T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) İNŞAAT TEKNOLOJİSİ KALIP SÖKME 1 ANKARA 2006

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...ii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ 1...3 1. KANATLARI SÖKME...3 1.1. Kanat...3 1.1.1. Tanımı...3 1.1.2. Malzemeleri...3 1.1.3. Ölçüleri...4 1.2. Kanatları Sökme Araçları...4 1.2.1. Tanımı...4 1.2.2. Çeşitleri...4 1.2.3. Özellikleri ve Kullanım Şekilleri...6 1.3. Kanatları Sökme Kuralları...7 1.4. Takviyelerin sökülmesi...7 1.5. Kanatların Sökülmesi...8 UYGULAMA FAALİYETİ- 1...9 DEĞERLENDİRME...11 ÖĞRENME FAALİYETİ - 2...14 2. DİKMELERİ SÖKME... 14 2.1. Dikme...14 2.1.1. Tanımı...14 2.1.2. Malzemeleri...15 2.1.3. Ölçüleri...15 2.2. Dikmeleri Sökme Araçları...15 2.2.1. Tanımı...15 2.2.2. Çeşitleri...15 2.2.3. Özellikleri ve Kullanım Şekilleri...16 2.3. Dikmelerin Sökülme Kuralları...16 2.4. Dikmelerin Sökülmesi...16 UYGULAMA FAALİYETİ- 2...17 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...19 MODÜL DEĞERLENDİRME...21 CEVAP ANAHTARLARI... 23 KAYNAKÇA...24 i

AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR KOD 582YIM045 ALAN İnşaat Teknolojisi Alanı DAL\MESLEK Betonarme Kalıpçılığı ve Çatıcılık MODÜLÜN ADI Kalıp Sökümü- 1 MODÜLÜN TANIMI Kanat ve dikmelerin sökülmesini anlatan öğretim materyalidir. SÜRE 40/ 32(+40/32 Uygulama tekrarı yapılmalı) ÖN KOŞUL Beton modülünü başarmış olmalıdır. YETERLİK Kanat ve dikme sökümü yapabilmelidir. MODÜLÜN AMACI Genel Amaç: Gerekli ortam sağladığında, kalıpları kuralına uygun olarak sökebileceksiniz. Amaçlar: 1.Kalıba ve betona zarar vermeden kalıp sökme kurallarına göre kanatları, doğru, eksiksiz ve işe uygun olarak sökebileceksiniz. 2. Kalıba ve betona zarar vermeden kalıp sökme kurallarına göre dikmeleri; doğru, eksiksiz ve işe uygun olarak sökebileceksiniz. ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI Ortam: Yapı teknolojisi atölyesi, resim salonu, işletmeler, kütüphane, ev, bilgi teknolojileri ortamı. Donanım: Bilgisayar, televizyon, DVD, VCD, tepe göz, projeksiyon vb. donanımlar ve alanın gerektirdiği araç gereç, malzeme ve ekipmanlar sağlanacaktır. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Her öğrenme faaliyetinin sonunda verilen ölçme araçları ile kendi kendinizi değerlendirebileceksiniz. Modül sonunda öğretmeniniz tarafından hazırlanan ölçme araçları ile değerlendirileceksiniz. ii

GİRİŞ Sevgili öğrenci, GİRİŞ Türk inşaat sektörünün gerek yurt içinde gerekse yurt dışında büyük ihalelere talip olması ve kazanması, inşaat sektörünün ülkemizde hayli ilerlediğinin bir göstergesidir. Yeni kalıp malzemelerinin artması ve kalıp teknolojisinin ilerlemesi; katların kısa sürede tamamlanmasına ve kalıbın kısa süre sonra sökülüp tekrar kullanıma hazır hale gelmesine neden olmaktadır. Kalıp, betona istenilen şekli ve boyutu vermek için yapılan ve beton prizini yaptıktan sonra sökülen bir yardımcı olduğuna göre, kolay yapılır ve kolay sökülür olmalıdır. Kalıp üzerine gelen yükleri, sarsıntıları karşılayacak şekilde sağlam yapılıp ucuza mal edilmeli, diğer katlarda tekrar kullanılabilmelidir. Bunun yanında kalıp sökümünde gerekli emniyet tedbirleri alınmalı, kalıp kurallara uyularak sökülmelidir. İş kazalarına meydan vermemek birinci hedefimiz olmalıdır. Ayrıca kalıbın sökülmesi esnasında parçaları kırıp, parçalamadan sökmeye özen göstermek gerekir. Yine sökülen malzemelerin uygun tarzda istiflenmesi veya yeni yapılacak inşaat alanına taşınmasına özen göstermek gerektir. Bu modülde kalıp kanadı ve dikmelerini sökme görevi size düşmektedir. 1

2

ÖĞRENME FAALİYETİ 1 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 1 Bu faaliyette verilen bilgiler doğrultusunda uygun ortam sağlandığında kalıba ve betona zarar vermeden, kalıp sökme kurallarına göre kalıp kanatlarını doğru, eksiksiz ve işe uygun olarak sökebileceksiniz. ARAŞTIRMA Yaşadığınız çevrede kanat kalıbı sökme işlerini izleyiniz. Elde ettiğiniz sonuçları sınıfta arkadaşlarınıza sununuz. 1. KANATLARI SÖKME 1.1. Kanat 1.1.1. Tanımı Beton ve betonarme kalıplarının yan kalıp yüzü elemanlarına kanat adı verilir. Beton prizini tam olarak yaptıktan sonra kalıp sökülür. Kalıp sökme süresi hava şartlarına, kullanılan çimentoya, kullanılan su miktarına, betonarme elemanlarının uzunluk ve hacmine göre değişir. Normal olarak kiriş yanları, kiriş yan kalıpları, perde kolon köprü ayağı kalıpları 3 gün, döşeme kalıpları 8 gün, kiriş dikmeleri ve büyük açıklıklı döşeme kalıpları 21 gün bekletilmelidir. 1.1.2. Malzemeleri Malzeme olarak, ahşap (Resim 1), metal (Resim 2), ve plastik malzemeler kullanılır. Metal ve plastik malzemeler yekpare ve fabrikalarda toplu olarak hazırlanmıştır. Ahşap ise değişik ölçülerdeki kerestelerin çivi ile birleştirilerek bir araya getirilmesinden meydana gelmiştir. Hatta günümüzde ahşap, metal karışımı, sıkça beraber kullanılmaktadır. Ahşap, metal ve plastik kaplama malzemeleri ve bunları birbirine bağlamak için kullanılan bağlama telleri, işkenceler, inşaat demiri, kelebekler ve bulonlar sayılabilir. 3

Resim 1: Ahşap kanat örnekleri Resim 2: Metal kalıp örnekleri 1.1.3. Ölçüleri Kanat ölçüleri; 2.5-5 cm kalınlığında 15 20 cm genişliğinde tahtaların bir araya getirilmesiyle yapılır. Bunlar klapalarla birbirine tutturulmuştur. Büyük ve standart yapılan inşaatlarda metal ve plastik malzemelerden yapılan kanatlar da kullanılır. 1.2. Kanatları Sökme Araçları 1.2.1. Tanımı Kalıpları sökmede, taşımada ve kalıp bakımında kullanılan araçlara kalıp sökme araçları denir. 1.2.2. Çeşitleri Kalıp sökme araçları, özel kalıplarda çok çeşitli tel sökme araçları kullanılmakla birlikte, genel olarak şunlardır: Bu araçlar inşaatın büyüklüğüne ve kullanılan kalıp cinslerine göre değişmektedir. Bunlar: Baret (Resim 3) Eldiven (Resim 4) Çekiç (Resim 5) Keser (Resim 6) Manivela (Resim 7) Cıvata anahtarları (Resim 8) Kule vinç (Resim 9) İnşaat asansörü (Resim 10) Emniyet kemeri (Resim 11) Burnu çelik takviyeli ayakkabı (Resim 12) 4

Resim 3: Baret Resim 4: Eldiven Resim 5: Çekiç Resim 6: Keser Resim 7: Manivela Resim 8: Cıvata anahtarları 5

Resim 9: Kule vinç Resim 10: İnşaat asansörü Resim 11: Emniyet kemeri Resim 12: Burnu ve altı çelik takviyeli ayakkabı 1.2.3. Özellikleri ve Kullanım Şekilleri Çekiç (en az 500 gr lık çivi sökebilen) Keser (çivi sökmeye veya çakmaya elverişli) Manivela (Yeterli uzunlukta bir yeri keskin diğer yeri çivi sökebilecek şekilde olmalıdır ve çalışanı yormayacak ağırlıkta olmalıdır) Cıvata anahtarı (Cıvata anahtarı somuna uygun olmalıdır.) Kule vinç (Şantiyede düşey ve yatay malzeme taşıma işlerinde kullanılmaktadır.) İnşaat asansörü (Şantiyede sadece düşey yük taşıma işlerinde kullanılan araçtır.) Baret (Fiberglastan yapılmış ve canlı renklerden oluşmaktadır.) Eldiven (Bez eldiven olmalı ve eli terletmemelidir.) Emniyet kemeri (Paraşüt ipinden yapılmalı, kancaları takıldığında kendiliğinden kilitli olmalıdır. Sürtünmeye maruz olan yerleri metal destekli olmalıdır.) Ayakkabılar (Altı ve burnu metal takviyeli olmalıdır.) 6

1.3. Kanatları Sökme Kuralları Yapı işlerinde işçi sağlığı ve iş güvenliği tüzüğüne göre kanatları sökme kuralları şu şekildedir. Madde 112: Kalıp sökme işi aşağıda belirtilen esaslara göre yapılacaktır. Kalıbı alınacak kısmın önce çaprazları, kolon kanatları alınacak ve saha temizlenecektir. Sökme işi en çok iki aksın dikmeleri alınarak yapılacaktır. Sökme işi yapan işçiler dikmelere tırmanmayacak, sıpa vb. araçlardan yararlanacaklardır. Sökülen kalıp malzemeleri uygun şekilde istif edilecektir. Söküm sırasında söküm yerine, sökücüden başka işçi girmeyecektir. Dış yüz ve boşluk kısımlarda düşmeye karşı gerekli güvenlik tedbirleri alınacaktır. Kalıp malzemelerinin yere indirilmesi veya yukarı çıkartılması için malzeme dengeli olarak iki noktadan bağlanacaktır. 1.4. Takviyelerin sökülmesi Kalıp sökmedeki işlem sırasında ana kural en son çakılandan başlanarak ilke doğru sökülmesidir. Kiriş yan kalıpları perde kolon köprü ayağı kalıplarının takviyelerinin sökümüne normal şartlarda beton dökümünden üç gün sonra başlanır. İşlem sırası: Gerekli güvenlik tedbirlerini alınız (Baret giyiniz, çivi batmaz ve burnu çelik takviyeli ayakkabı giyiniz, emniyet kemerini takınız.) Gerekli kalıp sökme araçlarını kalıbını sökeceğiniz yere götürünüz. Söküme başlamadan önce söküm yerinde başka bir işçi olmadığından emin olunuz. Önce kenarlara bağlı çaprazları sökünüz (Resim. 13) 7

Resim 13: Kenarlara bağlı çapraz takviyeler Resim 14: Kenarlara bağlı çapraz takviyeler Takviyeleri sökünüz (Resim 14) Söktüğünüz malzemeleri sınıfına göre istif ediniz (Resim 15, Resim 16). Resim 15: Malzemelerin cinsine göre istif edilmesi Resim 16: Malzemelerin cinsine göre istif edilmesi Sahayı temizleyiniz Kullandığınız araçları yerine götürünüz 1.5. Kanatların Sökülmesi Kanatların sökülmesine, takviyelerin sökülmesi bittikten sonra başlanır. Kanatlarda genleşmeyi önlemek için betonarme elemanın ebadı, yeri ve önemine göre tel gergi, ahşap takviyeler, ahşap kuşaklar, demir takviyeler, profil takviyeler, kelebek demirleri, cıvatalı bulonlar ve işkenceler kullanılır. Bunlar tek tek kullanıldığı gibi hepsi bir arada da kullanılabilir. 8

UYGULAMA FAALİYETİ- 1 UYGULAMA FAALİYETİ- 1 Kanatları Sökmedeki İşlem Sırası Gerekli güvenlik tedbirlerini alınız (Baret giyiniz, çivi batmaz ve burnu çelik takviyeli ayakkabı giyiniz ve emniyet kemerini takınız). Gerekli kalıp sökme araçlarını kalıbını sökeceğiniz yere götürünüz. Söküme başlamadan önce söküm yerinde başka bir işçi olmadığından emin olunuz Dış yüz ve boşluk kısımlardaki sökümlerde gerekli güvenlik tedbirlerini alınız. Kenarlardaki işkenceleri sökmek için bir elinizle işkenceyi tutunuz diğer elinizle çekiç veya keserle işkencenin ucuna vurarak işkencenin gevşemesini sağlayınız (Resim 17). Resim 17: Kenarlardaki işkencelerin sökülmesi Resim 18: Bulonların sökülmesi Varsa cıvatalı kuşak bulonlarını sökünüz. Bulonlar anahtarla söküleceği gibi kelebek somunu olanlar elle de sökülebilir (Resim 17, Resim 18). Beton kalıp içerisinde yerleştirilen pvc elektrik borularından geçirilen inşaat demirlerinden yapılan ve ucunda kelebek denilen mekanizma bulunan gergileri sökünüz. Kelebeklerin (Resim 19) ucuna çekiç veya keserle vurduğunuzda onları gevşetmiş olursunuz. 9

Resim 19: Kelebeklerin sökülmesi Resim 20: Destek profillerinin alınması Varsa destek profili ve tahtalarını alınız (Resim 20). Kuşakları sökünüz. Manivela yardımı ile kanatları laçka haline getiriniz. Laçka haline getirirken sarsıntı yapabilecek hareketlerden sakınınız (Resim 21, Resim 22). Resim 21: Kanatların sökülmesi Resim 22: Kanatların sökülmesi Resim 23:Kanatların ölçülerine göre istiflenmesi Resim 24:Kanatların ölçülerine göre istiflenmesi Söktüğünüz kanatları ölçüsüne göre istifleyiniz (Resim 23, Resim 24). Sahayı temizleyiniz. Kule vinç ve inşaat asansörü ile yapacağınız yatay ve düşey taşımalarda kalıp malzemelerini en az iki yerinden bağlayınız. Kullandığınız araçları yerine götürünüz. 10

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME DEĞERLENDİRME Aşağıda hazırlanan değerlendirme ölçeğine göre kendinizin ya da arkadaşınızın yaptığı çalışmayı değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre evet hayır seçeneklerinden uygun olanı kutucuğa işaretleyiniz. Dersin adı Betonarme Kalıpları Kanatları sökebilme becerisinin Amaç ölçülmesi Adı Soyadı Konu Kanatları sökme Sınıf No GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR Evet Hayır 1 Gerekli güvenlik tedbirlerini aldınız mı? 2 Gerekli kalıp sökme araçlarını kalıbını sökeceğiniz yere götürdünüz mü? 3 Söküme başlamadan önce söküm yerinde başka bir işçi olmadığından emin oldunuz mu? 4 Dış yüz ve boşluk kısımlardaki sökümlerde gerekli güvenlik tedbirlerini aldınız mı? 5 Önce kenarlara bağlı çaprazları söktünüz mü? 6 Takviyeleri söktünüz mü? Kenarlardaki işkenceleri sökmek için bir elinizle işkenceyi 7 tutup diğer elinizle çekiç veya keserle işkencenin ucuna vurarak işkencenin gevşemesini sağladınız mı? 8 Varsa cıvatalı kuşak bulonlarını söktünüz mü? Beton kalıp içerisinde yerleştirilen pvc elektrik borularından 9 geçirilen, inşaat demirlerinden yapılan ve ucunda kelebek denilen mekanizma bulunan gergileri söktünüz mü? 10 Varsa destek profilini ve tahtalarını alınız mı? 11 Kuşakları söktünüz mü? Manivela yardımı ile kanatları laçka haline getirdiniz mi? 12 Laçka haline getirirken sarsıntı yapabilecek hareketlerden sakındınız mı? 13 Söktüğünüz kanatları ölçüsüne göre istiflediniz mi? 14 Sahayı temizlediniz mi? Kule vinç ve inşaat asansörü ile yapacağınız yatay ve düşey 15 taşımalarda kalıp malzemelerini en az iki yerinden bağladınız mı? 16 Kullandığınız araçları yerine götürdünüz mü? Toplam evet ve hayır cevap sayıları Bu değerlendirme sonucunda eksik olduğunuzu tespit ettiğiniz konuları tekrar ederek eksikliklerinizi tamamlayınız. 11 Öğrencinin

Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı, aşağıdaki soruları cevaplandırarak belirleyiniz. Aşağıda verilen sorularda doğru olduğunu düşündüğünüz bir seçeneği işaretleyiniz. ÖLÇME SORULARI (Çoktan Seçmeli) 1- Aşağıdakilerden hangisi beton ve betonarme kalıplarının yan yüzü elemanının adıdır? A) Klapa B) Gergi çıtası C) Dikme D) Kanat 2- Aşağıdakilerden hangisi kanat yapımında kullanılan malzemelerden değildir? A) Metal B) Ahşap C) Plastik D) Sunta 3- Aşağıdakilerden hangisi ahşap takviyelerinin ölçüsüdür? A) 5 x 10 cm B) 2.5 x 5 cm C) 2.5 x 2.5 cm D) 10 x 10 cm 4- Aşağıdakilerden hangisi kalıp sökme ustasının ayakkabısıdır? A) Keten ayakkabı B) Altı ve burnu metal takviyeli ayakkabı C) Çizme D) Sandalet 5- Kalıp sökümünde kule vinç ve inşaat asansörü ile taşıma yapılırken malzeme en az kaç yerinden bağlanmalıdır? A) 1 yerinden B) 2 yerinden C) Bağlamaya gerek yoktur. D) 10 yerinden 6- Yan kanat takviyelerinin ve kanatların sökülmesine normal şartlarda beton dökümünden kaç gün sonra başlanır? A) 1 gün B) 5 gün C) 3 gün D) 1 ay 12

7- Kelebek ve vidalı olmayan işkenceler nasıl sökülür? A) Anahtar yardımıyla B) Matkapla C) Keserle veya çekiçle vurarak D) Tornavida ile 8- Kelebek yardımı ile tutturulan gergi demirlerinin plastik borunun içerisinden geçirilmesinin nedeni nedir? A) Paslanmaması için B) Kolay sökülmesi için C) Güzel görünümü için D) Sağlam olması için 9- Ulaşamadığımız yükseklikteki yerlerde sökme yaparken dikmelere kesinlikle tırmanmayacağımız için aşağıdakilerden hangisini kullanmalıyız? A) Sıpa, iskele vb. B) Sökülmüş malzemeler C) Çimento torbaları D) Tuğlalar 10- Kalıp sökümü yapıldıktan sonra aşağıdakilerden hangisi yapılmalıdır? A) Kalıp malzemeleri rasgele konulmalı B) Kalıp malzemeleri parçalanmalı C) Kalıp malzemeleri ölçülerine göre istiflenmeli ve saha temizlenmeli D) Hiçbir şey yapılmamalı 13

ÖĞRENME FAALİYETİ 2 ÖĞRENME FAALİYETİ - 2 AMAÇ Bu faaliyette verilen bilgiler doğrultusunda uygun ortam sağlandığında kalıba ve betona zarar vermeden kalıp sökme kurallarına göre dikmeleri doğru, eksiksiz ve işe uygun olarak sökebileceksiniz. ARAŞTIRMA Yaşadığınız çevrede kalıp sökme işlerini izleyerek elde ettiğiniz sonuçları sınıfta arkadaşlarınıza sununuz. 2. DİKMELERİ SÖKME 2.1. Dikme 2.1.1. Tanımı Kalıpların yükünü (gerek başlıklar gerekse ızgaraların altındaki kirişlerden aldığı yükü) taşıyan kalıp elemanına dikme denir. Bunların ahşap olanları kare kesitli olduğu gibi daire kesitli de olabilir. Dikme yüklerinin zemine yayılması, tekniğine uygun olmalı, çürük ve dolmuş zeminlerde özel tedbirler alınmalıdır. Yük aktarmasını ve yayılmasını sağlamak için dikmelerin (Resim 1, Resim 3) altına sağlam şekilde ağaç yastık ( kadron-kalas ) konulmalıdır. Dikmelerin altına hiçbir zaman taş parçası veya tuğla konulmamalıdır. Dikme; kolay, sarsıntısız tehlikesiz sökülebilecek şekilde düzenlenmelidir. Resim 1: Ahşap dikmeler Resim 2: Metal dikmeler 14

2.1.2. Malzemeleri Dikmeler ahşap ve metal malzemelerden yapılır. Ahşap olanlar kare ve daire kesitli olup metalden (Resim 2, Resim 4) olanlar boru şeklindedir ve özel düzenekler ile yükseklikleri ayarlanabilmektedir. Ahşap dikmeler başlık, kulak ve payanda parçaları ile birlikte yapılmıştır. Metallerde ise ahşap başlığın oturacağı U profiller metal dikmelerinin ucuna kaynatılmıştır. Resim 3: Ahşap dikme Resim 4: Metal dikme 2.1.3. Ölçüleri Kare kesitliler 10 x 10 cm den, daire kesitli olanların çapı ise 7 cm den küçük olmamalıdır. 2.2. Dikmeleri Sökme Araçları 2.2.1. Tanımı Kalıpları sökmede taşımada ve kalıp bakımında kullanılan araçlara kalıp sökme araçları denir. 2.2.2. Çeşitleri Özel kalıplarda çok çeşitli tel sökme araçları kullanılmakla birlikte genel olarak kalıp sökümde aşağıdaki araçlar kullanılır. Bu araçlar inşaatın büyüklüğüne ve kullanılan kalıp cinslerine göre değişmektedir. Bunlar: Çekiç Keser Manivela Cıvata anahtarları Kule vinç İnşaat asansörü Baret Eldiven Emniyet kemeri Burnu çelik takviyeli ayakkabı 15

2.2.3. Özellikleri ve Kullanım Şekilleri Çekiç ( en az 500 gr lık çivi, sökebilen) Keser ( çivi sökmeye veya çakmaya elverişli) Manivela ( yeterli uzunlukta, bir yeri keskin diğer yeri çivi sökebilecek şekilde olmalıdır ve çalışanı yormayacak ağırlıkta olmalıdır) Cıvata anahtarı ( Cıvata anahtarı somuna uygun olmalıdır.) Kule vinç ( Şantiyede düşey ve yatay malzeme taşıma işlerinde kullanılmaktadır.) İnşaat asansörü ( Şantiyede sadece düşey yük taşıma işlerinde kullanılan araçtır.) Baret ( fiberglastan yapılmış ve canlı renklerden oluşmaktadır.) Eldiven ( bez eldiven olmalı ve eli terletmemelidir.) Emniyet kemeri ( Paraşüt ipinden yapılmalı, kancaları takıldığında kendiliğinden kilitli olmalıdır. Sürtünmeye maruz olan yerleri metal destekli olmalıdır.) Ayakkabılar ( Altı ve burnu metal takviyeli olmalıdır.) 2.3. Dikmelerin Sökülme Kuralları Yapı işlerinde işçi sağlığı ve iş güvenliği tüzüğüne göre dikmeleri sökme kuralları şu şekildedir. Madde 112: Kalıp sökme işi aşağıda belirtilen esaslara göre yapılacaktır. Dikmeleri alınacak kısmın önce çaprazları sökülmelidir. Sökme işi en çok iki aksın dikmeleri alınarak yapılacaktır. Sökme işi yapan işçiler dikmelere tırmanmayacak, sıpa vb. araçlardan yararlanacaklardır. Sökülen kalıp malzemeleri uygun şekilde istif edilecektir. Ve saha temizlenecektir. Söküm sırasında söküm yerine sökücüden başka işçi girmeyecektir. Dış yüz ve boşluk kısımlarda düşmeye karşı gerekli güvenlik tedbirleri alınacaktır. Kalıp malzemelerinin yere indirilmesi veya yukarı çıkartılması için malzeme dengeli olarak iki noktadan bağlanacaktır. 2.4. Dikmelerin Sökülmesi Dikmelerin sökülmesine, kanatların sökülüp kanat malzemeleri ölçülerine göre istiflenip sahanın temizlenmesinden sonra başlanır. 16

UYGULAMA FAALİYETİ- 2 UYGULAMA FAALİYETİ- 2 Dikmelerin Sökülmesindeki İşlem Sırası Gerekli güvenlik tedbirlerini alınız (Baret giyiniz, çivi batmaz ve burnu çelik takviyeli ayakkabı giyiniz emniyet kemeri takınız). Gerekli dikme sökme araçlarını, dikmeleri sökeceğiniz yere götürünüz. Söküme başlamadan önce söküm yerinde başka bir işçi olmadığından emin olunuz Dış yüz ve boşluk kısımlardaki sökümlerde gerekli güvenlik tedbirlerini alınız. Resim 5: Dış yüzeylerin sökümü Resim 6: Dış yüzeylerin sökümü Dikmeleri birbirine bağlayan çapraz ve düz kuşakları sökünüz (Resim 2, 6). Varsa diğer takviyeleri sökünüz. Resim 7: Dikmelerin sökülmesi Resim 8: Dikmelerin sökülmesi Dikme sökme işini en çok iki aksın dikmelerini alarak yapınız (Resim 7, Resim 8). Dikmeler altındaki kamaları alarak dikmeyi laçka haline getiriniz. Bu sırada zor kullanmamaya, vurarak devirmemeye ve sarsmamaya özen gösteriniz (Resim 9). 17

Resim 9: Ahşap dikme kaması Resim 10: Profil dikme yükseklik ayar yeri Dikmeler metal ise yükseklik ayar pimini çıkarıp dikmeyi gevşek haline getiriniz (Resim 10). Resim 11: Yedek dikmelerin bırakılması Resim 12: Yedek dikmelerin bırakılması Bazı dikmeleri yedek olarak yerinde bırakınız (Resim 12). Her kattaki yedek dikmenin alt kattakinin üstünde bulunmasına özen gösteriniz. Söktüğünüz dikmeleri ölçüsüne göre istifleyiniz (Resim 13, Resim 14). Resim 13: Dikmelerin istif edilmesi Resim 14: Dikmelerin istif edilmesi Sahayı temizleyiniz. Kule vinç ve inşaat asansörü ile yapacağınız yatay ve düşey taşımalarda kalıp malzemelerini en az iki yerinden bağlayınız. Kullandığınız araçları yerine götürünüz. 18

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıda hazırlanan değerlendirme ölçeğine göre kendinizin ya da arkadaşınızın yaptığı çalışmayı değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre evet hayır seçeneklerinden uygun olanı kutucuğa işaretleyiniz. Dersin adı Betonarme Kalıpları Öğrencinin Amaç Dikmeleri sökebilme becerisinin ölçülmesi Adı Soyadı Konu Dikmeleri sökme Sınıf No GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR Evet Hayır 1 Gerekli güvenlik tedbirlerini aldınız mı? 2 Gerekli kalıp sökme araçlarını kalıbını sökeceğiniz yere götürdünüz mü? 3 Söküme başlamadan önce söküm yerinde başka bir işçi olmadığından emin oldunuz mu? 4 Dış yüz ve boşluk kısımlardaki sökümlerde gerekli güvenlik tedbirlerini aldınız mı? 5 Dikmeleri birbirine bağlayan çapraz ve düz kuşakları söktünüz mü? 6 Varsa diğer takviyeleri söktünüz mü? 7 Dikme sökme işini en çok iki aksın dikmelerini alarak yaptınız mı? Dikmeler altındaki kamaları alarak dikmeyi laçka haline getirdiniz 8 mi? Bu sırada zor kullanmamaya, vurarak devirmemeye, sarsmamaya özen gösterdiniz mi? 9 Dikmeler metal ise yükseklik ayar pimini çıkarıp dikmeyi laçka haline getirdiniz mi? Bazı dikmeleri yedek olarak yerinde bıraktınız mı? Her kattaki 10 yedek dikmenin alt kattakinin üstünde bulunmasına özen gösterdiniz mi? 11 Söktüğünüz dikmeleri ölçüsüne göre istiflediniz mi? 12 Sahayı temizlediniz mi? 13 Kule vinç ve inşaat asansörü ile yapacağınız yatay ve düşey taşımalarda kalıp malzemelerini en az iki yerinden bağladınız mı? 14 Kullandığınız araçları yerine götürünüz mü? Toplam evet ve hayır cevap sayıları Bu değerlendirme sonucunda eksik olduğunuzu tespit ettiğiniz konuları tekrar ederek eksikliklerinizi tamamlayınız. 19

ÖLÇME SORULARI (Çoktan Seçmeli) 1-Kalıp yükünü, gerek başlıklar gerekse ızgaralar altındaki kirişlerden alarak taşıyan kalıp elemanı aşağıdakilerden hangisidir? A) Klapa B) Kanat C) Dikme D) Çapraz 2-Dikmeler sökülmeye başlamadan önce aşağıdakilerden hangisi sökülür? A) Çapraz ve düz kuşaklar B) Dikme başlıkları C) Izgaralar D) Hiçbiri 3-Ahşap dikmelerde dikmeyi nasıl laçka haline getiririz? A) Balyozla vurarak B) Testereyle keserek C) Betonu kırarak D) Altındaki kamaları alarak 4-Dikme sökme işi en çok kaç aksın dikmeleri alınarak yapılır? A) 3 aksın B) 2 aksın C) 5 aksın D) Tüm aksların 5-Dikmeleri söktükten sonra aşağıdakilerden hangisi yapılır? A) Sınıfına göre istiflenir B) Saha temizlenir C) Kullanılan malzemeler yerine götürülür D) Hepsi DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek değerlendiriniz Eksik olduğunuz konulara geri dönerek tekrarlayınız. Tüm soruları doğru cevapladıysanız diğer faaliyete geçiniz. 20

MODÜL DEĞERLENDİRME MODÜL DEĞERLENDİRME Soru: Öğretmeniniz tarafından size gösterilen yerdeki betonarme kalıplarının kanat ve dikmelerini sökünüz? Aşağıdaki performans testi ile modülle kazandığınız yeterlilikleri ölçebilirsiniz. DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ Dersin Adı Betonarme Kalıpları Öğrencinin Amaç Gerekli ortam sağladığında, kalıpları kuralına uygun olarak sökebileceksiniz. Adı Soyadı Konu Zaman Verilen kalıbın kanatlarını ve dikmelerini sökme Sınıf No Başlangıç Saati Bitiş Saati Toplam Süre GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR 1 Gerekli güvenlik tedbirlerini aldınız mı? 2 3 4 Gerekli kalıp sökme araçlarını kalıbını sökeceğiniz yere götürdünüz mü? Söküme başlamadan önce söküm yerinde başka bir işçi olmadığından emin oldunuz mu? Dış yüz ve boşluk kısımlardaki sökümlerde gerekli güvenlik tedbirlerini aldınız mı? 5 Önce kenarlara bağlı çaprazları söktünüz mü? 6 Takviyeleri söktünüz mü? 7 Kenarlardaki işkenceleri sökmek için bir elinizle işkenceyi tutup, diğer elinizle çekiç veya keserle işkencenin ucuna vurarak işkencenin gevşemesini sağladınız mı? 8 Varsa cıvatalı kuşak bulonlarını söktünüz mü? 9 Beton kalıp içerisinde yerleştirilen pvc elektrik borularından geçirilen, inşaat demirlerinden yapılan ve ucunda kelebek denilen mekanizma bulunan gergileri söktünüz mü? 10 Varsa destek profili ve tahtalarını aldınız mı? 11 Kuşakları söktünüz mü? 12 Manivela yardımı ile kanatları laçka haline getirdiniz mi? Laçka haline getirirken sarsıntı yapabilecek hareketlerden sakındınız mı? EVET HAYIR 21

13 Söktüğünüz kanatları ölçüsüne göre istiflediniz mi? 14 Dikmeleri birbirine bağlayan çapraz ve düz kuşakları söktünüz mü? 15 Varsa diğer takviyeleri söktünüz mü? 16 17 18 19 Dikme sökme işini en çok iki aksın dikmelerini alarak yaptınız mı? Dikmeler altındaki kamaları alarak dikmeyi laçka haline getirdiniz mi? Bu sırada zor kullanmamaya, vurarak devirmemeye, sarsmamaya özen gösterdiniz mi? Dikmeler metal ise yükseklik ayar pimini çıkarıp dikmeyi laçka haline getirdiniz mi? Bazı dikmeleri yedek olarak yerinde bırakınız mı? Her kattaki yedek dikmenin alt kattakinin üstünde bulunmasına özen gösterdiniz mi? 20 Söktüğünüz dikmeleri ölçüsüne göre istiflediniz mi? 21 Sahayı temizlediniz mi? 22 Kule vinç ve inşaat asansörü ile yapacağınız yatay ve düşey taşımalarda kalıp malzemelerini en az iki yerinden bağladınız mı? 23 Kullandığınız araçları yerine götürdünüz mü? Toplam evet ve hayır cevap sayıları Performans testi değerlendirmesi sonucunda eksik olduğunuz konuları yeniden tekrar ederek eksik bilgilerinizi tamamlayınız. Kendinizi yeterli görüyorsanız bir sonraki modüle geçmek için öğretmeninize başvurunuz. 22

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ 1 İN CEVAP ANAHTARI 1 D 2 D 3 A 4 B 5 B 6 C 7 C 8 B 9 A 10 C ÖĞRENME FAALİYETİ 2 NİN CEVAP ANAHTARI 1 C 2 A 3 D 4 B 5 D 23

KAYNAKÇA KAYNAKÇA OYMAEL Doç. Dr. Sabit, Yapı Bilgisi cilt-1, MEB, Ankara, 2003 ÖKSÜZOĞLU Halim, Ümit YEGÜL, Naim YAMAN, Yapıcılık İş ve İşlem Yaprakları (Ahşap 2), MEB, Ankara, 1979 ÖZKUL Prof. Dr. Hulusi ve komisyon, Her Yönüyle Beton, Türkiye hazır Betoncular Birliği, 2004 PANCARCI Ali, M. Emin, -ÖCAL, Yapı Teknik Resmi, Kemal Matbaacılık Adana, 1978 TAYMAZ Doç. Dr. Haydar, Yapı Bilgisi 3 MEB, 1992 İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü İlgili Standartlar 24