaya çıkarılabilir. 56 İlk sayımın muhassıllar aracılığıyla yapılmasının sıkıntıları ortaya çıkmış olmakta ise de, ikinci sayımın köy halkı (muhtar, kocabaş nezaretinde) tarafından yapılması, defterlerde kayıtlı bilgilerin güvenirliliğini artıran bir husus olmakla birlikte, hesaplamalarda hatalar olması da muhtemeldir. Tabi ki defterler 1840 ve 1845 yıllarını kapsamakta ve iktisadi hayatı bütün olarak değil, sayım anındaki görüntüsü ile yansıtmaktadır. Bütün bunları dikkate alarak, Temettüât defterlerini karşılaştırmalı değerlerle ele almak, daha yeterli sonuçlara ulaşılmasını sağlayacaktır. 57 1.4. Servi Temettüât Defterleri nin Değerlendirilmesi Başbakanlık Osmanlı arşivinde maliye nezareti defterleri dâhilinde sınıflandırılan ML. VRD. TMT. Olarak kodlanmış temettüât defterlerinden Servi kazasına ait defterlerin de yer aldığı 9. katalog 2432 defterden oluşmakta; Üsküp ve Vidin eyaletleri ile bağlı olduğu yerlerinin tespit edilemediği muhtelif mahalleler ve köyleri ihtiva etmektedir. Servi kazasının da içinde yer aldığı Vidin eyaletinin 55 BOA. ML. VRD. TMT. Nu: 15770 56 Akgündüz ve Öztürk, a.g.e. s. 17. 57 Güran, 19. Yüzyıl Osmanlı Tarımı, s. 228; Tevfik Güran, Temettuat Registers as a Resource about Ottoman Social and Economic Life, The Ottoman State and Societies in Change, (edited by Hayashi Kayoko, Mahir Aydın), London: Kegan Paul, 2004, s. 10-14. 21
kazaları şu şekilde verilmiştir: Belgradçık, İvraca, Lofça, Lom, Niğbolu, Plevne, Rahova, Servi, Vidin ve Ziştovi. 58 Osmanlı arşivinde günümüze kadar ulaşan defterlerden Servi kazası merkezinde bulunan 11 mahalle ve kaza ya bağlı 20 köyün defterleri incelenmiştir. Servi kazası merkez ve köylerine ait diğer defterlere ulaşılamamıştır. Çünkü Tuna vilayeti ile ilgili çalışma da Servi kazasına bağlı 35 köy mevcudundan söz edilmektedir. 59 Bu çalışmada incelediğimiz defter sayısı ise mahalle ve köyler dahil 36 defterden oluşmaktadır. 60 Her mahalle ve köy için ayrı birer defter tutulmuştur. Yalnız iki mahalle (Çarşı ve Kuruşova-i Zir) ikişer defter tutulmuş ve de gayrimüslim ve Müslim defterleri ayrı olarak tasnif edilmiştir. Bundan dolayı 11 mahalle için 13 defter bulunmaktadır. Aynı şekilde 20 köy için 23 defter mevcuttur. Köylerden bazılarının iki defteri bulunmakta (Kuruşova-i Bala, Yeniköy, Nahradançe ) olup Müslim ve gayrimüslim olarak ayrı tasnif edilmiştir. En az 12 en fazla 60 sayfadan oluşan defterler en az 4 en fazla 27 yapraktır. Tamamı ise toplam 444 yapraktan oluşmaktadır. Eni 18 cm. boyu 51 cm. olan Servi kazası temettüât defterleri her köy ve mahalle için Müslim ve gayrimüslim ayrı olarak tutulmuştur. Defterlerin ilk sayfasının başında Vidin eyaleti dâhilinde kâin kazalardan nefs-i Servi kasabasının Çarşı mahallesinde mukim Kaffe-i ehli İslâmın emlak ve arazi ve temettüâtlarının mübeyyin defteridir.1261(1845) veya Vidin Eyaleti dâhilinde kain bulunan kazalarından Servi kazasına tabi Hotince karyesinde mukim Kaffe-i ehl-i reayanın emlak ve arazi ve temettüâtlarının müfredatının mübeyyin defteridir. gibi başlangıç yapılarak sayımı yapılan yerin adı, Müslim ya da gayrimüslim ahalinin diye belirtilerek kayıt edilmiştir. İlk sayfanın başında yer alan bu bilgiden sonra hane ve sıra numaraları ayrı yazılarak kayıtlar başlamış hane numarasının hemen altında kişinin lakabı, aile adı veya hacı, hafız gibi tanımlamalardan sonra ismi yazılmıştır. Genel olarak 1845 tarihli defterlerde, 1840 tarihli defterlerdeki Memiş veledi Süleyman biçimindeki yazılış biçiminden farklı olarak Kara Ali oğlu Ahmed şeklinde yazımlar olduğu 58 Serin, a.g.e.s.728. 59 Slavka Draganova,Tuna Vilayeti nin Köy Nüfusu, Ankara,2006,Türk Tarih Kurumu Yayınları, s.84. 60 BOA.ML.VRD.TMT.Nu.:15768, 15769, 15770, 15771, 15772, 15773, 15774, 15775, 15776,15777, 15778, 15779, 15780, 15781, 15782, 15783, 15784, 15785, 15786, 15787, 15788, 15789, 15790, 15791, 15792, 15793, 15794, 15795, 15796, 15797, 15798, 15799, 15800, 15801, 15802, 15803. 22
gibi, Servi kazasına ait defterlerde veled oğlu veya Müslüman nüfusta bin ifadesi de Hüseyin ibn hoca oğlu da kullanılmıştır. Defterlerde talimatlara uygun olarak öncelik sırasıyla imam/imam-hatip, muhtar-ı evvel ve muhtar-ı sanî nin haneleri yazılmıştır. Müslüman nüfusun kayıtları arasında İbrahim sancaktar İsmail'in emlâki ve arazisi ve temettüâtı şeklinde kayıt edilen defterler olduğu gibi, aile ismi veya mesleği belirtilerek İbrahim bin debbağ Mehmed veya Kara Hasan oğlu Ahmed veya Ahmed veled-i elhaç Hasan ifadeleri de kullanılmıştır. 61 Gayrimüslimlerin kaydı ise Kirkor veled-i Kenov (Kenov un oğlu Kirkor) nam zımnînin emlâk ve arazi ve temettüâtı şeklinde veya Kara Yuan nam zımnînin emlâk ve arazi ve temettüâtı şeklinde kaydedilmiştir. Gayrimüslimlerin kayıtlarında veled kelimesi tercih edilmiştir. Etnik bilgiler defterlerde belirtilmemiştir. Babası ya da kardeşi vefat etmiş yetimler ise Merhum Hasan ın oğlu sabi Ali, Merhum Hüseyin in karındaşı sabi Mehmed biçiminde kaydedilerek mesleği kısmında Sabi ve yetim idüğü ibaresi ile belirtilmiştir. Ayrıca eşi vefat eden hanımlar Veli oğlu Mehmed in zevcesi Ayşe hatun şeklinde yazılmış mesleği kısmında gayrimüslimler dâhil dul kadın şeklinde kayıt edilmiştir. Servi Kazası nda Müslüman ve gayrimüslim nüfusun bir arada yaşadığı köyler ve mahallelerde bulunmaktadır. Bu yerleşim yerlerinde önce Müslümanlar daha sonra gayrimüslimler sırasıyla defterlere yazılmıştır. Defterlere yazılan hane reislerinin emlâk, arazi, hayvanat ve temettüâtı bulunmuyor veya bunlardan bir ya da birkaçı yoksa kayıtta olmadığı belirtilmektedir. Hane sahibinin ismi yukarıda belirtilen şekilde yazıldıktan sonra emlâk ve arazi ve temettüâtıdır yazılarak yatay olarak sayfanın sonuna kadar bir çizgi çizildiği ve hane reisinin bilgilerinin bulunduğu alanın böylece ikiye bölündüğü görülmektedir. İncelediğimiz Servi temettüât defterlerinin çoğunda isimden sonraki bu ifade çok az yerde kullanılmıştır. Ancak bazı yerlerde kişiye aitliği belirtmek için ekler kullanılmıştır. (Örneğin; Hasan ın emlaki vs.) 62 Hane reisinin isminin yazıldığı satırın sağ üst tarafına, dikey olarak önce meslek kaydedilmiştir. Kişi çiftçiyse Erbab-ı ziraattan idüğü, değilse mesleği Erbab-ı zanaatı terzi veya Haffaf esnafından olduğu veya Debbağ kalfası, Kahveci tabisi şeklinde yazılmıştır. Eğer kaydedilen kişinin sakatlığı veya hastalığı varsa Alil idüğü Topal ve âmâ 61 BOA. ML. VRD. TMT. Nu: 15775,15783. 62 BOA. ML. VRD. TMT. Nu: 15768. 23
idüğü şeklinde veya sabi ve yetim veya dul kadın ise de bu tür özellikler meslek kısmında belirtilmiştir. 63 Çizilen çizgi ile oluşan iki bölümün üst kısmında vergiler, alt kısmında ise şahsın bütün mal varlıkları ve gelirleri yazılmıştır. Çizginin üst kısmında yer alan vergilere ait bilgiler çizgiye doğru dikey şekilde yazılmıştır. Meslekten sonra vergi-yi mahsusa sene-i sabıkada vergi olarak vermiş olduğu veya sene-i sabıkada vergiyi mahsusadan bir senede vermiş olduğu şeklinde yazılıp, altında da kuruş olarak bedeli kaydedilmiştir. Eğer vergi ödenmemiş ise bunun nedeni Karye-i mezburun imamı olduğundan vergi vermemiş olduğu gibi ifadelerle belirtilmiştir. Vergi-yi mahsusanın ardından tarımla uğraşanlardan sene-i sabıkada aşar olarak vermiş olduğu kaydıyla alınan aşar vergisi yazılmıştır. Hububatın cinsi (buğday (hınta), arpa (şair), mısır) yazılıp altına kile veya şinik cinsinden onda bir oranında alınan ayni vergi ve bunun altına da bunun nakdi karşılığı kuruş ve para yazılmıştır. 64 Bölgede bağcılık yapılıyorsa, Müslüman nüfustan bağ resmi, gayrimüslimlerden zecriyye adıyla anılan ve nakdi tahsil edilen vergi kaydedilmiştir. Bazı defterlerde bağ aşarı, yine kuruş cinsinden kaydedilmiştir. Vergilerin en sonunda ise ağnam vergisi kaydedilmiştir. Bazı temettüât çalışmalarında kayıtlarda cizye vergisinin de yazıldığı ifade edilmiş olmakla birlikte bizim incelediğimiz Servi kazasına ait defterlerde, bölgede gayrimüslim nüfus bulunmasına rağmen, cizye kaydı yer almamıştır. Tanzimat ile cizyenin toplu tahsil edilmesi yoluna gidildiğinden gayrimüslim nüfusun cizye kayıtları ayrı defterlerde tutulmuştur. Hane reisinin isminin yazıldığı satırdan sonra çizilen çizginin alt tarafında, kişilerin sahip olduğu mal varlıkları ve bunlardan elde ettikleri yıllık hâsılatlar kaydedilmiştir. Öncelikle tarımla uğraşan hanelerde tarlalarda ekili ve nadas (mezru ve gayrimezru) alanların yüzölçümü (dönüm veya evlek vb.), 1844 ve 1845 yılları için yazılmış ve ekili(mezru) tarladan elde ettiği gelir hâsılat-ı senevîsi ibaresinin altında 1844 yılı için gerçek, 1845 yılı için tahmini hâsılat olarak kayıt edilmiştir. 63 BOA. ML. VRD. TMT. Nu: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. 64 BOA. ML. VRD. TMT. Nu: 15768, 15769, 15770, 15771, 15772, 15773, 15774, 15776, 15778, 15779, 15781, 15782, 15783, 15784, 15785, 15786, 15787, 15790, 15791, 15792, 15793, 15796, 15799,15803. 24
Daha sonraki kayıtlarda kişinin sahip olduğu hayvanların cinsi, özellikleri, sayısı ve gelir getirenlerin 1844 yılı için gerçek, 1845 yılı için tahmini hâsılatı yazılmıştır. Son olarak varsa bağ, bahçe, çubukluk ve bostanların yüzölçümü (dönüm veya evlek vb.) elde ettiği gelir hâsılat-ı senevîsi ibaresinin altında 1844 yılı için gerçek, 1845 yılı için tahmini olarak yazılmıştır. Dükkân, değirmen, mağaza ve tabakhane gibi çalıştığı veya kiraya verdiği yerler gibi kişinin sahip olduğu gayrimenkuller de kaydedilmiş ayrıca taşınır mallardan elde ettiği gelirler de yıllık hâsılatı yine 1844 yılı için gerçek, 1845 yılı için tahmini olarak yazılmıştır. Kişinin sahip olduğu bütün mal varlıkları ve bunlardan gelir getirenlerin yıllık hâsılat miktarları yukarıda açıklandığı gibi kaydedildikten sonra en altta Mecmu undan bir senede temettüâtı ibaresinin altında 1844 yılına ait gerçek geliri toplam olarak yazılmıştır. Bazı defterlerde sahip olduğu mal varlığından kazandığı gelirler haricinde elde ettiği gelirler Terzilikten temettüsü, Ticaretten temettüsü veya Zanaatından temettüsü gibi açıklayıcı ibarelerle temettüât toplamına ilave edilerek toplam gelir belirtilmiştir. Kaydedilen toplam temettüât miktarı ile sahip olunan mal varlıklarından elde edilen hâsılat miktarı arasında fark olması halinde, açıklayıcı ibarelerin bulunmadığı yerlerde, bu farkın kişinin mesleğinden veya emek gelirinden kaynaklandığı tahmin edilebilmektedir. 65 Tüm temettüât defterlerinde benzer olan şekli özelliklerin dışında bu genel bilgilere ek olarak gerek görüldüğü yerlerde bazı açıklayıcı notlar düşüldüğü de görülmektedir. Bu notların bazılarında kişiden vergi alınmama nedeni açıklanırken, bazı kayıtlarda kişinin sahip olduğu gayrimenkulün özelliği veya yeri belirtilmektedir. Ayrıca hayvan yazımlarında da hayvanın özelliği (sağmal, dölsüz vs.) veya durumu (iki yaşında olduğu vb.) belirtilebilmektedir. Her hane yukarıda açıklandığı şekilde ayrı olarak kaydedildikten sonra defterin en sonunda mahalle veya köyün toplam vergisi ve toplam temettüâtı yazılmış ve böylece defter tamamlanmıştır. Temettüât defterlerinin düzenlenmesine ilişkin talimata göre Müslüman köylerinde muhtar-ı evvel ve muhtar-ı saninin, gayrimüslim köylerinde 65 BOA. ML. VRD. TMT. Nu. : 15768, 15769, 15770, 15771, 15772, 15773, 15774, 15775, 15776, 15777, 15778, 15779, 15780, 15781, 15782, 15783, 15784, 15785, 15786, 15787, 15788, 15789, 15790, 15791, 15792, 15793, 15794, 15795, 15796, 15797, 15798, 15799, 15800, 15801, 15802, 15803. 25
muhbir-i evvel ve muhbir-i saninin mühürleri ve nahiye ziraat müdür vekilinin mührü ile defter kaydının sonlandırılması belirtilmişse de incelediğimiz Servi temettüât defterlerinin hiçbirinde mühürle kapatma yapılmamıştır. Servi temettüât defterlerini incelediğimiz zaman belli kâtip hataları göze çarpmaktadır. Bu hatalar daha çok diğer birçok defterde de görüldüğü gibi hâsılat toplama hatalarıdır. Genellikle bu hatalar genel durumu etkilemeyecek düzeydedir. Defterlerin bazılarında örneğin; toplam temettüât yazılırken 2500 yerine 250 olarak yazılmıştır. Bu değer defter toplamında hata meydana getirecektir. Fakat defteri incelediğimizde toplam temettüâtta doğrusunun toplanmış, kâtip toplamada 2500 olarak almış, sonuç itibariyle sadece orada bir yazım hatası yapmıştır. 66 Servi temettüât defterlerinde karşılaştığımız önemli eksiklerden biri hane reisinin temettüâtının kaydedildiği kısımda, toplam temettüât ile ayrı olarak kaydedilen gelirlerinin toplamı arasındaki farktır. Yani kaydı yapılan haneye ait nereden elde edildiği tespit edilemeyen gelir bulunmaktadır. Eğer sayımı yapılan hane reisi bir meslek erbabıysa, kaydedilen gelirleri ile toplam geliri arasındaki farkı mesleğinden elde ettiğinin tahmini mümkün olursa da, tarımla uğraşan veya emek geliri elde edenlerde karşılaşılan bu farkın kaynağını tespit etmek mümkün görünmemektedir. Bu durumda kâtibin kayıt esnasında hane reisinin ve bulunduğu mahallin genel özelliklerini dikkate alarak toplam gelirini yazarken kendi tasarruf hakkını kullandığı düşünülebilir. Fakat bu tür yazımlar sonunda gelir ve adaletin nasıl sağlandığı tartışma konusu olabilir. Bazı defterlerde sayım esnasında mesleğinden elde ettiği gelir kaydedilirken, diğer yerlerde neden kayıt edilmediği veya gelirin kaynağının neden belirtilmediği sorusu sorulabilmektedir. Servi temettüât defterlerinin bazılarında hane ve sıra numaralarının atlandığı görülmektedir. Bunun yanında hiç numara konulmayan haneler göze çarpmaktadır. Genellikle numara konulmayan hanelerde kayıtlı kişilerin hasta, engelli, ihtiyar veya yetim ve sabi olduğu görülmektedir. Genellikle komşularının yardımıyla geçinen, mesleği olmayan veya emek geliri olsa da çok az olduğunu dikkate alarak, aslında bu 66 BOA. ML. VRD. TMT. Nu. : 15768, 15769, 15770, 15771, 15772, 15773, 15774, 15775, 15776, 15777, 15778, 15779, 15780, 15781, 15782, 15783, 15784, 15785, 15786, 15787, 15788, 15789, 15790, 15791, 15792, 15793, 15794, 15795, 15796, 15797, 15798, 15799, 15800, 15801, 15802, 15803. 26
kişilerin müstakil birer hane sıfatında olmayan, belki birkaçının aynı hanede kaldığını veya sabit bir yerde kalmadıklarını düşünmek mümkün olmaktadır. Son olarak çalışmamızda kullanılan köy ve mahalle isimlerini Başbakanlık Osmanlı arşivindeki kayıtlarda var olan okumalara göre kullandığımızı belirtmeliyiz. 27
2.BÖLÜM TEMETTÜÂT DEFTERLERİNE GÖRE SERVİ KAZASININ SOSYAL YAPISI 2.1.Servi Kazasının Coğrafi Konumu Balkanlar; bölgede bulunan dağların ismi sık ormanlarla kaplı sıradağ veya çalılıklarla kaplı engebeli arazi anlamına gelmektedir. Balkan yarımadası batıda Adriyatik, doğuda Karadeniz ile Kuzeyde ise Tuna ve Sava nehirlerinin açtığı ovalarla çevrilidir. Yarımadanın dikkat çekici özelliği dağlık oluşudur. Bu dağlar dört ana grupta toplanabilir. Sırasıyla, Dinar dağları, Karpatlar, Balkanlar ve Rodop dağlarıdır. 1 Dağların uzanışı nehirlerin yönünü de tespit etmekte, kuzeyde Tuna nehrine ve Tuna nehrinin Karadeniz e ve güneyde Ege denizine dökülmelerine yol açar. 2 Bu coğrafi şartlardan dolayı Balkan yarım adasının iklimi farklılık göstermektedir. Deniz kıyısından iç kısımlara ve güneyden kuzeye doğru değişim gözlenebilir. Güneyde kışlar ılık ve yağışlı, yazlar kurak ve sıcak geçer. Kuzeyde ve iç kesimlerde karasal iklim şartları geçerlidir. İçlerde arazi engebeli kışlar sert geçmektedir. 3 Servi kazası Tuna nehri bölgesinde yer almaktadır. Önemli bir doğubatı yolu üzerinde ve Tuna kollarından Yantra ya karışan Rositsa (Rosiça) suyu kenarında 200 metrelik rakımda küçük dağlar ve ağaçlı arazilerle çevrili bir düzlükte yer almaktadır. 4 2.2.Servi Kazasının Tarihi Balkanlar 900 yılından 1204 yılına kadar Bizans hâkimiyetinde kalmış ve 4. Haçlı seferleriyle Latinler bu hâkimiyete son vermiştir. Daha sonra tekrar Bizans hâkimiyetine girmiş fakat Bizanslılar, Balkanlarda haçlı komutanları tarafından 1 Ramazan Özey, Balkanların Coğrafî Yapısı, Balkanlar El Kitabı, Derleyen: Osman Karatay ve Bilgehan Gökdağ), Çorum, Karadeniz Araştırmaları Merkezi, 2006, s. 13-14. 2 Kemal Karpat, Balkanlar, T. D. V. İslâm Ansiklopedisi, C. 5, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı, 1992, s. 25. 3 Ramazan Özey, a.g.e., s. 17. 4 Machiel Kiel, Selvi,T.D.V. İslâm Ansiklopedisi, C.34, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2007, s.451. 28
kurulan küçük feodal devletlere söz geçirememiş ve feodal devletler hâkimiyetlerini Türklerin Balkanlara gelmesine kadar muhafaza etmişlerdir. Balkan yarımadasına ilk defa Osmanlılar 1354 yılında Gelibolu üzerinden geçmiş ve 1361 yılında Edirne yi fethetmişlerdir. Öncelikle üç küçük Bulgar krallığı başta olmak üzere feodal devletleri yıkarak Balkanları ele geçirmeye başlamışlardır. 1396 yılında Yıldırım Bayezid in Niğbolu da haçlı ordularını mağlup etmesiyle, Osmanlılar Balkan hâkimiyetini güçlendirmiştir. Osmanlı Devleti döneminde halk feodal toprak rejiminden kurtulmuş miri toprak rejimiyle sadece devlete vergi ödeyerek adalete kavuşmuşlardır. Genel olarak Balkanlarda siyasi ve ticari bütünlük temin edilerek uzun bir süre barış hâkim olmuştur. 15. ve 16. yüzyılda Balkanlara yerleşen Anadolu dan gelen Türk göçmenler Balkanları şenlendirmiş, bu dönemde bölge çok gelişme göstermiş, birçok yeni kasaba ve köy kurulmuştur. 5 Servi Kazası 1516 yılından kısa bir süre önce Türk göçmenleri tarafından kurulmuştur. Hutaliç bölgesinin merkezi olan kasaba 17. Yüzyılda bir çok Müslüman ın yerleştiği Niğbolu sancağına bağlı Tırnova kazasının bir parçasıydı. Hutaliç Ortaçağ dan kalma bir Bulgar kalesiydi. Hutaliç nahiyesi Bulgar adları taşıyan gayrimüslim yirmi dört köy ve Türk adı taşıyan Müslüman iki köyden oluşmaktaydı. Daha sonraları iki Müslüman köye sekiz yeni Müslüman köyü ilave olmuştur. 1579-1580 yıllarında dört yeni Müslüman köyü eklenmiştir. Hutaliç nahiyesinde Müslüman nüfus artmış ve gayrimüslim nüfusun bir kısmı tedricen Müslümanlaştırılmış 6 ve tüm köylerde Müslüman nüfus oranı %16 dan %47 ye yükselmiştir. 1751 de %58 oranında Müslüman nüfus bulunmaktaydı. Aynı yıl Servi merkezi 301 haneli, iki cuma camisi ve hafta pazarı bulunan ve bağlı köylerle birlikte nüfusun %71 i Müslüman olan bir kasaba halindeydi. 7 18. yüzyılın ikinci yarısından itibaren gayrimüslimler Servi kazasına yerleşmeye başladılar. 1768 ve 1828 yılları arasında gerçekleşen Osmanlı-Rus savaşlarının kasaba merkezinde yoğunlaşması sonucu bölgedeki Müslüman nüfusun 5 Karpat, Balkanlar, s.29. 6 Machiel Kiel. La diffusion de l'islam dans les campagnes bulgares à l'époque ottomane (XVe- XIXe s) : colonisation et conversion. In: Revue du monde musulman et de la Méditerranée, N 66, 1992. S.45. 7 Kiel, Selvi,s.452. 29
azalmasına yol açmıştır. Kasabadaki Müslüman nüfus oranı 1845 yılında %52 ye kadar gerilemiştir. 8 2.3. Nüfus ve Yerleşim Servi kazası temettüât defterleri mahalle ve köyler dâhil 36 defterden oluşmaktadır. Her mahalle ve köy için ayrı birer defter tutulmuştur. Yalnız iki mahalle için (Çarşı ve Kuruşova-i Zir) ikişer defter tutulmuş olup gayrimüslim ve Müslim defterleri olarak ayrı tasnif edilmiştir. Bundan dolayı 11 mahalle için 13 defter bulunmaktadır. Aynı şekilde 20 köy için 23 defter mevcuttur. Köylerden bazılarının iki defteri bulunmaktadır. (Kuruşova-i Bala, Yeniköy, Nahradançe) Defterler yine Müslim ve gayrimüslim olarak ayrı tasnif edilmiştir. 9 Mahalle ve köylere ait defterlerde kişiler hane ve sıra numaraları verilerek kaydedilmiştir. Bazı defterlerde hane ve sıra numaralarında atlama veya tekrarlama gibi hatalar olduğu için, hane toplam sayılarını deftere göre değil kendi sıralamamıza göre hesapladık. Tablo 1 de mahallelerin isimleri, hane sayıları ve barındırdığı nüfusun dini dağılımı yer almaktadır. 10 Mahalle isimlerinin bazıları Türkçe bir kısmı ise Bulgar adı taşımaktadır. Tabloyu incelediğimiz zaman Servi merkezdeki mahallelerin hane sayılarının toplamının 1.042 adet olduğu görülmektedir. Merkezde en fazla hane barındıran Çarşı mahallesidir ve 231 haneden oluşmaktadır. Halil Hafız Mahallesi ise 30 hane ile en küçük mahalledir. Servi merkezi zanaat, ticaret ve hizmet faaliyetlerinin olduğu, Müslüman ve gayrimüslimlerin ortak yaşadığı ve ziraat de yapılabilen tipik bir Osmanlı kazası görünümüne sahiptir. 8 Kiel, Selvi,s.452. 9 Köy isimlerini karsılaştırma için kullanılan kaynaklar: Türker Acaroğlu, Bulgaristan da Türkçe Yer Adları Kılavuzu, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1988; Slavka Draganova, Tuna Vilayeti nin Köy Nüfusu, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2006; Arşiv araştırma salonunda bilgisayarlar aracılığıyla araştırıcılara sunulan Osmanlı Arşivleri Türkçe Yer Adları Kılavuzu. 10 Köy ve mahalle isimleri Başbakanlık Osmanlı arşivindeki kayıtlarda var olan okumalara ve kaydedildiği biçimiyle kullanılmıştır. 30
Tablo 1 Servi Kazası Merkezinde Hane Sayısı ve Dini Dağılımı, 1844 Müslüman Gayrimüslim Toplam Mahalle İsimleri (Hane) (Hane) (Hane) Terzioğlu 54 0 54 Halil Hafız 30 0 30 Aliş Hoca Mescid-i Şerif 46 0 46 Çarşı 87 144 231 Kuruşova-i Zir 27 50 77 Orta 0 142 142 Hacı Hüseyin 48 0 48 Salihağa 46 0 46 Sabunlak 0 122 122 Veziroğlu 103 0 103 Zir 0 143 143 Toplam 441 601 1.042 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. Tablo 2 de Servi kazası köylerinin isimleri, hane sayıları ve barındırdığı nüfusun dini dağılımı yer almaktadır Köylerde de hane sayıları mahallelere benzer sayıda hanelerden oluşmaktadır. 100 hane üzerinde nüfus barındıran 9 tane köy bulunmaktadır. Bunlar arasında da Yeniköy köyü 247 haneyle en büyüğüdür, oldukça büyük bir köy görünümündedir. Mahalle ve köy isimlerinin bir kısmı Türkçe bir kısmı ise Bulgar adı taşımaktadır. Müslüman ve gayrimüslim nüfusun karışık yaşadığı köyler de olduğundan, bu tür köylerde kaç hane Müslüman, kaç hane gayrimüslim olduğu da belirtilmiştir. Servi kaza merkezinde farklı mesleklere mensup haneler bulunduğu halde, bütün köylerde hâkim faaliyet alanının ziraat olduğu defterlerde görülmektedir. Dolayısıyla geniş köy yerleşiminin çevrelediği bir kaza sisteminin varlığı ortadadır. Bu sistem, köylerde oturan çiftçilerin zirai üretim yaptığı ve zirai üretimden oluşan gıda maddeleri ile hammaddelerin kaza merkezinde oturan esnaf ve tüccar tarafından satın alma, işleme ve tüketiciye satma faaliyetinin yürütüldüğü klâsik Osmanlı kaza sistemidir. 11 11 Mehmet Genç, Osmanlı İmparatorluğu nda Devlet ve Ekonomi, İstanbul, Ötüken Neşriyat, 2012, s.63. 31
Tablo 2 Servi Kazası Köylerinde Hane Sayısı ve Dini Dağılımı, 1844 Müslüman Gayrimüslim Toplam Köy İsimleri (Hane) (Hane) (Hane) Kurmancık 70 0 70 Batşova 0 40 40 Rahova 136 0 136 Kuruşova-i Bala 70 43 113 Firodenek 0 84 84 Yeniköy 0 247 247 Lomidole 0 78 78 Dabık 135 0 135 Nefs-i Atik 0 72 72 Beryod 0 53 53 Dinov 143 26 169 Balad 46 0 46 Hotince 0 163 163 Serbiye 41 0 41 Kayabaşı 0 98 98 Bonhanova 56 0 56 Nahradançe 103 59 162 Dereli 114 0 114 Melçova 0 67 67 Dimyanod 115 0 115 Toplam 1.029 1.030 2.059 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT.NU:15768,15769,15770,15771,15772,15773,15774,15776,15778, 15779,15781,1578215784,15785,15786,15787,15790,15791,15792,15793,15796,15799,15803. Kaza merkezi ve ona bağlı köyler ile idari, sanayi ve ticari yoğunlaşmanın merkezde olduğu Osmanlı yerleşimin genel hatlarını verir. Osmanlı devletinin sosyal yapısının temeli olan yöneticiler ve halk ilişkisi de, sosyal ilişkilerde varlığını göstermektedir. Yönetilen halk çoğunluğu köylüler ile esnaf ve tüccar kesiminden oluşmakta yönetici sınıfını ise askerler, muhtarlar, imamlar, hatipler, papazlar ve diğer idari görevlilerin oluşturduğu bir sosyal ilişki yapısı bulunmaktadır. Bilindiği üzere temettüât kayıtları, hane reisleri dikkate alınarak tutulmuştur. Bundan dolayı kesin nüfus verilerine ulaşmak mümkün değildir. Nüfus tahmini değerler ile ifade edilebilir. Tablo 1 ve Tablo 2 de verdiğimiz mahalle ve köylerin 32
hane sayıları toplandığında, Servi kazasının elimize ulaşan defterler toplamında 3.101 hanenin mevcut olduğu görülmektedir. 12 Tahrir defterleri üzerinde çalışmalar yapan, 16. yüzyıldaki kayıtları inceleyen Ömer Lütfi Barkan, hane sayılarını 5 ile çarparak gerçek nüfusun tahmin edilebileceğini kabul etmiştir. Bir çok tarihçi de bu katsayıyı kullanarak tahmin yürütmüştür. Bunun yanında farklı katsayılar ileri sürenler örneğin 7 katsayısını kabul edenler olduğu gibi, 3,5 katsayısını da değerlendirmelerde öne sürenler olmuştur. 13 Nüfus tahminleri için Nejat Göyünç ise haneyi, 2,75 ile 5-6 katsayısı arasında tespit etmiştir. 14 Nüfus tahmini konusunda Suraiya Faroqhi ise hane sayısı 3 ile çarpıldığında asgari, 4 ile çarpılırsa azami nüfus değerine ulaşılacağını belirtmiştir. 15 16. ve 19. yüzyıllar arasında hane ile ilgili katsayı hususunda kaynaklardaki yetersizliğe karşılık 19. yüzyılda Rus işgalleri sonucu Balkanlardan yüz binlerce göçmenin Osmanlı devletinin elde kalan topraklarına gelmesi dolayısıyla muhtelif yerlerde yeni köyler kurularak göçmenler yerleştirilmiştir. Bu münasebetle de göçmen köylerinin her birinde kaç hanede kaç nüfus iskân edildiği belirtilmektedir. Ayrıca bazı belgelerde de doğrudan kitleler halinde yerleştirmelerden veya göçlerden söz edilmekte, yine hane ve nüfus miktarları verilmektedir. Böylece, 19. yüzyıl için hane ve nüfus arasındaki bağlantıyı ortalama olarak tespit etmek imkân dâhiline girmektedir. 16 Servi de mukim haneler hakkında fikir edinebilmek için bazı örnekler verilebilir. Örneğin; Seferihisar kazasının Karkende mahallinde İcadiye köyüne yerleşen Rusçuk göçmenleri hane oranı 4,60 dır. Seferihisar kazasının Paşa kadın mevkiinde Burhaneddin köyünde yerleştirilen Rusçuk ve Tırnova göçmenleri hane oranı 3,85 dir. Seyitgazi nahiyesi'nde Silistre ve Karinabad göçmenleri için kurulan 12 BOA.ML.VRD.TMT.Nu.:15768, 15769, 15770, 15771, 15772, 15773, 15774, 15775, 15776, 15777, 15778, 15779, 15780, 15781, 15782, 15783, 15784, 15785, 15786, 15787, 15788, 15789, 15790, 15791, 15792, 15793, 15794, 15795, 15796, 15797, 15798, 15799, 15800, 15801, 15802, 15803. 13 Nejat Göyünç, Hane Deyimi Hakkında, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi S. 32, İstanbul, 1979, s. 332. 14 Rıfat Özdemir, Avârız ve Gerçek Hâne Sayılarının Demografik Tahminlerde kullanılması Üzerine Bazı Bilgiler, X. Türk Tarih Kongresi, Ankara: 22-26 Eylül 1986, Kongreye Sunulan Bildiriler, IV. Cilt, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara,1993, s. 1604. 15 Suraiya Faroqhi, Osmanlı Tarihi Nasıl İncelenir, Çev. Zeynep Altok, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları,2003,s.87. 16 Göyünç, a.g.e., s.334. 33
köy: İlyas (bugün: Sarıca İlyas) köyünün hane oranı 4,84 dür. Biga yöresinde Bakacaklı çiftliği köyüne yerleşenlerin ise hane oranı 5,26 dır. 17 Sonuç olarak, Barkan ın hane için kabul ettiği 5 katsayısını kullanmak Servi Kazası nüfusunu tahmin için daha uygundur. Tablo 3 ve 4 de mahalle ve köylerde toplamdaki hane sayılarını 3, 4 ve 5 katsayılarıyla çarparak, tahmini nüfus konusunda farklı kabullere göre, nüfusun ne kadar olabileceğini ortaya koymaya çalıştık. Tablo 3 de Servi kaza merkezinin hane sayıları ve tahmini nüfus bilgileri yer almaktadır. Tablo ya göre asgari nüfus 3.126 kişi tahmin edilirken, azami nüfus 5.210 kişi olarak tahmin edilebilmektedir. Tablo 3 Servi Kazası Merkezinde Hane Sayısı ve Tahmini Nüfus, 1844 Mahalle İsimleri Hane Sayısı X 3 X 4 X 5 Terzioğlu 54 162 216 270 Halil Hafız 30 90 120 150 Aliş Hoca Mescid-i Şerif 46 138 184 230 Çarşı 231 693 924 1.155 Kuruşova-i Zir 77 231 308 385 Orta 142 426 568 710 Hacı Hüseyin 48 144 192 240 Salihağa 46 138 184 230 Sabunlak 122 366 488 610 Veziroğlu 103 309 412 515 Zir 143 429 572 715 Toplam 1.042 3.126 4.168 5.210 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. Tabloyu incelediğimiz zaman en fazla nüfus sayısının Çarşı mahallesinde ikamet ettiği, en az nüfusun ise Halil Hafız mahallesinde yaşadığı anlaşılmaktadır. İki mahalleyi karşılaştırdığımız zaman nüfuslar arası 5 kata yakın fark görülmektedir. Tablo 4 de Servi kazası köylerinin hane sayıları ve tahmini nüfus bilgileri yer almaktadır. Tablo ya göre en az nüfus 6.177 kişi olarak tahmin edilirken, en fazla nüfus 10.295 kişi olarak tahmin edilebilmektedir. 17 Göyünç, a.g.e. s. 339-343. 34
Tablo 4 Servi Kazası Köylerinde Hane Sayısı ve Tahmini Nüfus, 1844 Köy İsimleri Hane Sayısı X 3 X 4 X 5 Kurmancık 70 210 280 350 Batşova 40 120 160 200 Rahova 136 408 544 680 Kuruşova-i Bala 113 339 452 565 Firodenek 84 252 336 420 Yeniköy 247 741 988 1.235 Lomidole 78 234 312 390 Dabık 135 405 540 675 Nefs-i Atik 72 216 288 360 Beryod 53 159 212 265 Dinov 169 507 676 845 Balad 46 138 184 230 Hotince 163 489 652 815 Serbiye 41 123 164 205 Kayabaşı 98 294 392 490 Bonhanova 56 168 224 280 Nahradançe 162 486 648 810 Dereli 114 342 456 570 Melçova 67 201 268 335 Dimyanod 115 345 460 575 Toplam 2.059 6.177 8.236 10.295 KAYNAK: BOA. ML VRD.TMT.NU:15768,15769,15770,15771,15772,15773,15774,15776,15778, 15779,15781,1578215784,15785,15786,15787,15790,15791,15792,15793,15796,15799,15803. Tablo 5 de Servi kazası genelinde hane sayısı ve tahmini nüfus bilgileri yer almaktadır. Tablo ya göre kaza geneli 3.101 haneden oluşmakta ve en az nüfus 9.303 kişi olarak tahmin edilirken, en fazla nüfus 15.505 kişi olarak tahmin edilebilmektedir. Tablo 5 Servi Kazası Genelinde Hane Sayısı ve Tahmini Nüfus, 1844 Servi Kazası Geneli Hane Sayısı X 3 X 4 X 5 Mahalleler (11 Adet) 1.042 3.126 4.168 5.210 Köyler (20 Adet) 2.059 6.177 8.236 10.295 Toplam 3.101 9.303 12.404 15.505 KAYNAK: BOA.ML.VRD.TMT.NU:15768, 15769, 15770, 15771, 15772, 15773, 15774, 15775, 15776, 15777, 15778, 15779, 15780, 15781, 15782, 15783, 15784, 15785, 15786, 15787,15788,15789, 15790, 15791, 15792, 15793, 15794, 15795, 15796, 15797, 15798, 15799, 15800, 15801, 15802, 15803. 35
Şekil 1, Servi Kazası Genelinde Nüfusun Yerleşim Yerine Göre Dağılımı,1844 Yerleşim Yeri Kaza Merkezi 34% Köyler 66% KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU:15768, 15769, 15770, 15771, 15772, 15773, 15774, 15775, 15776, 15777, 15778, 15779, 15780, 15781, 15782, 15783, 15784, 15785, 15786, 15787, 15788, 15789, 15790, 15791, 15792, 15793, 15794, 15795, 15796, 15797, 15798, 15799, 15800, 15801, 15802, 15803. Şekil 1 de Servi kazasında nüfusun yerleşim yerine göre dağılımı oranları verilmektedir. Nüfusun %36 lık bölümü kaza merkezinde yer alan mahalleler de yaşarken, geri kalan %66 lık nüfus ise köylerde yaşamaktadır. Bu oran 19. yüzyılda Osmanlı nüfusunun genel panoramasına yakın bir hal arz etmektedir. Zira 19. yüzyılda Osmanlı nüfusunun çoğu ziraî bölgelerde yaşıyordu. Köylerin nüfus içindeki yeri %80 nispetindeydi 18. Doğaldır ki bu oran bölgeden bölgeye bir takım farklılıklar göstermektedir. Servi kazası genele uygun olarak nüfusun çoğunluğunun köylerde yaşadığı bir yerleşim yeri olmuştur. Osmanlı sisteminin temel dayanağı olan tarımsal ekonomi ve bunun üzerine tesis olunan üretim ilişkileri yüzyıllar boyunca devam etmiştir. 18 Donald Quataert, Osmanlı İmparatorluğu nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi (1600-1914), Editörler: Halil İnalcık, Donald Quataert, Cilt 2, İstanbul, Eren Yayıncılık, 2004, s. 905. 36
2.4. Dini Yapı Osmanlının egemenliği altına giren bölgelere sistemli bir iskân politikasıyla Türk nüfus nakledilmiştir. Servi kazası balkanlarda yaşanan Türkleşme ve İslamlaşma sürecini yaşayan bölgelerden biridir. Osmanlı Devleti nin politikası gereğine göre yerli unsurlara zarar vermeden bünyesinde barındırması, yüzyıllar boyunca Türk ve Müslüman olmayan kitlelerin de özgürce yaşamasını sağlamıştır. Servi kaza merkezi ve köylerinde de Osmanlı devlet politikasının izleri görülmektedir. Tablo 6 Servi Kazası Merkezinde Hanelerin Dini Dağılımı, (%), 1844 Müslüman Gayrimüslim Toplam Mahalle İsimleri (Hane) (Hane) (Hane) Terzioğlu 100 0 100 Halil Hafız 100 0 100 Aliş Hoca Mescid-i Şerif 100 0 100 Çarşı 38 62 100 Kuruşova-i Zir 35 65 100 Orta 0 100 100 Hacı Hüseyin 100 0 100 Salihağa 100 0 100 Sabunlak 0 100 100 Veziroğlu 100 0 100 Zir 0 100 100 Kaza Merkezi Toplamında Dini Dağılım Oranı (%) 42 58 100 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. Tablo 6 da Servi kaza merkezindeki mahallelerin dini dağılımı yüzde olarak verilmiştir. Tabloya göre kaza merkezinde 11 mahallenin 6 sında Müslüman nüfus oranı %100 iken 3 mahallede gayrimüslim nüfus oranının %100 olduğu görülmektedir. 2 mahallede ise gayrimüslim nüfus ağırlıkta olmasına karşın, Müslüman nüfus ile birlikte bulunmaktadır. Kaza merkezinin toplamındaki dini dağılıma baktığımızda, merkezin %42 si Müslüman hanelerden oluşurken, %58 lik bölüm gayrimüslim hanelerden oluştuğu görülmektedir. 37
Tablo 7 Servi Kazası Köylerinde Hanelerin Dini Dağılımı, (%), 1844 Müslüman Gayrimüslim Toplam Köy İsimleri (Hane) (Hane) (Hane) Kurmancık 100 0 100 Batşova 0 100 100 Rahova 100 0 100 Kuruşova-i Bala 62 38 100 Firodenek 0 100 100 Yeniköy 0 100 100 Lomidole 0 100 100 Dabık 100 0 100 Nefs-i Atik 0 100 100 Beryod 0 100 100 Dinov 85 15 100 Balad 100 0 100 Hotince 0 100 100 Serbiye 100 0 100 Kayabaşı 0 100 100 Bonhanova 100 0 100 Nahradançe 64 36 100 Dereli 100 0 100 Melçova 0 100 100 Dimyanod 100 0 100 Köylerin Toplamında Dini Dağılım Oranı (%) 50 50 100 KAYNAK: BOA.ML.VRD.TMT.NU:15768,15769,15770,15771,15772,15773,15774,15776,15778, 15779,15781,15782,15784,15785,15786,15787,15790,15791,15792,15793,15796,15799,15803. Tablo 7 de Servi köylerinde hanelerin dini dağılımı yüzde olarak verilmiştir. Tabloya göre kaza merkezine bağlı 20 köyün 8 inde Müslüman nüfus oranı %100 iken, 9 köyde ise gayrimüslim nüfus oranının %100 olduğu görülmektedir.3 köyde ise Müslüman nüfus ağırlıkta olmasına karşın gayrimüslim nüfus ile birlikte bulunmaktadır. Köylerin toplamındaki dini dağılıma baktığımızda, %50 lik bir oranla Müslüman hane ve gayrimüslim hanelerin eşit olduğu görülmektedir. Servi Kazası nın toplam nüfusunun dini dağılımına bakıldığında, toplamda 3.101 haneden 1.470 hanenin Müslüman, 1.631 hanenin ise gayrimüslimlerden oluşmakta olduğu görülmektedir. Müslüman nüfus ile gayrimüslim nüfusun toplam nüfus içerisindeki yüzde payları şekilde gösterilmektedir. 38
Şekil 2 yi incelediğimizde, Müslüman hane toplam nüfusun % 47 sini, gayrimüslim haneler ise %53 ünü oluşturmaktadır. Şekil 2, Servi Kazası Genelinde Nüfusun Dini Dağılımı,1844 Servi Kazası Geneli Müslüman Hane Gayrimüslim Hane Gayrimüslim Hane; 1.631; 53% Müslüman Hane; 1.470; 47% KAYNAK: BOA. ML.VRD.TMT.NU:15768, 15769, 15770, 15771, 15772, 15773, 15774, 15775, 15776, 15777, 15778, 15779, 15780, 15781, 15782, 15783, 15784, 15785, 15786, 15787, 15788, 15789, 15790, 15791, 15792, 15793, 15794, 15795, 15796, 15797, 15798, 15799, 15800, 15801, 15802, 15803. 39
Nüfusun dini dağılımını kaza genelinde tespit ettikten sonra, Şekil 3 de kaza merkezine ait dini dağılım ayrı olarak gösterilmiştir. Şekli incelediğimizde, mahallelerde 601 gayrimüslim hane %58 lik bir oranla yer alırken, 482 Müslüman hane ise %42 lik bir oranda bulunmaktadır. Kaza merkezinde gayrimüslim nüfus oranı kaza ortalamasının üzerindedir. Şekil 3, Servi Kazası Merkezinde Nüfusun Dini Dağılımı,1844 Servi Kazası Merkezi Müslüman Hane Gayrimüslim Hane Müslüman Hane; 441; 42% Gayrimüslim Hane; 601; 58% KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. 40
Şekil 4 de Servi Kazası köylerine ait dini dağılım ayrı olarak gösterilmiştir. Şekli incelediğimizde, köylerdeki hane sayıları 1.030 gayrimüslim haneye karşılık, 1.029 Müslüman hane bulunmakta ve %50 lik bir oran ile eşdeğer hane sayısı görülmektedir. Şekil 4, Servi Kazası Köylerinde Nüfusun Dini Dağılımı,1844 Servi Kazası Köyleri Müslüman Hane Gayrimüslim Hane Gayrimüslim Hane; 1.030; 50% Müslüman Hane; 1.029; 50% KAYNAK: BOA.ML.VRD.TMT.NU:15768,15769,15770,15771,15772,15773,15774,15776,15778, 15779,15781,15782,15784,15785,15786,15787,15790,15791,15792,15793,15796,15799,15803. 41
2. 5. Nüfus Yoğunluğu Servi kazası genelinde Müslüman ve gayrimüslim mahalle ve köylerinin nüfus yoğunluklarının birbirlerinden farklı olduğu göze çarpmaktadır. Köy sayısı ile nüfus oranları doğru orantılı değildir. Diğer bir deyişle gayrimüslim köy sayısı az fakat hane sayısı fazladır. Sonuç olarak nüfus yoğunlukları farklıdır. Müslüman köylerinin çoğu az hane sayısına sahip küçük köylerden oluşmasına karşın, gayrimüslim köyleri genelde çok haneli ve büyük olduğu izlenmektedir. Servi kazası merkezinde gayrimüslim nüfus fazla iken köylerde ise eşit sayıda hane sayısı göze çarpmaktadır. Grafik1,Servi Kazası Merkezinde Nüfus Yoğunlukları(Dini Duruma Göre),1844 Mahallelerde Nüfus Yoğunluğu 135,6 154 54,5 Müslüman Gayrimüslim Karışık Mahalleler KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. Grafik 1 de dini durumuna göre Servi kaza merkezindeki nüfus yoğunlukları izlenmektedir. Mahallelerin toplam hane sayılarının, mahalle sayısına bölünmesiyle elde edilen, toplamda birim başına düşen ortalama hane sayısından hareketle çizilmiştir. Grafikten de anlaşılacağı üzere gayrimüslim nüfus yoğunluğu, Müslüman 42
nüfus yoğunluğundan fazladır. Nüfus yoğunluğu en fazla olan yerleşim yeri ise karışık olan mahallelerdir. Nüfus konusunda bazı konuları belirtmek gerekirse; temettüât defterlerine haneler kayıt edilirken bazı hane reislerinin, emlâk, arazi ve hayvanatı ya da emlâkı olmadığı veya bazılarına da yardımla geçindiği, geliri olmadığı gibi ibareler düşülerek kayıt edilmiştir. Bunun yanında emlâkı olmadığı halde dükkânlarının olduğundan, kiminin arazisi veya hayvanları olduğu halde geliri kaydedilmediğinden, bu türden kayıtlar hane hesaplamalarında karışıklıklara sebep olabilmektedir. Biz hane ve nüfus hesaplamalarında kaydedilen hane reislerinin hepsini hesaba katarak sonuçlar elde etmeye çalıştık. Biz hane ve nüfus hesaplamalarında kaydedilen hane reislerinin hepsini hesapladık. Beş kişiden az kişi barındıran hanelerin beş kişiden fazla olabilecek hanelerle dengeleneceği kanaatindeyiz. Grafik 2,Servi Kazası Köylerinde Nüfus Yoğunlukları(Dini Duruma Göre),1844 Köylerde Nüfus Yoğunluğu 148 89,1 100,2 Müslüman Gayrimüslim Karışık Köyler KAYNAK: BOA.ML.VRD.TMT.NU:15768,15769,15770,15771,15772,15773,15774,15776,15778, 15779,15781,15782,15784,15785,15786,15787,15790,15791,15792,15793,15796,15799,15803. Grafik 2 de dini durumuna göre Servi kazasına bağlı köylerde nüfus yoğunlukları görülmektedir. Köylerin toplam hane sayılarının, köy sayısına 43
bölünmesiyle elde edilen, toplamda birim başına düşen ortalama hane sayısından hareketle çizilmiştir. Grafiği incelediğimizde, gayrimüslim nüfus yoğunluğu kaza merkezine benzer özellik göstermekte olup, Müslüman nüfus yoğunluğundan fazladır. Nüfus yoğunluğu en fazla olan yerleşim yerleri merkezdeki gibi karışık dini gruba mensup olanların barındığı köylerdir. 44
3. BÖLÜM TEMETTÜÂT DEFTERLERİNE GÖRE SERVİ KAZASININ EKONOMİK YAPISI 3.Temettüât Defterlerine Göre Servi Kazasının Ekonomik Yapısı Servi kazasının ekonomik yapısını ve gelişimini kavrayabilmek için öncelikle ekonomik yapının unsurlarını inceleyecek ve ayrıntılı bir biçimde elde edilen gelirlerin oluşturduğu genel gelir miktarı, hane başına gelir düzeyini ve buna bağlı olarak gelir bölüşümü konusunda, temettüât kayıtlarına göre sonuçlar bulmaya çalışacağız. Daha sonra ise ekonominin devlete yansıyan yönüne bakarak devlet gelirlerini inceleyeceğiz. Son olarak ise vergi yükü ve sonucunda oluşan gelir-vergi ilişkisini inceleyeceğiz. 3.1. Ekonomik Yapının Unsurları Tablo 8 de Servi Kazası merkezinde elde edilen gelirin kaynakları itibariyle yüzdelik dağılımı gösterilmektedir. Tabloda gelir kaynakları dört grupta toplanmaktadır. İlk gelir kaynağı çiftçilik faaliyetlerinden oluşmaktadır. Bu grup zirai üretim, hayvancılık, bağ ve bostancılık gelirlerini kapsamaktadır. İkinci kaynak zanaat, ticaret ve hizmet faaliyetleri, üçüncü gelir grubu ise ücret gelirlerinden oluşmaktadır. Son gelir grubu, diğer adı altında nakliye ve tımar gelirlerini kapsamaktadır. Tabloya göre gelir gruplarında en önemli kaynak, çiftçilik faaliyetlerinden meydana gelmektedir. Servi kazası merkezinde dağılım oranlarını incelediğimiz zaman, Kuruşova-i Zir ve Terzioğlu mahalleleri, gelirin %87 ve %76 lık oran sırasıyla en fazla çiftçilik geliri elde etmektedir. Zir, Sabunlak ve Hacı Hüseyin mahalleleri gelir kaynağı olarak zanaat ve ticaret faaliyetinin, %39,%33,%31 lik oran sırasıyla en yoğun olduğu yerleşim yerleridir. 45
Tablo 8 Servi Kazası Merkezinde Gelirin Kaynakları İtibariyle Dağılımı (%), 1844 Zanaat, Ticaret ve Ücret Mahalle İsimleri Çiftçilik Hizmet Ödemeleri Diğer 1 Toplam Terzioğlu 76 9 15 0 100 Halil Hafız 39 20 24 17 100 Aliş Hoca Mescid-i Şerif 48 19 11 22 100 Çarşı 49 27 14 10 100 Kuruşova-i Zir 87 1 12 0 100 Orta 72 23 4 1 100 Hacı Hüseyin 56 31 13 0 100 Salihağa 70 18 12 0 100 Sabunlak 63 33 4 0 100 Veziroğlu 63 10 7 20 100 Zir 51 39 10 0 100 Kaza Merkezi Toplamında Gelir Kaynaklarının Dağılım Oranı (%) 60 25 10 5 100 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. Ücret ödemeleri başlığı altında emek gelirinin en fazla olduğu mahalle Halil Hafız %24 lük bir oranla karşımızı çıkmakta bunu Terzioğlu mahallesi %15 lik bir emek geliri ile izlemektedir. Aliş hoca mescid-i şerif mahallesi, Veziroğlu mahallesi ve Çarşı mahallesi tımar geliri sahiplerinin yaşadığı yerler olarak dikkat çekmektedir. Kaza merkezi toplamında gelir kaynaklarının dağılım oranlarına baktığımızda, gelirin %60 lık bölümü çiftçilik faaliyetlerinden, %25 lik kısım zanaat, ticaret ve hizmet faaliyetinden, %10 luk kısım emek geliri ve geri kalan %5 lik bölüm ise tımar ve nakliyecilik faaliyetinden elde edilen gelirlerdir. Tablo 9 de Servi köylerinde elde edilen gelirin kaynakları itibariyle dağılımı gösterilmektedir. Tabloda elde edildiği kaynağa göre gelirler dört grupta gösterilmiştir. İlk gelir kaynağı çiftçilik faaliyetleri olan, zirai üretim, hayvancılık, bağ ve bostancılık gelirinden oluşmaktadır. İkinci kaynak zanaat, ticaret ve hizmet faaliyetlerinden elde edilen gelirin oranı, sonraki kaynak ise ücret gelirlerini 1 Diğer: Bu gelir grubunda nakliye ve tımar gelirleri bulunmaktadır. 46
kapsamaktadır. Diğer gelir grubu içinde ise ormancılık ve diğer kaynaklardan elde edilen gelir oranları gösterilmiştir. Tablo 9 Servi Kazası Köylerinde Gelirin Kaynakları İtibariyle Dağılımı (%), 1844 Zanaat, Ticaret ve Ücret Köy İsimleri Çiftçilik Hizmet Ödemeleri Diğer 2 Toplam Kurmancık 100 0 0 0 100 Batşova 98 0 2 0 100 Rahova 97 0 3 0 100 Kuruşova-i Bala 96 2 2 0 100 Firodenek 88 2 1 9 100 Yeniköy 76 3 4 17 100 Lomidole 99 0 1 0 100 Dabık 94 0 6 0 100 Nefs-i Atik 95 2 3 0 100 Beryod 99 0 1 0 100 Dinov 85 1 14 0 100 Balad 98 0 2 0 100 Hotince 99 0 1 0 100 Serbiye 93 0 7 0 100 Kayabaşı 100 0 0 0 100 Bonhanova 99 0 1 0 100 Nahradançe 96 3 1 0 100 Dereli 73 3 1 23 100 Melçova 73 6 5 16 100 Dimyanod 98 1 1 0 100 KöylerinToplamında Gelir Kaynaklarının Dağılım Oranı (%) 91 1 3 5 100 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT.NU:15768,15769,15770,15771,15772,15773,15774,15776,15778, 15779,15781,15782,15784,15785,15786,15787,15790,15791,15792,15793,15796,15799,15803 Tabloyu incelediğimizde gelir kaynaklarının en önemlisi çiftçilik faaliyetlerinin oluşturduğu gruptur. Servi kazasına bağlı Kurmancık ve Kayabaşı köylerinin tüm geliri çiftçilik faaliyetinden oluşmaktadır. Diğer tüm köylerde de hâkim faaliyet alanı çiftçilik olduğu görülmektedir. Dinov köyü %14 lük emek geliri 2 Diğer: Bu gelir grubu ormancılık ve çayır gelirlerinden oluşmaktadır. 47
oranı ile dikkati çekmektedir. Yeniköy ve Melçova köyü ise %17 ve %16 lık yüzdelik oranlarla ormancılık ile geçinen köylerden olduğunu diğer gelir gruplarına göre yüksekliği dikkati çekmektedir. Bunun yanında Dereli köyünde çayır gelirinin fazla olduğu %23 lük bir oranla diğer gelir içinde yer aldığı görülmektedir. Zanaat, ticaret ve hizmet faaliyetlerinin yoğun olduğu köyler Melçova, Yeniköy, Firodenek gibi gayrimüslim nüfusun yaşadığı yerlerdir. Köylerin toplamında gelir kaynaklarının yüzdelik dağılım oranlarına baktığımızda, hâkim faaliyet alanı olan çiftçilik %91 gibi bir oranla ilk sırada yer alırken, %5 lik bir oran diğer gelir kaynakları onu takip etmektedir. Emek gelirleri %3 lük bir oranda yer almakta ve son olarak %1 lik zanaat, ticaret ve hizmet faaliyetleri bulunmaktadır. Tablo 10 Servi Kazası Genelinde Gelirin Kaynakları İtibariyle Dağılımı (%), 1844 Zanaat, Ticaret ve Ücret Servi Kazası Geneli Çiftçilik Hizmet Ödemeleri Diğer 3 Toplam Genel Toplamda Gelir Kaynaklarının Dağılım Oranı (%) 82 8 5 5 100 KAYNAK: BOA.ML.VRD.TMT.NU:15768, 15769, 15770, 15771, 15772, 15773, 15774, 15775, 15776, 15777, 15778, 15779, 15780, 15781, 15782, 15783, 15784, 15785, 15786, 15787, 15788, 15789, 15790, 15791, 15792, 15793, 15794, 15795, 15796, 15797, 15798, 15799, 15800, 15801, 15802, 15803. Tablo 10 da Servi Kazası genelinde elde edilen gelirin kaynakları itibariyle dağılımı gösterilmektedir. Tabloyu incelediğimizde, Servi kazası genelinde gelir kaynağı olarak hâkim faaliyet alanı %82 lik oran ile çiftçilik olarak görülmektedir. Kaza merkezinde yoğunlaşan zanaat, ticaret ve hizmet faaliyetleri ise %8 lik bir oranla ikinci sırada yer almaktadır. Genelde tarım işçiliği olan emek geliri oranı %5 ile diğer bir gelir kaynağı olurken, diğer kaynaklardan elde edilen gelirlerde %5 lik bir değere sahiptir. 3 Bu gelir grubu nakliye, tımar gelirleri, ormancılık ve çayır gelirlerinden oluşmaktadır. 48
Bu veriler ışığında Servi kazası tamamen Osmanlı ekonomisine uygun konumlanmış ve diğer kazalara benzer özellikler taşımaktadır. Örneğin; Silistre kazasında gelirin kaynakları itibariyle dağılımına baktığımızda toplam gelirin kaza genelinde ortalama %85 i zirai üretimden, %3 ü hayvancılıktan, %9,5 i zanaat, ticaret ve hizmet faaliyetinden, %2 si bağcılıktan ve %0,5 i değirmencilikten elde edilmektedir. 4 Sonuç olarak karşılaştırma yaptığımızda Servi kazası ile aynı özelliklere sahip olduğu görülmektedir. 3.1.1.Tarım 19.yüzyıl ekonomisinin temel taşını tarımsal faaliyetler oluşturmaktadır. Güçlü bir tarım ekonomisi ülkenin gelişmesinde lokomotif görevi görmekte ve diğer ekonomik kaynaklar buna bağlı olarak gelişmektedir. Tarımsal üretimde teknolojinin gelişmesi üretimi arttırmakta ve ürün fazlası ticaret ve sanayi sektörünü geliştirmektedir. Osmanlı imparatorluğu tarımda teknolojinin geriliği yüzünden önemli bir gelişme sağlayamayan ülkelerden biridir. Bunun nedeninin devletin tarıma bakış açısından kaynaklandığı düşünülebilir. Osmanlı devletinin önceliği halkın ihtiyacının karşılanmasıdır. Halkın ihtiyacı karşılanmadığı sürece bölgede üretilen ürünlerin bölge dışına çıkarılmasına veya ihracatına müsaade edilmemektedir. Zira devlet için önemli olan ülke içindeki ihtiyacın karşılanabilmesiydi. Devlet burada düzenleyici olarak tarım üretiminin en yüksek düzeyde yapılabilmesi amacıyla arazi büyüklüklerini de toprağın verimliliğine göre düzenlerdi. Zira toprak mülkiyet hakkını da devlet tekelinde tutarak, toprakların parçalanarak küçülmesine veya yeni ilavelerle çok büyümesine müsaade etmezdi. Bu önlemlerle hedeflenen şey mümkün olan en yüksek üretimi gerçekleştirebilmekti. Elde edilen zirai üretimin birinci tüketim bölgesi ise üretilen bölgenin kendisiydi. Diğer bir deyişle bir bölgedeki zirai üretim öncelikle o bölgenin ihtiyaçlarını karşılamalıydı. O bölgenin ihtiyaçları giderilmedikçe üretim kaza dışına 4 Saim Çağrı Kocakaplan, Temettüât Defterleri Çerçevesinde Silistre Kazasının İktisadi ve Sosyal Yapısı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2007,s.61. 49
çıkarılamazdı. Kazanın ihtiyacı karşılandıktan sonra kalan üretim, ordu ve sarayın ihtiyaçlarını gidermek üzere İstanbul a gönderilirdi. 5 Osmanlı toprakları ülkenin zirai ürün ihtiyacını karşılayacak kapasiteye sahip olduğundan, devlet üretim sürecine müdahale ederek, toprakların boş kalmasını engellemiş ve birtakım önlemler almıştır. Örneğin bir toprağın üç yıl üst üste boş bırakılması halinde o toprağın kullanım hakkı o kişiden alınmaktadır. Dolayısıyla tarım, halkın ihtiyaçlarının karşılanması açısından olduğu kadar devlet in ekonomik yapısı ve maliyesi için de vazgeçilemezdir. Bunun içindir ki Osmanlı devleti zirai üretimi ve üreticiyi her zaman denetim altında tutmuş ve kontrol etmeye çalışmıştır. 6 Osmanlı tarım tarihini incelediğimizde üretimin kontrol altında olduğunu ve boş bırakılan arazilerin ziraat yapmayan kişilerden alınarak başkalarına verildiğine dair arşiv kayıtlarında bilgiler bulunmaktadır. Örneğin; İstanbul ahkâm defterlerinde mevcut bir kayda baktığımızda Eba Eyyub Ensari vakfına ait Gebze ye tabi, Hereke köyünde ziraat olunmayan arazilerin tapu vergisi alınarak başkalarına verilmesine, buna muhalefet edilmemesine dair hüküm. Buna göre üç sene süresince ziraat yapılmayan, boz ve hali olarak bırakılan araziler mevcut kişilerden alınarak ziraat yapılmak üzere başkalarına verilmesine karar verildiği ve muhalefet edilmemesi anlatılmaktadır. 7 Servi kazası Osmanlı genel ekonomik yapısına uygun olarak temettüât defterleri ışığında incelediğimiz kadarıyla bir istisna oluşturmamaktadır. Temel ekonomik kaynak tarımsal üretimdir. Kaza merkezi ile sınırlı zanaat, ticaret ve hizmet faaliyetleri görülmekte bunun haricinde ise nüfusun çoğunluğu çiftçilik faaliyeti içeriğinde zirai üretim ve hayvancılık yapmaktadır. 19.yüzyıl ortalarında İmparatorluk nüfus yoğunluğu düşük ülkelerden biriydi. Fakat iskân politikası ve göçler nedeniyle bazı bölgelerde nüfus artışı bazılarında ise nüfusta azalış göze çarpmaktadır. Nüfus yoğunluğundan dolayı toprak faktörünün nisbi olarak bol, yani tarım yapılacak toprakların çok olmasına karşın bunu işleyecek emek faktörünün kıt olması toprakların ancak bir kısmında tarım yapılmasına olanak 5 Mehmet Genç, Osmanlı İmparatorluğu nda Devlet ve Ekonomi, İstanbul, Ötüken Neşriyat, 2012 s. 62-64. 6 Ahmet Tabakoğlu, Türkiye İktisat Tarihi, 11. Baskı, İstanbul, Dergâh Yayınları, 2012, s.237-240. 7 Ahmet Kala, İstanbul Ahkam Defterleri İstanbul Tarım Tarihi 2,İstanbul, İstanbul Araştırmaları Merkezi Yayınları,1998,s.341. 50
vermiştir. Anadolu ve Rumeli bölgeleri karşılaştırıldığında, Rumeli bölgesinde ekilebilen toprak miktarının daha fazla olduğu söylenebilir. Emek faktörünün kıt olması nedeniyle, hasat dönemlerinde artan işgücü açığı diğer bölgelerden işgücü transferiyle kapatılıyordu. 8 Tablo 11 Servi Kazası Merkezinde Çiftçilik Üretiminin Bileşimi (%), 1844 Mahalle İsimleri Zirai Üretim Bağcılık ve Bostancılık Hayvancılık Toplam Terzioğlu 79 1 20 100 Halil Hafız 86 2 12 100 Aliş Hoca Mescid-i Şerif 85 4 11 100 Çarşı 38 55 7 100 Kuruşova-i Zir 69 24 7 100 Orta 19 79 2 100 Hacı Hüseyin 87 3 11 100 Salihağa 90 4 6 100 Sabunlak 17 82 1 100 Veziroğlu 83 7 10 100 Zir 14 85 1 100 Kaza Merkezi Toplamında Çiftçilik Üretiminin Bileşimi (%) 41 54 5 100 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. Tablo 11 de Servi kazası merkezinde çiftçilik faaliyetinin bileşimi yüzde olarak verilmektedir. Tabloyu incelediğimizde Salihağa, Hacı Hüseyin ve Halil Hafız mahalleleri zirai üretimin yoğun olduğu bölgelerdir. Bu mahallelerin ortak özelliği Müslüman yerleşimi olmalarıdır. Zirai üretim oranlarına baktığımızda %90, %87 ve %86 lık oranlarla birbirini takip etmektedir. Zir mahallesi %85, Sabunlak mahallesi %82, Orta Mahallesi ise %79 luk bir oranla bağcılık faaliyetinin yoğun olduğu gayrimüslim mahalleleridir. Hayvancılığın ön planda olduğu mahallelere bakarsak Terzioğlu %20 lik oranla ilk sırada yer almakta, Halil Hafız %12 ve Aliş Hoca %11 lik oranlarla onu takip etmektedir. 8 Tevfik Güran, 19. Yüzyıl Osmanlı Tarımı, İstanbul, Eren Yayıncılık, 1998,s.67. 51
Tablo 12 de Servi kazasına bağlı köylerde çiftçilik faaliyetinin bileşimi yüzde olarak verilmektedir. Tabloya göz attığımızda, Dereli köyü %91 oranıyla zirai üretimde ilk sırada yer almaktadır. Dabık köyünde bu oran % 88 ve Serbiye köyünde ise %90 lık bir oran bulunmaktadır. Köylerin çoğunluğunda zirai üretim ilk sırada bulunmaktadır. Hotince köyü % 43 ve Rahova köyü % 16 lık oranlarla bağcılık ve bostancılık faaliyetinin bulunduğu köylerdir. Bunun yanında hayvancılığın ön planda olduğu Firodenek köyü %38 lik bir oranda yer almakta, Yeniköy köyü %30 ve Balad köyü ise %33 lük oranın bulunduğu yerleşim yerleridir. Tablo 12 Servi Kazası Köylerinde Çiftçilik Üretiminin Bileşimi (%), 1844 Köy İsimleri Zirai Üretim Bağcılık ve Bostancılık Hayvancılık Toplam Kurmancık 83 0 17 100 Batşova 71 8 21 100 Rahova 58 16 26 100 Kuruşova-i Bala 76 6 18 100 Firodenek 62 0 38 100 Yeniköy 70 0 30 100 Lomidole 72 2 26 100 Dabık 88 0 12 100 Nefs-i Atik 86 2 12 100 Beryod 71 0 29 100 Dinov 86 0 14 100 Balad 64 3 33 100 Hotince 53 43 4 100 Serbiye 90 0 10 100 Kayabaşı 80 0 20 100 Bonhanova 85 2 13 100 Nahradançe 88 0 12 100 Dereli 91 0 9 100 Melçova 76 0 24 100 Dimyanod 86 0 14 100 KöylerinToplamında Çiftçilik Üretiminin Bileşimi (%) 77 6 17 100 KAYNAK: BOA.ML.VRD.TMT.NU:15768,15769,15770,15771,15772,15773,15774,15776,15778, 15779,15781,15782,15784,15785,15786,15787,15790,15791,15792,15793,15796,15799,15803. 52
Tablo 13 de Servi kazası genelinde çiftçilik faaliyetinin bileşimi yüzde olarak verilmektedir. Tabloya göre ilk faaliyet alanı olarak %69 ile zirai üretim görülmekte, takiben bağcılık ve bostancılık %16 ile ikinci sırada yer almakta olup, %15 lik hayvancılık faaliyeti ise son sırada bulunmaktadır. Silistre kazasına baktığımızda merkezde yer alan 19 mahallede icra edilen zanaat, ticaret ve hizmetten elde edilen gelir, merkezin toplam geliri içinde %88 lik bir oran bulunmakta ve Servi kaza merkezine göre daha aktif bir esnaf yapısı olduğu düşünülmektedir. Bağcılık ise Servi kaza merkezine göre daha düşük bir oranda ve %6,5 luk bir paya sahiptir. Silistre köylerinde gelirin %88 i zirai üretiminden elde edilmektedir. Toplamda zirai üretimin payı, toplam gelir kaynakları içinde %90 ın üzerindedir. Bu durum Servi kazası ile benzerlik göstermektedir. Silistre kazasında hayvancılığın payı %5 ten az iken, Servi kazasında ise %15 lik hayvancılık payı görülmektedir. 9 Diğer bir kaza Ahyolu nda hayvancılık faaliyetinin gelirdeki payı % 2,15 ile 43,57 arasında değişmektedir. 10 Hayvancılık faaliyetinin çiftçilik gelirleri içindeki ortalama payı % 17,36 11 ile Servi kazasına yakın olarak hesaplanmıştır. Tablo 13 Servi Kazası Genelinde Çiftçilik Üretiminin Bileşimi (%), 1844 Servi Kazası Geneli Zirai Üretim Bağcılık ve Bostancılık Hayvancılık Toplam Genel Toplamda Çiftçilik Üretiminin Bileşimi (%) 69 16 15 100 KAYNAK: BOA.ML.VRD.TMT.NU:15768, 15769, 15770, 15771, 15772, 15773, 15774, 15775, 15776, 15777, 15778, 15779, 15780, 15781, 15782, 15783, 15784, 15785, 15786, 15787, 15788, 15789, 15790, 15791, 15792, 15793, 15794, 15795, 15796, 15797, 15798, 15799, 15800, 15801, 15802, 15803. Osmanlı ekonomisi, zirai faaliyetleri, ziraat çalışanlarını ve üretim faktörü olan toprağın hukuki çerçevesini tımar sisteminde teşkilatlandırarak teknolojinin 9 Kocakaplan, a.g.e.,s.63 10 Şevket Kamil Akar,19.yüzyılda Edirne Eyaletine Bağlı Ahyolu Kazasının Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, İstanbul Üniversitesi,1991,s.17. 11 Akar,A.e.,s.18. 53
düşük olduğu zirai üretim için gerekli şartları sağlamıştır. 12 Tımar sistemi 16. yüzyıldan sonra bazı değişikliklere uğramış olsa da 1858 yılında çıkarılan arazi kanunnâmesi ne kadar varlığını sürdürmüştür. Köylülerin topraklarında tımar sisteminin etkisi artık tımarın yaygınlığını yitirdiği dönemlerde (19. yüzyıl) ve hatta Osmanlı dan ayrılan bazı ülkelerde ayrılık sonrasında da (19.-20. yüzyıl) sürmüştür. Tımar sistemi bünyesinde yaşayan köylü toplumu, genelde bir çift öküz ve bir çift öküzle sürülebilecek toprak sahibi hane halklarından oluşuyordu. Bu özelliğinden dolayı Osmanlı tımar sisteminin esası, çift-hane olarak tanımlanmıştır. 13 Osmanlı Devleti nin köylüler için uygun gördüğü en yüksek düzeyde üretimin gerçekleşeceği toprak miktarı, toprağın verimine göre 60 ile 150 dönüm arasında değişen arazilerdi. Bu miktar toprağa ve bir çift öküze sahip aile işletmeleri ziraatta en yüksek derecede üretimi gerçekleştireceği düşünülen orta büyüklükte birer işletmeydi ve işletmelerin korunması öncelikli amaçtı. Bu sayede köylüler mülkiyeti devlete ait olan, geçimlerini sürdürecekleri ve adil dağıtılmış topraklara sahip olmuşlardır. Mülkiyeti devlete ait bu topraklar babadan oğula geçecek şekilde kiralanarak alım satımına, vakfedilmesine ve toprağı terk ederek göç etmelerine ve toprağı boş bırakmalarına izin verilmezdi. 14 Servi kazasında kaza merkezi ve köylerinde, Osmanlı ekonomisinin genel karakteri ile uyumlu şekilde ziraat temel uğraşı alanıdır. Tarım toprakları zirai üretime tahsis edilen bölgede, tımar sisteminin yukarıda bahsettiğimiz vasıflarını görmek mümkündür. Çiftçilikle uğraşan herkes toprak sahibidir ve çiftçi her hane, toprağını sürecek bir çift öküz sahibidir. Toprak büyüklükleri kaza genelinde hane başına, ortalama 10,9 dönümdür. Bu miktar klasik tımar sistemindeki aile işletmelerinin (çift hanelerin) arazi büyüklüğünün oldukça altında olmakla birlikte Servi kazasındaki çiftçi haneler, hane başına düşen toprakları ile hayatlarını idame ettirebilmektedirler. Servi kazasında üretim yapılan toprakları incelediğimiz zaman Tablo 14 de Servi kazası merkez mahallelerinde toprak büyüklükleri gösterilmektedir. Tabloda mahallelerdeki toplam ekili (mezru) ve nadasa bırakılan (gayr-i mezru) toprak 12 Tabakoğlu, Türkiye İktisat Tarihi,s.313. 13 Halil İnalcık, Osmanlı İmparatorluğunun Ekonomik ve Sosyal Tarihi (1300-1600), Cilt1, s.192. 14 Genç,a.g.e.,s.62-63. 54
büyüklükleri dönüm cinsinden gösterilmekte ve nadasa bırakılan toprakların toplamdaki yüzdesi verilmektedir. Buna göre merkezde en fazla toprağa sahip olan mahallenin Çarşı mahallesi olduğu görülmekte ve hane sayısı olarak da en fazla hanesi olan mahalledir. Bu mahalle toplam olarak 1.607,5 dönüm toprağa sahiptir. Halil Hafız mahallesi en az toprağa sahip olarak 209,5 dönümdür ve toprak sahibi 30 hane yaşamaktadır. Toplam olarak ise Servi kazası merkezinde 8.359,5 dönüm tarım yapılan toprak olduğu görülmektedir. Bu toprakların genel toplamda %36,58 i nadasa bırakılan topraklardan meydana gelmektedir. Nadas oranlarını Vidin Eyaleti nin diğer bir kazası Plevne ile mukayese ettiğimiz zaman Plevne de tarım yapılan toprakların %48,06 sının nadasa bırakılan topraklardan oluştuğu görülmektedir. 15 Buradan çıkan sonuç nadas yüzdesinin, genel tarım yapısına uygunluk arz ettiği ve genele uygun olarak toprakların yarısı veya yarıya yakınının dahi iyi verim elde edebilmek için dinlendirilmeye bırakıldığıdır. Tablo 14 Servi Kazası Merkezinde Toprak Büyüklükleri / Nadas Oranı (%), Hane Başı (Dönüm),1844 Ekili Nadas Toplam Nadas Hane Başı Mahalle İsimleri (Dönüm) (Dönüm) (Dönüm) Yüzdesi (Dönüm) Terzioğlu 282,00 328,50 610,50 53,80 11,30 Halil Hafız 126,50 83,00 209,50 39,61 6,98 Aliş Hoca Mescid-i Şerif 258,50 193,00 451,50 42,74 9,81 Çarşı 1.057,00 550,50 1.607,50 34,24 6,96 Kuruşova-i Zir 599,00 508,50 1.107,50 45,91 14,38 Orta 654,00 125,00 779,00 16,04 5,49 Hacı Hüseyin 266,00 217,00 483,00 44,92 10,06 Salihağa 262,00 157,50 419,50 37,54 9,12 Sabunlak 589,00 107,50 696,50 15,43 5,71 Veziroğlu 740,00 665,50 1.405,50 47,34 13,65 Zir 467,00 122,50 589,50 20,78 4,12 Toplam 5.301,00 3.058,50 8.359,50 36,58 8,02 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. 15 Ali Haydar, Beşer, Temettüât Defterlerine Göre XIX. Yüzyılın Ortalarında Plevne nin İktisadi ve Sosyal Yapısı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, s.40. 55
Tabloda hane başına düşen ortalama toprak büyüklüklerine bakıldığında ise 14,38 dönüm ile Kuruşova-i Zir mahallesinin hane başına en fazla toprak düşen mahalle olduğu görülmektedir. En az hane başı toprak büyüklüğü ise 4,12 dönüm ile Zir mahallesinde görülmektedir. Bunun yanında 7 mahallede hane başına düşen toprak miktarı 10 dönümün altındadır. Tablo 15 te Servi merkezinde toprağın kullanım alanları itibariyle dağılımı dönüm ve yüzde olarak verilmektedir. Tabloyu incelediğimiz zaman toplam tarım alanının %43 ü ekili topraklardan oluşmakta, nadasa bırakılmış topraklar (bağ ve bostan alanları hariç) %34 olarak karşımıza çıkmaktadır. Servi kazası merkezinde bağcılık önemli bir yer tutmakta ve toprakların %20 si bağlardan oluşmaktadır. Merkez mahallelerinden Orta ve Sabunlak en fazla bağcılık yapılan yerler olarak 402 dönüm ve 401,5 dönüm bağlık alanı sırası ile göze çarpmaktadır. Sabunlak mahallesinin toplam toprak miktarının %58 i bağlardan oluşmaktadır. Terzioğlu ve Halil Hafız mahalleleri 0,5 ve 1,5 dönüm ile neredeyse hiç bağcılık yapılmayan yerler olarak düşünülebilir. 56
Tablo 15 Servi Kazası Merkezinde Toprağın Kullanım Alanları İtibariyle Dağılımı (%), 1844 Ekili Nadas Hali Tarla* 16 Bağ-Bostan Toplam Mahalle İsimleri (Dönüm) % (Dönüm) % (Dönüm) % (Dönüm) % (Dönüm) % Terzioğlu 281,5 46 307,5 50 21,0 4 0,5 0 610,5 100 Halil Hafız 125,0 60 83,0 39 0,0 0 1,5 1 209,5 100 Aliş Hoca Mescid-i Şerif 250,0 56 176,0 39 17,0 4 8,5 1 451,5 100 Çarşı 679,0 42 476,5 30 74,0 5 378,0 23 1.607,5 100 Kuruşova-i Zir 514,0 46 478,5 43 30,0 3 85,0 8 1.107,5 100 Orta 252,0 32 116,0 15 9,0 1 402,0 52 779,0 100 Hacı Hüseyin 255,0 53 217,0 45 0,0 0 11,0 2 483,0 100 Salihağa 254,0 61 143,0 34 14,5 3 8,0 2 419,5 100 Sabunlak 187,5 27 94,0 14 13,5 2 401,5 58 696,5 100 Veziroğlu 698,0 50 575,0 41 90,5 6 42,0 3 1.405,5 100 Zir 127,5 22 103,0 18 19,5 3 339,5 57 589,5 100 Toplam 3.623,5 43 2.769,5 34 289 3 1.677,5 20 8.359,5 100 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. 16 *Hali tarla: Tenha, boş, sahipsiz, ıssız, içinde bir şey olmama. Hali tarla içinde 36,5 dönüm çubukluk alan mevcuttur. 57
Tablo 16 da Servi kazasına bağlı köylerde toprak büyüklükleri gösterilmektedir. Tabloda mevcut köylerin toplam ekili (mezru) ve nadasa bırakılan (gayr-i mezru) toprak büyüklükleri dönüm cinsinden gösterilmekte ve nadasa bırakılan toprakların toplamdaki yüzdesi verilmektedir. Buna göre köyler arasında en fazla toprağa sahip olan Dereli köyü görülmektedir. Dereli köyü toplam olarak 2.607,5 dönüm toprağa sahiptir. Serbiye köyü en az toprağa sahip olarak 327,5 dönüm toprağı bulunmaktadır. Genel toplamda Servi kazasına bağlı köylerde 25.470,5 dönüm tarım yapılan toprak olduğu görülmektedir. Bu toprakların genel toplamda % 43,25 i nadasa bırakılan topraklardan meydana gelmektedir. Tablo 16 Servi Kazası Köylerinde Toprak Büyüklükleri / Nadas (%) / Hane Başı, 1844 Ekili Nadas Toplam Nadas Hane Başı Köy İsimleri (Dönüm) (Dönüm) (Dönüm) Yüzdesi (Dönüm) Kurmancık 573,00 212,50 785,50 27,05 11,22 Batşova 263,00 208,00 471,00 44,16 11,77 Rahova 688,00 470,50 1.158,50 40,57 8,52 Kuruşova-i Bala 1.262,50 1.064,00 2.326,50 45,73 20,59 Firodenek 319,50 142,00 461,50 30,77 5,49 Yeniköy 625,00 333,00 958,00 34,76 3,88 Lomidole 647,00 858,00 1.505,00 57,00 19,29 Dabık 728,00 550,50 1.278,50 43,05 9,47 Nefs-i Atik 489,50 365,50 855,00 42,75 11,87 Beryod 419,50 276,50 696,00 39,73 13,13 Dinov 1.103,50 962,50 2.066,00 46,59 12,22 Balad 501,00 384,00 885,00 43,39 19,24 Hotince 1.418,50 890,00 2.308,50 38,55 14,16 Serbiye 205,00 122,50 327,50 37,40 7,99 Kayabaşı 833,00 500,00 1.333,00 37,51 13,60 Bonhanova 499,00 729,00 1.228,00 59,36 21,93 Nahradançe 1.382,50 1.010,50 2.393,00 42,23 14,77 Dereli 1.381,50 1.226,00 2.607,50 47,01 22,87 Melçova 316,00 196,00 512,00 38,28 7,64 Dimyanod 800,00 514,50 1.314,50 39,14 11,43 Toplam 14.455,00 11.015,50 25.470,50 43,25 12,37 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT.NU:15768,15769,15770,15771,15772,15773,15774,15776,15778, 15779, 15781, 15782, 15784, 15785, 15786, 15787, 15790, 15791, 15792, 15793,15796,15799,15803. 58
Tabloda hane başına düşen ortalama toprak büyüklüklerine bakıldığında ise en fazla toprağa sahip Dereli köyü hane başına düşen toprak miktarı 22,87 dönüm ile ilk sırada yer almaktadır. Bu köyü 21,93 dönüm hane başı ortalaması ile Bonhanova köyü ve 20,59 dönüm hane başı ortalaması ile Kuruşova-i Bala köyü takip etmektedir. Hane başına en az toprak büyüklüğü ise 3,88 dönüm ile Yeniköy de görülmesine karşın en fazla hanenin bu köyde bulunması dikkate değer bir bulgudur. Diğer yanda 6 köyde hane başına düşen toprak miktarı 10 dönümün altındadır. Hane başına düşen dönüm miktarını Plevne kazası ile karşılaştırdığımız zaman Plevne kazası köylerinde ortalama hane başına 28,40 dönüm toprak düşerken Servi kazası köylerinde ise 12,37 dönüm ortalaması ile Plevne kazasının yarısına yakın bir değer görülmektedir. Plevne de en yüksek Tedoriç köyünde hane başına 71,5 dönüm toprak bulunmakta iken, Servi nin hane başına en yüksek toprak miktarı düşen köyü Dereli köyünde bu miktar 22,87 dönümdür. Buradan hareketle Plevne köylerinde hane başına düşen toprak miktarı Servi köylerinin iki katına ulaşmaktadır. 17 Tablo 17 de Servi kazası köylerinde toprağın kullanım alanları itibariyle dağılımı dönüm ve yüzde olarak verilmektedir. Tabloyu incelediğimiz zaman toplam tarım alanının %52 si ekili topraklardan oluşmakta, nadasa bırakılmış topraklar (bağ ve bostan alanları hariç) % 43 olarak karşımıza çıkmaktadır. Servi kazası köylerinden Hotince de bağcılık önemli bir yer tutmakta toprakların %16 sı bağlardan oluşmaktadır. Dereli köyünde ise çayırlar, toplam toprak miktarının %26 sına karşılık gelmektedir. Köylerin genelinde zirai üretim yapılmaktadır. En yüksek ekili toprak oranı Kurmancık köyünde görülmekte; topraklarının % 73 ü ekili durumdadır. En az ekili toprak oranı ise %27 ile Dereli köyüne aittir. En az toplam toprağa sahip Serbiye köyü topraklarının %63 ünün ekili olduğu görülmektedir. 17 Beşer, a.g.e.s.41. 59
Tablo 17 Servi Kazası Köylerinde Toprağın Kullanım Alanları İtibariyle Dağılımı, (%), 1844 Ekili Nadas Çayırlar Bağ-Bostan Toplam Köy İsimleri (Dönüm) % (Dönüm) % (Dönüm) % (Dönüm) % (Dönüm) % Kurmancık 573,0 73 212,5 27 0,0 0 0,0 0 785,5 100 Batşova 249,0 53 208,0 44 0,0 0 14,0 3 471,0 100 Rahova 639,0 55 463,5 40 7,0 1 49,0 4 1.158,5 100 Kuruşova-i Bala 1.210,0 52 1.064,0 46 0,0 0 52,5 2 2.326,5 100 Firodenek 319,5 69 142,0 31 0,0 0 0,0 0 461,5 100 Yeniköy 625,0 65 333,0 35 0,0 0 0,0 0 958,0 100 Lomidole 636,5 42 858,0 57 0,0 0 10,5 1 1.505,0 100 Dabık 728,0 57 550,5 43 0,0 0 0,0 0 1.278,5 100 Nefs-i Atik 461,0 54 363,5 43 2,0 0 28,5 3 855,0 100 Beryod 419,5 60 276,5 40 0,0 0 0,0 0 696,0 100 Dinov 1.103,5 53 962,5 47 0,0 0 0,0 0 2.066,0 100 Balad 444,0 50 384,0 44 0,0 0 57,0 6 885,0 100 Hotince 1.028,0 45 890,0 39 0,0 0 390,5 16 2.308,5 100 Serbiye 205,0 63 122,5 37 0,0 0 0,0 0 327,5 100 Kayabaşı 833,0 62 500,0 38 0,0 0 0,0 0 1.333,0 100 Bonhanova 492,0 40 727,0 59 2,0 0 7,0 1 1.228,0 100 Nahradançe 1.382,5 58 1.010,5 42 0,0 0 0,0 0 2.393,0 100 Dereli 699,0 27 1.226,0 47 682,5 26 0,0 0 2.607,5 100 Melçova 316,0 62 196,0 38 0,0 0 0,0 0 512,0 100 Dimyanod 795,0 61 514,5 39 0,0 0 5,0 0 1.314,5 100 Toplam 13.158,5 52 11.004,5 43 693,5 3 614,0 2 25.470,5 100 KAYNAK:BOA.ML.VRD.TMT.NU:15768,15769,15770,15771,15772,15773,15774,15776,15778,15779,15781,1578215784,15785,15786,15787,15790,15791,15 792,15793,15796,15799,15803 60
Tablo 18 de Servi kazasının genelinde toprak büyüklükleri, nadas oranı ve hane başına dönüm miktarları gösterilmektedir. İncelediğimiz zaman, toplamda 33.830 dönümlük arazi büyüklüğü görülmektedir. Nadas oranına baktığımızda % 41,6 oran ile zirai ortalamalara yakın bir oran bulunmaktadır. Hane başına düşen toprak miktarında 10,9 dönümlük bir ortalama bulunmakta olup, Vidin Eyaleti kazalarından Plevne ile karşılaştırdığımızda, Plevne de hane başına düşen toprak büyüklüğünün 22,95 dönüm olarak hesaplandığı 18 ve bu oranın Servi kazası toplamının iki katından fazla olduğu anlaşılmaktadır. Tablo 18 Servi Kazası Genelinde Toprak Büyüklükleri / Nadas (%) / Hane Başı, 1844 Genel Toplam Ekili Nadas Toplam Nadas Hane Başı (Dönüm) (Dönüm) (Dönüm) Yüzdesi (Dönüm) Mahalleler 5.301,00 3.058,50 8.359,50 36,58 8,02 Köyler 14.455,00 11.015,50 25.470,50 43,25 12,37 Genel Toplam 19.756,00 14.074,00 33.830,00 41,60 10,90 KAYNAK: BOA.ML.VRD.TMT.NU:15768, 15769, 15770, 15771, 15772, 15773, 15774, 15775, 15776, 15777, 15778, 15779, 15780, 15781, 15782, 15783, 15784, 15785, 15786, 15787, 15788, 15789, 15790, 15791, 15792, 15793, 15794, 15795, 15796, 15797, 15798, 15799, 15800, 15801, 15802, 15803. Tablo 19 da Servi kazası merkezinde hanelerin sahip oldukları toprak miktarları itibariyle dağılımı verilmektedir. Tabloya göre Servi kaza merkezinde mukim 120 hanenin toprağı bulunmamaktadır. Toprağı bulunmayan 28 hane Çarşı mahallesinde yaşamaktadır. Merkezde bulunan 633 hanenin, 1 ile 10 dönüm arası toprak sahibi olduğu görülmektedir. Yine 10 hanenin ise 40 dönüm üzerinde en fazla toprağa sahip olduğu izlenmektedir. Tabloda mevcut 240 hane ise 11-25 dönüm arasında toprağa sahiptir. 18 Beşer, a.g.e., s.41. 61
Tablo 19 Servi Kazası Merkezinde Hanelerin Sahip Oldukları Toprak Miktarları İtibariyle Dağılımı, 1844 Toprak Grupları Topraksız 1-10 Dönüm 11-25 Dönüm 26-40 Dönüm 40+ Dönüm Toplam 19 Mahalle İsimleri Hane Toprak Hane Toprak Hane Toprak Hane Toprak Hane Toprak Hane Toprak Sayısı Miktarı Sayısı Miktarı Sayısı Miktarı Sayısı Miktarı Sayısı Miktarı Sayısı Miktarı Terzioğlu 11 0,0 21 147,5 18 306,0 3 102,0 1 55 54 610,5 Halil Hafız 12 0,0 9 46,5 8 131,0 1 32,0 0 0,0 30 209,5 Aliş Hoca Mescid-i Şerif 11 0,0 15 81,5 17 283,0 3 87,0 0 0,0 46 451,5 Çarşı 28 0,0 158 609,0 36 596,5 6 175,5 3 226,5 231 1.607,5 Kuruşova-i Zir 1 0,0 18 77,5 50 815,0 8 215,0 0 0,0 77 1.107,5 Orta 9 0,0 118 490,0 11 167,5 4 121,5 0 0,0 142 779,0 Hacı Hüseyin 11 0,0 18 101,5 17 318,5 2 63,0 0 0,0 48 483,0 Salihağa 8 0,0 20 117,0 14 191,5 4 111,0 0 0,0 46 419,5 Sabunlak 15 0,0 93 426,0 13 196,5 0 0,0 1 74 122 696,5 Veziroğlu 5 0,0 41 226,0 45 725,0 7 203,5 5 251 103 1.405,5 Zir 9 0,0 122 377,5 11 185,0 1 27,0 0 0,0 143 589,5 Toplam 120 0,0 633 2.700,0 240 3.915,5 39 1.137,5 10 606,5 1.042 8.359,5 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. 19 Toplam toprak miktarı: Bir hanenin sahip olduğu ekili ve nadas tarlaları, çayır, bağ ve bostanların tümünü kapsamaktadır. 62
Tablo 20 Servi Kazası Merkezinde Hanelerin Sahip Oldukları Toprak Miktarları İtibariyle Dağılımı, (%) 1844 Toprak Grupları Topraksız 1-10 Dönüm 11-25 Dönüm 26-40 Dönüm 40+ Dönüm Toplam Mahalle İsimleri Hane Toprak Hane Toprak Hane Toprak Hane Toprak Hane Toprak Hane Toprak Yüzdeleri Yüzdeleri Yüzdeleri Yüzdeleri Yüzdeleri Yüzdeleri Yüzdeleri Yüzdeleri Yüzdeleri Yüzdeleri Yüzdeleri Yüzdeleri Terzioğlu 20 0 39 24 34 50 6 17 1 9 100 100 Halil Hafız 40 0 30 22 27 63 3 15 0 0 100 100 AlişHoca 24 0 33 18 37 63 6 19 0 0 100 100 Çarşı 12 0 68 38 16 37 3 11 1 14 100 100 Kuruşova-i Zir 1 0 23 7 65 74 11 19 0 0 100 100 Orta 6 0 83 63 8 22 3 15 0 0 100 100 Hacı Hüseyin 23 0 38 21 35 66 4 13 0 0 100 100 Salihağa 17 0 43 28 31 46 9 26 0 0 100 100 Sabunlak 12 0 76 61 11 28 0 0 1 11 100 100 Veziroğlu 4 0 40 16 44 52 7 14 5 18 100 100 Zir 7 0 84 64 8 31 1 5 0 0 100 100 Genel Toplamda Hane (%) ve Hanelerin Sahip Olduğu Toprak Miktarları(%) 12 0 60 32 23 47 4 14 1 7 100 100 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. 63
Tablo 20 de Servi kazası merkezinde hanelerin sahip oldukları toprak miktarları itibariyle dağılımı yüzde olarak verilmektedir. Toplam hane sayısının %12 si topraksız hanelerden oluşmaktadır. Toplam haneden %60 lık bir hane grubu, toprakların %32 sini oluşturan 1-10 dönüm aralığında toprağa sahiptir. %1 lik hane grubu ise %7 lik bir toprak payı olan 40 dönüm üzerinde toprağa sahip olduğu görülmektedir. Hanelerin %23 ünün toprakları 11-25 dönüm aralığında genel toplamda toprağın %47 sine sahip oldukları anlaşılmaktadır. Tablo 21 de Servi kazası genelinde, ekilen topraklardaki zirai üretimden elde edilen hâsılat miktarları ve dönüm başı hâsılatlar verilmektedir. Tabloya göre mahalleler arasında en yüksek zirai hâsılat 41.308,50 kuruş ile Orta mahallesindedir. Diğer mahallelerle karşılaştırıldığında bu fazlalık, bağcılık faaliyetinden ve ekili arazinin çokluğundan ileri gelmektedir. Zira, dönüm başına düşen hâsılat miktarına bakıldığında da Orta Mahallesi 63,16 kuruş hasılat ile ilk sırada yer almaktadır. Bu mahalleyi 60,12 kuruş hasılat ile Sabunlak mahallesi ve 59,41 kuruş hasılat ile Zir mahallesi takip etmektedir. Bu mahallelerde de bağcılık faaliyeti görülmektedir. En düşük zirai hâsılat ise 17,91 kuruş ile Hacı Hüseyin mahallesindedir. Servi kazasının tüm mahallelerinde zirai üretim yapılmaktadır. Servi kaza merkezinde dönüm başına ortalama hâsılat 38,73 kuruş olarak hesaplanmıştır. Mahallelerde toplam olarak; 5.301 dönüm ekili topraktan, 205.326,60 kuruş hâsılat elde edildiği hesaplanmıştır. Köylere baktığımızda, temel faaliyet alanının ziraat olması, ekili arazilerin ve elde edilen zirai hâsılatın mahallelere göre daha yüksek olması doğaldır. Köyler arasında zirai hâsılatın en yüksek olduğu yer Hotince köyü olarak görülmektedir. Hâsılatı 72.350,00 kuruştur. Hotince köyü dışında üç köyün hâsılatı da 50.000 kuruşun üzerinde bulunmaktadır. Köyler arasında en düşük zirai hâsılat Batşova köyünde 13.135 kuruş olarak tespit edilmiştir. Köylerin tamamında ise toplam zirai hâsılat 640.000,60 kuruş olarak hesaplanmıştır. Bunun üzerine mahallelerin toplam hâsılatı da eklendiğinde genel hâsılat toplamı 845.327,20 kuruş olmaktadır. Servi kazası genelinde toprağın verimliliğine ve ekilen ürün bileşimine bağlı olarak dönüm başına ortalama hâsılat değişmektedir. Serbiye köyü dönüm başı hâsılatın, 89,23 kuruş ile en yüksek olduğu köydür. Köylerin toplamında ise dönüm başına düşen ortalama hâsılat 44,27 kuruştur. Servi kazası genel toplamında, zirai üretimden elde edilen dönüm başı ortalama hâsılat 42,78 kuruş olarak hesap edilmiştir. 64
Tablo 21 Servi Kazasında Zirai Hâsılat ve Dönüm Başı Hâsılat / Kuruş, 1844 Mahalle / Köy İsimleri Ekili Toprak Hâsılat Dönüm Başı Hâsılat Terzioğlu 282,00 7.301,20 25,89 Halil Hafız 126,50 2.610,00 20,63 Aliş Hoca Mescid-i Şerif 258,50 6.027,50 23,32 Çarşı 1.057,00 37.927,00 35,88 Kuruşova-i Zir 599,00 21.665,00 36,17 Orta 654,00 41.308,50 63,16 Hacı Hüseyin 266,00 4.765,40 17,91 Salihağa 262,00 5.405,00 20,63 Sabunlak 589,00 35.410,00 60,12 Veziroğlu 740,00 15.062,00 20,35 Zir 467,00 27.745,00 59,41 Toplam 5.301,00 205.326,60 38,73 Kurmancık 573,00 22.014,50 38,42 Batşova 263,00 13.135,00 49,94 Rahova 688,00 21.287,10 30,94 Kuruşova-i Bala 1.262,50 37.112,00 29,40 Firodenek 319,50 18.443,50 57,73 Yeniköy 625,00 53.886,00 86,22 Lomidole 647,00 17.535,50 27,10 Dabık 728,00 40.234,00 55,27 Nefs-i Atik 489,50 25.372,50 51,83 Beryod 419,50 20.198,50 48,15 Dinov 1.103,50 44.168,50 40,03 Balad 501,00 13.345,00 26,64 Hotince 1.418,50 72.350,00 51,00 Serbiye 205,00 18.291,50 89,23 Kayabaşı 833,00 21.820,00 26,19 Bonhanova 499,00 19.295,00 38,67 Nahradançe 1.382,50 69.304,50 50,12 Dereli 1.381,50 43.050,00 31,16 Melçova 316,00 17.351,50 54,91 Dimyanod 800,00 51.806,00 64,75 Toplam 14.455,00 640.000,60 44,27 Genel Toplam 19.756,00 845.327,20 42,78 KAYNAK: BOA.ML.VRD.TMT.NU:15768, 15769, 15770, 15771, 15772, 15773, 15774, 15775, 15776, 15777, 15778, 15779, 15780, 15781, 15782, 15783, 15784, 15785, 15786, 15787, 15788, 15789, 15790, 15791, 15792, 15793, 15794, 15795, 15796, 15797, 15798, 15799, 15800, 15801, 15802, 15803. 65
Tablo 22 de Servi kazası genelinde üretilen hububat çeşitleri ve miktarları kile olarak gösterilmiştir. Temettüât defterlerinde aşar miktarları ayni olarak da kayıt edildiğinden, aşar miktarının 10 katı alınarak toplam üretim miktarına ulaşılmıştır. Tabloyu incelediğimizde, zirai üretimin çoğunluğunun köylerde gerçekleştiği anlaşılmaktadır. Tablodaki rakamlara baktığımızda, üretimi en fazla yapılan ürünler buğday (hınta) ve mısır olduğu görülmektedir. Toplam hububat üretiminin, 53.330 kilesi buğday (hınta), 38.100 kilesi ise mısırdan oluşmaktadır. Diğer hububatlara baktığımızda, alef üretimi 27.263 kile, arpa(şair) üretimi ise toplam 24.261 kile olarak görülmektedir. Son olarak 2.621,50 kile çavdar üretimi ve 1.165 kile darı üretimi mevcuttur. Plevne kazası ile karşılaştırdığımız zaman, Servi kazasında üretilen hububat çeşitlerinin aynı olduğunu söyleyebiliriz. Plevne kazası hububat üretiminde de ilk sıralarda buğday ve mısır üretimi yer almaktadır. 20 Tablo 22 Servi Kazası Genelinde Toplam Hububat Üretimi /Kile,1844 Buğday Arpa Alef Mısır Çavdar Darı Mahalleler 6.575,00 3.350,00 225,00 4.920,00 65,00 150,00 Köyler 46.755,00 20.911,50 27.038,00 33.180,00 2.556,50 1.015,00 Genel Toplam 53.330,00 24.261,50 27.263,00 38.100,00 2.621,50 1.165,00 KAYNAK: BOA.ML.VRD.TMT.NU:15768, 15769, 15770, 15771, 15772, 15773, 15774, 15775, 15776, 15777, 15778, 15779, 15780, 15781, 15782, 15783, 15784, 15785, 15786, 15787, 15788, 15789, 15790, 15791, 15792, 15793, 15794, 15795, 15796, 15797, 15798, 15799, 15800, 15801, 15802, 15803 Tablo 23 de Servi kazası merkezinde bitkisel üretimin bileşimi yüzde olarak verilmektedir. Tabloyu incelediğimiz de % 43 lük bir oranla buğday üretimi ilk sırayı alırken, % 32 lik oranla mısır üretimi ikinci sırada yer almaktadır. Terzioğlu ve Aliş Hoca mahallesinde zirai üretimin yarısı buğday üretiminden meydana gelmektedir. Sabunlak mahallesinde ise yaklaşık olarak zirai üretimin yarısı mısır üretimidir. Kuruşova-i Zir mahallesinde ise buğday, mısır ve arpa üretimi dengeli olarak %30-38 arasında paylara sahip olduğu görülmektedir. Alef ve darı üretimi en 20 Beşer, a.g.e., s.47. 66
fazla Terzioğlu mahallesinde yapılırken, Çarşı mahallesi en fazla çavdar üretimi yapılan yerleşim yeridir Tablo 23 Servi Kazası Merkezinde Zirai Üretimin Bileşimi (%), 1844 Mahalle İsimleri Buğday Arpa Mısır Alef Çavdar Darı Toplam Terzioğlu 49 17 21 6 0 7 100 Halil Hafız 36 24 36 3 1 0 100 Aliş Hoca Mescid-i Şerif 50 24 24 1 1 0 100 Çarşı 42 19 34 3 2 0 100 Kuruşova-i Zir 38 30 32 0 0 0 100 Orta 48 9 43 0 0 0 100 Hacı Hüseyin 41 17 38 0 1 3 100 Salihağa 47 24 25 1 0 3 100 Sabunlak 34 17 49 0 0 0 100 Veziroğlu 45 24 30 1 0 0 100 Zir 45 24 31 0 0 0 100 Kaza Merkezi Toplamında Zirai Üretimin Bileşimi (%) 43 22 32 1 1 1 100 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802 Tablo 24 de Servi kazası köylerinde zirai üretimin bileşimi yüzde olarak verilmektedir. Tabloyu incelediğimizde, %36 lık buğday üretimi ilk sırada yer alırken, %25 lik mısır üretimi ikinci sırada yer almaktadır. Zirai üretimin yarısından fazlasının buğday üretiminden meydana geldiği köyler; Rahova, Lomidole, Hotince ve Bonhanova olarak sıralanmaktadır. Mısır üretiminin fazla olduğu köyler ise; Dereli, Yeniköy ve Kayabaşı olduğu görülmektedir. Firodenek köyü %42 lik alef üretimi ile dikkat çekerken, Yeniköy ve Serbiye köyü %32 lik oranla onu takip etmektedir. Kurmancık köyünde %30 oranında arpa üretimi yapılırken, en fazla çavdar üretimi Batşova köyünde gerçekleşmektedir. Dimyanod köyünde eşit dağılıma yakın %20-28 arasında paylara sahip buğday, arpa, mısır ve alef üretildiği görülmektedir. Beryod ve Balad köyleri ise %5 lik oran ile en fazla darı üretimi yapılan yerleşim yerleridir. Alef; hayvan yemi olarak yetiştirilen bir bitkidir. 67
Tablo 24 Servi Kazası Köylerinde Zirai Üretiminin Bileşimi (%), 1844 Köy İsimleri Buğday Arpa Mısır Alef Çavdar Darı Toplam Kurmancık 46 30 11 10 3 0 100 Batşova 22 13 35 21 9 0 100 Rahova 50 21 16 12 1 0 100 Kuruşova-i Bala 32 18 27 19 4 0 100 Firodenek 25 0 32 42 0 1 100 Yeniköy 28 0 39 32 0 1 100 Lomidole 62 9 0 28 1 0 100 Dabık 34 27 19 18 2 0 100 Nefs-i Atik 34 9 28 29 0 0 100 Beryod 33 20 32 10 0 5 100 Dinov 33 17 31 15 0 4 100 Balad 40 21 12 14 8 5 100 Hotince 58 28 0 12 2 0 100 Serbiye 23 16 20 32 9 0 100 Kayabaşı 35 3 36 26 0 0 100 Bonhanova 55 14 17 8 6 0 100 Nahradançe 38 13 31 15 3 0 100 Dereli 29 17 44 6 4 0 100 Melçova 34 11 31 21 0 3 100 Dimyanod 28 25 20 27 0 0 100 KöylerToplamın da Zirai Üretimin Bileşimi (%) 36 16 25 21 1 1 100 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT.NU:15768,15769,15770,15771,15772,15773,15774,15776,15778, 15779,15781,15782,15784,15785,15786,15787,15790,15791,15792,15793,15796,15799,15803. Toplam alef üretiminin %21 lik oranda bulunması yörede hayvancılık faaliyetinin göstergesi olarak düşünülebilir. Çavdar; çoğunlukla dağlık bölgelerde yetiştirilen ve buğday yerine fakir ailelerce tüketilen bir bitki türüdür. 21 Arpanın hayvanların temel besini olarak, köylerde toplam zirai üretimde %16 lık bir paya sahip olduğu görülmektedir. 21 Güran,19.yy.Osmanlı Tarımı, s.191. 68
Tablo 25 de Servi kazası genelinde zirai üretimin bileşimine baktığımızda; buğday üretimi, zirai üretimin %36 sını teşkil etmektedir. Buğdaydan sonra üretimi yapılan zirai ürünler; %26 paya sahip olan mısır ikinci sırada yer almakta olup ardından %19 luk paya sahip alef ve %16 lık paya sahip arpa üretimi gelmektedir. Tablo 25 Servi Kazası Genelinde Zirai Üretimin Bileşimi (%), 1844 Servi Kazası Toplamı Buğday Arpa Mısır Alef Çavdar Darı Toplam Genel Toplamda Zirai Üretimin Bileşimi (%) 36 16 26 19 2 1 100 KAYNAK: BOA.ML.VRD.TMT.NU:15768, 15769, 15770, 15771, 15772, 15773, 15774, 15775, 15776, 15777, 15778, 15779, 15780, 15781, 15782, 15783, 15784, 15785, 15786, 15787, 15788, 15789, 15790, 15791, 15792, 15793, 15794, 15795, 15796, 15797, 15798, 15799, 15800, 15801, 15802, 15803. 3.1.2. Hayvancılık Osmanlı devletinde, nüfus yoğunluğunun az olması nedeniyle hayvancılık dolaylı olarak teşvik ediliyordu. İmparatorluk coğrafyasında tarım yapılamayan alanların fazla olması hayvan yetiştiriciliği için uygun ortam sağlıyordu. Göçebe topluluklarda hayvancılık en önemli geçim kaynağı olduğundan bu topluluklar pazara dönük olarak küçükbaş hayvan yetiştiriciliği yapmaktaydı. Yerleşik çiftçilik yapan ve hayvan besleyen topluluklar ise daha çok çift sürme ve taşıma güçlerinden faydalanmak için büyükbaş hayvan yetiştiriciliği yapmakta ve tüm hayvanlardan sağladıkları süt, et, deri, yağ, peynir ve yapağının büyük bir kısmını kendi ihtiyaçlarında kullanmakta fazlasını ise piyasaya vermektedir. 22 Ordunun et ihtiyacı ve İstanbul başta olmak üzere büyük şehirlerin et tüketimi talepleri ve bölgedeki dericilik ve dokuma sanayilerinin varlığı hayvancılığı önemli bir üretim unsuru haline getiriyordu. Devlet açısından bakıldığında hayvanlardan alınan vergilerin (ağnam vergisi) bütçede çoğu zaman dördüncü gelir kalemini oluşturması hayvancılığın önemini göstermektedir. Servi kazasında baktığımızda, hayvancılıkla ilgili meslek grupları bulunmaktaydı. Debbağlık, pabuçculuk, celeblik, sığırtmaçlık, çobanlık bunlardan bazılarıdır. İstanbul un hububat ve ordunun et 22 Güran, a.g.e. s.100-101. 69
ihtiyacı Rumeli den karşılanmaktaydı. Rumeli de hububat üretimi ve hayvancılık diğer bölgelere göre gelişmiş olduğundan bu bölgede oluşan üretim fazlası ihraç edilmekteydi. Rumlar kaçak buğday ihracından zenginleşirken Bulgarlarda celeblikten zenginleşmekteydi. 23 Servi kazasında ve köylerinde büyükbaş hayvan yetiştiriciliği özellikle manda önemli bir yer tutmaktadır. Ordunun ihtiyacı için Servi kazasından kuvvetli ve besili olarak çifti kırk kuruşa çoban ve otlatma ücreti dâhil olarak satın alınan on çift mandanın orduya teslimine dair yazı 24 ve Servi kazasından kebir topları çekmek için istenilen beş çift kuvvetli mandanın Ordu-yu Hümayun'a gönderildiği 25 ne ilişkin kayıtlar mevcuttur. Ayrıca Servi kazasından topları çekmek ve yük taşımak üzere Ordu için Servi Kazası'ndan tertip olunan yüz kıta öküz arabasının çıkarılıp gönderilmesi 26 konusunda talimatlar mevcuttur. Tablo 26 da Servi Kazası merkezinde bulunan hayvan sayıları verilmektedir. Tablo 26 Servi Kazası Merkezinde Hayvan Sayıları, 1844 Koşum Hayvanı Büyükbaş Hayvanlar Küçükbaş Hayvanlar Arı Kovanı Mahalle İsimleri (Baş) (Baş) (Baş) (Adet) Terzioğlu 45 69 67 42 Halil Hafız 16 33 0 0 Aliş Hoca Mescid-iŞerif 36 43 0 0 Çarşı 55 190 165 52 Kuruşova-i Zir 91 84 217 10 Orta 24 127 5 0 Hacı Hüseyin 27 54 0 1 Salihağa 36 50 0 6 Sabunlak 10 82 0 3 Veziroğlu 88 121 20 39 Zir 24 82 5 0 Toplam 452 935 479 153 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. 23 Tabakoğlu, a.g.e. s.323-324. 24 BOA, C.AS.(Başbakanlık Osmanlı Arşivi Cevdet Askeriye Belgesi) :Nu:43274 25 BOA, C.AS. :Nu:11277 26 BOA, C.AS. :Nu:4835 70
Kaza merkezindeki hayvancılık durumuna baktığımızda, en fazla 935 baş büyükbaş hayvan bulunmaktadır.452 baş koşum hayvanı bulunurken, 479 baş küçükbaş ve 153 adet arı kovanı varlığı görülmektedir. En fazla büyükbaş hayvan Çarşı mahallesinde bulunurken, en fazla küçükbaş ve koşum hayvanı ise Kuruşova-i Zir mahallesinde bulunmaktadır. Tablo 27 Servi Kazası Merkezinde Hayvan Türleri (Baş), 1844 Hayvan Türü Sayısı Hâsılat(Kuruş) 1)Koşum Hayvanı a) Öküz* 452 0 2)Diğer Büyükbaş a)sağmal Kara Sığır İneği 129 3.225 b)sağmal Manda 176 5.280 c)kısır İnek 112 0 d)kısır Manda 89 0 e)kara Sığır Danası 84 0 f)kara Sığır Düvesi 70 0 g)manda Danası 6 0 h)manda Düvesi 53 0 h)kısrak 23 235 ı)bargir 168 0 i)katır 1 0 k)merkeb 10 0 l)hergele** 11 0 m)erkek Tay 3 0 n)canavar 0 0 3)Küçükbaş Hayvan a)sağmal Koyun 387 2.429 b)dölsüz Koyun 0 0 c)kuzu 0 0 d)sağmal Keçi 35 135 e)kısır Keçi 0 0 f) Toklu 57 54 4) Arı Kovanı*** 153 626 Toplam 27 2.019 11.984 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. 27 *Öküz: Kara Sığır Öküzü, Camus Öküzü gibi çoğu defterde ayrıma gidilmeden genelde "öküz" olarak yazıldığından bizde tek başlık altında topladık. **Hergele; Bineğe ya da yük taşımaya alıştırılmamış at veya eşek. *** Arı Kovanları adet olarak yazılmıştır. 71
Tablo 27 de Servi kazası merkezinde bulunan hayvan türleri ve hâsılatları görülmektedir. Tabloyu incelediğimizde; Merkez mahallelerinde bulunan hayvan cinsi sağmal koyun olarak görülmektedir. Sağmal koyun hâsılatı 2.429 kuruş olarak hesaplanmıştır. En fazla hâsılatın 5.280 kuruş ile sağmal mandadan elde edildiği ve bunu 3.225 kuruş hâsılat ile sağmal karasığır ineğinin takip ettiği anlaşılmaktadır. Yük taşımada ve tarla sürmekte kullanılan öküz adedi ise 452 baş olarak karşımıza çıkmaktadır. Servi kaza merkezinde toplam olarak ise 2.019 baş hayvan varlığı olduğu ve bunlardan 11.984 kuruş hâsılat elde edildiği hesaplanmıştır. Hayvan türlerinden arım kovanı 153 adet olarak defterlere yazılmış ve arıcılıktan 626 kuruş hâsılat elde edilmiştir. Hane reislerinin hayvan türlerinin bir kısmından gelir elde ederken, bir kısmından da gelir sağlamadıkları görülmektedir. Tablo 28 Servi Kazası Köylerinde Hayvan Sayıları, 1844 Koşum Hayvanı Büyükbaş Hayvanlar Küçükbaş Hayvanlar Arı Kovanı Köy İsimleri (Baş) (Baş) (Baş) (Adet) Kurmancık 118 187 514 93 Batşova 70 113 613 24 Rahova 221 234 903 75 KuruşovaBala 184 130 1.328 168 Firodenek 102 88 903 60 Yeniköy 232 189 1.861 70 Lomidole 142 81 512 9 Dabık 226 180 348 186 Nefs-i Atik 110 155 473 18 Beryod 102 70 730 10 Dinov 238 271 468 20 Balad 74 84 458 0 Hotince 309 136 1.350 27 Serbiye 56 82 52 94 Kayabaşı 186 215 796 44 Bonhanova 84 132 249 91 Nahradançe 243 346 738 153 Dereli 164 269 10 13 Melçova 88 55 441 20 Dimyanod 198 183 592 32 Toplam 3.147 3.200 13.339 1.207 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15768,15769,15770,15771,15772,15773,15774,15776,15778, 15779, 15781, 15782, 15784, 15785, 15786, 15787, 15790, 15791,15792, 15793, 15796, 15799, 15803. 72
Tablo 28 de Servi Kazası köylerinde hayvan sayıları verilmektedir. Servi köylerinde en fazla küçükbaş hayvan bulunmaktadır. Kaza merkezinde büyükbaş hayvan sayısı fazla iken köylerde küçükbaş hayvan sayısı öne çıkmakta 1.861 baş küçükbaş ile Yeniköy en fazla küçükbaş hayvan bulunan köy olmakta, ardından 1.350 adet ile Hotince köyü takip etmektedir. Toplamda 13.339 adet küçükbaş hayvan bulunmaktadır. Tablo 29 da ise Servi kazası köylerindeki toplam hayvan varlığı ve onlardan elde edilen hâsılat gösterilmektedir. Köylerdeki hayvan sayısı kaza merkezinin yaklaşık on katına ulaşmaktadır. Doğal olarak köylerdeki hayvan hâsılatı da mahallelere göre fazladır. Tablo 29 Servi Kazası Köylerinde Hayvan Türleri (Baş), 1844 Hayvan Türü Sayısı Hâsılat(Kuruş) 1)Koşum Hayvanı a) Öküz* 3.147 0 2)Diğer Büyükbaş a)sağmal Kara Sığır İneği 901 22.475 b)sağmal Manda 312 9.285 c)kısır İnek 537 0 d)kısır Manda 129 0 e)kara Sığır Danası 134 0 f)kara Sığır Düvesi 180 0 g)manda Danası 21 0 h)manda Düvesi 66 0 h)kısrak 338 4.370 ı)bargir 75 0 i)dişi Tay 46 0 k)erkek Tay 49 0 l)hergele** 3 0 m)merkeb 32 0 n)canavar 377 1.203 3)Küçükbaş Hayvan a)sağmal Koyun 9.888 83.549 b)dölsüz Koyun 2.093 5.170 c)sağmal Keçi 1.143 6.388 d)kısır Keçi 162 118 e) Toklu 53 157 4) Arı Kovanı*** 1.207 2.844 Toplam 20.893 135.559 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15768, 15769, 15770, 15771, 15772, 15773, 15774, 15776, 15778, 15779, 15781, 15782, 15784, 15785, 15786, 15787, 15790, 15791, 15792, 15793, 15796, 15799, 15803. 73
Tablodan anlaşılacağı üzere en fazla küçükbaş hayvanlardan 9.888 baş sağmal koyun bulunmakta olup, bunlardan toplam olarak 83.549 kuruş gelir elde edildiği hesaplanmıştır. Bunun dışında sağmal keçi ve dölsüz koyunlardan da elde edilen gelirin, diğer hayvan türlerine göre daha yüksek olduğu görülmektedir. Büyükbaş hayvanları incelediğimiz zaman büyükbaş hayvanlar içerisinde toplam olarak en yüksek hâsılat, sağmal karasığır ineğinde görülmekte ve toplam 22.475 kuruş gelir elde edildiği hesaplanmıştır. Gayrimüslim köylerinde bulunan ve defterlerde canavar şeklinde yazılan domuzun 377 baş ve geliri ise 1.203 kuruş olarak tespit edilmiştir. Yine kısrak yetiştiriciliği Servi Köylerinde görülmekte toplamda 338 baş bulunmakta ve 4.370 kuruş gelir elde edilmektedir. Ayrıca 1.207 adet arı kovanı olduğu tespit edilmiştir. Köylerin tamamında toplam olarak ise 20.893 adet hayvan varlığı görülmekte ve toplam olarak bunlardan 135.559 kuruş hâsılat sağlandığı hesaplanmıştır. Tablo 30 da Servi kazası genelinde hayvan varlığından elde edilen toplam gelirin hane sayısına bölünerek elde edilen hane başına düşen hayvan hâsılatı gösterilmektedir. Buna göre mahallelerde hane başına düşen hâsılat 11,50 kuruş iken, köylerde 65,84 kuruş olduğu görülmektedir. Ortalama olarak bakıldığında Servi kazası genelinde hane başına 47,58 kuruş hayvan hâsılatı düşmektedir. Sonuç olarak köylerde hayvan sayısı ve hâsılatının daha yüksek olduğu tablodan anlaşılmaktadır. Servi kazası genelinde hane başına düşen hayvan hâsılatını, Silistre kazası ile kıyasladığımız zaman Silistre genelinde hane başına düşen hayvancılık gelirinin 44 kuruş 28 olduğu ve benzer özellikler gösterdiği anlaşılmaktadır. Tablo 30 Servi Kazası Genelinde Hane Başına Düşen Hayvan Hâsılatı/ Kuruş,1844 Mahalleler/ Köyler Toplam Hayvan Hâsılatı Hane Sayısı Hane Başına Düşen Hayvan Hâsılatı Mahalleler 11.984 1.042 11,50 Köyler 135.559 2.059 65,84 Genel Toplam 147.543 3.101 47,58 KAYNAK: BOA.ML.VRD.TMT.NU:15768, 15769, 15770, 15771, 15772, 15773, 15774, 15775, 15776, 15777, 15778, 15779, 15780, 15781, 15782, 15783, 15784, 15785, 15786, 15787, 15788, 15789, 15790, 15791, 15792, 15793, 15794, 15795, 15796, 15797, 15798, 15799, 15800, 15801, 15802, 15803. 28 Kocakaplan, a.g.e.s.79. 74
3.1.3. Zanaat, Ticaret ve Hizmet Osmanlı ekonomisi ihtiyaca göre üretim yapmaktadır. Devlet idari olarak tedbir ve düzenlemeler ile tüketim bölgelerini kaza şeklinde teşkilatlandırmış ve kendi ihtiyacını karşılama prensibi üzerine kurmuştur. 29 Köylerdeki zirai üretim öncelikli olarak o birimin ihtiyaçlarını karşılayabilmek için yapılırken, buna bağlı olarak tarıma dayalı sanayi ve ticari faaliyetler kaza merkezinde esnaf ve tüccarlar tarafından öncelikli olarak, ihtiyacı karşılamak için yapılmaktadır. Osmanlı Devleti nin halkın iaşesinin teminine yönelik uyguladığı politika dolayısıyla bir kaza veya şehir merkezinin etrafındaki köylerde zirai üretim çok önemlidir. Zira bu üretim bölgesinin ihtiyaçları karşılanmadıkça mahsulün o birim dışına çıkarılmasına müsaade edilmiyordu. 30 Tipik bir köylü ekonomisi modeliyle kırsal nüfus çiftçilik faaliyetinde bulunur veya buna bağlı yan faaliyetlerle meşgul olurdu. 31 Mahsulün işlenmesi ve satılması işlemiyle ise daha çok esnaf ilgilenmekte ve esnaf da çoğunlukla kaza merkezinde yaşamaktadır. Üretim eğer o birimin ihtiyacından fazla olursa öncelikle, fazlalık ordunun ihtiyaçlarını gidermek için ayrılır veya tüccar vasıtasıyla İstanbul a gönderilirdi. 32 Buna ilişkin olarak Ordu'daki askeri sınıflarının tayinatı için Servi kazasından mürettep un, arpa ve koyunlar esmanı. 33 gibi kayıtlar arşivde görülmektedir. Osmanlı ekonomisi; devletin yapmış olduğu idari ve mali yaptırımlar ile ihtiyaca göre yapılacak olan tarım, esnaf ve ticaret faaliyetleri ile vergi gelirlerini arttırma amacını taşımaktaydı. Emeğin serbestçe yer değiştirmesine imkan tanımıyor ve herkesin kendi mesleğini yapmasını ve çocukların aile mesleğini devam ettirmelerini bekliyordu. Tarımsal üretim çok önemli olduğundan herkesin topraklarını ekmesini istiyor ve toprağı terk etmeyi alınan tedbirler ile engelliyordu. Osmanlı ekonomisinde esnaf faaliyetlerinde, belli ürünlerin ve devlet tarafından verilen imtiyazlara göre üretilmesi esası görülmekteydi. Devlet tarafından verilen imtiyazların korunmasında iki yöntem uygulanmıştır. Üretime dayalı imtiyaz hakkı ve ürüne dayalı mülkiyet hakları sistemi, ülkeler sanayileşmesini tamamlarken 29 Genç.a.g.e. s.60-62. 30 Genç,A.e.s.63. 31 Güran,19.Yüzyıl Osmanlı Tarımı,s.115. 32 Genç,a.g.e.s.63 33 BOA, C.AS,Nu: 8687 75
önce üretime dayalı imtiyazları başlatmış ve daha sonraları ürüne dayalı mülkiyet (patent) sistemine geçmişlerdir. 34 Osmanlı esnaf yapısı da benzer bir özelliğe sahip olarak üretime dayalı imtiyazlar ile faaliyette bulunmaktadır. Buradan hareketle Türk sınai mülkiyet haklarının üretim imtiyazı şeklinde 1220 yılından beri korunduğu belgelenmiştir. 35 Osmanlı ekonomik ve toplumsal hayatında önemli bir yer tutan esnaf 36 terimi genelde tüccar ve zanaatkârı yani bir meslek grubunda bulunan önceleri ahilik-esnaf ilişkisi şeklinde olan bir ekonomik yapıyı anlatmaktadır. Ahiliğin esnaf üzerindeki etkilerini incelediğimiz zaman teşkilât olarak, esnaf teşkilâtını hiyerarşik ve bürokratik bir düzen içerisinde teşkilâtlandırma modeli olarak daima devam eden bir etki meydana getirmiştir. 37 Bu yapı içerisinde önceleri bütün esnaf birliklerinde kethüdâ ve yiğitbaşıların yanında, esnaf ahileşmiş olduğundan ahi-baba, şeyh, nâkîb gibi esnaf âmirleri de vardır. Gedikleşme(loncalaşma) aşamasına girilmesiyle birlikte ahiliğin esnaf teşkilâtı üzerindeki tesirinin kaybolmaya başlamasından dolayı, ahibaba, şeyh 38, nakib gibi esnaf âmirlerinin yerini çoğunlukla kethüdâ ve yiğitbaşı 39 ların yer aldığı esnaf yapısı 40 sonraları esnaf loncaları ve esnaf gedikleri şeklinde gelişme göstermiştir. Tablo 31 de Servi kazası merkezinde hane reislerinin meslekleri verilmiştir. Kaza merkezinde ziraat ile uğraşan haneler olduğu gibi zanaat, ticaret ve hizmet faaliyeti ile uğraşan hane sayısı oldukça fazladır. 34 Ahmet Kal a, İhtira Beratı ndan Patente, Alamet-i Farika dan Marka ya Türk Sınai Mülkiyet Hakları Tarihi, Türk Patent Enstitüsü Yayınları No:1,Ankara,2008,s.15. 35 Ahmet Kal a, A.e., s.19. 36 Robert Mantran,17.Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul, Çev.Mehmet Ali Kılıçbay, Enver Özcan, Ankara,Türk Tarih Kurumu Basımevi,1990,s.327. Arapça kökenli sınıf(sinf) kelimesinin çoğulu, sözlük anlamı olarak cins,parça,kısım,sınıf anlamındadır.kelime çok nadir olarak lonca anlamında kullanılmıştır.anlam genişlemesi yoluyla esnaf sonunda lonca üyeleri,zanaatkârlar ve tüccarları ifade eder hale gelmiştir. 37 Ahmet Kal a, Osmanlı Esnafı ve Sanayisi Üzerine Yapılan Çalışmalarla İlgili Genel Bir Değerlendirme, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi: Türk İktisat Tarihi, C. 1, S. 1, 2003 s.246. 38 Mehmet Zeki, Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. I,İstanbul,MEB Yayınları,1983,s.557. Esnaf Şeyhi; Esnafın büyüğü yerinde kullanılır bir tabirdir.şeyh esnafın şikayetleriyle ve devletle esnaf arasındaki işlerle meşgul olurdu. 39 Pakalın,A.e.,s.557.Esnaf Yiğitbaşı: Esnafın zanaata ve ustalığa ait işlerine nezaret eden adam hakkında kullanılır bir tabirdir. Bir çırağın veya ustanın kendi başına iş sahibi olabilmesi ancak yiğitbaşının icazet vermesiyle yani izin vermesiyle olurdu. 40 Kal a,a.g.e.s.248. 76
Tablo 31 Servi Kazası Merkezinde Hane Reislerinin Meslekleri,1844 Meslek Hane Meslek Hane Meslek Hane Abacı Çırağı 1 Dülger 7 Mutaf Çırağı 1 Abacı Esnafı 29 Erbab-ı Ticaret 5 Muytab 5 Abacı Terzi 1 Erbab-ı Ziraat 209 Müftü ve Cami Şeyhi 1 Arabacı Esnafı 5 Eskici 10 Nalbant Esnafı 8 Aşar Bekçisi 1 Fıçıcı 4 Nalbant Kalfası 1 Bağ Bekçisi 1 Fıçıcı Çırağı 1 Pabuçcu Esnafı 63 Bakıcı 5 Fırıncı 3 Pabuçcu Kalfası 6 Bakırcı Esnafı 2 Haffaf Esnafı 15 Pamukçu Esnafı 1 Bakkal Başı 1 Hallaç Çırağı 1 Papaz 4 Bakkal Esnafı 23 Hallaç Esnafı 22 Pasban 2 Basmacı Esnafı 1 Hallaç Kalfası 4 Postahane Müdürü 1 Bekçi 2 Han Çalışanı 2 Saatçi 1 Berber Çırağı 2 Hancı 2 Sabuncu Esnafı 22 Berber Esnafı 14 Helvacı 1 Sabuncu Kalfası 2 Berber Kalfası 3 Hizmetkâr 15 Sail (Dilenci) 3 Bıçakçı 1 İmam 8 Saka 1 Bostancı 1 Kabirci 1 Sandık Emini 2 Bozacı 1 Kahveci 4 Saraç Esnafı 3 Cami Hatibi 1 Kahveci Tabisi 2 Semerci 1 Canbaz Esnafı 1 Kalpakçı 12 Sığırtmaç 4 Celeb 2 Kasab 1 Tabak Esnafı (Debbağ) 4 Çapacı 199 Katib 3 Terzi Çırağı 5 Çerçi Esnafı 1 Kaza Müdürü 1 Terzi Esnafı 58 Çubukçu 1 Kazgancı 2 Terzi Kalfası 11 Debbağ Çırağı 1 Kırcı 1 Tımarlı Süvari Tekaütü 3 Debbağ Esnafı 29 Kiracı 12 TımarlıTekaüt(Humbaracı) 5 Debbağ Kalfası 12 Kuyumcu Esnafı 4 Tüfekçi Esnafı 3 DeğirmenKethüdası 2 Kürkçü 1 Uncu 1 Değirmenci 5 Mandacı 1 Yağcı 2 Demirci Esnafı 3 Meyhaneci 8 Zanaatçı 1 Diğer 41 84 Muallim Sabiyan 1 Zanaatı Gözgücü 1 Duhan Kıyıcı 1 Muhtar 4 Zanat-ı Çarıkçı 7 Duhancı 5 Mukayyitvetezkireci 1 Toplam 441 Toplam 368 Toplam 233 Genel Toplam 1.042 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. 41 Diğer seçeneği aşağıdaki tablodan oluşmaktadır. Âmâ 3 Maraz ve İlletli 1 Askere alınmış 11 Mecnun 1 Diğer(Meslek Yok) 18 Nakşibendi Tarikatından 2 Dul Kadın 6 Talebe -İ Ulum 6 Firari 5 Topal ve Alil 3 Hacca gitmiş 2 Yetim ve Sabi 26 77
Tabloya bakıldığında, Servi Kazası merkezinde çok değişik meslek grupları olduğu görülmektedir. Hayvancılığa bağlı, sanayileşme öncesi bulunan birçok zanaat dalının bulunduğu görülmektedir. Bunlardan debbağ, Tabakçı, muytab(mutaf), haffaf, pabuçcu, kalpakçı ve saraç esnafı örnek olarak verilebilir. Kaza merkezinde zanaat ve ticaret faaliyetiyle uğraşan esnafın bir kısmı faaliyetlerini gezici olarak icra etmektedirler. En çok rastlanan meslek grubu Pabuç imalatı veya ticareti ile uğraşan gruptur. Bunu yine dericilik mesleği debbağ ve haffaf ustaları takip etmektedir. Yine dikkate değer bir meslek grubu abacılar ve terziler kaza merkezinde faaliyette bulunmaktadırlar. Bunun yanında hallaçlar ve bakkallar sayıca fazla olan meslek gruplarıdır. Kaza merkezinde sabuncu esnafı faaliyetlerini icra etmekte, Arabacılar, arabalarını bir çift öküzle çeken nakliyeciler grubu olarak esnafa hizmet vermektedirler. Kaza merkezinde dini görevliler de vardır. Ayrıca yüksek tımar gelirine sahip emekli asker grubu da kaza merkezinde yaşamaktadır. Tabloda diğer seçeneği altında mesleği yazılmayanlar, herhangi bir meslek grubuna girmeyenler ve askere alınan hane reisleri de deftere yazılmıştır. Askere alınan bu grubun çoğunluğu Arabistan ordusunda görevlendirilmiştir. Tabloda yer alan meslekleri incelediğimizde Servi Kazası merkezinde bütün iş kollarının bulunduğu Osmanlı idari sisteminde kendi ihtiyacını karşılayan büyük bir çarşı görünümündedir. 78
Tablo 32 de Servi kazası merkezinde hane reislerinin mesleklerinin dağılımı yüzde olarak verilmektedir. Tablo 32 Servi Kazası Merkezinde Hane Reislerinin Mesleklerinin Dağılımı (%), 1844 Esnaf ve Ücretli Diğer 42 Mahalle İsimleri Erbab-ı Ziraat Çapacı Ticaret Çalışan Toplam Terzioğlu 56 15 11 11 7 100 Halil Hafız 23 27 30 10 10 100 Aliş Hoca Mescid-i Şerif 39 22 20 2 19 100 Çarşı 9 20 47 14 10 100 Kuruşova-i Zir 69 19 4 6 2 100 Orta 2 19 67 10 3 100 Hacı Hüseyin 29 19 23 11 18 100 Salihağa 41 17 15 10 17 100 Sabunlak 1 10 70 10 9 100 Veziroğlu 41 15 20 10 14 100 Zir 1 29 55 11 4 100 Mahalleler Toplamında Mesleklerin Dağılımı(%) 20 19 43 11 7 100 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. Kaza merkezi genelinde %39 u çiftçilik faaliyetinde bulunmakta, %43 ü ise esnaflık ve ticaret ile uğraşmaktadır. Hane reislerinin %11 ise ücretli olarak çalışmaktadır. Kaza merkezinde %14 lük bir grup ise diğer seçeneği altında yer alan; dul kadın, yetim ve sabi, Alil, Firari, Mecnun, Askere alınmış veya mesleği yazılmamış hane reislerinden oluşmaktadır. Tablo 33 de Servi kaza merkezinde yer alan esnaf, ticaret ve zanaat erbabına ait dükkânların sayıları verilmektedir. Servi kazasının Rositsa nehri kıyısında olmasından dolayı, faaliyetinde suya ihtiyaç duyulan iş yerleri arasında debbağhane, su değirmeni ve salhaneler bulunmaktadır. Ayrıca merkezde değirmenler, öncelikle 42 Diğer seçeneği aşağıdaki tablodan oluşmaktadır. Âmâ 3 Maraz ve İlletli 1 Askere alınmış 11 Mecnun 1 Diğer(Meslek Yok) 18 Nakşibendi Tarikatından 2 Dul Kadın 6 Talebe -İ Ulum 6 Firari 5 Topal ve Alil 3 Hacca gitmiş 2 Yetim ve Sabi 26 79
nehir kenarında kurulmuş su gücü ile çalışan değirmenler ve temettüât defterlerinde taş değirmeni diye geçen değirmenler yani at gücüyle çalışanlar 43 bulunmaktaydı. İlaveten defterlerde çoğunlukla haffafhane derununda ifadesi ile çarşı merkezinde büyük bir bedesten bulunduğu anlaşılmaktadır. Yine debbağhanelerin kaza merkezinin dışında nehir kıyısında yer aldığı defter kayıtlarından anlaşılmaktadır. Ayrıca sabunhaneler genelde hane içinde bulunmaktadır. Gayrimüslim mahallelerde bulunan rakı kazganlarında içki imalatı yapılmakta bunların bir kısmı kendi ihtiyaçları için tüketilmekte, diğer kısmı ise meyhanelerde ticarete konu olmaktadır. Servi kazası merkezi klasik Osmanlı yerleşimi ve ticari yapısına uygun durum arz etmektedir. Tablo 33 Servi Kazası Merkezinde Ticaret ve Zanaat Dükkânları (Adet),1844 İştigal Konusu Adet İştigal Konusu Adet İştigal Konusu Adet Haffafhane ve Pabuçcu 19 Taş Değirmeni 2 Tüfekçi 1 Hallaç 5 Terzi 19 Nalbant 4 Çarıkçı 2 Kuyumcu 3 Kahvehane 3 Bakkal 10 TicaretDükkanı 2 Helvacı 2 Berber 7 Kürkçü 1 Kasab 1 Demirci 4 Fıçıcı 1 Fırın 2 Debbağhane 19 Çerçi 2 Mağaza 1 Su Değirmeni 12 Kalpakçı 4 Meyhane 7 Rakı Kazganı 16 Abacı 3 Eskici 1 Salhane 2 Sabunhane 12 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. Tablo 34 de Servi kazası köylerinde hane reislerinin meslekleri yer almaktadır. Köyleri incelediğimiz zaman genelde çiftçiler haricinde, tarım iş gücü açığını kapatmakta olan, hizmetkar, çapacı, kiracılar ve hayvancılığa bağlı çobanlar bulunmaktadır. Diğer yandan tüm köylerde dini bir grup, imam, papaz, şeyh, tarikat erbabı, cami hatibi gibi görevliler vardı. Bunun berberler, değirmenciler, gayrimüslim köylerinde meyhaneciler bulunmaktaydı. Köylerde esnaflık ve ticaret 43 Salih Aynural, İstanbul Değirmenleri ve Fırınları, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları,2001,s.85. 80
ile uğraşan hane sayısı çok azdır. Servi kazası köylerinin bazılarında tahtacı adıyla ormancılık ve ağaç işleriyle uğraşan bir grup dikkati çekmektedir. Bunun dışında demirci ve dülgerlik gibi işlerle uğraşan hane reisleri vardır. Sonuç olarak köylerde çiftçiler dışında farklı meslek dallarıyla iştigal eden veya hizmet işleriyle uğraşan çok düşük bir nüfus bulunmaktadır. Tablo 34 Servi Kazası Köylerinde Hane Reislerinin Meslekleri, 1844 Meslek Hane Meslek Hane Meslek Hane Asker Tekaütü 4 Değirmenci 1 Meyhaneci 2 Bakıcı 1 Demirci 2 Muhtar 12 Berber 1 Dülger 2 Papaz 2 Cami Hatibi 3 Erbab-ı Ziraat 1.512 Tahtacı 166 Çapacı 48 Hizmetkar 83 Tahtacı Kalfası 4 Çoban 9 İmam 8 Ticaret erbabı 18 Diğer 44 152 Kiracı 29 218 1.637 204 Toplam 2059 KAYNAK: BOA.ML.VRD.TMT.NU:15768,15769,15770,15771,15772,15773,15774,15776,15778, 15779,15781,1578215784,15785,15786,15787,15790,15791,15792,15793,15796,15799,15803. Tablo 35 de Servi kazası köylerinde hane reislerinin mesleklerinin dağılımı yüzde olarak verilmektedir. Köylerin genel toplamına göre hane reislerinin %76 sı çiftçilik faaliyetinde bulunurken, %10 luk bir grup ormancılık ve ağaç işçiliği yapmaktadır. 44 Diğer seçeneği aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Alil 2 Talebe-i ulum 1 Ama 1 Topal 3 Askere alınmış 33 Yetim ve Sabi 25 Dul Kadın 2 Diğer (Meslek Yok) 85 81
Tablo 35 Servi Kazası Köylerinde Hane Reislerinin Mesleklerinin Dağılımı (%), 1844 Erbab-ı Orman Esnaf ve Ücretli Diğer 45 Köy İsimleri Ziraat İşleri Ticaret Çalışan Toplam Kurmancık 86 0 0 4 10 100 Batşova 87 0 0 5 8 100 Rahova 84 0 1 5 10 100 Kuruşova-i Bala 89 0 0 0 11 100 Firodenek 57 35 2 2 4 100 Yeniköy 34 51 1 10 4 100 Lomidole 96 0 0 0 4 100 Dabık 84 0 1 13 2 100 Nefs-i Atik 96 0 0 3 1 100 Beryod 94 0 4 1 1 100 Dinov 70 0 2 18 10 100 Balad 80 0 0 17 3 100 Hotince 88 0 1 6 5 100 Serbiye 73 0 5 17 5 100 Kayabaşı 79 0 2 7 12 100 Bonhanova 75 0 0 0 25 100 Nahradançe 93 0 1 2 4 100 Dereli 75 3 7 15 100 Melçova 63 21 6 8 2 100 Dimyanod 74 14 12 100 Köyler Toplamında Mesleklerin Dağılımı(%) 76 10 1 7 6 100 KAYNAK: BOA.ML.VRD.TMT.NU:15768,15769,15770,15771,15772,15773,15774,15776,15778, 15779,15781,1578215784,15785,15786,15787,15790,15791,15792,15793,15796,15799,15803. Köylerde yaşayan hane reislerinin %1 i ise esnaflık ve ticaret ile uğraşmaktadır. Tabloda bulunan diğer verileri incelediğimizde, hane reislerinin 45 Diğer seçeneği aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Alil 2 Talebe-i ulum 1 Ama 1 Topal 3 Askere alınmış 33 Yetim ve Sabi 25 Dul Kadın 2 Diğer (Meslek Yok) 85 82
%7 sinin ücretli olarak çalıştığı ve geri de kalan %6 lık grubun ise diğer; dul kadın, yetim ve sabi, alil, firari, mecnun, askere alınmış veya mesleği yazılmamış hane reislerinden oluştuğu anlaşılmaktadır. Grafik 3, Servi Kazası Genelinde Hane Reislerinin Mesleki Dağılımı,(%),1844 64% Servi Kazası Genelinde Mesleki Dağılım 17% 6% 7% 6% Erbab-ı Ziraat Esnaf ve Ticaret Orman İşleri Ücretli Çalışan Diğer KAYNAK: BOA.ML.VRD.TMT.NU:15768, 15769, 15770, 15771, 15772, 15773, 15774, 15775, 15776, 15777, 15778, 15779, 15780, 15781, 15782, 15783, 15784, 15785, 15786, 15787, 15788, 15789, 15790, 15791, 15792, 15793, 15794, 15795, 15796, 15797, 15798, 15799, 15800, 15801, 15802, 15803. Grafik 3 de Servi Kazası genelinde hane reislerinin mesleklerine göre dağılımı yüzde şeklinde gösterilmiştir. Grafiği incelediğimizde; Servi kazası genelinde nüfusun % 64 ü ziraat ile uğraşmakta, %17 si esnaflık ve ticaret ile iştigal etmektedir. Geriye kalan hane reislerinin %7 si ücretli çalışanlardan, %6 sı ise orman işleriyle uğraşanlardan oluşmaktadır. Toplam nüfusun %6 sı diğer grubunda yer alan dul kadın, yetim ve sabi, alil, firari, mecnun veya mesleği yazılmamış hane reislerinden oluşmaktadır. 83
3.2. Ekonomik Refah Düzeyi ve Bölüşüm Servi kazasının ekonomik yapısının tahlilinde genel anlamı ile ekonomik refah düzeyi önemli bir yer tutmaktadır. Bir bölgenin ekonomik refah düzeyi millî gelirin seviyesine ve dağılışına bağlıdır. Milli gelir arttıkça, bir ülke halkının yararlanabileceği mal ve hizmet hacmi büyür. Gelir dağılımı eşitliğe yaklaştıkça, çoğunluğun refahtan alabileceği pay genişler. Temettüât defterleri hane reislerinin gelirlerini tespit etmek amacıyla tutulmuş olup bölgenin ekonomik refah seviyesi ile ilgili tahlile olanak sağlamaktadır. Hane reislerini her birinin ayrıntılı gelir kaynakları defterlerde kaydedildiği gibi bir mahallenin, köyün veya kazanın sonucunda ise bütün bir eyaletin gelirlerini görmeye imkân sağlamaktadır. Ayrıca temettüât defterlerinde mevcut hane sayıları tespit edilebildiği için hane başına düşen gelir hesaplanabilirken buna bağlı olarak gelir dağılımının nasıl olduğunun tespiti de mümkün görünmektedir. 3.2.1.Toplam Gelirler Temettüât defterleri ışığında incelemeye tabi tuttuğumuz Servi kazasına bağlı 20 köy ve kaza merkezinde 11 mahalle bulunmaktadır. Hane esasına göre kayıt yapılan temettüât defterlerinde mevcut kayıtlardan mahallelerin, köylerin ve genel olarak kazanın toplam gelirlerinin tespiti yapılabilmektedir. Defterlerin sonunda mahallenin veya köyün toplam gelir miktarları yazılmıştır. Fakat tek tek hanelerin gelirlerini yazarak yaptığımız bilgisayar toplamlarıyla defter sonlarında kâtibin kaydettiği toplamlar arasında farklılıklar tespit edildiğinden, kayıtlar sonucu tespit ettiğimiz bilgisayar toplamlarını toplam gelir olarak aldık ve değerlendirmeleri bu toplamlar üzerinden gerçekleştirdik. Tablo 36 da Servi kazası merkezi ve köylerine ait toplam gelirler görülmektedir. Buna göre mahallelerin toplam geliri 359.423,70 kuruş ve köylerin toplam geliri 837.839,60 kuruş olarak hesaplanmıştır. Servi kazasının genel toplamı olarak gelir, kayıtlara göre 1.197.263,30 kuruş olarak hesap edilmiştir. Servi kazası Osmanlı ekonomik yapısı ve gelir dağılımına uygun olarak köylerde toplam gelir, mahallelere oranla daha yüksektir. Tabloyu ayrıntılı olarak incelediğimizde; mahalleler arasında Çarşı Mahallesi 84.034,50 kuruş ile en yüksek toplam gelire 84
sahip iken, Halil Hafız Mahallesi 7.570 kuruş toplam gelir ile en düşük gelirli mahalledir. Köyler arasında Yeniköy köyü 102.074 kuruş toplam gelir ile ilk sırada yer almakta, Batşova köyü ise 16.931 kuruş toplam gelir ile en düşük gelirli köy olarak bulunmaktadır. Tablo 36 Servi Kazası Genelinde Toplam Gelirler/ Kuruş,1844 Mahalle İsimleri Toplam Gelir Mahalle İsimleri Toplam Gelir Terzioğlu 12.094,95 Hacı Hüseyin 9.541,75 Halil Hafız 7.570,00 Salihağa 8.285,00 Aliş Hoca Mescid-i Şerif 14.227,50 Sabunlak 56.615,00 Çarşı 84.034,50 Veziroğlu 26.724,00 Kuruşova-i Zir 26.881,50 Zir 54.795,00 Orta 58.654,50 Mahalle Toplamı 359.423,70 Köy İsimleri Toplam Gelir Köy İsimleri Toplam Gelir Kurmancık 26.671,50 Balad 20.252,00 Batşova 16.931,00 Hotince 76.924,00 Rahova 29.282,60 Serbiye 21.892,00 Kuruşova-i Bala 47.067,00 Kayabaşı 27.217,00 Firodenek 34.030,50 Bonhanova 22.324,00 Yeniköy 102.074,00 Nahradançe 80.676,50 Lomidole 24.019,50 Dereli 47.903,00 Dabık 48.616,50 Melçova 31.222,50 Nefs-i Atik 30.457,50 Dimyanod 61.019,00 Beryod 28.727,50 Köy Toplamı 837.839,60 Dinov 60.532,00 Genel Toplam 1.197.263,30 KAYNAK: BOA.ML.VRD.TMT.NU:15768, 15769, 15770, 15771, 15772, 15773, 15774, 15775, 15776,15777,15778,15779, 15780, 15781, 15782, 15783, 15784,15785, 15786, 15787,15788,15789, 15790,15791, 15792, 15793, 15794, 15795, 15796, 15797,15798, 15799, 15800,15801, 15802, 15803. Grafik 4 te Servi kazası genelinde gelirin yüzde olarak dağılımı yer almaktadır. Buna göre Servi kazasında toplam gelirin %30 u mahallelerden, %70 i ise köylerden sağlanmaktadır. Temettüât defterlerindeki hane sayısı itibariyle Servi kazası nüfusunun %66 sını oluşturan köyler, toplam gelirin %70 ini üretirken nüfusun %34 ünü oluşturan mahalleler ise gelirin %30 unu üretmektedir. Bu değerlendirmeler ışığında köylerin daha fazla gelir elde ettiği rahatlıkla söylenebilir. Vidin eyaletine bağlı Plevne kazasındaki duruma bakarsak nüfusun %78 ini oluşturan köyler toplam gelirin %85 ini, diğer yandan nüfusun %22 sini oluşturan 85
mahalleler gelirin %15 ini üretmektedir. 46 Görüldüğü üzere her iki kaza genelinde benzerlik bulunduğunu ve köylerin mahallelere göre yüzde olarak daha fazla gelir elde ettiğini ve hane başına düşen gelirinde mahallelere göre daha yüksek olduğunu söyleyebiliriz. Grafik 4, Servi Kazası Genelinde Toplam Gelirin Kaza Merkezi ve Köyler İtibariyle Dağılımı, (%), 1844 Servi Kazası Genelinde Toplam Gelirin Dağılımı 30% 70% Mahalleler Köyler KAYNAK: BOA.ML.VRD.TMT.NU:15768, 15769, 15770, 15771, 15772, 15773, 15774, 15775, 15776, 15777, 15778, 15779, 15780, 15781, 15782, 15783, 15784, 15785, 15786, 15787, 15788, 15789, 15790, 15791, 15792, 15793, 15794, 15795, 15796, 15797, 15798, 15799, 15800, 15801, 15802, 15803. 46 Beşer,a.g.e., s.57. 86
3.2.2. Hane Başına Gelir Bugün modern ekonomilerde ekonomik analizlerde kişi başına düşen gelir dikkate alınarak değerlendirmeler yapılmaktadır. Temettüât defterleri hane esasına göre düzenlendiği için toplam gelirin hane sayısına bölümüyle hane başına düşen gelir tespit edilebilmektedir. Ekonomik refah düzeyi ile ilgili değerlendirmelerde mahalleye veya köye ait toplam gelir miktarları bir ölçü vermekte fakat bu yeterli bir değer ifade etmemektedir. Bundan dolayı, yalnız toplam gelirler üzerinden sağlıklı sonuçlara ulaşmak mümkün değildir. Köylere veya mahallelere ait toplam gelirin nüfusla ilişkilendirilmesi sonucu daha sağlıklı veriler elde edilebilir. Tezimizdeki söz konusu dönem için uygulanabilecek bir yöntem değildir. Çünkü o dönemde sosyal yapı hane esasına dayalı bir özellik arz etmekteydi. Dolayısıyla o günkü ekonomik yapıya ait değerlendirme hane eksenli olursa sonucunda kıyaslama yapma olanağı ortaya çıkar ve göreceli olarak ekonomik refah düzeyi ile ilgili analizler yapılabilir. Tablo 37 de Servi kazası merkezinde hane başına gelir miktarları kuruş olarak hesaplanmış şekilde yer almaktadır. Tablo 37 Servi Kazası Merkezinde Hane Başına Gelir/Kuruş,1844 Mahalle İsimleri Toplam Gelir Hane Sayısı Hane Başı Gelir Terzioğlu 12.094,95 54 223,98 Halil Hafız 7.570,00 30 252,33 Aliş Hoca Mescid-i Şerif 14.227,50 46 309,29 Çarşı 84.034,50 231 363,78 Kuruşova-i Zir 26.881,50 77 349,11 Orta 58.654,50 142 413,05 Hacı Hüseyin 9.541,75 48 198,78 Salihağa 8.285,00 46 180,10 Sabunlak 56.615,00 122 464,05 Veziroğlu 26.724,00 103 259,45 Zir 54.795,00 143 383,18 Toplam 359.423,70 1042 344,93 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. 87
Tabloya göre; genel toplamda mahallelerde hane başına gelir ortalama 344,93 kuruş olarak hesap edilmiştir. Sabunlak mahallesi hane başına düşen ortalama gelir 464,05 kuruş ile en yüksek gelire sahip mahalledir. Hane başına ortalama geliri en düşük olan mahalle 180,10 kuruş ile Salihağa olarak yer almaktadır. Genel olarak hane başına ortalama geliri en yüksek olan ile en düşük olan mahalle arasında iki kattan fazla bir fark bulunmakta olup gayrimüslim mahallelerde hane başı gelirin daha yüksek olduğu görülmektedir. Tablo 38 de Servi kazası köylerindeki hane başına gelir miktarları gösterilmektedir. Hane başına en yüksek gelire sahip köyün 542,02 kuruş ile Beryod köyü olduğu görülmekte ve bu köyü hane başı 533,95 kuruş gelir ile Serbiye köyü ve hane başı 530,60 kuruş ile Dimyanod köyü takip etmektedir. Hane başına geliri en düşük olan köy ise 215,31 kuruş ile Rahova köyü olduğu anlaşılmaktadır. Tablo 38 Servi Kazası Köylerinde Hane Başına Gelir/Kuruş,1844 Köy İsimleri Toplam Gelir Hane Sayısı Hane Başı Gelir Kurmancık 26.671,50 70 381,02 Batşova 16.931,00 40 423,27 Rahova 29.282,60 136 215,31 Kuruşova-i Bala 47.067,00 113 416,52 Firodenek 34.030,50 84 405,12 Yeniköy 102.074,00 247 413,25 Lomidole 24.019,50 78 307,94 Dabık 48.616,50 135 360,12 Nefs-i Atik 30.457,50 72 423,02 Beryod 28.727,50 53 542,02 Dinov 60.532,00 169 358,17 Balad 20.252,00 46 440,26 Hotince 76.924,00 163 471,92 Serbiye 21.892,00 41 533,95 Kayabaşı 27.217,00 98 277,72 Bonhanova 22.324,00 56 398,64 Nahradançe 80.676,50 162 498,00 Dereli 47.903,00 114 420,20 Melçova 31.222,50 67 466,00 Dimyanod 61.019,00 115 530,60 Toplam 837.839,60 2.059 406,91 Genel Toplam 1.197.263,30 3.101 386,08 KAYNAK: BOA.ML.VRD.TMT.NU:15768,15769,15770,15771,15772,15773,15774,15776,15778, 15779,15781,1578215784,15785,15786,15787,15790,15791,15792,15793,15796,15799,15803. 88
Tabloda görüldüğü üzere hane başına geliri 500 kuruşun üzerinde olan 3 adet köy bulunmaktadır. Toplam olarak mevcut yirmi köyün ortalama hane başına geliri ise 406,91 kuruş olarak hesap edilmiştir. Bu değerlendirmelere göre; köylerdeki hane başına düşen gelirin, mahallelerdeki orandan daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Servi kazası genelinde toplam gelir 1.197.263,30 kuruş ve hane sayısı 3.101 olarak görülmektedir. Bunun yanında Servi kazası genelinde hane başına ortalama gelir 386,08 kuruş olarak hesaplanmıştır. Servi kaza merkezi ile köylerin hane başına düşen gelirleri kıyasladığımız zaman köylerdeki hane başına düşen ortalama gelirin mahallelere oranla daha yüksek olduğu anlaşılmaktadır. Örneğin hane başına ortalama geliri 500 kuruşun üzerinde 3 köy bulunduğu halde ortalama hane başı geliri 500 kuruşu geçen herhangi bir mahalle yoktur. Mahallelerde hane başına düşen ortalama gelir 344,93 kuruş iken, köylerde 406,91 kuruş olduğu görülmektedir. Kaza genelinde ise 386,08 kuruş hane başına düşen gelir hesaplanmıştır. Köylerdeki hane reislerinin çoğunlukla çiftçi, mahallelerdeki hane reislerinin ise çoğunlukla esnaf ve zanaatkâr olduğu dikkate alındığında, çiftçilerin esnaf ve zanaatkâra göre daha fazla gelir elde ettiği tespiti yapılabilir. Hane reislerinin mesleklerine göre gelirlerini incelediğimizde de bu sonuç tespit edilebilir. Son olarak, Servi Kazasına ait hesapladığımız hane başına gelir miktarlarını başka yerlerle kıyasladığımız zaman elde ettiğimiz sonuçlar daha anlamlı ve anlaşılır olacaktır. Vidin eyaletine bağlı Plevne genelinde hane başına gelir ortalama 564,24 kuruş olarak hesaplanırken, mahallelerde ortalama hane başına gelir 379,2 kuruş iken, köylerde 615,61 kuruştur. 47 Aynı zamanda Balkanlarda yer alan Silistre ile kıyasladığımız zamanda Silistre merkezindeki hane başına gelirin köylerdekine nispetle daha düşük olduğu görülmektedir ki aynı durum kıyasladığımız Plevne için de geçerlidir. Fakat genel olarak, incelemeye tâbi tuttuğumuz Servi kazasına göre ortalama hane başına gelirin Plevne ve Silistre de daha yüksek olduğu görülmektedir. Silistre merkezinde ortalama hane başına gelir 677,14 kuruş olduğu görülürken köylerinde ise ortalama hane başına gelir 1.173,70 kuruş olduğu görülmektedir. 1 Sonuç olarak Servi kazasındaki hane reislerinin Plevne ve Silistre deki hane reislerine oranla daha az gelir elde ettiği söylenebilir. Ayrıca Servi kazasında köyler 47 Kocakaplan, a.g.e,s.91. 89
ve merkez arasında hane başına gelir ortalamasının birbirine yakın olmasının sebebi kaza merkezinde yapılan çiftçilik faaliyetleridir. 3.2.3. Hane Reislerinin Gelir Gruplarına Göre Dağılımı Tablo 39 da Servi kazası merkezinin gelir gruplarına göre dağılımı ve gruplar arası yoğunlukları gözlenebilir. Servi kazasının ekonomik refah seviyesini tespit edebilmek için gelir aralıkları oluşturarak hangi gelir grubunda yoğunlaşma olduğunun analizini yapacak olursak; toplam olarak en fazla hanenin 1-250 kuruş gelir aralığında olduğu görülmektedir. Bu gelir grubunda 434 hane olduğu anlaşılmaktadır. En fazla hanenin bu gelir aralığında olması, Servi deki hane reislerinin genel olarak düşük gelir aralığında olduğunu tevsik etmektedir. Bu gelir grubundan sonra en fazla hanenin olduğu gelir aralığının 251-500 kuruş aralığı olduğu ve bu aralıkta 417 hane bulunduğu görülmektedir. Tablo 39 Servi Kazası Merkezinde Hane Reislerinin Gelir Gruplarına Göre Dağılımı, Kuruş, 1844 Mahalle İsimleri 0 1-250 251-500 501-750 751-1000 1001-1500 1501-2000 2000+ Toplam Hane Terzioğlu 2 31 21 0 0 0 0 0 54 Halil Hafız 0 20 8 1 0 1 0 0 30 Aliş Hoca 3 22 19 0 0 0 1 1 46 Çarşı 5 101 93 22 4 1 0 5 231 Kuruşova-i Zir 0 20 47 9 1 0 0 0 77 Orta 3 38 66 21 10 4 0 0 142 Hacı Hüseyin 1 37 9 0 1 0 0 0 48 Salihağa 4 30 12 0 0 0 0 0 46 Sabunlak 4 31 41 35 4 5 1 1 122 Veziroğlu 6 71 22 2 0 0 0 2 103 Zir 0 33 79 22 6 2 1 0 143 Toplam 28 434 417 112 26 13 3 9 1.042 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. Toplam hane sayısı dikkate alındığında nüfusun çoğunluğunun bu iki gelir grubunda yer aldığı ve daha önce hane başına düşen gelir ile örtüşen bir veri elde edildiği gözlenmiştir. Bu iki gelir grubundan sonra hane sayısı itibariyle sırasıyla 90
501-750 kuruş aralığında112 hane, 751-1000 kuruş aralığında 26 hane, 1001-1500 kuruş aralığında 13 hane, 1501-2000 kuruş aralığında 3 hane, 2000 kuruşun üzerinde geliri bulunan 9 hane ve bulunmaktadır. Mahalle bazında inceleme yaptığımızda 251-500 kuruş aralığında en fazla hanenin bulunduğu mahallenin Çarşı olduğu ardından, Zir mahallesinin takip ettiği görülmektedir. 1-250 kuruş aralığında en fazla hanenin olduğu mahalle Çarşı olup, arkasından Veziroğlu mahallesi gelmektedir. Hane sayısı 122 olan Sabunlak mahallesinde tüm gelir gruplarında dengeli bir dağılım gözlenmektedir. Sabunlak mahallesi, Orta mahallesi ve Zir mahallesindeki hane reislerinin diğerlerine oranla daha fazla gelir elde ettiği söylenebilir. Hane reislerinin gelir aralıklarında; geliri olmayan 28 hane bulunurken, 1.000 kuruşun üzerinde geliri olan toplam 25 hane bulunmaktadır. Tablo 40 da hane reislerinin gelir gruplarına göre dağılım yüzde olarak verilmektedir. Tabloyu incelediğimiz zaman hane reislerinin %42 sinin 1-250 kuruş arasında, %40 ının 251-500 kuruş aralığında bir gelire sahip olduğu anlaşılabilir. Sonuç olarak; toplam hane reislerinin %82 sinin geliri 500 kuruşun altında olduğu görülmektedir. Tablo 40 Servi Kazası Merkezinde Hane Reislerinin Gelir Gruplarına Göre Dağılımı, (%),1844 Mahalle İsimleri 0 1-250 251-500 501-750 751-1000 1001-1500 1501-2000 2000+ Toplam Yüzde Terzioğlu 4 57 39 0 0 0 0 0 100 Halil Hafız 0 67 27 3 0 3 0 0 100 Aliş Hoca 7 48 41 0 0 0 2 2 100 Çarşı 2 44 40 10 2 0 0 2 100 Kuruşova-i Zir 0 26 61 12 1 0 0 0 100 Orta 2 27 46 15 7 3 0 0 100 Hacı Hüseyin 2 77 19 0 2 0 0 0 100 Salihağa 9 65 26 0 0 0 0 0 100 Sabunlak 3 25 34 29 3 4 1 1 100 Veziroğlu 6 69 21 2 0 0 0 2 100 Zir 0 23 55 15 5 1 1 0 100 Toplam 3 42 40 11 2 1 0 1 100 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. 91
Diğer verilere bakarsak; hanelerin %3 hiç geliri olmayanlardan meydana gelirken, %11 i 501-750 kuruş arasında bulunanlar, %2 si 751-1000 kuruş arası, %1 nin ise 1001-1500 kuruş arası ve %1 in ise 2000 kuruşun üzerinde gelir elde ettiği görülmektedir. 3.2.4. Hane Reislerinin Gelir Kaynakları Temettüât Defterlerinde kayıtlar hane esasına dayalı olarak yapıldığından hane reislerinin toplam gelirleri ve bu gelir kaynaklarını ayrıntısıyla defterlerde görme imkânı bulunmaktadır. Defterlerde hane reisinin gelir sağladığı kaynaklar ayrı olarak ve yıllık olarak sağladığı gelir ile birlikte yazılmıştır. Bazı kayıtlarda hane reisinin toplam geliri ile defterde yazılı ayrıntılı gelir kalemleri toplamı eşit gözükmemiştir. Genelde aradaki farkın kişinin mesleğinden elde ettiği gelir olduğunu tahmin edilmektedir; çünkü kişinin mesleğinden elde ettiği gelir bazen ayrı olarak belirtilirken, çoğu zaman da belirtilmemiştir. Bazen mesleği erbab-ı ziraat olan biri için aynı durum söz konusu olduğunda, aradaki böyle bir farkın nereden kaynaklandığı tahmin edilememektedir. Bu durum gelir kaynaklarının toplamları ile toplam gelirler arasında ufak da olsa farklılıklara yol açmaktadır. Bu aradaki fark, nereden elde edildiği bilinmeyen ve tahmin edilemeyen gelirlerden kaynaklanmaktadır. Fakat görülebileceği gibi bu farklar çok anlamlı farklar da değillerdir. Kâtibin kayıt esnasındaki tasarrufundan kaynaklandığı söylenebilir. Tablo 41 de Servi kazası merkezinde hane reislerinin gelir kaynakları ve dağılımı gösterilmektedir. Tabloya göre en fazla gelir elde edilen kaynağın zanaat, ticaret ve hizmet faaliyetleri olduğu görülmektedir. Bu kalemden elde edilen gelir toplam olarak 124.312,50 kuruştur. İncelemeye devam ettiğimizde sırasıyla 116.492,00 kuruş bağcılık ve bostancılıktan, 88.834,60 kuruş zirai üretimden ve son olarak 11.984,60 kuruş da hayvancılıktan elde edilmiştir. Bunun yanında devlete ait olan tımar geliri de kişilerin geliri olarak defterlerde yerini almış bu gelir kaynağı da toplam 17.800,00 kuruştur. Bu gelir kaynaklarını topladığımızda, elde edilen kaza merkezinin toplam geliri 359.423,70 kuruş olarak hesaplanmıştır. 92
Tablo 41 Servi Kazası Merkezinde Hane Reislerinin Gelir Kaynakları ve Dağılımı/Kuruş,1844 Mahalle İsimleri Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Ticaret Tımar Geliri Toplam Üretim Bostancılık ve Hizmet Terzioğlu 7.295,20 1.887,25 6,00 2.906,50 0,00 12.094,95 Halil Hafız 2.560,00 340,00 50,00 3.370,00 1.250,00 7.570,00 Aliş Hoca Mescid-i Şerif 5.772,50 740,00 255,00 4.360,00 3.100,00 14.227,50 Çarşı 15.487,00 3.032,50 22.440,00 35.025,00 8.050,00 84.034,50 Kuruşova-i Zir 16.170,00 1.676,50 5.495,00 3.540,00 0,00 26.881,50 Orta 8.016,50 820,00 33.392,00 16.426,00 0,00 58.654,50 Hacı Hüseyin 4.621,40 576,35 144,00 4.200,00 0,00 9.541,75 Salihağa 5.190,00 360,00 215,00 2.520,00 0,00 8.285,00 Sabunlak 5.982,00 545,00 29.428,00 20.660,00 0,00 56.615,00 Veziroğlu 13.940,00 1.677,00 1.122,00 4.585,00 5.400,00 26.724,00 Zir 3.800,00 330,00 23.945,00 26.720,00 0,00 54.795,00 Toplam 88.834,60 11.984,60 116.492,00 124.312,50 17.800,00 359.423,70 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. 92 93
Tablo 42 de Servi kaza merkezinde hane reislerinin gelir kaynaklarının dağılımı yüzde olarak verilmektedir. Tabloya göre Servi kazasının merkezinde gelirin %35 i diğer bir deyişle gelirin üçte biri zanaat, ticaret ve hizmet kaynağından elde edilmektedir. Toplam gelirin %32 si bağcılık ve bostancılıktan, yine gelirin dörtte biri yani %25 i zirai üretimden, %3 lük kısmı ise hayvancılıktan sağlanırken, toplam gelirin, %5 i ise tımar gelirinden oluşmaktadır. Bu veriler ışığında kaza merkezi tüm Osmanlı topraklarında benzerleri ile aynı özelliklere sahiptir. Çünkü merkezler zanaat, ticaret ve hizmet alanlarının daha fazla olduğu ve gelir temin edilen ilk kaynaklardır. Köylerde ise zirai üretim ve hayvancılıktan elde edilen gelir daha fazladır. Bağcılık ve bostancılıktan elde edilen gelir, toplam gelirin %32 sini oluşturmaktadır. Bu toprakların bağcılığa elverişli topraklar olduğu bugün bile Servi kazasını gördüğünüzde dikkatinizi çekmektedir. Bu değerleri Vidin eyaletine bağlı Plevne kazası ile karşılaştırdığımızda, Plevne nin merkezinde gelirin %50,36 sı, yani yarısı zanaat ve hizmet kaynağından elde edilmektedir. Toplam gelirin %19,17 si bağcılık ve bostancılıktan, %15,43 ü ticaretten, %11,93 ü zirai üretimden ve %3,08 i ise hayvancılıktan sağlanmakta olduğu görülmektedir. 48 Sonuç olarak; Servi kazası gelir kaynakları ile Plevne kazası gelir kaynaklarını karşılaştırdığımızda benzer özelliklere sahip olduğu görülmektedir. 48 Beşer, a.g.e., s.67. 94
Tablo 42 Servi Kazası Merkezinde Hane Reislerinin Gelir Kaynakları ve Dağılımı, Yüzde(%), 1844 Mahalle İsimleri Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Ticaret Tımar Geliri Toplam Üretim Bostancılık ve Hizmet Terzioğlu 60 16 0 24 0 100 Halil Hafız 34 4 1 45 16 100 Aliş Hoca Mescid-i Şerif 41 5 2 31 21 100 Çarşı 18 3 27 42 10 100 Kuruşova-i Zir 60 6 21 13 0 100 Orta 14 1 57 28 0 100 Hacı Hüseyin 48 6 2 44 0 100 Salihağa 63 4 3 30 0 100 Sabunlak 11 1 52 36 0 100 Veziroğlu 52 6 4 18 20 100 Zir 7 1 43 49 0 100 Mahalleler Toplamında Gelir Kaynaklarının Dağılımı(%) 25 3 32 35 5 100 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. 95 95
3.3. Devlet Gelirleri Devlet gelirlerini üç başlık altında inceleyeceğiz. Bunlardan ilki, vergi-yi mahsusa, diğeri aşar ve rüsumat ve sonuncusu ise tımar gelirleridir. 3.3.1. Vergi-yi Mahsusa Vergi-yi mahsusa yıllık vergi anlamındadır. Osmanlı devletinin vergi sisteminde çeşitli adlarla tahsil edilen örfi vergiler bulunmaktaydı Tanzimat idarecileri örfi vergileri kaldırarak yerine virgü, virgü-yi mahsusa, komşuca alınan vergi adları ile alınan tek bir vergi getirdiler. Tanzimat dönemi planlanan mali düzenlemeleri yapabilmek için, herkesten gelirine ve mal varlığına göre vergi alınması gerekiyordu. Tanzimat idarecileri; alınacak verginin belli bir düzen altında, adaletli bir biçimde olabilmesi için hanelerin gelirini tespit edilebilmek amacıyla, temettüât defterlerinin yazımına karar vermişlerdir. Temettüât defterleri nde kaydı tutulan vergi-yi mahsusa ise, Osmanlı vergi sisteminde Tanzimat ile gerçekleştirilen en önemli yeniliktir. Yıllardan beri devam eden tekâlif-i örfiye adı altında alınan çeşitli vergilerin tek isim altında toplanmasıyla oluşmuş bir vergi türüdür. Anadolu ve Rumeli de bulunan her bir kazanın ödediği tekâlif-i örfiye olarak bir senede vermiş olduğu vergiler tespit edilmiş ve bazı indirimler yapıldıktan sonra bulunan tutar tek bir vergi olarak tahsil edilmiştir. 49 Vergi-yi mahsusa nakdi olarak tahsil edilen bir vergidir. Servi kazası temettüât defterlerinde; ismin yanına çekilen çizginin üst kısmında, dikey şekilde mesleğin belirtildiği kısmın altında sene-i sâbıkada virgüy-i mahsusadan bir senede vermiş olduğu kaydı ile miktarı belirtilerek yazılmıştır. Defterlerin sonlarında yer alan vergi toplamları da yazımı yapılan yerin vergi-yi mahsusa toplamını vermektedir. Vergi-yi mahsusadan bazı kişilere muafiyet getirildiğini defterleri incelediğimizde görmekteyiz. Bunları sıralayacak olursak imam, papaz gibi dini görevliler ve sakat, hasta, çalışamayan durumundaki muhtaç kişilerdir. Fakat bunların da yine gelir getirici meslek ve mal varlıkları varsa onlarında vergisinin defterlerde yazıldığı görülmektedir. Defterlerde vergi-yi mahsusa miktarlarının toplanmasında, gelir toplamlarında da meydana gelen bazı küçük hatalar yapılmıştır. 49 Coşkun Çakır, Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi, İstanbul 2001, s.49. 96
Bundan dolayı biz değerlendirmelerimizi kendi bilgisayar toplamlarımız üzerinden yaptık. Tablo 43 te Servi merkezindeki vergi-yi mahsusa miktarı ve hane başına düşen vergi-yi mahsusa ortalamaları yer almaktadır. Tablodan da görülebileceği gibi, Servi kazası merkezinde defterlere kaydedilen toplam vergi-yi mahsusa miktarı 33.728 kuruş, hane başına düşen ortalama vergi-yi mahsusa miktarı ise 32,36 kuruş olmaktadır. Hane başına düşen vergi-yi mahsusa oranı en yüksek olan mahalle, Sabunlak isimli gayrimüslim mahallesidir ve ortalama 43,83 kuruştur. Daha sonraki mahalle ise 39,57 kuruşluk vergi-yi mahsusa ortalaması ile Orta mahallesidir. Bunun yanında hane başına düşen vergi-yi mahsusanın en düşük olduğu mahalle ise 19,71 kuruşluk ortalama ile Salihağa adındaki Müslüman mahallesidir. Bu mahalleyi ortalama 22,31 kuruşluk vergi-yi mahsusa ortalaması ile Veziroğlu mahallesi takip etmektedir. Tablo 43 Servi Kazası Merkezinde Vergi-yi Mahsusa Miktarları/Kuruş,1844 Mahalle İsimleri Vergi-yi Mahsusa Hane Sayısı Hane Başına Düşen Vergi-yi Mahsusa Terzioğlu 1.305,00 54 24,16 Halil Hafız 681,00 30 22,70 Aliş Hoca Mescid-i Şerif 1.040,00 46 22,60 Çarşı 7.094,00 231 30,70 Kuruşova-i Zir 2.859,00 77 37,12 Orta 5.619,00 142 39,57 Hacı Hüseyin 1.086,00 48 22,62 Salihağa 907,00 46 19,71 Sabunlak 5.348,00 122 43,83 Veziroğlu 2.298,00 103 22,31 Zir 5.491,00 143 38,39 Toplam 33.728,00 1.042 32,36 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. Servi kaza merkezini Plevne ile karşılaştırdığımızda hane başına düşen ortalama vergi-yi mahsusası en yüksek iki mahallenin gayrimüslim mahalleleri olduğu ve Tekye (Reaya) Mahallesi nin ortalama 55,70 kuruş vergi-yi mahsusası 97
bulunduğu, ardından hane başına ortalama 38,93 kuruş ile Yukarı Mahalle geldiği yazılmıştır. 50 Tablo 44 Servi Kazası Köylerinde Vergi-yi Mahsusa Miktarları/Kuruş,1844 Köy İsimleri Vergi-yi Mahsusa Hane Sayısı Hane Başına Düşen Vergi-yi Mahsusa Kurmancık 3.195,00 70 45,64 Batşova 1.592,00 40 39,80 Rahova 5.672,50 136 41,70 Kuruşova-i Bala 4.170,50 113 36,90 Firodenek 3.223,50 84 38,37 Yeniköy 9.610,50 247 38,90 Lomidole 3.051,00 78 39,11 Dabık 7.665,00 135 56,77 Nefs-i Atik 2.963,00 72 41,15 Beryod 2.575,50 53 48,59 Dinov 9.391,00 169 55,56 Balad 2.231,00 46 48,50 Hotince 7.354,50 163 45,11 Serbiye 1.712,50 41 41,76 Kayabaşı 3.577,50 98 36,50 Bonhanova 2.305,00 56 41,16 Nahradançe 7.073,00 162 43,66 Dereli 5.480,00 114 48,07 Melçova 2.775,00 67 41,41 Dimyanod 5.631,00 115 48,96 Toplam 91.249,00 2.059 44,31 GenelToplam 124.977,00 3101 40,30 KAYNAK: BOA.ML.VRD.TMT.NU:15768, 15769, 15770, 15771, 15772, 15773, 15774, 15775, 15776, 15777, 15778, 15779, 15780, 15781, 15782, 15783, 15784, 15785, 15786, 15787, 15788, 15789, 15790, 15791, 15792, 15793, 15794, 15795, 15796, 15797, 15798, 15799, 15800, 15801, 15802, 15803. Tablo 44 te ise Servi kazası köylerindeki vergi-yi mahsusa miktarları ve hane başına düşen ortalamaları yer almaktadır. Servi köylerinde toplam vergi-yi mahsusa miktarının 91.249 kuruş olduğu görülmektedir. Servi kazası köyleri toplamında, hane başına düşen vergi-yi mahsusa miktarı 44,31 kuruş olarak hesaplanmıştır. Hane başına düşen vergi-yi mahsusası en yüksek olan köy 56,77 kuruş ile Dabık köyüdür. 50 Beşer,a.g.e., s.69. 98
İkinci sırada ise 55,56 kuruşluk ortalama ile Dinov köyü yer almaktadır. En düşük ortalama vergi-yi mahsusası olan köy ise 36,50 kuruş ile Kayabaşı köyüdür. Servi kazası merkezinde ki vergi-yi mahsusa ile köylere ait vergi-yi mahsusa oranları bakımından karşılaştırdığımızda, ilk dikkati çeken husus köylerdeki vergi-yi mahsusa oranlarının, mahallelere oranla daha yüksek olduğudur. Zira mahallelerde, ortalama vergi-yi mahsusa 32,36 kuruş iken, köylerde 44,31 kuruştur. Köylerde elde edilen gelirlerin merkeze göre yüksek olmasından dolayı, ödenen vergi-yi mahsusanında yüksek olması doğaldır. Servi kazası genelinde incelediğimiz defterler toplamında vergi-yi mahsusa miktarının 124.977 kuruş olduğu hesap edilerek, kaza genelinde hane başına düşen ortalama vergi-yi mahsusanın ise 40,30 kuruş olduğu görülmektedir. 3.3.2. Aşar ve Rüsumat Aşar toprak mahsullerinden alınan verginin adıdır. 51 Aşar; öşr ün çoğul halidir ve onda bir manasına gelmektedir. 52 Osmanlı devletinin kuruluşundan yıkılışına kadar uygulanmış ve tüm devlet gelirleri içinde ortalama olarak toplanan verginin dörtte birinden fazlasını teşkil etmiştir. 53 Müslümanlardan alınan ve mülk topraklarının mahsullerinin zekâtını ifade ettiğinden, onda bir oranında vergi alındığından bu isimle anılmıştır. Daha sonraları aşar kelime manasından uzaklaşarak bir vergi terimi olarak kullanılmıştır. Onda bir oranı sabit olmayıp, farklı zamanlarda ve durumlarda değişik oranlarda toplanmıştır. Aşar şer i vergilerden olup tahsil sureti ve sarf yeri şer en tayin ve tahsis edilmiştir. Zamanında sulak ve zahmetsiz alınan mahsulden tam öşür, makine, alet ve edevatla masraf yapılarak alınan mahsulden yarım öşür alınmaktaydı. 54 Aşar ın toprak mahsullerinden aynen tahsili yapılırken Tanzimat döneminde nakdi tahsilat yapılmaktaydı. Bu vergilerin çoğunu buğday, arpa, mısır ve çavdardan alınan aşar oluşturmaktaydı. 55 Bunlardan başka hükümet namına tahsil edilen vergi tabiri anlamında kullanılan resim vardı. Doğrusu resm, cem i rüsumdur 56 ve meyve bahçelerinden alınan bahçe; kavun, karpuz ve hıyardan 51 Pakalın,a.g.e.s.96. 52 Tabakoğlu,a.g.e.s. 299. 53 Vedat Eldem, Osmanlı İmparatorluğu nun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi,1994,s.173. 54 Eldem, A.e. s.173. 55 Tabakoğlu, a.g.e. s.299. 56 Pakalın.a.g.e.,s.28. 99
bostan, üzüm bağlarından bağ; çeşitli meyvelerden fevakih; turfanda meyve ve sebzeden güvare; baldan kovan; pamuktan penbe; ipek kozalarından harir; şıradan şıra resimleri ile ekonomik değer taşıyan tüm bitkilerden alınan resimler bulunmaktaydı. Bunlardan yetiştiği zaman ağırlık, adet veya alan üzerinden kanunlarla belirlenmiş oran ve miktarlarda vergi veya resim alınırdı. 57 Servi temettüât defterlerine baktığımızda Tanzimat öncesi ayni olarak toplanan bir vergi olan aşar vergisi defterlerdeki yazımlarda; hem kile cinsinden ayni değerleri hem de kuruş cinsinden nakdi karşılıkları kayıt altına alınmıştır. Defterlerde nerede bulunduğuna bakarsak; aşar, ismin yanına çekilen çizginin üst sol tarafında dikey olarak kaydedilmiş ve her bir bitkisel üründen (buğday, arpa, mısır, çavdar, darı vs.) alınan aşarın önce ayni değeri yazılmış, altına çizgi çekilerek nakdi karşılığı yazılmıştır. Bunun dışında diğer rüsumat var ise, rüsumat çeşidi belirtilerek adedi veya miktarı belirtilmiş, karşılığı nakdi olarak aşar çizelgesinin altında yer almıştır. Servi temettüât defterlerinde ağnam resmi, keçi resmi, tarla ve bostan aşarı, bağ aşarı, kovan aşarı, peynir resmi gibi diğer rüsumat da nakdi olarak kaydedilmiştir. Nakdi olarak alınan bu rüsumatlar arasında, Servi kazasında toplanan bağ aşarı dikkat çekmektedir. Tablo 45 Servi Kazası Merkezinde Aşar ve Rüsumat Miktarları / Kuruş,1844 Mahalle İsimleri Aşar Bağ Aşarı Rüsumat Toplam Terzioğlu 792,50 0 11,09 803,59 Halil Hafız 177,50 0 0 177,50 Aliş Hoca Mescid-i Şerif 510,75 0 0 510,75 Çarşı 1.336,00 799,05 15,13 2.150,18 Kuruşova-i Zir 1.572,75 183,75 32,14 1.788,64 Orta 629,50 86,50 0,88 716,88 Hacı Hüseyin 385,00 0 0 385,00 Salihağa 472,00 0 0 472,00 Sabunlak 480,50 921,50 0 1.402,00 Veziroğlu 1.226,00 0 0 1.226,00 Zir 379,00 818,25 0,88 1.198,13 Toplam 7.961,50 2.809,05 60,12 10.830,67 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. 57 Tabakoğlu, a.g.e.,s.300. 100
Tablo 45 de Servi Kaza merkezi temettüât defterlerinde yazılan aşar, bağ aşarı ve diğer rüsumat miktarları gösterilmiştir. Servi kaza merkezinde toplam olarak 10.830,67 kuruş aşar ve diğer rüsumat hesaplanmıştır. Bu toplamın içerisinde 7961,50 kuruşu zirai üretimden alınan aşar, 2809,05 kuruşu bağ aşarı, 60,12 kuruşu da muhtelif rüsumat yer almaktadır. En yüksek aşar zirai üretimden alınırken, ikinci olarak bağ aşarı gelmektedir. Bağ aşarı miktarı Servi kaza merkezinde üzüm bağlarının bulunduğunun göstergesidir. Bağ aşarı en yüksek Sabunlak mahallesinde görülmekte, Zir mahallesi onu takip etmektedir. Bağ aşarının alındığı mahalleler gayrimüslim mahalleleridir 3.3.3. Tımar Geliri Türkçe de dirlik (dirilik) ile eş anlamlı kullanılan timâr (tımar) kelimesi sözlükte bakım, ilgi anlamına gelir. Terim olarak, Osmanlı merkez vilâyetlerinde bir süvari birliğini ve askeri-idari hiyerarşiyi desteklemek amacıyla yapılan ve tevarüs yoluyla geçmeyen tahsisatı ifade eder. Tımar sistemi, imparatorluğun sadece askeri- idari teşkilâtlanmasının temel direği olmakla kalmamış, aynı zamanda miri arazi sisteminin işleyişinde, köylü-çiftçilerin statüleri ve ödeyecekleri verginin belirlenmesinde ve imparatorluğun klasik çağında (1300-1600) tarımsal ekonominin yönetiminde esas belirleyici faktör olmuştur. 58 Tımar topraklarını işlemek görevine sahip reayanın idaresi ve vergilerin tahsili toprak sahibi olarak kabul gören dirlik sahiplerine bırakılmıştı. Bunların denetim görevi ise kadı tarafından yerine getirilmekteydi. Çoğunluğu sipahi olan dirlik sahipleri ile reaya arasındaki ilişki kanunlar çerçevesinde olmaktaydı. 59 Tımarlar, Osmanlı uygulamasında üç kısma ayrılmıştır; Has, Zeamet ve Tımar. Tımarlar genelde sipahi askerlerine verilmekteydi ve en yaygın olanı eşkinci tımarı olmaktaydı. Sipahilerin sefer zamanında tımarlarının verimine göre zırhlı asker götürme mecburiyetleri vardı. Sefere gelemedikleri yıla ait vergi hsılatı devlete kalırdı. Tımar topraklarının mirasa konu olması, satılması, vakfedilmesi veya bağışlanması yasaktı. Tımar sistemi Balkanlarda fetihler vasıtasıyla feodaliteyi kaldırmış ve gayrimüslim serfler azat edilmiş ve 58 Halil İnalcık, Timar,T.D.V. İslâm Ansiklopedisi, C.41, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2012, s.168. 59 Tabakoğlu,a.g.e., s. 293. 101
Osmanlı devletinin hür gayrimüslim köylüleri statüsüne yükseldiklerinden Balkanlarda Osmanlıların süratle yayılmalarında etkili olmuştur. Devlet mülkiyetine dayalı olan tımar kesiminden alınan vergiler bir çeşit kira olarak isimlendirilebilir. Aşar ve haraç denen vergiler kira türüne isim olmuştur. Tımar sahipleri, devlet adına ürün üzerinden alınan zirai vergileri, hayvanlardan alınan vergileri, toprak üzerinden alınan vergileri ve kişi üzerinden alınan vergileri tahsil ederek merkeze olan mali mükellefiyetlerini yerine getirmektedir. 60 Servi kazası temettüât defterlerinde tımar geliri dirlik sahiplerinin adına tımar geliri olarak kaydedilmiştir. Tablo 46 da Servi kazasında mevcut tımar gelirleri gösterilmektedir. Tımarların çoğunun emekli sipahilere ait olduğu anlaşılmaktadır. En yüksek tımar geliri bulunan Çarşı mahallesinde ikamet etmektedir. En düşük tımar sahibi ise Halil Hafız mahallesinde ikamet etmektedir. Tablo 46 Servi Kazası Merkezinde Tımar Gelirleri Dağılımı / Kuruş,1844 Mahalle İsimleri Tımar Geliri Terzioğlu 0 Halil Hafız 1.250,00 Aliş Hoca Mescid-i Şerif 3.100,00 Çarşı 8.050,00 Kuruşova-i Zir 0 Orta 0 Hacı Hüseyin 0 Salihağa 0 Sabunlak 0 Veziroğlu 5.400,00 Zir 0 Toplam 17.800,00 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. 60 Tabakoğlu,a.g.e.,s. 293-302. 102
3.4.Vergi Yükü ve Gelir-Vergi İlişkisi Önceki bölümde devletin vergi gelirlerini devlet yönünden incelemeye çalıştık. Bu bölümde ise kişilerin gelirlerinden ödedikleri vergiyi hane reisleri yönünden, ödedikleri toplam vergi ve gelirleri ile ilişkisini incelemeye çalışacağız. Servi temettüât defterlerinde kaydedilen vergi türleri kısaca iki bölümde açıklanabilir. İlki hane reislerinin sene-i sâbıkada bir senede vermiş olduğu diye kayıt edilen vergi-yi mahsusa; diğeri ise zirai üretimden nakdi olarak alınmakta olan aşar vergisi ile diğer yandan yine nakdi olarak tahsil edilen bağ aşarı ve diğer rüsumatlardır. Tablo 47 de Servi kazası merkezinde ödenen vergilerin türlerine göre dağılımı yüzde olarak verilmektedir. Servi kaza merkezinde toplam verginin %76 sı vergi-yi mahsusa, %18 i zirai üretimden alınan aşar vergisi, %6 sı ise bağ aşarı ve diğer rüsumat olarak karşımıza çıkmaktadır. Vergi-yi mahsusa oranı, en yüksek Orta mahallesinde, en düşük ise Kuruşova-i Zir mahallesinde görülmektedir. Tablo 47 Servi Kazası Merkezinde Ödenen Vergilerin Dağılımı (%), 1844 Vergi-yi Aşar Bağ Aşarı ve Toplam Mahalle İsimleri Mahsusa Rüsumat (Yüzde) Terzioğlu 62 37 1 100 Halil Hafız 79 21 0 100 Aliş Hoca Mescid-i Şerif 67 33 0 100 Çarşı 77 14 9 100 Kuruşova-i Zir 61 34 5 100 Orta 89 10 1 100 Hacı Hüseyin 74 26 0 100 Salihağa 66 34 0 100 Sabunlak 79 7 14 100 Veziroğlu 65 35 0 100 Zir 82 6 12 100 Toplam Vergide Vergi Türlerinin Payı (%) 76 18 6 100 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. Tablo 48 de Servi kazası merkezinde hane başına düşen gelirleri dikkate alarak, vergi-yi mahsusanın gelire oranı yüzde olarak gösterilmektedir. Kaza 103
merkezinde toplam olarak, hane reisleri başına düşen ortalama gelirin %9,38 ini vergi-yi mahsusa olarak devlete vermektedirler. Diğer bir deyişle hane reisleri 344,93 kuruşluk ortalama gelirin 32,36 kuruşunu vergi-yi mahsusa olarak ödemektedir. Mahalleler arasında vergi-yi mahsusanın, hane reislerinin gelirindeki payının en yüksek olduğu yer Hacı Hüseyin mahallesi olup, hane reisleri ortalama olarak gelirlerinin %11,37 sini vergi-yi mahsusa olarak vermektedirler. Sonraki mahalle ise Salihağa mahallesi olup vergi-yi mahsusa ortalama olarak gelirin %10,94 ü oranındadır. Gelirdeki payı en düşük olan Çarşı mahallesi %8,43 lük oranla görülmektedir En fazla vergi-yi mahsusa payına sahip iki mahallede Müslüman dır. Tablo 48 Servi Kazası Merkezinde Vergi-yi Mahsusanın Gelirdeki Payı/Kuruş,(%),1844 Hane Başı Hane Başına Düşen Vergi-yi Mahsusanın Mahalle İsimleri Gelir Vergi-yi Mahsusa Gelirdeki Payı (%) Terzioğlu 223,98 24,16 10,78 Halil Hafız 252,33 22,70 9,00 Aliş Hoca Mescid-i Şerif 309,29 22,60 7,30 Çarşı 363,78 30,70 8,43 Kuruşova-i Zir 349,11 37,12 10,63 Orta 413,05 39,57 9,57 Hacı Hüseyin 198,78 22,62 11,37 Salihağa 180,10 19,71 10,94 Sabunlak 464,05 43,83 9,44 Veziroğlu 259,45 22,31 8,59 Zir 383,18 38,39 10,00 Kaza Merkezi Ortalaması 344,93 32,36 9,38 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. Tablo 49 da Servi kazasının köylerindeki vergi-yi mahsusanın gelire oranları yüzde olarak gösterilmektedir. Tabloya göre toplam olarak köylerde hane reisleri gelirlerinin ortalama %10,88 ini vergi-yi mahsusa olarak ödemektedirler. Köyler arasında vergi-yi mahsusa oranı en yüksek olanı, gelirin %19,36 sını ödeyen Rahova köyüdür. En düşük oran ise hane reislerinin ortalama olarak gelirlerinin %7,82 sini vergi-yi mahsusa olarak ödedikleri Serbiye köyüdür. 22 adet köyün 8 tanesi ortalama olarak gelirlerinin %10,88 veya daha fazlasını vergi-yi mahsusa olarak vermektedirler. Servi Kazası genelinde hane reislerinin gelirlerinin ortalama %10,43 104
vergi-yi mahsusa olarak verdikleri anlaşılmaktadır. Plevne kazası ile karşılaştırdığımızda, Plevne hane reisleri gelirlerinin ortalama %9,7 sini vergi-yi mahsusa olarak verdikleri kaydedilmiştir. 61 Servi kazası genelinde vergi-yi mahsusanın gelirdeki payı bakımından mahalleler ve köyleri arasında pek fark bulunmadığını söyleyebiliriz. Sonuç olarak; gelir arttığında vergi-yi mahsusa oranın da artış görülmemekte, gelirler ile vergi-yi mahsusa arasında doğru orantı olmadığı, geliri az olanın daha çok, geliri çok olanın ise daha az vergi-yi mahsusa ödedikleri anlaşılmaktadır. Tablo 49 Servi Kazası Köylerinde Vergi-yi Mahsusanın Gelirdeki Payı/Kuruş,(%),1844 Hane Başı Hane Başına Düşen Vergi-yi Mahsusanın Köy İsimleri Gelir Vergi-yi Mahsusa Gelirdeki Payı (%) Kurmancık 381,02 45,64 11,98 Batşova 423,27 39,80 9,40 Rahova 215,31 41,70 19,36 Kuruşova-i Bala 416,52 36,90 8,85 Firodenek 405,12 38,37 9,47 Yeniköy 413,25 38,90 9,41 Lomidole 307,94 39,11 12,70 Dabık 360,12 56,77 15,76 Nefs-i Atik 423,02 41,15 9,72 Beryod 542,02 48,59 8,96 Dinov 358,17 55,56 15,51 Balad 440,26 48,50 11,01 Hotince 471,92 45,11 9,55 Serbiye 533,95 41,76 7,82 Kayabaşı 277,72 36,50 13,14 Bonhanova 398,64 41,16 10,32 Nahradançe 498,00 43,66 8,76 Dereli 420,20 48,07 11,43 Melçova 466,00 41,41 8,88 Dimyanod 530,60 48,96 9,22 KöylerinToplam Ortalaması 406,91 44,31 10,88 Kaza Geneli Ortalama 386,08 40,30 10,43 KAYNAK: BOA.ML.VRD.TMT.NU:15768, 15769, 15770, 15771, 15772, 15773, 15774, 15775, 15776, 15777, 15778, 15779, 15780, 15781, 15782, 15783, 15784, 15785, 15786, 15787, 15788, 15789, 15790, 15791, 15792, 15793, 15794, 15795, 15796, 15797, 15798, 15799, 15800, 15801, 15802, 15803. 61 Beşer,a.g.e., s.78. 105
Tablo 50 de hane başına düşen gelirleri dikkate alarak Servi kazası merkezinde aşar ve rüsumatın gelire oranı yüzde olarak gösterilmektedir. Kaza merkezinde ortalama olarak, hane reisleri kendilerine düşen gelirin %3,01 ini aşar ve rüsumat olarak devlete vermektedir. Hane reisleri ortalama 344,93 kuruşluk gelirin, 10,39 kuruşunu aşar ve rüsumat olarak ödemektedir. Mahalleler arasında hane reislerinin gelirinde aşar ve rüsumat payının en yüksek olduğu mahalle Kuruşova-i Zir olup, hane reisleri ortalama olarak gelirlerinin %6,65 ini vermektedirler. Sonraki mahalle ise Terzioğlu ortalama gelirin %6,64 ünü aşar ve rüsumat olarak ödemektedir. Tablo 50 Servi Kazası Merkezinde Aşar ve Rüsumatın Gelirdeki Payı/Kuruş,(%),1844 Hane Başı Hane Başına Düşen Aşar ve Rüsumatın Mahalle İsimleri Gelir Aşar ve Rüsumat Gelirdeki Payı (%) Terzioğlu 223,98 14,88 6,64 Halil Hafız 252,33 5,91 2,34 Aliş Hoca Mescid-i Şerif 309,29 11,10 3,58 Çarşı 363,78 9,30 2,55 Kuruşova-i Zir 349,11 23,22 6,65 Orta 413,05 5,04 1,22 Hacı Hüseyin 198,78 8,02 4,03 Salihağa 180,10 10,26 5,69 Sabunlak 464,05 11,49 2,47 Veziroğlu 259,45 11,90 4,58 Zir 383,18 8,37 2,18 Toplam Gelirde Vergi Türlerinin Payı (%) 344,93 10,39 3,01 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. Servi temettüât defterlerinde kaydedilen vergi türlerini kısaca iki kısımda inceleyeceğimizi bölümün başında belirtmiştik. İlki hane reislerinin sene-i sâbıkada bir senede vermiş olduğu diye kayıt edilen vergi-yi mahsusa; diğeri ise zirai üretimden toplanmakta olan aşar vergisi ile bağ aşarı ve diğer rüsumatlardır. Bu bölümde tüm vergilerin toplanmasıyla oluşan toplam vergi yükünü inceleyeceğiz. Servi kaza merkezinde bulunan mahalleler itibariyle hesaplanan toplam vergi yükünü hane sayısına bölerek ortalama olarak hane başına düşen vergi yükü hesaplanmıştır. 106
Tablo 51 de Servi kazası merkezinde toplam vergi yükünün 44.558,67 kuruş olduğu ve hane başına düşen ortalama verginin ise 42,76 kuruş olduğu görülmektedir. Mahalleler arasında en yüksek vergi yüküne sahip olan mahallenin 9.244,18 kuruş ile Çarşı mahallesi olduğu anlaşılmaktadır. Fakat hane başına düşen toplam vergi miktarı dikkate alındığında 60,35 kuruş ile Kuruşova-i Zir mahallesi ilk sırada yer almaktadır. Bu farklılıklar hane sayılarından kaynaklanmaktadır. Zira Çarşı mahallesinde hane başına düşen vergi miktarı 40,01 kuruş olarak genel ortalamanın altında gözükmektedir. En az vergi yüküne sahip olan mahalle ise Halil Hafız mahallesi olup 858,50 kuruş hesaplanmıştır. Bu düşüklüğün nedeni, mahallede ikamet eden hane sayısından kaynaklandığı düşünülebilir. Tablo 51 Servi Kazası Merkezinde Toplam Vergi Yükü ve Hane Başına Düşen Vergi, Kuruş, 1844 Hane Başına Düşen Mahalle İsimleri Toplam Vergi Hane Sayısı Toplam Vergi Terzioğlu 2.108,59 54 39,04 Halil Hafız 858,50 30 28,61 Aliş Hoca Mescid-i Şerif 1.550,75 46 33,71 Çarşı 9.244,18 231 40,01 Kuruşova-i Zir 4.647,64 77 60,35 Orta 6.335,88 142 44,61 Hacı Hüseyin 1.471,00 48 30,64 Salihağa 1.379,00 46 29,97 Sabunlak 6.750,00 122 55,32 Veziroğlu 3.524,00 103 34,21 Zir 6.689,13 143 46,77 Toplam 44.558,67 1.042 42,76 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. Tablo 52 de Servi kazası köylerinde toplam vergi yükü ve hane başına düşen ortalama vergi miktarı gösterilmiştir. Toplam vergi yükü 153.857,91 kuruş ve hane başına düşen ortalama vergi ise 74,72 kuruş olarak hesaplanmıştır. En yüksek vergi yükü 15.696,50 kuruş ile Yeniköy köyünde olup, hane sayısının fazlalığından hane başına düşen vergi ortalamanın altında gözükmektedir. Hane başına düşen vergi miktarının 99,71 kuruş ile en yüksek Dimyanod köyünde olduğu ve bu köyü 94,18 107
kuruş ile Serbiye köyü takip ettiği anlaşılmaktadır. Genel toplamda 22 köyün 10 tanesinde hane başına düşen vergi oranı ortalamanın üzerindedir. Servi kaza merkezi ile karşılaştırdığımızda köylerde gelir miktarı daha fazla olduğundan ödedikleri vergi miktarı da gelir ile doğru orantılı olarak arttığı izlenmektedir. Kaza merkezinde hane başına düşen ortalama vergi 42,76 kuruş olurken, aynı oran köylerde 74,72 kuruşa çıkmaktadır. Servi kazası genelinde ise hane başına düşen ortalama vergi 63,98 kuruş olarak hesap edilmiştir. Tablo 52 Servi Kazası Köylerinde Toplam Vergi Yükü ve Hane Başına Düşen Vergi, Kuruş,1844 Hane Başına Düşen Köy İsimleri Toplam Vergi Hane Sayısı Toplam Vergi Kurmancık 5.667,46 70 80,96 Batşova 2.548,00 40 63,70 Rahova 7.627,70 136 56,08 Kuruşova-i Bala 7.751,80 113 68,60 Firodenek 5.415,50 84 64,47 Yeniköy 15.696,50 247 63,54 Lomidole 5.089,80 78 65,25 Dabık 12.254,60 135 90,77 Nefs-i Atik 5.363,50 72 74,49 Beryod 4.842,00 53 91,35 Dinov 14.330,00 169 84,79 Balad 3.623,50 46 78,77 Hotince 11.439,00 163 70,17 Serbiye 3.861,50 41 94,18 Kayabaşı 5.811,25 98 59,29 Bonhanova 4.206,94 56 75,12 Nahradançe 14.130,06 162 87,22 Dereli 7.926,20 114 69,52 Melçova 4.804,98 67 71,71 Dimyanod 11.467,62 115 99,71 Toplam 153.857,91 2.059 74,72 Genel Toplam 198.416,58 3.101 63,98 KAYNAK: BOA.ML.VRD.TMT.NU:15768, 15769, 15770, 15771, 15772, 15773, 15774, 15775, 15776, 15777, 15778, 15779, 15780, 15781, 15782, 15783, 15784, 15785, 15786, 15787, 15788, 15789, 15790, 15791, 15792, 15793, 15794, 15795, 15796, 15797, 15798, 15799, 15800, 15801, 15802, 15803. 108
Servi kazası merkezinde toplam hane başına düşen gelir miktarı ile hane başına düşen vergi miktarlarını incelediğimizde ortalama gelir ve vergi ilişkisini daha iyi analiz edebilme imkânı olacaktır. Tablo 53 te Servi kazası merkezinde toplam verginin gelirdeki payı yüzde olarak gösterilmektedir. Kaza merkezinde ortalama 344,93 kuruş gelire sahip haneler, 42, 76 kuruş vergi ödemektedir. Bu sonuçları Plevne kazası ile karşılaştırdığımızda Plevne de 379,20 kuruş gelire sahip olan hane reisleri, bunun 38,42 kuruşunu vergi olarak vermektedir. 62 Tablo 53 Servi Kazası Merkezinde Toplam Verginin Gelirdeki Payı/Kuruş,(%),1844 Hane Başı Hane Başına Düşen Toplam Verginin Mahalle İsimleri Gelir Toplam Vergi Gelirdeki Payı (%) Terzioğlu 223,98 39,04 17,43 Halil Hafız 252,33 28,61 11,33 Aliş Hoca Mescid-i Şerif 309,29 33,71 10,89 Çarşı 363,78 40,01 10,99 Kuruşova-i Zir 349,11 60,35 17,28 Orta 413,05 44,61 10,80 Hacı Hüseyin 198,78 30,64 15,41 Salihağa 180,10 29,97 16,64 Sabunlak 464,05 55,32 11,92 Veziroğlu 259,45 34,21 13,18 Zir 383,18 46,77 12,20 Kaza Genelinde Toplam Verginin Gelirdeki Payı 344,93 42,76 12,39 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. Toplam verginin gelirdeki payına baktığımızda %12,39 bir oranla karşılaşmaktayız. Plevne de bu oran %10,10 olarak karşımıza çıkmaktadır. 63 Mahalle bazında inceleme yaptığımızda 11 mahallenin 5 tanesi ortalamanın üzerinde vergi ödediği anlaşılmaktadır. En yüksek vergi yüküne sahip mahalle %17,43 lük oranla Terzioğlu olup, ikinci sırada %17,28 lik oranla Kuruşova-i Zir mahallesi gelmektedir. En düşük vergi oranı ise %10,80 ile Orta mahallesinde bulunmaktadır. 62 Beşer, a.g.e.,s.81. 63 Beşer, a.g.e.s.82. 109
Servi kaza merkezi genelinde toplam verginin gelirdeki payı hiçbir mahalle için %10 un altına düşmemektedir. SONUÇ 19. yüzyılda ekonomik düzenlemeleri hayata geçirmek için gelir kaynaklarının daha net ortaya konulması gerektiği amacı doğrultusunda sayım yapılmıştır. Sayımlar sonucunda Emlâk ve Arazi ve Hayvanât ve Temettuât defterleri denen bugünkü temettüât defterleri serisi ortaya çıkmıştır. Sayımlar hane esaslı olarak, aile reislerinin gelirini ve mal varlığının tespit edebilmek için Tanzimat ın geçerli olduğu yerlerde yapılmıştır. Temettüât defterleri, yazıldığı dönem ve ait olduğu bölgeye ilişkin sosyal ve ekonomik ve demografik yapısını gösteren özelliklere sahiptir. 1844 yılı Servi Kazası nın sosyal ve ekonomik yapısı hakkında ulaştığımız sonuçları özetlediğimizde; Servi Kazası merkezinde 11 mahalleye sahip olan ikincil kaynaklara göre 35 köye sahip, fakat bu köylerden sadece 20 sine ait kayıtları günümüze ulaşan bir yerleşim birimidir. Servi kazası merkezinde bulunan 11mahallede dâhil olmak üzere, kazanın bütün köylerini de hesaba katarsak kaza genelinde hâkim faaliyet alanının çiftçilik olduğu görülmektedir. Kaza merkezi; zanaat, ticaret ve hizmet faaliyetleri yapılan klasik Osmanlı kaza yapısına sahiptir Günümüze ulaşan temettüât defterlerinde tutulan kayıtlara göre kaza genelinde, 3.101 hane bulunmaktadır. Bu hane sayılarını esas alarak nüfus tahmininde bulunduğumuzda toplam nüfusun en az 9.303, en çok 15.505 kişi olabileceği varsayılabilir. Nüfusun yerleşim biçimini incelediğimizde 19. yüzyıl Osmanlı nüfusunun genel yapısına uygun olarak Servi kazasında nüfusun %34 ü kaza merkezinde, %66 sı köylerde yaşamıştır. Nüfusun dini yapısına baktığımızda Kaza merkezinde toplam nüfusun %42 si Müslümanlardan, %58 i gayrimüslimlerden oluşmakta iken, köylerde ise %50 lik bir nüfus eşitliği görülmektedir. Servi kazası genel toplamında ise %47 si Müslümanlardan, %53 ü gayrimüslimlerden oluşmaktadır. Köy sayısına bakarsak %40Müslüman köyüne karşılık, %45 gayrimüslim köyü ve %15 de Müslümanlarla gayrimüslimlerin birlikte 110
yaşadığı karışık köyler karşımıza çıkmaktadır. Gayrimüslim köylerinin nüfus yoğunlukları fazla iken, Müslüman köylerde düşük nüfus yoğunluğu görülmektedir. Servi Kazası genelinde hane reislerinin gelir kaynakları itibariyle dağılımına baktığımızda; toplam hane reislerinin %82 si çiftçilikle uğraşırken, %8 i zanaat, ticaret ve hizmet faaliyetinde bulunmakta, %5 i çalışan (emek geliri) ve %5 i ise askerler ve ormancılık, nakliye ve diğer üretim faaliyetinde bulunmayan çeşitli hane reislerinden oluştuğu ifade edilebilir. Çiftçilik üretiminin bileşimine baktığımızda kaza genelinde %69 oranında zirai üretim yapılmakta ve haneler ortalama 10,9 dönüm toprağa sahiptirler. Tarım toprakları hububat üretimine ayrılmış olup, ilk sırada buğday üretimi, ikinci sırada mısır üretimi yapılmıştır. Bunun dışında%16 lık oranla bağcılık ve bostancılık üretimi içinde, ilk sırada üzüm üretimi ve sonrasında diğer meyve, sebze üretimi gelmektedir. Son olarak %15 lik oranla hayvancılık ise müstakil bir faaliyet olmaktan ziyade, çiftçilik faaliyetine yardımcı olmak ve hanenin kendi ihtiyacını karşılamak üzere yapılmıştır. Kaza ortalamasında hane başına 47,58 kuruş hayvancılık geliri düşmüştür. Servi Kazası ve köylerinin toplam gelirine baktığımızda, kaza genelinde yıllık toplam 1.197.263,30 kuruşluk gelir elde edilmiştir. Kaza merkezinde gelir kaynaklarına baktığımızda %25 i zirai üretimden, %35 i zanaat, ticaret ve hizmetten, %3 ü hayvancılıktan, %32 si bağcılık ve bostancılıktan, %5 i ise tımar gelirinden meydana gelmiştir. Temel ekonomik faaliyetin zanaat, ticaret ve hizmet sektörleri üzerinde hareket ettiği kaza merkezinde; yıllık toplam gelirin %35 i bu sektörlerden elde edilmiştir. Kaza genelinde küçük ve orta büyüklükte tarım toprakları yaygındır. Çiftçi hanelerin topraklarının çoğu, sahip oldukları bir çift öküzle sürülebilecek ve bir hanenin çalışma kapasitesini aşmayan büyüklükte olduğu görülmektedir. Kaza merkezinde gelir getiren diğer üretim faaliyetleri bağcılık olarak görülürken; bağ ve bostanlar genellikle birkaç dönümden oluşan küçük topraklardan meydana gelmiştir. Ayrıca kaza genelinde değirmencilik yapılmakta olup su ve at değirmenleri bulunmaktadır. Hane başına düşen ortalama gelire baktığımızda, çiftçilik faaliyetinin yoğun olduğu köylerde ortalama yıllık gelir 386,08 kuruş olurken, esnaflık ve tüccarlığın yaygın olduğu kaza merkezinde ise ortalama gelir 344,93 kuruş olarak hesaplanmıştır. Servi kazası genelinde hane başına düşen ortalama gelir köyler ve 111
kaza merkezi arasında farklılık yaratmamakta bunun nedeninin ise kaza merkezinde de yapılan çiftçilik faaliyeti olduğu söylenebilmektedir. Servi Kazası nın toplam vergi yükü 198.416,58 kuruştur. Toplam vergiler vergi-yi mahsusa, aşar, ağnam, bağ aşarı, kovan aşarı ve diğer rüsumattan oluşmaktadır. Kaza merkezinde bu vergi türleri içinde en büyük paya, %76 ile vergiyi mahsusa ve %18 ile zirai üretimden alınan aşar vergisi ve %6 lık bir oranla bağ aşarı ve diğer rüsumat yer almaktadır. Servi kazası genelinde hane başına ortalama 63,98 kuruş vergi düşmüştür. Servi merkezinde zirai faaliyet az olduğundan hane başı vergi yükü ile köylerdeki vergi yükü arasında farklılık bulunmaktadır. Servi Kazası merkezi iştigal edilen meslekler bakımından oldukça zengin bir yapıya sahiptir. Kaza merkezinde vergi yükü 42,76 kuruş olurken, köylerde 74,72 kuruşluk bir vergi bulunmaktadır. Kaza merkezinde hane başı gelir içerisinde toplam vergi payı %12 dolaylarında bulunmaktadır. Sonuç olarak Servi kazası genel Osmanlı kaza yapısıyla aynı karakteristik özellikleri taşımakta kaza merkezi zanaat ve ticaret merkezi olarak dış dünyayla irtibatı sağlamakta iken, köylerde ise yoğun bir çiftçilik faaliyeti bulunmakta ve merkez ile dış dünyanın ihtiyaçlarını karşılamaktadır. 112
1.ARŞİV KAYNAKLARI Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) : KAYNAKÇA Maliye Nezareti Varidat Muhasebesi Defterleri Temettüât Defterleri Numaraları: (ML. VRD. TMT.), H.1261/ M.1845. 15768, 15769, 15770, 15771, 15772, 15773, 15774, 15775, 15776, 15777, 15778, 15779, 15780, 15781, 15782, 15783, 15784, 15785, 15786, 15787, 15788, 15789, 15790, 15791, 15792, 15793, 15794, 15795, 15796, 15797, 15798, 15799, 15800, 15801, 15802, 15803. Cevdet Tasnifi Askeriye Belgeleri Numaraları: 4835,8687,11277,43274 2. KİTAPLAR Acaroğlu, Türker: Bulgaristan da Türkçe Yer Adları Kılavuzu, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2006. Akgündüz, Ahmet, Öztürk, Said: Yozgat Temettüât Defterleri, C. 1, Yozgat, Yimpaş Holding Yayınları, 2000. Aynural, Salih: İstanbul Değirmenleri ve Fırınları, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2001. Barkan, Ömer Lütfi: Osmanlı Devleti nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi, Türkiye de İmparatorluk Devirlerinin Büyük Nüfus ve Arazi Tahrirleri ve Hâkana Mahsus İstatistik Defterleri (I), İstanbul, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları, 2000. 113
Behar, Cem: Osmanlı İmparatorluğu nun ve Türkiye nin Nüfusu (1500-1927), Ankara, Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Yayınları, 1996. Cezar, Yavuz: Osmanlı Maliyesinde Bunalım ve Değişim Dönemi, İstanbul, Alan Yayıncılık, 1986. Çadırcı, Musa: Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1995. Çakır, Coşkun: Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi, İstanbul, Küre Yayınları, 2012. Draganova, Slavka: Tuna Vilayeti nin Köy Nüfusu, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2006. Eldem, Vedat: Faroqhi, Suraiya: Genç, Mehmet: Güran, Tevfik: Osmanlı İmparatorluğu nun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi,1994 Osmanlı Tarihi Nasıl İncelenir. (Çev. Zeynep Altok), İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2011. Osmanlı İmparatorluğu nda Devlet ve Ekonomi, İstanbul, Ötüken Neşriyat, 2012. 19. Yüzyıl Osmanlı Tarımı, İstanbul, Eren Yayıncılık, 1998. Güran, Tevfik: Tanzimat Döneminde Osmanlı Maliyesi: Bütçeler ve Hazine Hesapları(1841-1861), Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1989. 114
İhsanoğlu, Ekmeleddin: Osmanlı Tarihi, C.1. IRCICA Yayınları, İstanbul, 1999. İnalcık, Halil: Osmanlı İmparatorluğu nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi (1300-1600), C. 1, İstanbul, Eren Yayıncılık, 2004. İnalcık, Halil: Kala, Ahmet: Kala, Ahmet: Karal, Enver Ziya: Karpat, Kemal: Mantran, Robert: Ortaylı, İlber: Pakalın, Mehmet Zeki: Pamuk, Şevket: Tanzimat ve Bulgar Meselesi, İstanbul, Eren Yayıncılık, 2004. İstanbul Ahkâm Defterleri İstanbul Tarım Tarihi C.1-2, İstanbul, İstanbul Araştırmaları Merkezi Yayınları,1998. İhtira Beratı ndan Patente, Alamet-i Farika dan Marka ya Türk Sınai Mülkiyet Hakları Tarihi, Türk Patent Enstitüsü Yayınları No:1,Ankara,2008. Osmanlı İmparatorluğu nda İlk Nüfus Sayımı 1831, Ankara, T. C. Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, 1943. Osmanlı Nüfusu (1830-1914), İstanbul, Timaş Yayınları, 2010. 17.Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, Enver Özcan, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi,1990. Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli idareleri (1840 1880) Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2011. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. I-II-III, İstanbul, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1983. Osmanlı- Türkiye İktisadi Tarihi, İstanbul, İletişim Yayınevi, 2005. 115
Palaıret, Michael: Balkan Ekonomileri (1800-1914), İstanbul, Sabancı Üniversitesi Yayınları, 2000. Quataert, Donald: Osmanlı İmparatorluğu nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi (1600-1914), (Editörler Halil İnalcık, Donald Quataert), Cilt 2, İstanbul, Eren Yayıncılık, 2004. Sayın, Abdurrahman Vefik : Tekâlif-i Kavaidi (Osmanlı Vergi Sistemi), C.2, Ankara, Maliye Bakanlığı Yayını, 1999. Şener, Abdüllatif: Tanzimat Dönemi Osmanlı Vergi Sistemi, İstanbul, İşaret Yayınları,1990. Tabakoğlu, Ahmet: Türkiye İktisat Tarihi, İstanbul, Dergâh Yayınları, 2012. Takamatsu,Yoichi : Ottoman Income Survey (1840-1846), The Ottoman State and Societies in Change, (edited by Hayashi Kayoko, Mahir Aydın), London, Kegan Paul, 2004. Uzunçarşılı, İ. Hakkı: Osmanlı Tarihi, C. 1, Ankara, Türk Tarih Kurumu, 1995. T. C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, İstanbul, 2010. 3.TEZLER Akar, Şevket Kamil: Beşer, Ali Haydar: 19.Yüzyılda Edirne Eyaletine bağlı Ahyolu Kazasının Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, İstanbul Üniversitesi, 1991. Temettüât Defterlerine Göre XIX. Yüzyılın Ortalarında Plevne nin İktisadi ve Sosyal Yapısı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, Marmara Üniversitesi, 2011. 116
Kocakaplan, Saim Çağrı: Temettüât Defterleri Çerçevesinde Silistre Kazasının İktisadi ve Sosyal Yapısı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, Marmara Üniversitesi, 2007. 4.MAKALELER Adıyeke, Nuri : Barkan, Ömer Lütfi: Barkan, Ömer Lütfi: Temettüât Sayımları ve Bu Sayımları Düzenleyen Nizamname Örnekleri, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S. 11, 2000, s.769-807. Türkiye de İmparatorluk Devirlerinin Büyük Nüfus ve Arazi Tahrirleri, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, C.2, İstanbul,1940-1941, s.20-59. Türkiye de İmparatorluk Devirlerinin Büyük Nüfus ve Arazi Tahrirleri ve Hâkana Mahsus İstatistik Defterleri II, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, C.2, İstanbul,1940-1941, s.214-247. Demir, İsmet : Temettü Defterlerinin Önemi ve Hazırlanış Sebepleri, Osmanlı, C. 6, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, s.315-321. Göyünç, Nejat: Güran, Tevfik : Hane Deyimi Hakkında, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, S. 32, İstanbul, 1979. s.331-348. Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, C.49, 60. Yıl Özel Sayı, İstanbul, 1998. s.79-95. Güran, Tevfik : 19. Yüzyıl Temettüât Tahrirleri, Osmanlı Devleti nde Bilgi ve İstatistik, Ankara,2000, s.75-94. 117
İnalcık, Halil: Tarihi İstatistikler Dizisi Başlarken, Osmanlı İmparatorluğu nun ve Türkiye nin Nüfusu 1500-1927, (Haz. Cem Behar), Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1996, s.ix-xi. İnciciyan L. ve Andereasyan D.: Osmanlı Rumeli sinin Tarih ve Coğrafyası, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, S. 4-5, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını, İstanbul,1975-1976. s.101-152. Kala, Ahmet: Osmanlı Esnafı ve Sanayisi Üzerine Yapılan Çalışmalarla İlgili Genel Bir Değerlendirme, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi: Türk İktisat Tarihi, C. 1, S. 1, 2003,s.245-266. Kiel, Machiel : La diffusion de l'islam dans les campagnes bulgares à l'époque ottomane (XVe-XIXe s) : colonisation et conversion. In: Revue du monde musulman et de la Méditerranée, No:66, 1992, s. 39-53. Kütükoğlu, Mübahat: Özdemir, Rıfat: Özey, Ramazan: Osmanlı Sosyal ve İktisadî Tarihi Kaynaklarından Temettü Defterleri, Belleten, C. 59, S. 225, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1995. s.395-412. Avârız ve Gerçek Hâne Sayılarının Demografik Tahminlerde kullanılması Üzerine Bazı Bilgiler, X. Türk Tarih Kongresi, Ankara: 22-26 Eylül 1986, Kongreye Sunulan Bildiriler, IV. Cilt, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara,1993, s.1581-1613. Balkanların Coğrafî Yapısı, Balkanlar El Kitabı, (Der. Osman Karatay ve Bilgehan Gökdağ), Çorum: Karadeniz Araştırmaları Merkezi, 2006. s.13-34. Öztürk, Said : Temettüat Tahrirleri, Akademik Araştırmalar Dergisi, S.4-5, 2000, s.537-590. 118
Öztürk, Said: Türkiye'de Temettüat Çalışmaları, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi: Türk İktisat Tarihi, C. 1, S. 1, 2003, s.287-304. Serin, Mustafa : Osmanlı Arşivinde Bulunan Temettüât Defterleri, I. Millî Arşiv Şurası, Tebliğler-Tartışmalar, T.C. Başbakanlık Osmanlı Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 1998, s.717-728. 5. ANSİKLOPEDİ MADDELERİ İnalcık, Halil: İnalcık, Halil : Rumeli, T. D.V. İslâm Ansiklopedisi, C. 35, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı, 1992. Timar,T.D.V. İslâm Ansiklopedisi, C.41, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı, 2012, s.168. Karpat, Kemal: Balkanlar, T. D. V. İslâm Ansiklopedisi, C. 5, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı, 1992. Kiel, Machıel: Tabakoğlu, Ahmet: Selvi, T.D.V. İslâm Ansiklopedisi, C.36, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı, 1992. Öşür, T. D. V. İslâm Ansiklopedisi, C. 34, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı, 1992. 6. HARİTALAR Bulgaristan Eyaleti-Kuzey, Vidin Vilayeti haritası, Vilayetteki kaza ve nahiyelerle yollar gösterilmiştir. Baş taraftaki cetvelde vilayetten alınan rüsumlar hakkında bilgi vardır.(ölçek1/500000) Tarih:29/Z/1341 Servi Haritası, Übersichtsblatt zur Generalkarte von Mitteleuropa, K. U. K. Militargeographisches Institut, 1911 119
EKLER EK 1: SERVİ KAZASI MERKEZİNDE HANELERİNVERGİLERİ VE GELİRLERİ/KURUŞ,1844 EK 2: SERVİ KAZASI TEMETTÜÂT DEFTERLERİ ÖRNEK BELGELERİ EK 3: HARİTALAR 120
EK 1: SERVİ KAZASI MERKEZİNDE HANELERİN VERGİLERİ VE GELİRLERİ/KURUŞ,1844 Hane Numaraları Terzioğlu Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 1 60,00 18,00 0,00 78,00 162,00 30,00 0,00 0,00 0,00 192,00 Hane 2 16,00 14,00 0,00 30,00 126,00 30,00 0,00 0,00 0,00 156,00 Hane 3 45,00 5,00 0,00 50,00 45,00 86,10 0,00 155,00 0,00 286,10 Hane 4 0,00 0,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 0,00 0,00 30,00 Hane 5 50,00 29,00 0,00 79,00 261,00 30,00 0,00 0,00 0,00 291,00 Hane 6 28,00 23,00 0,00 51,00 217,00 25,00 0,00 0,00 0,00 242,00 Hane 7 35,00 21,50 0,00 56,50 202,50 55,00 0,00 0,00 0,00 257,50 Hane 8 24,00 23,50 0,00 47,50 211,50 30,00 0,00 0,00 0,00 241,50 Hane 9 16,00 14,25 0,00 30,25 128,10 0,00 0,00 0,00 0,00 128,10 Hane 10 0,00 14,00 0,00 14,00 126,00 25,00 0,00 0,00 0,00 151,00 Hane 11 24,00 21,00 0,00 45,00 189,00 0,00 0,00 0,00 0,00 189,00 Hane 12 17,00 0,00 0,00 17,00 10,00 25,00 0,00 90,00 0,00 125,00 Hane 13 38,00 28,50 0,00 66,50 256,50 30,00 0,00 0,00 0,00 286,50 Hane 14 26,00 17,00 0,00 43,00 154,00 0,00 0,00 0,00 0,00 154,00 Hane 15 28,00 24,00 0,00 52,00 216,00 30,00 0,00 0,00 0,00 246,00 Hane 16 18,00 19,50 0,00 37,50 175,50 0,00 0,00 0,00 0,00 175,50 Hane 17 30,00 24,50 0,00 54,50 220,50 30,00 0,00 0,00 0,00 250,50 Hane 18 36,00 29,00 0,00 65,00 261,00 30,00 0,00 0,00 0,00 291,00 Hane 19 18,00 0,00 0,00 18,00 0,00 0,00 0,00 100,00 0,00 100,00 Hane 20 20,00 12,50 0,00 32,50 112,50 0,00 0,00 0,00 0,00 112,50 Hane 21 24,00 0,00 0,00 24,00 0,00 0,00 0,00 200,00 0,00 200,00 121
Hane Numaraları Terzioğlu Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 22 26,50 31,00 0,88 58,38 279,00 144,15 0,00 0,00 0,00 423,15 Hane 23 20,50 29,50 0,88 50,88 265,50 103,00 0,00 0,00 0,00 368,50 Hane 24 26,50 29,00 0,95 56,45 261,00 117,00 0,00 0,00 0,00 378,00 Hane 25 20,50 29,00 0,50 50,00 261,00 112,00 0,00 0,00 0,00 373,00 Hane 26 15,00 0,00 0,00 15,00 0,00 0,00 0,00 250,00 0,00 250,00 Hane 27 50,00 6,50 0,00 56,50 58,50 30,00 0,00 271,50 0,00 360,00 Hane 28 6,00 0,00 0,00 6,00 0,00 0,00 0,00 100,00 0,00 100,00 Hane 29 50,00 0,00 0,00 50,00 40,00 0,00 0,00 300,00 0,00 340,00 Hane 30 28,00 0,00 0,00 28,00 0,00 0,00 0,00 200,00 0,00 200,00 Hane 31 12,00 0,00 0,00 12,00 0,00 0,00 0,00 135,00 0,00 135,00 Hane 32 18,00 13,50 0,00 31,50 121,50 25,00 0,00 0,00 0,00 146,50 Hane 33 27,00 0,00 0,00 27,00 0,00 0,00 0,00 200,00 0,00 200,00 Hane 34 28,00 30,50 0,00 58,50 274,50 30,00 0,00 0,00 0,00 304,50 Hane 35 27,00 27,50 0,00 54,50 248,50 25,00 0,00 0,00 0,00 273,50 Hane 36 38,00 43,00 0,00 81,00 396,00 30,00 0,00 0,00 0,00 426,00 Hane 37 16,00 0,00 5,25 21,25 0,00 360,00 0,00 0,00 0,00 360,00 Hane 38 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Hane 39 37,00 37,00 1,75 75,75 334,00 150,00 0,00 0,00 0,00 484,00 Hane 40 26,00 23,00 0,88 49,88 207,00 85,00 0,00 0,00 0,00 292,00 Hane 41 15,00 0,00 0,00 15,00 25,00 0,00 0,00 125,00 0,00 150,00 Hane 42 12,00 0,00 0,00 12,00 0,00 0,00 0,00 130,00 0,00 130,00 Hane 43 3,00 0,00 0,00 3,00 0,00 0,00 0,00 40,00 0,00 40,00 122
Hane Numaraları Terzioğlu Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 44 14,00 17,00 0,00 31,00 154,00 25,00 0,00 0,00 0,00 179,00 Hane 45 30,00 24,00 0,00 54,00 216,00 25,00 0,00 0,00 0,00 241,00 Hane 46 12,00 0,00 0,00 12,00 0,00 0,00 0,00 120,00 0,00 120,00 Hane 47 28,00 0,00 0,00 28,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Hane 48 30,00 38,00 0,00 68,00 342,00 55,00 0,00 0,00 0,00 397,00 Hane 49 30,00 25,00 0,00 55,00 225,00 0,00 6,00 0,00 0,00 231,00 Hane 50 30,00 0,00 0,00 30,00 25,00 60,00 0,00 200,00 0,00 285,00 Hane 51 30,00 27,25 0,00 57,25 246,10 30,00 0,00 30,00 0,00 306,10 Hane 52 22,00 23,50 0,00 45,50 211,50 25,00 0,00 0,00 0,00 236,50 Hane 53 10,00 0,00 0,00 10,00 0,00 0,00 0,00 120,00 0,00 120,00 Hane 54 14,00 0,00 0,00 14,00 0,00 0,00 0,00 140,00 0,00 140,00 Toplam 1305,00 792,50 11,09 2108,59 7295,20 1887,25 6,00 2906,50 0,00 12094,95 123
Hane Numaraları Halil Hafız Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 1 50,00 13,00 0,00 63,00 130,00 25,00 0,00 300,00 0,00 455,00 Hane 2 20,00 16,00 0,00 36,00 160,00 25,00 0,00 0,00 0,00 185,00 Hane 3 12,00 0,00 0,00 12,00 0,00 0,00 0,00 120,00 0,00 120,00 Hane 4 36,00 0,00 0,00 36,00 0,00 30,00 0,00 320,00 0,00 350,00 Hane 5 28,00 0,00 0,00 28,00 110,00 30,00 20,00 150,00 0,00 310,00 Hane 6 10,00 0,00 0,00 10,00 0,00 30,00 0,00 0,00 0,00 30,00 Hane 7 50,00 0,00 0,00 50,00 0,00 0,00 0,00 0,00 1250,00 1250,00 Hane 8 16,00 0,00 0,00 16,00 0,00 0,00 0,00 150,00 0,00 150,00 Hane 9 28,00 0,00 0,00 28,00 0,00 60,00 0,00 200,00 0,00 260,00 Hane 10 12,00 0,00 0,00 12,00 50,00 0,00 0,00 100,00 0,00 150,00 Hane 11 0,00 0,00 0,00 0,00 25,00 0,00 0,00 0,00 0,00 25,00 Hane 12 51,00 0,00 0,00 51,00 310,00 30,00 0,00 180,00 0,00 520,00 Hane 13 16,00 0,00 0,00 16,00 0,00 0,00 0,00 150,00 0,00 150,00 Hane 14 16,00 0,00 0,00 16,00 60,00 0,00 0,00 120,00 0,00 180,00 Hane 15 16,00 0,00 0,00 16,00 0,00 0,00 0,00 120,00 0,00 120,00 Hane 16 26,00 40,50 0,00 66,50 405,00 0,00 10,00 0,00 0,00 415,00 Hane 17 16,00 0,00 0,00 16,00 40,00 0,00 0,00 130,00 0,00 170,00 Hane 18 28,00 0,00 0,00 28,00 160,00 25,00 20,00 100,00 0,00 305,00 Hane 19 22,00 0,00 0,00 22,00 30,00 30,00 0,00 180,00 0,00 240,00 Hane 20 22,00 0,00 0,00 22,00 0,00 0,00 0,00 150,00 0,00 150,00 Hane 21 22,00 28,00 0,00 50,00 280,00 0,00 0,00 0,00 0,00 280,00 Hane 22 26,00 0,00 0,00 26,00 0,00 0,00 0,00 120,00 0,00 120,00 124
Hane Numaraları Halil Hafız Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 23 36,00 0,00 0,00 36,00 0,00 0,00 0,00 310,00 0,00 310,00 Hane 24 18,00 17,50 0,00 35,50 175,00 0,00 0,00 0,00 0,00 175,00 Hane 25 16,00 19,00 0,00 35,00 190,00 0,00 0,00 0,00 0,00 190,00 Hane 26 12,00 0,00 0,00 12,00 0,00 0,00 0,00 120,00 0,00 120,00 Hane 27 20,00 0,00 0,00 20,00 0,00 0,00 0,00 200,00 0,00 200,00 Hane 28 28,00 26,50 0,00 54,50 265,00 30,00 0,00 0,00 0,00 295,00 Hane 29 16,00 17,00 0,00 33,00 170,00 25,00 0,00 0,00 0,00 195,00 Hane 30 12,00 0,00 0,00 12,00 0,00 0,00 0,00 150,00 0,00 150,00 Toplam 681,00 177,50 0,00 858,50 2560,00 340,00 50,00 3370,00 1250,00 7570,00 125
Hane Numaraları Aliş Hoca Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 1 30,00 0,00 0,00 30,00 85,00 30,00 60,00 100,00 0,00 275,00 Hane 2 50,00 38,50 0,00 88,50 385,00 0,00 30,00 1500,00 0,00 1915,00 Hane 3 16,00 0,00 0,00 16,00 70,00 0,00 0,00 20,00 0,00 90,00 Hane 4 30,00 0,00 0,00 30,00 0,00 30,00 0,00 150,00 0,00 180,00 Hane 5 40,00 32,50 0,00 72,50 325,00 30,00 0,00 0,00 0,00 355,00 Hane 6 60,00 38,50 0,00 98,50 385,00 55,00 0,00 0,00 0,00 440,00 Hane 7 36,00 36,25 0,00 72,25 361,00 25,00 0,00 0,00 0,00 386,00 Hane 8 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Hane 9 22,00 0,00 0,00 22,00 35,00 25,00 0,00 160,00 0,00 220,00 Hane 10 22,00 27,50 0,00 49,50 275,00 30,00 0,00 0,00 0,00 305,00 Hane 11 42,00 0,00 0,00 42,00 45,00 0,00 15,00 240,00 0,00 300,00 Hane 12 20,00 24,50 0,00 44,50 245,00 0,00 30,00 0,00 0,00 275,00 Hane 13 16,00 0,00 0,00 16,00 40,00 25,00 0,00 100,00 0,00 165,00 Hane 14 0,00 0,00 0,00 0,00 22,00 0,00 0,00 0,00 0,00 22,00 Hane 15 8,00 0,00 0,00 8,00 0,00 0,00 0,00 100,00 0,00 100,00 Hane 16 12,00 0,00 0,00 12,00 0,00 0,00 0,00 75,00 0,00 75,00 Hane 17 0,00 0,00 0,00 0,00 20,00 0,00 0,00 0,00 0,00 20,00 Hane 18 22,00 21,50 0,00 43,50 215,00 0,00 0,00 0,00 0,00 215,00 Hane 19 12,00 0,00 0,00 12,00 0,00 0,00 0,00 100,00 0,00 100,00 Hane 20 24,00 0,00 0,00 24,00 40,00 25,00 0,00 150,00 0,00 215,00 Hane 21 16,00 0,00 0,00 16,00 0,00 0,00 0,00 100,00 0,00 100,00 Hane 22 16,00 0,00 0,00 16,00 25,00 0,00 0,00 100,00 0,00 125,00 126
Hane Numaraları Aliş Hoca Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 23 16,00 0,00 0,00 16,00 30,00 0,00 0,00 100,00 0,00 130,00 Hane 24 20,00 30,00 0,00 50,00 300,00 25,00 0,00 0,00 0,00 325,00 Hane 25 36,00 25,00 0,00 61,00 250,00 30,00 45,00 0,00 0,00 325,00 Hane 26 0,00 0,00 0,00 0,00 15,00 0,00 0,00 0,00 0,00 15,00 Hane 27 28,00 28,00 0,00 56,00 280,00 30,00 0,00 0,00 0,00 310,00 Hane 28 28,00 0,00 0,00 28,00 0,00 30,00 0,00 250,00 0,00 280,00 Hane 29 12,00 0,00 0,00 12,00 0,00 0,00 0,00 125,00 0,00 125,00 Hane 30 42,00 31,00 0,00 73,00 310,00 30,00 0,00 0,00 0,00 340,00 Hane 31 50,00 0,00 0,00 50,00 75,00 30,00 0,00 60,00 3100,00 3265,00 Hane 32 22,00 0,00 0,00 22,00 0,00 0,00 60,00 160,00 0,00 220,00 Hane 33 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 15,00 90,00 0,00 105,00 Hane 34 36,00 0,00 0,00 36,00 100,00 30,00 0,00 150,00 0,00 280,00 Hane 35 28,00 0,00 0,00 28,00 0,00 30,00 0,00 270,00 0,00 300,00 Hane 36 30,00 30,50 0,00 60,50 305,00 60,00 0,00 0,00 0,00 365,00 Hane 37 22,00 25,75 0,00 47,75 257,00 30,00 0,00 0,00 0,00 287,00 Hane 38 10,00 0,00 0,00 10,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Hane 39 16,00 0,00 0,00 16,00 0,00 30,00 0,00 160,00 0,00 190,00 Hane 40 44,00 31,00 0,00 75,00 305,00 30,00 0,00 0,00 0,00 335,00 Hane 41 22,00 27,50 0,00 49,50 275,00 30,00 0,00 0,00 0,00 305,00 Hane 42 10,00 0,00 0,00 10,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Hane 43 16,00 11,50 0,00 27,50 115,00 25,00 0,00 0,00 0,00 140,00 Hane 44 24,00 27,00 0,00 51,00 270,00 25,00 0,00 0,00 0,00 295,00 127
Hane Numaraları VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 45 12,00 0,00 0,00 12,00 70,00 0,00 0,00 100,00 0,00 170,00 Hane 46 22,00 24,25 0,00 46,25 242,50 0,00 0,00 0,00 0,00 242,50 Toplam 1040,00 510,75 0,00 1550,75 5772,50 740,00 255,00 4360,00 3100,00 14227,50 128
Hane Numaraları Çarşı Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 1 55,00 10,50 10,00 75,50 105,00 0,00 240,00 190,00 0,00 535,00 Hane 2 30,00 10,00 2,50 42,50 100,00 0,00 110,00 120,00 0,00 330,00 Hane 3 20,00 0,00 5,00 25,00 0,00 0,00 170,00 80,00 0,00 250,00 Hane 4 35,00 0,00 5,00 40,00 0,00 0,00 210,00 120,00 0,00 330,00 Hane 5 55,00 0,00 8,75 63,75 0,00 25,00 370,00 200,00 0,00 595,00 Hane 6 30,00 0,00 5,00 35,00 0,00 0,00 0,00 170,00 0,00 170,00 Hane 7 20,00 0,00 5,00 25,00 0,00 25,00 210,00 100,00 0,00 335,00 Hane 8 30,00 0,00 5,00 35,00 0,00 0,00 170,00 120,00 0,00 290,00 Hane 9 35,00 0,00 7,50 42,50 0,00 0,00 200,00 125,00 0,00 325,00 Hane 10 20,00 0,00 7,50 27,50 0,00 0,00 110,00 70,00 0,00 180,00 Hane 11 30,00 0,00 5,00 35,00 0,00 0,00 210,00 0,00 0,00 210,00 Hane 12 25,00 0,00 5,00 30,00 0,00 0,00 170,00 80,00 0,00 250,00 Hane 13 20,00 0,00 5,00 25,00 0,00 0,00 150,00 170,00 0,00 320,00 Hane 14 55,00 8,00 17,50 80,50 80,00 30,00 420,00 110,00 0,00 640,00 Hane 15 30,00 0,00 2,50 32,50 0,00 0,00 70,00 170,00 0,00 240,00 Hane 16 35,00 5,00 12,50 52,50 50,00 0,00 300,00 110,00 0,00 460,00 Hane 17 20,00 0,00 2,50 22,50 0,00 0,00 100,00 130,00 0,00 230,00 Hane 18 38,00 0,00 10,00 48,00 0,00 0,00 310,00 150,00 0,00 460,00 Hane 19 20,00 0,00 2,50 22,50 0,00 0,00 100,00 130,00 0,00 230,00 Hane 20 36,00 0,00 10,00 46,00 0,00 0,00 310,00 210,00 0,00 520,00 Hane 21 70,00 26,00 10,00 106,00 260,00 40,00 370,00 25,00 0,00 695,00 Hane 22 40,00 11,00 2,50 53,50 110,00 0,00 70,00 210,00 0,00 390,00 129
Hane Numaraları Çarşı Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 23 35,00 0,00 5,00 40,00 0,00 0,00 210,00 120,00 0,00 330,00 Hane 24 30,00 0,00 5,00 35,00 0,00 0,00 220,00 160,00 0,00 380,00 Hane 25 30,00 0,00 7,50 37,50 0,00 0,00 200,00 150,00 0,00 350,00 Hane 26 15,00 0,00 2,50 17,50 0,00 0,00 120,00 110,00 0,00 230,00 Hane 27 30,00 0,00 7,50 37,50 0,00 0,00 210,00 110,00 0,00 320,00 Hane 28 60,00 13,50 10,00 83,50 135,00 25,00 310,00 210,00 0,00 680,00 Hane 29 55,00 0,00 7,50 62,50 0,00 0,00 220,00 180,00 0,00 400,00 Hane 30 25,00 0,00 0,00 25,00 0,00 0,00 0,00 180,00 0,00 180,00 Hane 31 25,00 0,00 5,00 30,00 0,00 0,00 180,00 160,00 0,00 340,00 Hane 32 15,00 0,00 3,75 18,75 0,00 0,00 110,00 20,00 0,00 130,00 Hane 33 30,00 5,00 7,50 42,50 50,00 0,00 100,00 160,00 0,00 310,00 Hane 34 75,00 13,50 10,00 98,50 135,00 0,00 310,00 300,00 0,00 745,00 Hane 35 20,00 0,00 8,25 28,25 0,00 0,00 150,00 110,00 0,00 260,00 Hane 36 25,00 0,00 2,50 27,50 0,00 0,00 110,00 130,00 0,00 240,00 Hane 37 95,00 27,00 12,50 134,50 270,00 0,00 320,00 310,00 0,00 900,00 Hane 38 40,00 0,00 7,50 47,50 0,00 0,00 60,00 250,00 0,00 310,00 Hane 39 32,00 8,00 5,00 45,00 80,00 0,00 180,00 185,00 0,00 445,00 Hane 40 50,00 0,00 8,25 58,25 0,00 0,00 310,00 170,00 0,00 480,00 Hane 41 30,00 0,00 8,25 38,25 0,00 0,00 210,00 150,00 0,00 360,00 Hane 42 35,00 0,00 5,00 40,00 25,00 25,00 170,00 130,00 0,00 350,00 Hane 43 20,00 12,00 5,00 37,00 120,00 0,00 120,00 110,00 0,00 350,00 Hane 44 15,00 0,00 5,00 20,00 0,00 0,00 120,00 80,00 0,00 200,00 130
Hane Numaraları Çarşı Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 45 80,00 11,00 10,00 101,00 110,00 0,00 320,00 390,00 0,00 820,00 Hane 46 40,00 5,00 7,50 52,50 50,00 0,00 310,00 110,00 0,00 470,00 Hane 47 28,00 0,00 2,50 30,50 0,00 0,00 110,00 170,00 0,00 280,00 Hane 48 35,00 0,00 15,00 50,00 0,00 0,00 240,00 180,00 0,00 420,00 Hane 49 65,00 0,00 12,50 77,50 0,00 0,00 380,00 290,00 0,00 670,00 Hane 50 30,00 0,00 2,50 32,50 0,00 0,00 120,00 130,00 0,00 250,00 Hane 51 25,00 0,00 2,50 27,50 0,00 0,00 100,00 120,00 0,00 220,00 Hane 52 15,00 0,00 5,00 20,00 0,00 0,00 110,00 120,00 0,00 230,00 Hane 53 35,00 0,00 7,50 42,50 30,00 0,00 200,00 120,00 0,00 350,00 Hane 54 15,00 0,00 0,00 15,00 0,00 0,00 0,00 180,00 0,00 180,00 Hane 55 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Hane 56 40,00 0,00 11,25 51,25 0,00 0,00 270,00 180,00 0,00 450,00 Hane 57 10,00 0,00 0,00 10,00 0,00 0,00 0,00 170,00 0,00 170,00 Hane 58 0,00 0,00 2,50 2,50 0,00 0,00 120,00 130,00 0,00 250,00 Hane 59 35,00 0,00 10,00 45,00 0,00 0,00 240,00 150,00 0,00 390,00 Hane 60 15,00 0,00 5,00 20,00 15,00 0,00 160,00 50,00 0,00 225,00 Hane 61 50,00 5,00 10,00 65,00 50,00 25,00 320,00 160,00 0,00 555,00 Hane 62 50,00 5,00 7,50 62,50 50,00 25,00 300,00 160,00 0,00 535,00 Hane 63 20,00 0,00 6,25 26,25 0,00 0,00 170,00 70,00 0,00 240,00 Hane 64 20,00 0,00 0,00 20,00 0,00 0,00 0,00 190,00 0,00 190,00 Hane 65 38,00 0,00 5,00 43,00 0,00 0,00 170,00 130,00 0,00 300,00 Hane 66 40,00 0,00 5,00 45,00 0,00 0,00 190,00 200,00 0,00 390,00 131
Hane Numaraları Çarşı Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 67 75,00 25,50 15,00 115,50 250,00 175,00 120,00 300,00 0,00 845,00 Hane 68 40,00 0,00 7,50 47,50 0,00 0,00 160,00 200,00 0,00 360,00 Hane 69 45,00 0,00 5,00 50,00 0,00 0,00 150,00 210,00 0,00 360,00 Hane 70 20,00 0,00 3,30 23,30 0,00 0,00 100,00 120,00 0,00 220,00 Hane 71 40,00 0,00 7,50 47,50 0,00 0,00 210,00 180,00 0,00 390,00 Hane 72 25,00 0,00 2,50 27,50 0,00 0,00 50,00 200,00 0,00 250,00 Hane 73 10,00 0,00 2,50 12,50 0,00 25,00 60,00 180,00 0,00 265,00 Hane 74 55,00 0,00 7,50 62,50 0,00 0,00 140,00 150,00 0,00 290,00 Hane 75 25,00 0,00 2,50 27,50 0,00 0,00 50,00 140,00 0,00 190,00 Hane 76 20,00 0,00 12,50 32,50 0,00 0,00 170,00 0,00 0,00 170,00 Hane 77 45,00 0,00 11,25 56,25 20,00 0,00 210,00 150,00 0,00 380,00 Hane 78 45,00 4,00 5,00 54,00 40,00 0,00 120,00 220,00 0,00 380,00 Hane 79 50,00 0,00 7,50 57,50 0,00 0,00 210,00 230,00 0,00 440,00 Hane 80 25,00 0,00 7,50 32,50 0,00 0,00 110,00 120,00 0,00 230,00 Hane 81 75,00 0,00 11,25 86,25 0,00 0,00 310,00 400,00 0,00 710,00 Hane 82 35,00 0,00 12,50 47,50 0,00 0,00 220,00 130,00 0,00 350,00 Hane 83 25,00 0,00 5,00 30,00 0,00 0,00 120,00 100,00 0,00 220,00 Hane 84 55,00 0,00 11,25 66,25 0,00 0,00 230,00 320,00 0,00 550,00 Hane 85 30,00 0,00 2,50 32,50 0,00 0,00 50,00 180,00 0,00 230,00 Hane 86 45,00 0,00 8,25 53,25 0,00 0,00 220,00 190,00 0,00 410,00 Hane 87 30,00 0,00 5,00 35,00 0,00 0,00 110,00 200,00 0,00 310,00 Hane 88 25,00 0,00 0,00 25,00 10,00 0,00 0,00 210,00 0,00 220,00 132
Hane Numaraları Çarşı Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 89 35,00 0,00 9,00 44,00 0,00 0,00 130,00 190,00 0,00 320,00 Hane 90 60,00 0,00 6,25 66,25 0,00 0,00 210,00 310,00 0,00 520,00 Hane 91 30,00 0,00 7,50 37,50 0,00 0,00 180,00 150,00 0,00 330,00 Hane 92 40,00 0,00 5,00 45,00 0,00 0,00 110,00 200,00 0,00 310,00 Hane 93 25,00 0,00 2,50 27,50 0,00 0,00 50,00 200,00 0,00 250,00 Hane 94 25,00 0,00 3,50 28,50 0,00 0,00 50,00 170,00 0,00 220,00 Hane 95 30,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 110,00 200,00 0,00 310,00 Hane 96 20,00 0,00 5,00 25,00 0,00 0,00 90,00 150,00 0,00 240,00 Hane 97 10,00 0,00 2,50 12,50 0,00 0,00 60,00 0,00 0,00 60,00 Hane 98 80,00 16,00 10,00 106,00 180,00 0,00 220,00 340,00 0,00 740,00 Hane 99 30,00 0,00 2,50 32,50 0,00 0,00 60,00 200,00 0,00 260,00 Hane 100 45,00 0,00 8,25 53,25 25,00 0,00 160,00 210,00 0,00 395,00 Hane 101 30,00 0,00 7,50 37,50 0,00 0,00 150,00 160,00 0,00 310,00 Hane 102 60,00 0,00 5,00 65,00 0,00 0,00 170,00 430,00 0,00 600,00 Hane 103 15,00 0,00 2,50 17,50 0,00 0,00 60,00 100,00 0,00 160,00 Hane 104 35,00 0,00 5,00 40,00 0,00 0,00 120,00 130,00 0,00 250,00 Hane 105 40,00 0,00 10,00 50,00 15,00 0,00 180,00 140,00 0,00 335,00 Hane 106 30,00 0,00 7,50 37,50 30,00 0,00 160,00 130,00 0,00 320,00 Hane 107 100,00 0,00 12,50 112,50 0,00 0,00 220,00 510,00 0,00 730,00 Hane 108 30,00 0,00 7,50 37,50 0,00 0,00 180,00 130,00 0,00 310,00 Hane 109 35,00 0,00 5,00 40,00 0,00 25,00 130,00 150,00 0,00 305,00 Hane 110 25,00 0,00 0,00 25,00 0,00 0,00 0,00 220,00 0,00 220,00 133
Hane Numaraları Çarşı Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 111 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 30,00 Hane 112 20,00 0,00 5,00 25,00 0,00 0,00 110,00 120,00 0,00 230,00 Hane 113 85,00 14,00 7,50 106,50 140,00 25,00 210,00 350,00 0,00 725,00 Hane 114 35,00 29,00 6,75 70,75 290,00 50,00 110,00 0,00 0,00 450,00 Hane 115 35,00 20,00 5,00 60,00 200,00 0,00 120,00 0,00 0,00 320,00 Hane 116 60,00 25,00 8,50 93,50 250,00 130,00 210,00 0,00 0,00 590,00 Hane 117 20,00 0,00 5,00 25,00 0,00 0,00 100,00 120,00 0,00 220,00 Hane 118 30,00 0,00 2,50 32,50 0,00 0,00 50,00 210,00 0,00 260,00 Hane 119 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Hane 120 40,00 0,00 7,50 47,50 25,00 0,00 170,00 200,00 0,00 395,00 Hane 121 25,00 0,00 0,00 25,00 0,00 0,00 0,00 210,00 0,00 210,00 Hane 122 30,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 0,00 250,00 0,00 250,00 Hane 123 15,00 0,00 2,50 17,50 0,00 0,00 60,00 110,00 0,00 170,00 Hane 124 35,00 0,00 0,00 35,00 0,00 0,00 0,00 250,00 0,00 250,00 Hane 125 40,00 0,00 5,00 45,00 20,00 0,00 210,00 180,00 0,00 410,00 Hane 126 20,00 0,00 0,00 20,00 0,00 0,00 0,00 210,00 0,00 210,00 Hane 127 38,00 0,00 5,00 43,00 0,00 0,00 210,00 180,00 0,00 390,00 Hane 128 30,00 6,00 7,50 43,50 60,00 0,00 210,00 100,00 0,00 370,00 Hane 129 30,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 0,00 250,00 0,00 250,00 Hane 130 80,00 31,50 17,38 128,88 365,00 482,50 230,00 0,00 0,00 1077,50 Hane 131 20,00 0,00 0,00 20,00 0,00 0,00 0,00 250,00 0,00 250,00 Hane 132 30,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 0,00 150,00 0,00 150,00 134
Hane Numaraları Çarşı Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 133 20,00 0,00 0,00 20,00 0,00 0,00 0,00 150,00 0,00 150,00 Hane 134 55,00 0,00 6,25 61,25 0,00 0,00 160,00 350,00 0,00 510,00 Hane 135 30,00 0,00 5,00 35,00 0,00 0,00 100,00 150,00 0,00 250,00 Hane 136 20,00 0,00 5,00 25,00 0,00 0,00 110,00 150,00 0,00 260,00 Hane 137 25,00 0,00 8,25 33,25 15,00 0,00 200,00 120,00 0,00 335,00 Hane 138 32,00 0,00 0,00 32,00 0,00 0,00 0,00 220,00 0,00 220,00 Hane 139 25,00 0,00 0,00 25,00 0,00 0,00 60,00 200,00 0,00 260,00 Hane 140 40,00 0,00 0,00 40,00 0,00 0,00 0,00 350,00 0,00 350,00 Hane 141 25,00 0,00 0,00 25,00 0,00 0,00 0,00 200,00 0,00 200,00 Hane 142 0,00 0,00 7,50 7,50 0,00 0,00 170,00 0,00 0,00 170,00 Hane 143 0,00 0,00 2,50 2,50 0,00 0,00 50,00 0,00 0,00 50,00 Hane 144 0,00 0,00 5,00 5,00 0,00 0,00 110,00 0,00 0,00 110,00 Hane 145 0,00 180,00 0,00 180,00 1620,00 150,00 70,00 1500,00 0,00 3340,00 Hane 146 28,00 17,50 0,00 45,50 175,00 30,00 35,00 50,00 0,00 290,00 Hane 147 12,00 0,00 0,00 12,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Hane 148 50,00 70,00 0,00 120,00 650,00 55,00 25,00 200,00 0,00 930,00 Hane 149 20,00 16,50 0,00 36,50 160,00 0,00 0,00 0,00 0,00 160,00 Hane 150 50,00 0,00 0,00 50,00 0,00 30,00 44,00 0,00 3750,00 3824,00 Hane 151 25,00 0,00 0,00 25,00 35,00 0,00 0,00 200,00 0,00 235,00 Hane 152 30,00 0,00 0,00 30,00 10,00 30,00 0,00 3050,00 0,00 3090,00 Hane 153 20,00 0,00 0,00 20,00 0,00 25,00 30,00 75,00 0,00 130,00 Hane 154 10,00 0,00 0,00 10,00 0,00 30,00 0,00 70,00 0,00 100,00 135
Hane Numaraları Çarşı Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 155 50,00 27,50 0,00 77,50 175,00 60,00 25,00 30,00 0,00 290,00 Hane 156 50,00 24,00 0,00 74,00 240,00 30,00 30,00 0,00 0,00 300,00 Hane 157 16,00 10,00 0,00 26,00 100,00 0,00 0,00 0,00 0,00 100,00 Hane 158 20,00 0,00 0,00 20,00 0,00 30,00 0,00 100,00 0,00 130,00 Hane 159 50,00 25,00 0,00 75,00 250,00 105,00 15,00 250,00 0,00 620,00 Hane 160 18,00 19,00 0,00 37,00 190,00 0,00 30,00 100,00 0,00 320,00 Hane 161 32,00 8,00 0,00 40,00 80,00 30,00 30,00 100,00 0,00 240,00 Hane 162 28,00 10,50 0,00 38,50 105,00 30,00 17,00 100,00 0,00 252,00 Hane 163 10,00 0,00 0,00 10,00 0,00 0,00 0,00 40,00 0,00 40,00 Hane 164 28,00 0,00 0,00 28,00 0,00 30,00 30,00 150,00 0,00 210,00 Hane 165 24,00 0,00 0,00 24,00 15,00 0,00 0,00 150,00 0,00 165,00 Hane 166 36,00 0,00 0,00 36,00 0,00 0,00 30,00 270,00 0,00 300,00 Hane 167 40,00 0,00 0,00 40,00 35,00 0,00 0,00 50,00 0,00 85,00 Hane 168 50,00 10,50 0,00 60,50 105,00 30,00 17,00 150,00 0,00 302,00 Hane 169 50,00 5,00 0,00 55,00 50,00 30,00 0,00 250,00 0,00 330,00 Hane 170 50,00 2,50 0,00 52,50 25,00 30,00 0,00 100,00 0,00 155,00 Hane 171 20,00 8,00 0,00 28,00 80,00 30,00 0,00 100,00 0,00 210,00 Hane 172 16,00 0,00 0,00 16,00 0,00 30,00 0,00 200,00 0,00 230,00 Hane 173 32,00 0,00 0,00 32,00 0,00 0,00 0,00 0,00 2200,00 2200,00 Hane 174 16,00 0,00 0,00 16,00 0,00 0,00 22,00 100,00 0,00 122,00 Hane 175 50,00 0,00 0,00 50,00 0,00 30,00 0,00 350,00 0,00 380,00 Hane 176 22,00 17,00 0,00 39,00 170,00 0,00 32,00 50,00 0,00 252,00 136
Hane Numaraları Çarşı Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 177 14,00 2,50 0,00 16,50 25,00 0,00 0,00 125,00 0,00 150,00 Hane 178 12,00 0,00 0,00 12,00 0,00 0,00 0,00 120,00 0,00 120,00 Hane 179 0,00 0,00 0,00 0,00 38,00 0,00 0,00 50,00 0,00 88,00 Hane 180 32,00 0,00 0,00 32,00 0,00 0,00 150,00 150,00 0,00 300,00 Hane 181 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Hane 182 50,00 25,00 0,00 75,00 250,00 30,00 0,00 200,00 0,00 480,00 Hane 183 12,00 0,00 0,00 12,00 0,00 0,00 0,00 130,00 0,00 130,00 Hane 184 20,00 27,50 0,00 47,50 275,00 0,00 0,00 0,00 0,00 275,00 Hane 185 16,00 0,00 0,00 16,00 0,00 30,00 0,00 100,00 0,00 130,00 Hane 186 16,00 0,00 0,00 16,00 0,00 0,00 25,00 100,00 0,00 125,00 Hane 187 40,00 21,00 0,00 61,00 210,00 30,00 9,00 100,00 0,00 349,00 Hane 188 50,00 44,00 0,00 94,00 440,00 30,00 0,00 0,00 0,00 470,00 Hane 189 0,00 0,00 0,00 0,00 120,00 0,00 25,00 0,00 0,00 145,00 Hane 190 45,00 0,00 0,00 45,00 220,00 30,00 0,00 100,00 0,00 350,00 Hane 191 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Hane 192 21,00 0,00 0,00 21,00 110,00 0,00 30,00 80,00 0,00 220,00 Hane 193 60,00 33,00 0,00 93,00 330,00 87,50 30,00 300,00 0,00 747,50 Hane 194 12,00 25,00 0,00 37,00 250,00 30,00 0,00 0,00 0,00 280,00 Hane 195 52,00 0,00 0,00 52,00 250,00 78,00 0,00 0,00 0,00 328,00 Hane 196 10,00 0,00 0,00 10,00 0,00 0,00 0,00 150,00 0,00 150,00 Hane 197 25,00 0,00 0,00 25,00 0,00 50,00 0,00 150,00 0,00 200,00 Hane 198 12,00 0,00 0,00 12,00 120,00 0,00 0,00 0,00 0,00 120,00 137
Hane Numaraları Çarşı Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 199 36,00 27,50 0,00 63,50 275,00 40,00 25,00 0,00 0,00 340,00 Hane 200 28,00 38,50 0,00 66,50 315,00 0,00 30,00 0,00 0,00 345,00 Hane 201 22,00 0,00 0,00 22,00 280,00 55,00 0,00 0,00 0,00 335,00 Hane 202 25,00 38,50 0,00 63,50 385,00 10,00 0,00 0,00 0,00 395,00 Hane 203 25,00 27,75 0,00 52,75 252,00 30,00 15,00 0,00 0,00 297,00 Hane 204 13,00 21,50 0,00 34,50 215,00 30,00 0,00 0,00 0,00 245,00 Hane 205 18,00 0,00 0,00 18,00 20,00 30,00 45,00 100,00 0,00 195,00 Hane 206 15,00 0,00 0,00 15,00 75,00 0,00 0,00 100,00 0,00 175,00 Hane 207 70,00 46,00 0,00 116,00 460,00 60,00 30,00 260,00 0,00 810,00 Hane 208 20,00 0,00 0,00 20,00 45,00 30,00 0,00 0,00 0,00 75,00 Hane 209 40,00 0,00 0,00 40,00 40,00 30,00 0,00 0,00 2100,00 2170,00 Hane 210 12,00 0,00 0,00 12,00 25,00 0,00 60,00 100,00 0,00 185,00 Hane 211 54,00 44,00 0,00 98,00 440,00 30,00 30,00 0,00 0,00 500,00 Hane 212 22,00 0,00 0,00 22,00 30,00 30,00 15,00 100,00 0,00 175,00 Hane 213 25,00 0,00 0,00 25,00 75,00 37,00 0,00 100,00 0,00 212,00 Hane 214 25,00 36,75 0,00 61,75 367,00 37,50 100,00 100,00 0,00 604,50 Hane 215 0,00 0,00 0,00 0,00 45,00 30,00 0,00 0,00 0,00 75,00 Hane 216 16,00 30,00 0,00 46,00 300,00 0,00 15,00 0,00 0,00 315,00 Hane 217 15,00 0,00 0,00 15,00 120,00 30,00 30,00 0,00 0,00 180,00 Hane 218 50,00 0,00 0,00 50,00 120,00 30,00 160,00 320,00 0,00 630,00 Hane 219 5,00 0,00 0,00 5,00 75,00 0,00 0,00 0,00 0,00 75,00 Hane 220 0,00 0,00 0,00 0,00 30,00 0,00 12,00 50,00 0,00 92,00 138
Hane Numaraları Çarşı Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 221 24,00 0,00 0,00 24,00 0,00 0,00 0,00 150,00 0,00 150,00 Hane 222 24,00 0,00 0,00 24,00 150,00 0,00 0,00 50,00 0,00 200,00 Hane 223 28,00 25,00 0,00 53,00 250,00 0,00 0,00 0,00 0,00 250,00 Hane 224 16,00 0,00 0,00 16,00 0,00 0,00 0,00 120,00 0,00 120,00 Hane 225 22,00 25,00 0,00 47,00 250,00 30,00 0,00 0,00 0,00 280,00 Hane 226 16,00 0,00 0,00 16,00 120,00 0,00 60,00 0,00 0,00 180,00 Hane 227 30,00 0,00 0,00 30,00 15,00 0,00 12,00 280,00 0,00 307,00 Hane 228 16,00 0,00 0,00 16,00 25,00 30,00 0,00 100,00 0,00 155,00 Hane 229 12,00 0,00 0,00 12,00 0,00 0,00 0,00 100,00 0,00 100,00 Hane 230 16,00 0,00 0,00 16,00 20,00 30,00 0,00 100,00 0,00 150,00 Hane 231 20,00 0,00 0,00 20,00 0,00 30,00 0,00 0,00 0,00 30,00 Toplam 7094,00 1336,00 814,18 9244,18 15487,00 3032,50 22440,00 35025,00 8050,00 84034,50 139
Hane Numaraları Kuruşova-i Zir Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 1 70,00 27,00 9,50 106,50 270,00 60,00 210,00 0,00 0,00 540,00 Hane 2 0,00 0,00 5,00 5,00 0,00 0,00 100,00 0,00 0,00 100,00 Hane 3 54,00 22,00 10,00 86,00 220,00 0,00 300,00 0,00 0,00 520,00 Hane 4 45,00 32,50 8,38 85,88 325,00 50,00 120,00 0,00 0,00 495,00 Hane 5 35,00 0,00 5,00 40,00 0,00 0,00 230,00 150,00 0,00 380,00 Hane 6 55,00 33,50 3,75 92,25 335,00 25,00 170,00 0,00 0,00 530,00 Hane 7 45,00 36,00 2,50 83,50 360,00 0,00 80,00 0,00 0,00 440,00 Hane 8 35,00 11,00 5,00 51,00 110,00 25,00 180,00 0,00 0,00 315,00 Hane 9 35,00 0,00 2,50 37,50 50,00 0,00 60,00 200,00 0,00 310,00 Hane 10 45,00 39,00 5,00 89,00 390,00 0,00 130,00 0,00 0,00 520,00 Hane 11 35,00 0,00 0,00 35,00 35,00 0,00 50,00 200,00 0,00 285,00 Hane 12 35,00 0,00 2,50 37,50 35,00 0,00 110,00 200,00 0,00 345,00 Hane 13 45,00 34,00 4,63 83,63 340,00 60,00 100,00 0,00 0,00 500,00 Hane 14 45,00 36,50 3,75 85,25 365,00 25,00 135,00 0,00 0,00 525,00 Hane 15 45,00 34,00 5,00 84,00 340,00 25,00 130,00 0,00 0,00 495,00 Hane 16 45,00 27,00 2,50 74,50 270,00 0,00 60,00 0,00 0,00 330,00 Hane 17 45,00 32,00 4,63 81,63 320,00 30,00 60,00 0,00 0,00 410,00 Hane 18 0,00 0,00 2,50 2,50 15,00 0,00 100,00 0,00 0,00 115,00 Hane 19 45,00 32,25 5,00 82,25 320,00 30,00 120,00 0,00 0,00 470,00 Hane 20 45,00 31,00 5,00 81,00 290,00 25,00 130,00 0,00 0,00 445,00 Hane 21 45,00 33,50 10,25 88,75 315,00 180,00 100,00 0,00 0,00 595,00 Hane 22 45,00 25,00 9,00 79,00 250,00 195,00 110,00 0,00 0,00 555,00 140
Hane Numaraları Kuruşova-i Zir Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 23 45,00 33,00 5,00 83,00 330,00 0,00 120,00 0,00 0,00 450,00 Hane 24 0,00 0,00 0,00 0,00 40,00 0,00 20,00 0,00 0,00 60,00 Hane 25 45,00 32,00 5,00 82,00 320,00 0,00 135,00 0,00 0,00 455,00 Hane 26 40,00 18,00 5,00 63,00 180,00 0,00 150,00 0,00 0,00 330,00 Hane 27 40,00 20,00 2,50 62,50 200,00 0,00 110,00 0,00 0,00 310,00 Hane 28 40,00 26,00 6,75 72,75 260,00 64,00 120,00 0,00 0,00 444,00 Hane 29 30,00 0,00 0,00 30,00 32,00 0,00 0,00 150,00 0,00 182,00 Hane 30 35,00 25,00 2,50 62,50 250,00 25,00 60,00 0,00 0,00 335,00 Hane 31 35,00 0,00 2,50 37,50 18,00 0,00 60,00 150,00 0,00 228,00 Hane 32 50,00 36,00 9,75 95,75 360,00 165,00 70,00 0,00 0,00 595,00 Hane 33 45,00 34,00 6,25 85,25 340,00 0,00 140,00 0,00 0,00 480,00 Hane 34 30,00 20,00 2,50 52,50 200,00 0,00 30,00 0,00 0,00 230,00 Hane 35 40,00 24,00 3,25 67,25 240,00 55,00 170,00 0,00 0,00 465,00 Hane 36 35,00 26,00 5,00 66,00 260,00 0,00 150,00 0,00 0,00 410,00 Hane 37 40,00 16,00 6,25 62,25 160,00 30,00 220,00 0,00 0,00 410,00 Hane 38 40,00 26,00 2,50 68,50 260,00 25,00 110,00 0,00 0,00 395,00 Hane 39 30,00 0,00 0,00 30,00 60,00 0,00 100,00 170,00 0,00 330,00 Hane 40 75,00 47,00 18,00 140,00 470,00 207,50 150,00 0,00 0,00 827,50 Hane 41 45,00 26,00 5,00 76,00 260,00 0,00 210,00 0,00 0,00 470,00 Hane 42 30,00 0,00 0,00 30,00 20,00 0,00 0,00 200,00 0,00 220,00 Hane 43 30,00 0,00 2,50 32,50 40,00 0,00 60,00 180,00 0,00 280,00 Hane 44 40,00 26,00 1,25 67,25 260,00 0,00 30,00 0,00 0,00 290,00 141
Hane Numaraları Kuruşova-i Zir Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 45 35,00 31,00 2,50 68,50 310,00 25,00 75,00 0,00 0,00 410,00 Hane 46 35,00 24,00 2,50 61,50 240,00 0,00 100,00 0,00 0,00 340,00 Hane 47 35,00 26,00 2,50 63,50 260,00 0,00 10,00 0,00 0,00 270,00 Hane 48 30,00 0,00 0,00 30,00 10,00 0,00 0,00 240,00 0,00 250,00 Hane 49 25,00 0,00 2,50 27,50 50,00 0,00 130,00 150,00 0,00 330,00 Hane 50 25,00 0,00 0,00 25,00 35,00 0,00 0,00 250,00 0,00 285,00 Hane 51 48,00 33,00 2,00 83,00 330,00 30,00 30,00 0,00 0,00 390,00 Hane 52 38,00 24,00 1,00 63,00 240,00 25,00 20,00 0,00 0,00 285,00 Hane 53 38,00 32,00 0,00 70,00 320,00 0,00 10,00 0,00 0,00 330,00 Hane 54 32,00 23,00 0,00 55,00 230,00 25,00 0,00 0,00 0,00 255,00 Hane 55 38,00 31,50 0,00 69,50 310,00 0,00 0,00 0,00 0,00 310,00 Hane 56 45,00 36,00 0,00 81,00 360,00 30,00 0,00 0,00 0,00 390,00 Hane 57 29,00 0,00 0,00 29,00 20,00 0,00 0,00 150,00 0,00 170,00 Hane 58 44,00 37,00 0,00 81,00 370,00 30,00 0,00 0,00 0,00 400,00 Hane 59 32,00 30,00 0,00 62,00 300,00 25,00 0,00 0,00 0,00 325,00 Hane 60 32,00 20,00 0,00 52,00 200,00 30,00 0,00 0,00 0,00 230,00 Hane 61 38,00 17,00 0,00 55,00 170,00 30,00 0,00 0,00 0,00 200,00 Hane 62 45,00 40,00 0,00 85,00 400,00 25,00 0,00 0,00 0,00 425,00 Hane 63 30,00 18,50 0,00 48,50 185,00 0,00 0,00 0,00 0,00 185,00 Hane 64 36,00 40,00 0,00 76,00 400,00 0,00 20,00 0,00 0,00 420,00 Hane 65 38,00 0,00 0,00 38,00 0,00 0,00 0,00 300,00 0,00 300,00 Hane 66 38,00 12,00 0,00 50,00 120,00 0,00 0,00 0,00 0,00 120,00 142
Hane Numaraları Kuruşova-i Zir Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 67 25,00 9,00 0,00 34,00 90,00 0,00 0,00 110,00 0,00 200,00 Hane 68 38,00 28,00 0,00 66,00 280,00 25,00 0,00 0,00 0,00 305,00 Hane 69 50,00 36,00 0,00 86,00 360,00 0,00 40,00 200,00 0,00 600,00 Hane 70 18,00 10,00 0,00 28,00 100,00 0,00 0,00 100,00 0,00 200,00 Hane 71 22,00 0,00 0,00 22,00 0,00 0,00 30,00 100,00 0,00 130,00 Hane 72 12,00 2,50 0,00 14,50 25,00 25,00 0,00 0,00 0,00 50,00 Hane 73 42,00 36,00 0,00 78,00 380,00 25,00 0,00 0,00 0,00 405,00 Hane 74 38,00 0,00 0,00 38,00 10,00 0,00 0,00 140,00 0,00 150,00 Hane 75 22,00 0,00 0,00 22,00 0,00 0,00 0,00 200,00 0,00 200,00 Hane 76 24,00 20,00 0,00 44,00 200,00 0,00 0,00 0,00 0,00 200,00 Hane 77 48,00 35,00 0,00 83,00 350,00 25,00 30,00 0,00 0,00 405,00 Toplam 2859,00 1572,75 215,89 4647,64 16170,00 1676,50 5495,00 3540,00 0,00 26881,50 143
Hane Numaraları Orta Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 1 58,00 25,00 0,00 83,00 250,00 0,00 54,00 60,00 0,00 364,00 Hane 2 40,00 6,00 0,00 46,00 60,00 25,00 42,00 360,00 0,00 487,00 Hane 3 60,00 13,50 0,00 73,50 135,00 0,00 18,00 440,00 0,00 593,00 Hane 4 40,00 0,00 0,00 40,00 0,00 0,00 24,00 350,00 0,00 374,00 Hane 5 55,00 11,00 0,00 66,00 110,00 0,00 60,00 420,00 0,00 590,00 Hane 6 15,00 0,00 0,00 15,00 0,00 0,00 12,00 150,00 0,00 162,00 Hane 7 25,00 0,00 0,00 25,00 0,00 25,00 25,00 150,00 0,00 200,00 Hane 8 30,00 28,00 0,00 58,00 280,00 0,00 12,00 0,00 0,00 292,00 Hane 9 95,00 58,00 0,00 153,00 580,00 25,00 60,00 205,00 0,00 870,00 Hane 10 70,00 17,00 0,00 87,00 170,00 25,00 60,00 470,00 0,00 725,00 Hane 11 40,00 5,00 0,00 45,00 0,00 0,00 36,00 360,00 0,00 396,00 Hane 12 55,00 10,00 0,00 65,00 36,00 25,00 36,00 410,00 0,00 507,00 Hane 13 36,00 22,00 0,00 58,00 210,00 30,00 42,00 200,00 0,00 482,00 Hane 14 155,00 28,00 0,00 183,00 280,00 50,00 36,00 910,00 0,00 1276,00 Hane 15 40,00 5,00 0,00 45,00 50,00 0,00 36,00 320,00 0,00 406,00 Hane 16 30,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 24,00 290,00 0,00 314,00 Hane 17 90,00 23,00 0,00 113,00 230,00 0,00 60,00 500,00 0,00 790,00 Hane 18 62,00 20,00 0,00 82,00 200,00 25,00 66,00 310,00 0,00 601,00 Hane 19 20,00 0,00 0,00 20,00 0,00 0,00 0,00 200,00 0,00 200,00 Hane 20 20,00 0,00 0,00 20,00 0,00 0,00 24,00 225,00 0,00 249,00 Hane 21 30,00 0,00 0,00 30,00 10,00 0,00 30,00 275,00 0,00 315,00 Hane 22 30,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 12,00 300,00 0,00 312,00 144
Hane Numaraları Orta Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 23 65,00 0,00 0,00 65,00 0,00 0,00 36,00 350,00 0,00 386,00 Hane 24 58,00 7,50 0,00 65,50 75,00 0,00 24,00 350,00 0,00 449,00 Hane 25 50,00 7,50 0,00 57,50 75,00 0,00 48,00 400,00 0,00 523,00 Hane 26 55,00 30,00 0,00 85,00 270,00 0,00 24,00 360,00 0,00 654,00 Hane 27 25,00 0,00 0,00 25,00 0,00 0,00 12,00 250,00 0,00 262,00 Hane 28 15,00 0,00 0,00 15,00 0,00 0,00 24,00 150,00 0,00 174,00 Hane 29 76,00 39,00 0,00 115,00 390,00 55,00 264,00 580,00 0,00 1289,00 Hane 30 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 24,00 126,00 0,00 150,00 Hane 31 25,00 0,00 0,00 25,00 15,00 0,00 250,00 0,00 0,00 265,00 Hane 32 30,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 300,00 0,00 0,00 300,00 Hane 33 25,00 0,00 0,00 25,00 0,00 0,00 0,00 250,00 0,00 250,00 Hane 34 30,00 14,25 0,00 44,25 120,00 0,00 150,00 40,00 0,00 310,00 Hane 35 38,00 22,00 0,00 60,00 220,00 25,00 252,00 0,00 0,00 497,00 Hane 36 25,00 0,00 0,00 25,00 0,00 0,00 0,00 250,00 0,00 250,00 Hane 37 20,00 2,25 0,00 22,25 120,50 0,00 200,00 0,00 0,00 320,50 Hane 38 40,00 0,00 0,00 40,00 0,00 25,00 380,00 0,00 0,00 405,00 Hane 39 25,00 0,00 0,00 25,00 0,00 0,00 250,00 0,00 0,00 250,00 Hane 40 20,00 17,00 0,88 37,88 170,00 25,00 150,00 0,00 0,00 345,00 Hane 41 50,00 12,00 0,00 62,00 120,00 0,00 380,00 20,00 0,00 520,00 Hane 42 20,00 0,00 0,00 20,00 0,00 0,00 200,00 0,00 0,00 200,00 Hane 43 30,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 280,00 0,00 0,00 280,00 Hane 44 20,00 0,00 0,00 20,00 0,00 0,00 200,00 0,00 0,00 200,00 145
Hane Numaraları Orta Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 45 35,00 12,00 0,00 47,00 120,00 0,00 250,00 0,00 0,00 370,00 Hane 46 20,00 0,00 0,00 20,00 0,00 0,00 200,00 0,00 0,00 200,00 Hane 47 10,00 0,00 0,00 10,00 0,00 0,00 150,00 0,00 0,00 150,00 Hane 48 35,00 25,00 0,00 60,00 250,00 0,00 350,00 0,00 0,00 600,00 Hane 49 31,00 0,00 0,00 31,00 0,00 0,00 300,00 0,00 0,00 300,00 Hane 50 32,00 0,00 0,00 32,00 20,00 0,00 300,00 0,00 0,00 320,00 Hane 51 30,00 0,00 0,00 30,00 0,00 25,00 0,00 325,00 0,00 350,00 Hane 52 55,00 0,00 0,00 55,00 0,00 0,00 510,00 40,00 0,00 550,00 Hane 53 40,00 0,00 0,00 40,00 0,00 0,00 400,00 0,00 0,00 400,00 Hane 54 50,00 10,00 0,00 60,00 100,00 0,00 400,00 0,00 0,00 500,00 Hane 55 50,00 0,00 0,00 50,00 0,00 0,00 250,00 0,00 0,00 250,00 Hane 56 35,00 22,00 0,00 57,00 120,00 0,00 250,00 0,00 0,00 370,00 Hane 57 35,00 0,00 0,00 35,00 0,00 0,00 320,00 30,00 0,00 350,00 Hane 58 45,00 0,00 0,00 45,00 0,00 25,00 350,00 0,00 0,00 375,00 Hane 59 25,00 0,00 0,00 25,00 0,00 25,00 0,00 0,00 0,00 25,00 Hane 60 45,00 0,00 0,00 45,00 0,00 0,00 450,00 0,00 0,00 450,00 Hane 61 25,00 0,00 0,00 25,00 0,00 25,00 250,00 0,00 0,00 275,00 Hane 62 35,00 0,00 0,00 35,00 0,00 0,00 0,00 250,00 0,00 250,00 Hane 63 50,00 0,00 0,00 50,00 0,00 0,00 500,00 0,00 0,00 500,00 Hane 64 35,00 0,00 0,00 35,00 50,00 25,00 250,00 40,00 0,00 365,00 Hane 65 30,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 300,00 0,00 0,00 300,00 Hane 66 30,00 0,00 0,00 30,00 0,00 25,00 275,00 0,00 0,00 300,00 146
Hane Numaraları Orta Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 67 45,00 0,00 0,00 45,00 0,00 25,00 425,00 0,00 0,00 450,00 Hane 68 25,00 0,00 0,00 25,00 20,00 0,00 250,00 0,00 0,00 270,00 Hane 69 15,00 0,00 0,00 15,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Hane 70 55,00 28,00 0,00 83,00 280,00 0,00 320,00 40,00 0,00 640,00 Hane 71 25,00 0,00 0,00 25,00 0,00 0,00 220,00 30,00 0,00 250,00 Hane 72 90,00 0,00 0,00 90,00 0,00 0,00 800,00 90,00 0,00 890,00 Hane 73 20,00 0,00 0,00 20,00 0,00 0,00 350,00 0,00 0,00 350,00 Hane 74 40,00 0,00 0,00 40,00 150,00 0,00 250,00 40,00 0,00 440,00 Hane 75 27,00 0,00 0,00 27,00 170,00 0,00 270,00 20,00 0,00 460,00 Hane 76 35,00 0,00 0,00 35,00 0,00 0,00 175,00 0,00 0,00 175,00 Hane 77 20,00 0,00 0,00 20,00 0,00 0,00 140,00 60,00 0,00 200,00 Hane 78 25,00 0,00 0,00 25,00 0,00 0,00 120,00 0,00 0,00 120,00 Hane 79 15,00 0,00 0,00 15,00 0,00 0,00 150,00 0,00 0,00 150,00 Hane 80 40,00 0,00 0,00 40,00 110,00 0,00 250,00 60,00 0,00 420,00 Hane 81 60,00 0,00 0,00 60,00 150,00 0,00 440,00 80,00 0,00 670,00 Hane 82 40,00 0,00 0,00 40,00 0,00 0,00 400,00 0,00 0,00 400,00 Hane 83 25,00 0,00 0,00 25,00 90,00 0,00 200,00 45,00 0,00 335,00 Hane 84 45,00 0,00 0,00 45,00 0,00 0,00 450,00 0,00 0,00 450,00 Hane 85 30,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 300,00 0,00 0,00 300,00 Hane 86 95,00 22,00 0,00 117,00 220,00 0,00 550,00 705,00 0,00 1475,00 Hane 87 95,00 18,00 0,00 113,00 180,00 30,00 470,00 260,00 0,00 940,00 Hane 88 62,00 0,00 0,00 62,00 0,00 25,00 500,00 100,00 0,00 625,00 147
Hane Numaraları Orta Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 89 30,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 300,00 0,00 0,00 300,00 Hane 90 40,00 10,00 0,00 50,00 100,00 25,00 0,00 90,00 0,00 215,00 Hane 91 45,00 8,50 0,00 53,50 85,00 0,00 400,00 0,00 0,00 485,00 Hane 92 30,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Hane 93 25,00 0,00 0,00 25,00 0,00 0,00 200,00 0,00 0,00 200,00 Hane 94 30,00 0,00 0,00 30,00 50,00 0,00 420,00 0,00 0,00 470,00 Hane 95 30,00 0,00 0,00 30,00 20,00 0,00 280,00 0,00 0,00 300,00 Hane 96 55,00 0,00 0,00 55,00 20,00 0,00 500,00 45,00 0,00 565,00 Hane 97 25,00 0,00 0,00 25,00 0,00 0,00 250,00 0,00 0,00 250,00 Hane 98 25,00 0,00 0,00 25,00 0,00 0,00 220,00 0,00 0,00 220,00 Hane 99 35,00 0,00 0,00 35,00 0,00 0,00 325,00 25,00 0,00 350,00 Hane 100 25,00 0,00 0,00 25,00 0,00 0,00 250,00 0,00 0,00 250,00 Hane 101 25,00 0,00 0,00 25,00 0,00 25,00 225,00 0,00 0,00 250,00 Hane 102 50,00 0,00 0,00 50,00 0,00 0,00 250,00 30,00 0,00 280,00 Hane 103 65,00 0,00 0,00 65,00 0,00 0,00 450,00 60,00 0,00 510,00 Hane 104 10,00 0,00 0,00 10,00 0,00 0,00 225,00 0,00 0,00 225,00 Hane 105 40,00 0,00 0,00 40,00 0,00 0,00 400,00 0,00 0,00 400,00 Hane 106 30,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 300,00 0,00 0,00 300,00 Hane 107 40,00 0,00 0,00 40,00 30,00 0,00 340,00 30,00 0,00 400,00 Hane 108 60,00 0,00 0,00 60,00 20,00 0,00 570,00 470,00 0,00 1060,00 Hane 109 50,00 0,00 0,00 50,00 100,00 30,00 400,00 40,00 0,00 570,00 Hane 110 70,00 0,00 0,00 70,00 70,00 25,00 650,00 40,00 0,00 785,00 148
Hane Numaraları Orta Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 111 30,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 250,00 20,00 0,00 270,00 Hane 112 40,00 0,00 0,00 40,00 0,00 0,00 135,00 20,00 0,00 155,00 Hane 113 15,00 0,00 0,00 15,00 0,00 0,00 150,00 0,00 0,00 150,00 Hane 114 30,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 250,00 0,00 0,00 250,00 Hane 115 70,00 13,50 0,00 83,50 135,00 0,00 420,00 345,00 0,00 900,00 Hane 116 30,00 0,00 0,00 30,00 120,00 0,00 200,00 0,00 0,00 320,00 Hane 117 30,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 350,00 35,00 0,00 385,00 Hane 118 30,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Hane 119 40,00 0,00 0,00 40,00 0,00 0,00 330,00 120,00 0,00 450,00 Hane 120 30,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 280,00 40,00 0,00 320,00 Hane 121 40,00 0,00 0,00 40,00 120,00 0,00 450,00 245,00 0,00 815,00 Hane 122 40,00 0,00 0,00 40,00 120,00 25,00 200,00 140,00 0,00 485,00 Hane 123 58,00 12,00 0,00 70,00 120,00 0,00 420,00 60,00 0,00 600,00 Hane 124 30,00 0,00 30,00 120,00 0,00 300,00 0,00 0,00 420,00 Hane 125 85,00 0,00 0,00 85,00 0,00 25,00 820,00 0,00 0,00 845,00 Hane 126 75,00 0,00 0,00 75,00 135,00 0,00 750,00 80,00 0,00 965,00 Hane 127 80,00 0,00 0,00 80,00 130,00 25,00 680,00 65,00 0,00 900,00 Hane 128 40,00 0,00 0,00 40,00 0,00 25,00 520,00 30,00 0,00 575,00 Hane 129 40,00 9,00 7,50 56,50 90,00 0,00 350,00 150,00 0,00 590,00 Hane 130 30,00 13,50 5,00 48,50 135,00 0,00 170,00 110,00 0,00 415,00 Hane 131 40,00 3,00 10,00 53,00 30,00 0,00 310,00 170,00 0,00 510,00 Hane 132 42,00 0,00 3,00 45,00 0,00 0,00 120,00 170,00 0,00 290,00 149
Hane Numaraları Orta Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 133 30,00 0,00 8,00 38,00 0,00 0,00 240,00 170,00 0,00 410,00 Hane 134 25,00 0,00 5,00 30,00 0,00 0,00 170,00 100,00 0,00 270,00 Hane 135 25,00 0,00 3,00 28,00 0,00 0,00 120,00 130,00 0,00 250,00 Hane 136 40,00 0,00 5,00 45,00 0,00 0,00 200,00 220,00 0,00 420,00 Hane 137 40,00 0,00 10,00 50,00 0,00 0,00 250,00 180,00 0,00 430,00 Hane 138 25,00 0,00 5,00 30,00 0,00 0,00 150,00 130,00 0,00 280,00 Hane 139 40,00 0,00 7,50 47,50 0,00 0,00 250,00 190,00 0,00 440,00 Hane 140 24,00 0,00 17,50 41,50 0,00 25,00 300,00 30,00 0,00 355,00 Hane 141 20,00 0,00 0,00 20,00 0,00 0,00 0,00 250,00 0,00 250,00 Hane 142 25,00 0,00 0,00 25,00 60,00 0,00 0,00 150,00 0,00 210,00 Toplam 5619,00 629,50 87,38 6335,88 8016,50 820,00 33392,00 16426,00 0,00 58654,50 150
Hane Numaraları Hacı Hüseyin Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 1 24,00 0,00 0,00 24,00 0,00 30,00 0,00 220,00 0,00 250,00 Hane 2 30,00 17,00 0,00 47,00 153,00 0,00 0,00 0,00 0,00 153,00 Hane 3 36,00 0,00 0,00 36,00 60,00 0,00 0,00 300,00 0,00 360,00 Hane 4 20,00 0,00 0,00 20,00 25,00 0,00 0,00 250,00 0,00 275,00 Hane 5 14,00 0,00 0,00 14,00 0,00 0,00 0,00 150,00 0,00 150,00 Hane 6 20,00 0,00 0,00 20,00 0,00 0,00 0,00 200,00 0,00 200,00 Hane 7 18,00 0,00 0,00 18,00 40,00 0,00 0,00 70,00 0,00 110,00 Hane 8 40,00 36,00 0,00 76,00 324,00 0,00 0,00 0,00 0,00 324,00 Hane 9 28,00 28,00 0,00 56,00 252,00 25,00 0,00 0,00 0,00 277,00 Hane 10 20,00 0,00 0,00 20,00 40,00 30,00 0,00 100,00 0,00 170,00 Hane 11 20,00 8,50 0,00 28,50 106,20 30,00 0,00 0,00 0,00 136,20 Hane 12 22,00 30,00 0,00 52,00 270,00 0,00 0,00 0,00 0,00 270,00 Hane 13 18,00 8,50 0,00 26,50 136,20 1,35 0,00 0,00 0,00 137,55 Hane 14 24,00 10,00 0,00 34,00 90,00 0,00 0,00 0,00 0,00 90,00 Hane 15 30,00 35,00 0,00 65,00 315,00 0,00 0,00 0,00 0,00 315,00 Hane 16 20,00 24,00 0,00 44,00 216,00 0,00 0,00 0,00 0,00 216,00 Hane 17 26,00 24,00 0,00 50,00 216,00 30,00 0,00 0,00 0,00 246,00 Hane 18 20,00 22,00 0,00 42,00 198,00 0,00 0,00 0,00 0,00 198,00 Hane 19 20,00 0,00 0,00 20,00 100,00 60,00 12,00 180,00 0,00 352,00 Hane 20 16,00 19,00 0,00 35,00 171,00 0,00 0,00 0,00 0,00 171,00 Hane 21 16,00 0,00 0,00 16,00 0,00 0,00 0,00 100,00 0,00 100,00 Hane 22 24,00 0,00 0,00 24,00 0,00 55,00 0,00 0,00 0,00 55,00 151
Hane Numaraları Hacı Hüseyin Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 23 50,00 30,00 0,00 80,00 270,00 55,00 72,00 0,00 0,00 397,00 Hane 24 50,00 0,00 0,00 50,00 0,00 60,00 0,00 0,00 0,00 60,00 Hane 25 16,00 0,00 0,00 16,00 50,00 0,00 0,00 0,00 0,00 50,00 Hane 26 20,00 0,00 0,00 20,00 30,00 0,00 0,00 100,00 0,00 130,00 Hane 27 12,00 10,00 0,00 22,00 90,00 0,00 0,00 0,00 0,00 90,00 Hane 28 16,00 0,00 0,00 16,00 0,00 0,00 0,00 150,00 0,00 150,00 Hane 29 20,00 0,00 0,00 20,00 100,00 30,00 12,00 30,00 0,00 172,00 Hane 30 16,00 21,00 0,00 37,00 189,00 0,00 0,00 0,00 0,00 189,00 Hane 31 14,00 0,00 0,00 14,00 40,00 25,00 6,00 0,00 0,00 71,00 Hane 32 12,00 0,00 0,00 12,00 0,00 0,00 0,00 80,00 0,00 80,00 Hane 33 20,00 0,00 0,00 20,00 75,00 0,00 0,00 0,00 0,00 75,00 Hane 34 22,00 25,00 0,00 47,00 225,00 0,00 0,00 0,00 0,00 225,00 Hane 35 16,00 20,00 0,00 36,00 180,00 0,00 0,00 0,00 0,00 180,00 Hane 36 28,00 0,00 0,00 28,00 20,00 0,00 0,00 220,00 0,00 240,00 Hane 37 32,00 0,00 0,00 32,00 70,00 0,00 0,00 150,00 0,00 220,00 Hane 38 10,00 0,00 0,00 10,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Hane 39 24,00 0,00 0,00 24,00 30,00 30,00 0,00 150,00 0,00 210,00 Hane 40 16,00 0,00 0,00 16,00 0,00 0,00 0,00 900,00 0,00 900,00 Hane 41 28,00 0,00 0,00 28,00 160,00 0,00 0,00 0,00 0,00 160,00 Hane 42 16,00 0,00 0,00 16,00 0,00 0,00 0,00 150,00 0,00 150,00 Hane 43 40,00 0,00 0,00 40,00 100,00 55,00 12,00 0,00 0,00 167,00 Hane 44 10,00 0,00 0,00 10,00 0,00 0,00 10,00 100,00 0,00 110,00 152
Hane Numaraları VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 45 10,00 0,00 0,00 10,00 30,00 0,00 0,00 100,00 0,00 130,00 Hane 46 10,00 0,00 0,00 10,00 40,00 0,00 0,00 100,00 0,00 140,00 Hane 47 50,00 0,00 0,00 50,00 40,00 30,00 0,00 400,00 0,00 470,00 Hane 48 22,00 17,00 0,00 39,00 170,00 30,00 20,00 0,00 0,00 220,00 Toplam 1086,00 385,00 0,00 1471,00 4621,40 576,35 144,00 4200,00 0,00 9541,75 153
Hane Numaraları Salih ağa Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 1 22,00 31,00 0,00 53,00 310,00 0,00 0,00 50,00 0,00 360,00 Hane 2 28,00 31,00 0,00 59,00 310,00 30,00 15,00 0,00 0,00 355,00 Hane 3 10,00 0,00 0,00 10,00 35,00 30,00 0,00 100,00 0,00 165,00 Hane 4 16,00 18,00 0,00 34,00 180,00 0,00 15,00 0,00 0,00 195,00 Hane 5 0,00 0,00 0,00 0,00 25,00 0,00 0,00 0,00 0,00 25,00 Hane 6 0,00 0,00 0,00 0,00 40,00 0,00 0,00 0,00 0,00 40,00 Hane 7 24,00 29,00 0,00 53,00 290,00 30,00 0,00 0,00 0,00 320,00 Hane 8 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Hane 9 18,00 25,50 0,00 43,50 255,00 30,00 20,00 0,00 0,00 305,00 Hane 10 60,00 24,00 0,00 84,00 240,00 0,00 0,00 120,00 0,00 360,00 Hane 11 36,00 22,00 0,00 58,00 220,00 0,00 40,00 150,00 0,00 410,00 Hane 12 16,00 16,00 0,00 32,00 150,00 0,00 20,00 0,00 0,00 170,00 Hane 13 14,00 0,00 0,00 14,00 20,00 0,00 0,00 120,00 0,00 140,00 Hane 14 25,00 19,00 0,00 44,00 190,00 0,00 0,00 0,00 0,00 190,00 Hane 15 0,00 0,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 0,00 0,00 30,00 Hane 16 20,00 11,00 0,00 31,00 110,00 0,00 20,00 120,00 0,00 250,00 Hane 17 30,00 27,50 0,00 57,50 275,00 0,00 0,00 0,00 0,00 275,00 Hane 18 10,00 0,00 0,00 10,00 0,00 15,00 20,00 0,00 0,00 35,00 Hane 19 10,00 0,00 0,00 10,00 0,00 20,00 0,00 80,00 0,00 100,00 Hane 20 21,00 20,00 0,00 41,00 200,00 0,00 0,00 0,00 0,00 200,00 Hane 21 24,00 0,00 0,00 24,00 35,00 0,00 0,00 150,00 0,00 185,00 Hane 22 18,00 10,00 0,00 28,00 100,00 0,00 0,00 0,00 0,00 100,00 154
Hane Numaraları Salih Ağa Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 23 0,00 0,00 0,00 0,00 55,00 0,00 0,00 0,00 0,00 55,00 Hane 24 12,00 14,00 0,00 26,00 140,00 0,00 0,00 0,00 0,00 140,00 Hane 25 50,00 0,00 0,00 50,00 0,00 0,00 0,00 400,00 0,00 400,00 Hane 26 33,00 0,00 0,00 33,00 35,00 30,00 0,00 0,00 0,00 65,00 Hane 27 30,00 22,00 0,00 52,00 220,00 30,00 0,00 0,00 0,00 250,00 Hane 28 19,00 0,00 0,00 19,00 40,00 25,00 0,00 115,00 0,00 180,00 Hane 29 20,00 0,00 0,00 20,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Hane 30 20,00 0,00 0,00 20,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Hane 31 22,00 0,00 0,00 22,00 0,00 0,00 0,00 250,00 0,00 250,00 Hane 32 30,00 0,00 0,00 30,00 25,00 0,00 15,00 100,00 0,00 140,00 Hane 33 30,00 34,00 0,00 64,00 340,00 0,00 0,00 0,00 0,00 340,00 Hane 34 0,00 0,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 0,00 0,00 30,00 Hane 35 16,00 6,00 0,00 22,00 60,00 0,00 0,00 100,00 0,00 160,00 Hane 36 50,00 38,00 0,00 88,00 380,00 30,00 30,00 30,00 0,00 470,00 Hane 37 21,00 19,00 0,00 40,00 195,00 0,00 0,00 0,00 0,00 195,00 Hane 38 17,00 0,00 0,00 17,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Hane 39 26,00 16,50 0,00 42,50 165,00 30,00 0,00 0,00 0,00 195,00 Hane 40 36,00 11,00 0,00 47,00 110,00 30,00 0,00 210,00 0,00 350,00 Hane 41 15,00 0,00 0,00 15,00 0,00 30,00 0,00 120,00 0,00 150,00 Hane 42 29,00 27,50 0,00 56,50 275,00 0,00 20,00 0,00 0,00 295,00 Hane 43 14,00 0,00 0,00 14,00 35,00 0,00 0,00 135,00 0,00 170,00 Hane 44 15,00 0,00 0,00 15,00 0,00 0,00 0,00 150,00 0,00 150,00 155
Hane Numaraları VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 45 0,00 0,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 0,00 0,00 30,00 Hane 46 0,00 0,00 0,00 0,00 40,00 0,00 0,00 20,00 0,00 60,00 Toplam 907,00 472,00 0,00 1379,00 5190,00 360,00 215,00 2520,00 0,00 8285,00 156
Hane Numaraları Sabunlak Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 1 30,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 0,00 250,00 0,00 250,00 Hane 2 40,00 0,00 5,00 45,00 0,00 0,00 130,00 150,00 0,00 280,00 Hane 3 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Hane 4 26,00 0,00 2,50 28,50 0,00 0,00 110,00 150,00 0,00 260,00 Hane 5 30,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 0,00 270,00 0,00 270,00 Hane 6 25,00 0,00 0,00 25,00 0,00 0,00 0,00 255,00 0,00 255,00 Hane 7 32,00 0,00 5,00 37,00 0,00 0,00 110,00 200,00 0,00 310,00 Hane 8 50,00 0,00 5,00 55,00 0,00 0,00 100,00 210,00 0,00 310,00 Hane 9 25,00 0,00 0,00 25,00 0,00 0,00 0,00 150,00 0,00 150,00 Hane 10 25,00 0,00 0,00 25,00 0,00 0,00 0,00 250,00 0,00 250,00 Hane 11 55,00 0,00 2,50 57,50 0,00 0,00 110,00 300,00 0,00 410,00 Hane 12 30,00 0,00 2,50 32,50 0,00 0,00 120,00 130,00 0,00 250,00 Hane 13 40,00 0,00 8,25 48,25 0,00 0,00 150,00 230,00 0,00 380,00 Hane 14 20,00 0,00 7,50 27,50 0,00 0,00 110,00 120,00 0,00 230,00 Hane 15 35,00 0,00 10,00 45,00 0,00 25,00 210,00 100,00 0,00 335,00 Hane 16 26,00 0,00 0,00 26,00 0,00 0,00 0,00 250,00 0,00 250,00 Hane 17 30,00 0,00 13,75 43,75 0,00 25,00 320,00 50,00 0,00 395,00 Hane 18 30,00 0,00 6,25 36,25 0,00 0,00 180,00 40,00 0,00 220,00 Hane 19 40,00 0,00 10,00 50,00 0,00 0,00 190,00 220,00 0,00 410,00 Hane 20 30,00 0,00 7,50 37,50 0,00 0,00 170,00 200,00 0,00 370,00 Hane 21 35,00 0,00 12,50 47,50 0,00 0,00 320,00 50,00 0,00 370,00 Hane 22 55,00 11,00 5,00 71,00 110,00 0,00 500,00 120,00 0,00 730,00 157
Hane Numaraları Sabunlak Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 23 20,00 0,00 0,00 20,00 0,00 0,00 0,00 190,00 0,00 190,00 Hane 24 45,00 5,00 5,00 55,00 50,00 0,00 170,00 240,00 0,00 460,00 Hane 25 35,00 0,00 10,00 45,00 0,00 25,00 280,00 120,00 0,00 425,00 Hane 26 32,00 0,00 12,50 44,50 0,00 25,00 290,00 50,00 0,00 365,00 Hane 27 15,00 0,00 7,50 22,50 0,00 0,00 180,00 0,00 0,00 180,00 Hane 28 100,00 0,00 30,00 130,00 0,00 0,00 570,00 470,00 0,00 1040,00 Hane 29 0,00 0,00 5,00 5,00 20,00 0,00 100,00 0,00 0,00 120,00 Hane 30 20,00 0,00 7,50 27,50 0,00 0,00 185,00 50,00 0,00 235,00 Hane 31 50,00 0,00 7,50 57,50 0,00 0,00 370,00 170,00 0,00 540,00 Hane 32 70,00 14,00 15,00 99,00 140,00 25,00 280,00 250,00 0,00 695,00 Hane 33 36,00 0,00 10,00 46,00 0,00 25,00 210,00 100,00 0,00 335,00 Hane 34 88,00 0,00 17,50 105,50 0,00 35,00 400,00 700,00 0,00 1135,00 Hane 35 45,00 0,00 5,00 50,00 0,00 25,00 340,00 120,00 0,00 485,00 Hane 36 30,00 0,00 10,00 40,00 0,00 0,00 150,00 0,00 0,00 150,00 Hane 37 60,00 19,00 7,50 86,50 190,00 0,00 270,00 160,00 0,00 620,00 Hane 38 35,00 9,50 8,25 52,75 95,00 0,00 210,00 80,00 0,00 385,00 Hane 39 20,00 0,00 0,00 20,00 30,00 25,00 200,00 0,00 0,00 255,00 Hane 40 58,00 8,00 10,00 76,00 80,00 0,00 150,00 210,00 0,00 440,00 Hane 41 20,00 0,00 2,50 22,50 0,00 0,00 150,00 70,00 0,00 220,00 Hane 42 53,00 8,00 6,25 67,25 80,00 0,00 310,00 230,00 0,00 620,00 Hane 43 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Hane 44 60,00 0,00 15,00 75,00 0,00 0,00 410,00 180,00 0,00 590,00 158
Hane Numaraları Sabunlak Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 45 40,00 0,00 5,00 45,00 0,00 0,00 250,00 170,00 0,00 420,00 Hane 46 61,00 11,00 17,50 89,50 110,00 0,00 400,00 190,00 0,00 700,00 Hane 47 58,00 27,00 17,50 102,50 270,00 25,00 470,00 60,00 0,00 825,00 Hane 48 30,00 8,00 0,00 38,00 80,00 0,00 110,00 130,00 0,00 320,00 Hane 49 20,00 0,00 10,00 30,00 20,00 0,00 200,00 15,00 0,00 235,00 Hane 50 50,00 0,00 10,00 60,00 0,00 25,00 410,00 120,00 0,00 555,00 Hane 51 40,00 0,00 7,50 47,50 0,00 0,00 310,00 100,00 0,00 410,00 Hane 52 40,00 0,00 7,50 47,50 0,00 0,00 170,00 200,00 0,00 370,00 Hane 53 10,00 0,00 2,50 12,50 0,00 0,00 70,00 0,00 0,00 70,00 Hane 54 15,00 0,00 5,00 20,00 0,00 0,00 75,00 0,00 0,00 75,00 Hane 55 10,00 0,00 0,00 10,00 0,00 0,00 0,00 250,00 0,00 250,00 Hane 56 72,00 0,00 10,00 82,00 0,00 0,00 520,00 230,00 0,00 750,00 Hane 57 60,00 10,00 7,50 77,50 100,00 0,00 300,00 230,00 0,00 630,00 Hane 58 40,00 0,00 7,50 47,50 0,00 0,00 110,00 215,00 0,00 325,00 Hane 59 15,00 0,00 2,50 17,50 0,00 0,00 45,00 0,00 0,00 45,00 Hane 60 50,00 0,00 10,00 60,00 0,00 0,00 450,00 150,00 0,00 600,00 Hane 61 55,00 0,00 10,00 65,00 0,00 0,00 420,00 280,00 0,00 700,00 Hane 62 75,00 0,00 7,50 82,50 30,00 0,00 370,00 320,00 0,00 720,00 Hane 63 45,00 0,00 10,00 55,00 0,00 0,00 370,00 130,00 0,00 500,00 Hane 64 64,00 8,00 12,50 84,50 80,00 0,00 410,00 170,00 0,00 660,00 Hane 65 50,00 0,00 5,00 55,00 0,00 0,00 300,00 220,00 0,00 520,00 Hane 66 25,00 0,00 7,50 32,50 0,00 0,00 110,00 120,00 0,00 230,00 159
Hane Numaraları Sabunlak Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 67 85,00 11,00 12,50 108,50 110,00 0,00 450,00 370,00 0,00 930,00 Hane 68 10,00 0,00 2,50 12,50 0,00 0,00 0,00 170,00 0,00 170,00 Hane 69 30,00 0,00 5,00 35,00 0,00 0,00 210,00 100,00 0,00 310,00 Hane 70 68,00 11,00 7,50 86,50 110,00 25,00 320,00 220,00 0,00 675,00 Hane 71 60,00 0,00 7,50 67,50 110,00 0,00 340,00 165,00 0,00 615,00 Hane 72 68,00 0,00 10,00 78,00 70,00 0,00 310,00 310,00 0,00 690,00 Hane 73 60,00 0,00 5,00 65,00 0,00 0,00 350,00 260,00 0,00 610,00 Hane 74 30,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 0,00 210,00 0,00 210,00 Hane 75 70,00 17,50 17,50 105,00 175,00 25,00 310,00 260,00 0,00 770,00 Hane 76 50,00 0,00 7,50 57,50 115,00 0,00 210,00 0,00 0,00 325,00 Hane 77 35,00 0,00 5,00 40,00 37,00 0,00 170,00 140,00 0,00 347,00 Hane 78 75,00 0,00 17,50 92,50 20,00 0,00 550,00 170,00 0,00 740,00 Hane 79 105,00 0,00 16,25 121,25 25,00 0,00 810,00 400,00 0,00 1235,00 Hane 80 70,00 0,00 17,50 87,50 170,00 25,00 293,00 245,00 0,00 733,00 Hane 81 30,00 0,00 10,00 40,00 70,00 0,00 370,00 0,00 0,00 440,00 Hane 82 65,00 0,00 2,50 67,50 0,00 0,00 110,00 470,00 0,00 580,00 Hane 83 45,00 0,00 7,50 52,50 85,00 0,00 180,00 210,00 0,00 475,00 Hane 84 35,00 21,50 2,50 59,00 210,00 0,00 80,00 0,00 0,00 290,00 Hane 85 45,00 0,00 12,50 57,50 70,00 0,00 220,00 30,00 0,00 320,00 Hane 86 15,00 0,00 2,50 17,50 0,00 0,00 110,00 0,00 0,00 110,00 Hane 87 40,00 0,00 12,50 52,50 40,00 0,00 220,00 200,00 0,00 460,00 Hane 88 48,00 0,00 10,00 58,00 25,00 0,00 420,00 60,00 0,00 505,00 160
Hane Numaraları Sabunlak mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 89 20,00 0,00 2,50 22,50 25,00 0,00 110,00 50,00 0,00 185,00 Hane 90 50,00 0,00 10,00 60,00 0,00 0,00 470,00 40,00 0,00 510,00 Hane 91 60,00 0,00 5,00 65,00 0,00 0,00 210,00 0,00 0,00 210,00 Hane 92 45,00 0,00 0,00 45,00 0,00 0,00 470,00 200,00 0,00 670,00 Hane 93 70,00 22,00 12,50 104,50 210,00 25,00 320,00 120,00 0,00 675,00 Hane 94 10,00 0,00 7,50 17,50 0,00 0,00 110,00 0,00 0,00 110,00 Hane 95 40,00 0,00 2,50 42,50 0,00 0,00 120,00 300,00 0,00 420,00 Hane 96 20,00 0,00 5,00 25,00 0,00 0,00 190,00 80,00 0,00 270,00 Hane 97 30,00 0,00 12,50 42,50 20,00 0,00 270,00 100,00 0,00 390,00 Hane 98 10,00 0,00 0,00 10,00 0,00 0,00 70,00 0,00 0,00 70,00 Hane 99 20,00 0,00 5,00 25,00 0,00 0,00 110,00 100,00 0,00 210,00 Hane 100 35,00 0,00 5,00 40,00 40,00 0,00 210,00 130,00 0,00 380,00 Hane 101 15,00 0,00 2,50 17,50 30,00 0,00 40,00 30,00 0,00 100,00 Hane 102 30,00 0,00 2,50 32,50 0,00 0,00 120,00 25,00 0,00 145,00 Hane 103 70,00 0,00 5,00 75,00 0,00 0,00 310,00 380,00 0,00 690,00 Hane 104 175,00 57,00 30,00 262,00 370,00 0,00 650,00 1580,00 0,00 2600,00 Hane 105 170,00 27,00 17,50 214,50 310,00 0,00 970,00 640,00 0,00 1920,00 Hane 106 105,00 9,00 8,75 122,75 90,00 0,00 870,00 200,00 0,00 1160,00 Hane 107 20,00 0,00 5,00 25,00 50,00 0,00 200,00 0,00 0,00 250,00 Hane 108 80,00 17,00 15,00 112,00 170,00 0,00 500,00 350,00 0,00 1020,00 Hane 109 45,00 0,00 5,00 50,00 0,00 0,00 310,00 150,00 0,00 460,00 Hane 110 50,00 0,00 7,50 57,50 90,00 0,00 220,00 250,00 0,00 560,00 161
Hane Numaraları Sabunlak Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 111 30,00 0,00 7,50 37,50 80,00 0,00 310,00 250,00 0,00 640,00 Hane 112 30,00 0,00 5,00 35,00 80,00 0,00 110,00 240,00 0,00 430,00 Hane 113 55,00 9,00 6,25 70,25 90,00 0,00 370,00 50,00 0,00 510,00 Hane 114 48,00 25,00 12,50 85,50 250,00 25,00 300,00 80,00 0,00 655,00 Hane 115 50,00 0,00 10,00 60,00 0,00 0,00 510,00 60,00 0,00 570,00 Hane 116 65,00 35,00 12,50 112,50 350,00 25,00 170,00 410,00 0,00 955,00 Hane 117 80,00 27,00 5,00 112,00 270,00 10,00 110,00 220,00 0,00 610,00 Hane 118 30,00 37,00 7,50 74,50 370,00 30,00 110,00 100,00 0,00 610,00 Hane 119 95,00 16,00 17,50 128,50 160,00 20,00 310,00 100,00 0,00 590,00 Hane 120 30,00 0,00 12,50 42,50 0,00 50,00 320,00 50,00 0,00 420,00 Hane 121 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Hane 122 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Toplam 5348,00 480,50 921,50 6750,00 5982,00 545,00 29428,00 20660,00 0,00 56615,00 162
Hane Numaraları Veziroğlu Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 1 30,00 9,00 0,00 39,00 90,00 0,00 15,00 30,00 0,00 135,00 Hane 2 24,00 5,00 0,00 29,00 50,00 30,00 20,00 100,00 0,00 200,00 Hane 3 12,00 9,00 0,00 21,00 90,00 30,00 0,00 100,00 0,00 220,00 Hane 4 32,00 21,50 0,00 53,50 215,00 0,00 10,00 0,00 0,00 225,00 Hane 5 19,00 17,00 0,00 36,00 170,00 30,00 0,00 30,00 0,00 230,00 Hane 6 0,00 0,00 0,00 0,00 60,00 30,00 0,00 50,00 0,00 140,00 Hane 7 30,00 0,00 0,00 30,00 35,00 180,00 0,00 0,00 0,00 215,00 Hane 8 30,00 0,00 0,00 30,00 35,00 0,00 15,00 0,00 0,00 50,00 Hane 9 15,00 0,00 0,00 15,00 0,00 0,00 15,00 85,00 0,00 100,00 Hane 10 18,00 0,00 0,00 18,00 0,00 0,00 0,00 120,00 0,00 120,00 Hane 11 26,00 17,00 0,00 43,00 170,00 30,00 17,00 0,00 0,00 217,00 Hane 12 17,00 0,00 0,00 17,00 0,00 0,00 40,00 100,00 0,00 140,00 Hane 13 37,00 24,50 0,00 61,50 245,00 30,00 15,00 0,00 0,00 290,00 Hane 14 37,00 28,00 0,00 65,00 280,00 30,00 15,00 0,00 0,00 325,00 Hane 15 13,00 0,00 0,00 13,00 0,00 0,00 0,00 140,00 0,00 140,00 Hane 16 40,00 0,00 0,00 40,00 0,00 30,00 0,00 200,00 0,00 230,00 Hane 17 50,00 38,50 0,00 88,50 385,00 30,00 20,00 30,00 0,00 465,00 Hane 18 17,00 2,50 0,00 19,50 25,00 30,00 20,00 120,00 0,00 195,00 Hane 19 31,00 36,00 0,00 67,00 360,00 55,00 10,00 0,00 0,00 425,00 Hane 20 23,00 25,50 0,00 48,50 255,00 0,00 20,00 0,00 0,00 275,00 Hane 21 19,00 14,00 0,00 33,00 140,00 0,00 0,00 0,00 0,00 140,00 Hane 22 23,00 6,00 0,00 29,00 60,00 0,00 0,00 140,00 0,00 200,00 163
Hane Numaraları Veziroğlu Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 23 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 200,00 0,00 200,00 Hane 24 20,00 0,00 0,00 20,00 0,00 30,00 30,00 200,00 3600,00 3860,00 Hane 25 10,00 0,00 0,00 10,00 0,00 0,00 10,00 100,00 0,00 110,00 Hane 26 20,00 0,00 0,00 20,00 40,00 30,00 10,00 130,00 0,00 210,00 Hane 27 10,00 0,00 0,00 10,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Hane 28 22,00 21,00 0,00 43,00 210,00 0,00 0,00 0,00 0,00 210,00 Hane 29 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Hane 30 16,00 10,00 0,00 26,00 100,00 30,00 15,00 0,00 0,00 145,00 Hane 31 34,00 23,00 0,00 57,00 230,00 30,00 0,00 120,00 0,00 380,00 Hane 32 31,00 18,00 0,00 49,00 180,00 0,00 0,00 0,00 0,00 180,00 Hane 33 21,00 21,00 0,00 42,00 210,00 0,00 0,00 0,00 0,00 210,00 Hane 34 32,00 14,00 0,00 46,00 140,00 0,00 0,00 0,00 0,00 140,00 Hane 35 25,00 0,00 0,00 25,00 35,00 0,00 10,00 120,00 0,00 165,00 Hane 36 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Hane 37 0,00 0,00 0,00 0,00 40,00 30,00 10,00 60,00 0,00 140,00 Hane 38 23,00 0,00 0,00 23,00 60,00 0,00 0,00 100,00 0,00 160,00 Hane 39 12,00 0,00 0,00 12,00 70,00 30,00 15,00 110,00 0,00 225,00 Hane 40 22,00 8,50 0,00 30,50 85,00 0,00 0,00 0,00 0,00 85,00 Hane 41 22,00 0,00 0,00 22,00 0,00 0,00 0,00 180,00 0,00 180,00 Hane 42 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Hane 43 25,00 20,50 0,00 45,50 205,00 25,00 15,00 0,00 0,00 245,00 Hane 44 20,00 0,00 0,00 20,00 0,00 30,00 15,00 100,00 0,00 145,00 164
Hane Numaraları Veziroğlu Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 45 18,00 28,00 0,00 46,00 280,00 30,00 15,00 0,00 0,00 325,00 Hane 46 20,00 13,00 0,00 33,00 110,00 25,00 15,00 50,00 0,00 200,00 Hane 47 36,00 33,00 0,00 69,00 330,00 30,00 30,00 0,00 0,00 390,00 Hane 48 8,00 5,50 0,00 13,50 55,00 0,00 0,00 0,00 0,00 55,00 Hane 49 10,00 0,00 0,00 10,00 35,00 30,00 0,00 0,00 0,00 65,00 Hane 50 41,00 22,00 0,00 63,00 220,00 30,00 0,00 150,00 0,00 400,00 Hane 51 24,00 10,00 0,00 34,00 100,00 0,00 0,00 150,00 0,00 250,00 Hane 52 15,00 19,00 0,00 34,00 190,00 0,00 10,00 0,00 0,00 200,00 Hane 53 4,00 0,00 0,00 4,00 0,00 0,00 0,00 50,00 0,00 50,00 Hane 54 21,00 15,00 0,00 36,00 155,00 30,00 0,00 0,00 0,00 185,00 Hane 55 27,00 20,00 0,00 47,00 200,00 30,00 10,00 0,00 0,00 240,00 Hane 56 30,00 20,00 0,00 50,00 200,00 120,00 10,00 0,00 0,00 330,00 Hane 57 60,00 41,00 0,00 101,00 410,00 60,00 40,00 0,00 0,00 510,00 Hane 58 0,00 0,00 0,00 0,00 80,00 0,00 0,00 0,00 0,00 80,00 Hane 59 20,00 20,50 0,00 40,50 225,00 0,00 10,00 0,00 0,00 235,00 Hane 60 34,00 29,50 0,00 63,50 295,00 30,00 20,00 100,00 0,00 445,00 Hane 61 21,00 20,00 0,00 41,00 200,00 0,00 0,00 0,00 0,00 200,00 Hane 62 22,00 14,00 0,00 36,00 140,00 0,00 10,00 0,00 0,00 150,00 Hane 63 40,00 0,00 0,00 40,00 60,00 0,00 20,00 0,00 0,00 80,00 Hane 64 24,00 18,00 0,00 42,00 180,00 0,00 15,00 0,00 0,00 195,00 Hane 65 24,00 19,00 0,00 43,00 190,00 0,00 0,00 0,00 0,00 190,00 Hane 66 22,00 21,00 0,00 43,00 210,00 0,00 0,00 0,00 0,00 210,00 165
Hane Numaraları Veziroğlu Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 67 60,00 48,00 0,00 108,00 480,00 30,00 35,00 0,00 0,00 545,00 Hane 68 40,00 6,00 0,00 46,00 60,00 0,00 60,00 150,00 0,00 270,00 Hane 69 40,00 0,00 0,00 40,00 90,00 30,00 20,00 0,00 0,00 140,00 Hane 70 30,00 0,00 0,00 30,00 70,00 30,00 30,00 40,00 0,00 170,00 Hane 71 28,00 18,00 0,00 46,00 180,00 30,00 0,00 50,00 0,00 260,00 Hane 72 21,00 0,00 0,00 21,00 70,00 30,00 40,00 0,00 0,00 140,00 Hane 73 12,00 0,00 0,00 12,00 100,00 0,00 15,00 70,00 0,00 185,00 Hane 74 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Hane 75 10,00 0,00 0,00 10,00 30,00 0,00 0,00 100,00 0,00 130,00 Hane 76 24,00 19,50 0,00 43,50 195,00 25,00 20,00 0,00 0,00 240,00 Hane 77 0,00 0,00 0,00 0,00 40,00 0,00 0,00 0,00 0,00 40,00 Hane 78 25,00 17,00 0,00 42,00 170,00 25,00 20,00 0,00 0,00 215,00 Hane 79 20,00 18,00 0,00 38,00 180,00 0,00 30,00 0,00 0,00 210,00 Hane 80 0,00 0,00 0,00 0,00 180,00 30,00 0,00 0,00 0,00 210,00 Hane 81 10,00 0,00 0,00 10,00 150,00 0,00 0,00 0,00 0,00 150,00 Hane 82 22,00 0,00 0,00 22,00 30,00 0,00 0,00 180,00 0,00 210,00 Hane 83 26,00 24,00 0,00 50,00 240,00 0,00 15,00 0,00 0,00 255,00 Hane 84 16,00 16,00 0,00 32,00 160,00 0,00 0,00 0,00 0,00 160,00 Hane 85 0,00 12,50 0,00 12,50 125,00 0,00 0,00 0,00 0,00 125,00 Hane 86 42,00 42,00 0,00 84,00 420,00 0,00 20,00 0,00 0,00 440,00 Hane 87 32,00 31,00 0,00 63,00 310,00 30,00 30,00 30,00 0,00 400,00 Hane 88 36,00 16,00 0,00 52,00 140,00 0,00 20,00 0,00 0,00 160,00 166
Hane Numaraları Veziroğlu Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 89 26,00 0,00 0,00 26,00 50,00 30,00 30,00 100,00 0,00 210,00 Hane 90 16,00 0,00 0,00 16,00 110,00 0,00 20,00 50,00 0,00 180,00 Hane 91 24,00 0,00 0,00 24,00 80,00 30,00 50,00 120,00 0,00 280,00 Hane 92 16,00 0,00 0,00 16,00 0,00 0,00 20,00 100,00 0,00 120,00 Hane 93 21,00 19,00 0,00 40,00 190,00 25,00 10,00 0,00 0,00 225,00 Hane 94 30,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 0,00 250,00 0,00 250,00 Hane 95 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Hane 96 15,00 0,00 0,00 15,00 0,00 0,00 0,00 0,00 1800,00 1800,00 Hane 97 27,00 26,00 0,00 53,00 260,00 0,00 0,00 0,00 0,00 260,00 Hane 98 0,00 0,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 0,00 0,00 30,00 Hane 99 0,00 0,00 0,00 0,00 110,00 0,00 0,00 80,00 0,00 190,00 Hane 100 50,00 38,50 0,00 88,50 385,00 7,00 0,00 40,00 0,00 432,00 Hane 101 30,00 28,00 0,00 58,00 285,00 25,00 0,00 0,00 0,00 310,00 Hane 102 70,00 54,50 0,00 124,50 545,00 55,00 40,00 0,00 0,00 640,00 Hane 103 50,00 34,00 0,00 84,00 340,00 60,00 30,00 60,00 0,00 490,00 Toplam 2298,00 1226,00 0,00 3524,00 13940,00 1677,00 1122,00 4585,00 5400,00 26724,00 167
Hane Numaraları Zir Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 1 80,00 46,00 15,00 141,00 460,00 15,00 310,00 460,00 0,00 1245,00 Hane 2 35,00 0,00 2,50 37,50 0,00 0,00 120,00 170,00 0,00 290,00 Hane 3 30,00 0,00 2,50 32,50 0,00 0,00 120,00 180,00 0,00 300,00 Hane 4 30,00 16,00 5,00 51,00 160,00 0,00 140,00 125,00 0,00 425,00 Hane 5 30,00 0,00 2,50 32,50 0,00 0,00 120,00 190,00 0,00 310,00 Hane 6 30,00 2,50 5,00 37,50 25,00 0,00 150,00 160,00 0,00 335,00 Hane 7 55,00 0,00 7,50 62,50 0,00 25,00 170,00 200,00 0,00 395,00 Hane 8 75,00 0,00 12,50 87,50 0,00 0,00 370,00 390,00 0,00 760,00 Hane 9 40,00 0,00 7,50 47,50 0,00 0,00 220,00 190,00 0,00 410,00 Hane 10 130,00 28,50 10,00 168,50 285,00 50,00 250,00 920,00 0,00 1505,00 Hane 11 15,00 0,00 7,50 22,50 0,00 0,00 150,00 120,00 0,00 270,00 Hane 12 55,00 0,00 2,50 57,50 0,00 0,00 120,00 290,00 0,00 410,00 Hane 13 35,00 6,00 0,00 41,00 60,00 0,00 0,00 200,00 0,00 260,00 Hane 14 60,00 3,00 18,50 81,50 30,00 0,00 400,00 170,00 0,00 600,00 Hane 15 105,00 8,50 15,00 128,50 85,00 0,00 350,00 310,00 0,00 745,00 Hane 16 75,00 2,50 12,50 90,00 25,00 0,00 320,00 410,00 0,00 755,00 Hane 17 120,00 44,00 15,00 179,00 440,00 0,00 250,00 390,00 0,00 1080,00 Hane 18 70,00 0,00 7,50 77,50 0,00 0,00 250,00 345,00 0,00 595,00 Hane 19 20,00 2,50 2,50 25,00 25,00 0,00 70,00 100,00 0,00 195,00 Hane 20 30,00 0,00 7,50 37,50 0,00 0,00 170,00 135,00 0,00 305,00 Hane 21 20,00 0,00 6,50 26,50 0,00 0,00 120,00 100,00 0,00 220,00 Hane 22 53,00 0,00 7,50 60,50 0,00 0,00 200,00 300,00 0,00 500,00 168
Hane Numaraları Zir Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 23 48,00 5,00 10,00 63,00 50,00 0,00 270,00 150,00 0,00 470,00 Hane 24 48,00 0,00 0,00 48,00 0,00 0,00 170,00 220,00 0,00 390,00 Hane 25 37,00 0,00 5,00 42,00 0,00 0,00 150,00 160,00 0,00 310,00 Hane 26 55,00 0,00 8,00 63,00 0,00 0,00 260,00 270,00 0,00 530,00 Hane 27 60,00 5,00 7,50 72,50 50,00 0,00 200,00 365,00 0,00 615,00 Hane 28 40,00 0,00 0,00 40,00 0,00 0,00 0,00 350,00 0,00 350,00 Hane 29 60,00 0,00 7,50 67,50 0,00 0,00 250,00 360,00 0,00 610,00 Hane 30 50,00 0,00 5,00 55,00 0,00 25,00 150,00 320,00 0,00 495,00 Hane 31 50,00 2,50 12,50 65,00 25,00 0,00 300,00 195,00 0,00 520,00 Hane 32 15,00 0,00 0,00 15,00 0,00 0,00 0,00 110,00 0,00 110,00 Hane 33 55,00 0,00 7,50 62,50 0,00 0,00 260,00 320,00 0,00 580,00 Hane 34 50,00 0,00 7,50 57,50 0,00 0,00 270,00 320,00 0,00 590,00 Hane 35 90,00 11,50 7,50 109,00 115,00 0,00 220,00 610,00 0,00 945,00 Hane 36 60,00 5,00 10,00 75,00 50,00 0,00 300,00 290,00 0,00 640,00 Hane 37 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 30,00 Hane 38 35,00 4,00 0,00 39,00 40,00 0,00 0,00 320,00 0,00 360,00 Hane 39 35,00 0,00 5,00 40,00 0,00 0,00 150,00 190,00 0,00 340,00 Hane 40 35,00 0,00 5,00 40,00 0,00 0,00 160,00 220,00 0,00 380,00 Hane 41 40,00 0,00 7,50 47,50 0,00 0,00 260,00 200,00 0,00 460,00 Hane 42 30,00 5,00 0,00 35,00 50,00 0,00 0,00 230,00 0,00 280,00 Hane 43 35,00 5,00 2,50 42,50 50,00 0,00 120,00 160,00 0,00 330,00 Hane 44 45,00 0,00 12,50 57,50 0,00 25,00 350,00 150,00 0,00 525,00 169
Hane Numaraları Zir Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 45 35,00 0,00 10,00 45,00 0,00 0,00 270,00 150,00 0,00 420,00 Hane 46 30,00 2,50 0,00 32,50 25,00 0,00 150,00 120,00 0,00 295,00 Hane 47 10,00 0,00 2,50 12,50 0,00 0,00 50,00 60,00 0,00 110,00 Hane 48 80,00 0,00 13,50 93,50 0,00 0,00 450,00 370,00 0,00 820,00 Hane 49 50,00 0,00 6,50 56,50 0,00 0,00 150,00 200,00 0,00 350,00 Hane 50 50,00 0,00 10,00 60,00 0,00 0,00 270,00 275,00 0,00 545,00 Hane 51 50,00 0,00 2,50 52,50 0,00 0,00 120,00 350,00 0,00 470,00 Hane 52 30,00 0,00 5,00 35,00 0,00 0,00 150,00 160,00 0,00 310,00 Hane 53 20,00 0,00 0,00 20,00 0,00 0,00 0,00 190,00 0,00 190,00 Hane 54 75,00 15,00 7,50 97,50 150,00 0,00 250,00 290,00 0,00 690,00 Hane 55 45,00 26,00 10,00 81,00 270,00 0,00 210,00 110,00 0,00 590,00 Hane 56 45,00 0,00 7,50 52,50 0,00 0,00 170,00 270,00 0,00 440,00 Hane 57 30,00 0,00 5,00 35,00 0,00 0,00 150,00 160,00 0,00 310,00 Hane 58 20,00 0,00 0,00 20,00 0,00 0,00 70,00 120,00 0,00 190,00 Hane 59 50,00 2,50 12,50 65,00 25,00 0,00 270,00 220,00 0,00 515,00 Hane 60 70,00 5,00 15,00 90,00 50,00 0,00 370,00 320,00 0,00 740,00 Hane 61 45,00 3,00 6,50 54,50 30,00 0,00 160,00 280,00 0,00 470,00 Hane 62 35,00 0,00 6,50 41,50 0,00 0,00 150,00 220,00 0,00 370,00 Hane 63 15,00 0,00 12,50 27,50 0,00 0,00 170,00 40,00 0,00 210,00 Hane 64 20,00 0,00 0,00 20,00 0,00 0,00 60,00 120,00 0,00 180,00 Hane 65 65,00 12,00 12,50 89,50 120,00 25,00 300,00 200,00 0,00 645,00 Hane 66 35,00 0,00 2,50 37,50 0,00 10,00 120,00 120,00 0,00 250,00 170
Hane Numaraları Zir Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 67 30,00 0,00 5,00 35,00 0,00 0,00 150,00 130,00 0,00 280,00 Hane 68 25,00 0,00 7,50 32,50 0,00 0,00 170,00 120,00 0,00 290,00 Hane 69 90,00 0,00 12,50 102,50 0,00 0,00 450,00 520,00 0,00 970,00 Hane 70 20,00 0,00 5,00 25,00 0,00 0,00 120,00 70,00 0,00 190,00 Hane 71 40,00 0,00 10,00 50,00 0,00 0,00 270,00 160,00 0,00 430,00 Hane 72 20,00 0,00 2,50 22,50 0,00 0,00 120,00 90,00 0,00 210,00 Hane 73 20,00 0,00 5,00 25,00 0,00 0,00 140,00 50,00 0,00 190,00 Hane 74 25,00 0,00 5,00 30,00 0,00 0,00 150,00 110,00 0,00 260,00 Hane 75 25,00 0,00 5,00 30,00 0,00 0,00 170,00 120,00 0,00 290,00 Hane 76 38,00 0,00 10,00 48,00 0,00 0,00 270,00 120,00 0,00 390,00 Hane 77 20,00 0,00 7,50 27,50 0,00 0,00 120,00 100,00 0,00 220,00 Hane 78 25,00 0,00 2,50 27,50 0,00 0,00 120,00 150,00 0,00 270,00 Hane 79 25,00 0,00 11,50 36,50 0,00 0,00 200,00 70,00 0,00 270,00 Hane 80 35,00 0,00 3,50 38,50 0,00 0,00 190,00 160,00 0,00 350,00 Hane 81 25,00 0,00 6,50 31,50 0,00 0,00 160,00 100,00 0,00 260,00 Hane 82 20,00 0,00 2,50 22,50 0,00 0,00 100,00 70,00 0,00 170,00 Hane 83 30,00 0,00 2,50 32,50 0,00 0,00 110,00 150,00 0,00 260,00 Hane 84 35,00 0,00 5,00 40,00 0,00 0,00 170,00 160,00 0,00 330,00 Hane 85 20,00 0,00 0,00 20,00 0,00 0,00 0,00 150,00 0,00 150,00 Hane 86 32,00 9,00 7,50 48,50 90,00 25,00 180,00 150,00 0,00 445,00 Hane 87 30,00 4,00 7,50 41,50 40,00 0,00 170,00 100,00 0,00 310,00 Hane 88 35,00 0,00 5,00 40,00 0,00 0,00 160,00 170,00 0,00 330,00 171
Hane Numaraları Zir Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 89 30,00 7,50 5,00 42,50 75,00 0,00 165,00 90,00 0,00 330,00 Hane 90 30,00 4,00 3,50 37,50 40,00 0,00 150,00 110,00 0,00 300,00 Hane 91 30,00 0,00 5,00 35,00 0,00 0,00 160,00 100,00 0,00 260,00 Hane 92 30,00 0,00 2,50 32,50 0,00 0,00 120,00 160,00 0,00 280,00 Hane 93 25,00 0,00 3,50 28,50 0,00 0,00 150,00 70,00 0,00 220,00 Hane 94 30,00 2,50 5,00 37,50 25,00 0,00 170,00 70,00 0,00 265,00 Hane 95 45,00 0,00 6,25 51,25 0,00 0,00 200,00 270,00 0,00 470,00 Hane 96 30,00 0,00 10,00 40,00 0,00 0,00 250,00 90,00 0,00 340,00 Hane 97 15,00 0,00 0,00 15,00 0,00 0,00 0,00 15,00 0,00 15,00 Hane 98 55,00 23,50 6,25 84,75 235,00 0,00 120,00 20,00 0,00 375,00 Hane 99 35,00 0,00 8,75 43,75 0,00 0,00 200,00 120,00 0,00 320,00 Hane 100 25,00 0,00 2,50 27,50 0,00 0,00 120,00 100,00 0,00 220,00 Hane 101 15,00 0,00 3,75 18,75 0,00 0,00 120,00 150,00 0,00 270,00 Hane 102 30,00 0,00 2,50 32,50 0,00 0,00 120,00 170,00 0,00 290,00 Hane 103 25,00 0,00 2,50 27,50 0,00 0,00 120,00 110,00 0,00 230,00 Hane 104 25,00 0,00 2,50 27,50 0,00 0,00 70,00 150,00 0,00 220,00 Hane 105 35,00 29,00 5,88 69,88 290,00 30,00 110,00 0,00 0,00 430,00 Hane 106 15,00 0,00 2,50 17,50 0,00 0,00 50,00 0,00 0,00 50,00 Hane 107 35,00 0,00 10,00 45,00 0,00 0,00 250,00 160,00 0,00 410,00 Hane 108 30,00 12,50 5,00 47,50 125,00 0,00 130,00 70,00 0,00 325,00 Hane 109 25,00 0,00 8,75 33,75 0,00 0,00 170,00 100,00 0,00 270,00 Hane 110 35,00 0,00 2,50 37,50 0,00 0,00 120,00 170,00 0,00 290,00 172
Hane Numaraları Zir Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 111 30,00 0,00 3,50 33,50 0,00 25,00 150,00 140,00 0,00 315,00 Hane 112 30,00 0,00 0,00 30,00 0,00 0,00 0,00 250,00 0,00 250,00 Hane 113 55,00 0,00 11,00 66,00 0,00 0,00 270,00 280,00 0,00 550,00 Hane 114 20,00 0,00 2,50 22,50 0,00 0,00 120,00 70,00 0,00 190,00 Hane 115 30,00 0,00 3,75 33,75 0,00 0,00 170,00 120,00 0,00 290,00 Hane 116 80,00 0,00 12,50 92,50 0,00 25,00 320,00 420,00 0,00 765,00 Hane 117 40,00 0,00 8,75 48,75 0,00 0,00 250,00 200,00 0,00 450,00 Hane 118 25,00 0,00 7,50 32,50 0,00 0,00 170,00 90,00 0,00 260,00 Hane 119 60,00 0,00 10,00 70,00 0,00 0,00 300,00 320,00 0,00 620,00 Hane 120 35,00 0,00 6,25 41,25 0,00 0,00 190,00 160,00 0,00 350,00 Hane 121 20,00 0,00 3,75 23,75 0,00 0,00 120,00 100,00 0,00 220,00 Hane 122 25,00 0,00 3,75 28,75 0,00 0,00 170,00 120,00 0,00 290,00 Hane 123 35,00 2,50 5,00 42,50 25,00 0,00 160,00 150,00 0,00 335,00 Hane 124 30,00 0,00 6,50 36,50 0,00 0,00 220,00 110,00 0,00 330,00 Hane 125 30,00 0,00 3,75 33,75 0,00 50,00 160,00 140,00 0,00 350,00 Hane 126 30,00 0,00 6,25 36,25 0,00 0,00 190,00 125,00 0,00 315,00 Hane 127 40,00 6,00 5,00 51,00 60,00 0,00 160,00 200,00 0,00 420,00 Hane 128 40,00 2,50 3,75 46,25 25,00 0,00 160,00 230,00 0,00 415,00 Hane 129 35,00 0,00 2,50 37,50 0,00 0,00 120,00 170,00 0,00 290,00 Hane 130 25,00 0,00 2,50 27,50 0,00 0,00 120,00 140,00 0,00 260,00 Hane 131 25,00 0,00 0,00 25,00 0,00 0,00 0,00 200,00 0,00 200,00 Hane 132 40,00 0,00 2,50 42,50 0,00 0,00 120,00 270,00 0,00 390,00 173
Hane Numaraları Zir Mahallesi VERGİLER GELİRLER Vergi-yi Aşar Diğer Toplam Zirai Hayvancılık Bağcılık ve Zanaat, Tic. Tımar Toplam Mahsusa Rüsumat Vergi Üretim Bostancılık Ve Hizmet Geliri Hane 133 40,00 0,00 5,00 45,00 0,00 0,00 190,00 230,00 0,00 420,00 Hane 134 20,00 0,00 0,00 20,00 0,00 0,00 0,00 20,00 0,00 20,00 Hane 135 25,00 0,00 2,50 27,50 0,00 0,00 120,00 115,00 0,00 235,00 Hane 136 30,00 0,00 2,50 32,50 0,00 0,00 120,00 160,00 0,00 280,00 Hane 137 25,00 0,00 2,50 27,50 0,00 0,00 120,00 130,00 0,00 250,00 Hane 138 50,00 0,00 5,00 55,00 0,00 0,00 190,00 320,00 0,00 510,00 Hane 139 25,00 0,00 2,50 27,50 0,00 0,00 120,00 110,00 0,00 230,00 Hane 140 10,00 0,00 0,00 10,00 0,00 0,00 0,00 110,00 0,00 110,00 Hane 141 20,00 0,00 5,00 25,00 0,00 0,00 110,00 35,00 0,00 145,00 Hane 142 50,00 2,50 6,50 59,00 25,00 0,00 160,00 320,00 0,00 505,00 Hane 143 30,00 5,00 2,50 37,50 50,00 0,00 120,00 140,00 0,00 310,00 Toplam 5491,00 379,00 819,13 6689,13 3800,00 330,00 23945,00 26720,00 0,00 54795,00 KAYNAK: BOA. ML. VRD. TMT. NU: 15775, 15777, 15780, 15783, 15788, 15789, 15794, 15795, 15797, 15798, 15800, 15801, 15802. 174
EK 2: SERVİ KAZASI TEMETTÜÂT DEFTERLERİ ÖRNEK BELGELERİ Servi Kazası Kurmancık Köyü Temettüât Defteri nin İlk Sayfası. 175
Servi Kazası Yeniköy Köyü Temettüât Defteri nin İlk Sayfası. 176
Servi Kazası Terzioğlu Mahallesi Temettüât Defteri nin İlk Sayfası. 177
Servi Kazası Sabunlak Mahallesi Temettüât Defteri nin İlk Sayfası. 178
EK 3: HARİTALAR Servi Kazası Haritası, 1911 179
Vidin Vilayeti Haritası (Ölçek1/500000) Tarih:29/Z/1341 180