T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

Transkript

1 T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) İNŞAAT TEKNOLOJİSİ KALIP ELEMANLARI ÇİZİMİ ANKARA 2006

2 Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

3 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER...i AÇIKLAMALAR...ii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ KALIP ELEMANLARINI ÇİZME Kalıp Elemanları Tanımı Çeşitleri...3 UYGULAMA FAALİYETİ...10 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...21 ÖĞRENME FAALİYETİ KALIP KANATLARINI ÇİZME Kalıp Kanatları Çeşitleri Şekilleri Kiriş kanatları (Döşemeli kirişlerde)...23 UYGULAMA FAALİYETİ...30 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...41 MODÜL DEĞERLENDİRME...42 CEVAP ANAHTARLARI...44 KAYNAKÇA...45 i

4 AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI SÜRE ÖN KOŞUL YETERLİK MODÜLÜN AMACI EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI AÇIKLAMALAR 582YIM050 İnşaat Teknolojisi Betonarme Kalıpçı ve Çatıcı Kalıp Elemanları Çizimi Bu modül betonarme kalıp elemanlarını tanıma, kullanıldığı yerleri öğrenme ve kalıp elemanlarının ve kalıp kanatlarının çiziminde ölçek seçme, teknik resim kurallarına uygun çizim yapabilme ile ilgili konuları kapsayan bir öğrenme materyalidir. 40/32(+40/32 Uygulama tekrarı yapmalı) Çatı Detay Ve Kesit Çizim modülünü başarmak Kalıp çizimi yapmak Genel Amaç Bu modülle gerekli ortam sağlandığında, kalıp çizimini uygun çizebileceksiniz. Amaçlar: Kalıp elemanlarını kuralına uygun çizebileceksiniz. Kalıp kanatlarını kuralına uygun çizebileceksiniz. Ortam: Resim salonu, işletmeler, kütüphane, ev ve bilgi teknolojileri ortamı. Donanım: Bilgisayar, televizyon, DVD, VCD, tepegöz, projeksiyon vb donanımlar ve alanın gerektirdiği araç gereç, malzeme ve ekipmanlar sağlanmalıdır. Projeler, resim masası,t cetveli, gönyeler, ölçülü cetvel,resim kağıdı,bant,resim kalemleri, silgi, çini mürekkebi, rapido takımı, temizlik malzemeleri. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Modülde yer alan her bir öğrenme faaliyetini tamamladıktan sonra verilen ölçme araçları ile kazandığınız bilgi, beceri ve tavırları değerlendireceksiniz. Modül sonunda kazandığınız bilgi ve beceriler, öğretmeniniz tarafından hazırlanacak ölçme aracı ile değerlendirecektir. ii

5 GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Mesleki eğitimin ve mühendislik dünyasının vazgeçilmez ana konusu meslek resmidir. Yapılan tüm işlerin yapım aşamasından önce tasarımının yapılarak işlerin resmedildiği önemli bir süreç vardır. Bu süreçte işin yapım aşamaları, karşılaşılabilecek sorunlar ve hataların düzeltilme imkânının olması, en ekonomik bir şekilde mal etme gibi önemli hususlar vardır. Bu süreçte yapılabilecek hatalar tüm yapı güvenliğini tehdit edecektir. Meslek resim, yapı elemanlarının, teknik resim kurallarına, sağlık ve teknik şartnamelere uygun olarak tasarlanmasıdır. Yapı projeleri; bir bütün olarak yapının tamamını kapsamaktadır. Başka bir deyişle yapıdaki tüm uygulamaların resimlerinin çizimini kapsamaktadır. Bu modülde, yapının ana taşıyıcı unsurları olan kolon, kiriş, döşeme gibi elemanların boyutlarına uygun olarak çizilmesi yer almaktadır. Sizlerinde bildiği gibi, yapının sağlamlığı ve güvenliği ile ilgili en önemli husus taşıyıcı elemanlardır.1. derece deprem kuşağında olan ülkemizde bu husus daha fazla önem arz etmektedir. Ülkemiz insanlarına sağlam ve güvenli yapılar inşa edecek geleceğin inşaatçıları olarak sizlerden beklenilen; Sorumluluk sahibi, mesleğine hakim, disiplinli ve iş ahlakına sahip kişiler olarak sektörde yerinizi almanızdır. 1

6 2

7 ÖĞRENME FAALİYETİ-1 ÖĞRENME FAALİYETİ- 1 AMAÇ Gerekli ortam sağlandığında, kalıp elemanlarını kuralına uygun olarak çizebileceksiniz. ARAŞTIRMA Yakın çevrenizdeki inşaatları ziyaret ederek; Kalıp elamanlarını araştırınız. Kalıp elamanlarının oluşturulmasını, çakılmasını izleyiniz. Teknik elamanlardan ve kalıpçı ustalarından teknik bilgiler alınız. Mühendislik bürolarını ziyaret ederek statik projeleri inceleyiniz ve kalıp elemanlarının çizimi ile ilgili bilgi edininiz. Araştırma ve gözlemlerinizi rapor haline getiriniz ve hazırladığınız raporu sınıfta tartışınız. 1. KALIP ELEMANLARINI ÇİZME 1.1. Kalıp Elemanları Tanımı Beton ve betonarmeden inşa edilecek yapı elemanlarına biçim ve ölçülerini verebilmek amacıyla ahşaptan (kalıp tahtaları ve ahşap panolar) yapılan yüzey kaplama ile bu kaplamanın bağlanması ve desteklenmesi için kullanılan parçalardan meydana getirilen sisteme kalıp, kalıbı oluşturan parçaların her birine kalıp elemanı denir Çeşitleri Kalıplar, kendi bütünlüğü içinde ikiye ayrılır. Taşıyıcı sistemlerine göre; Kalıp kaplama elemanları: Beton veya betonarme yapı elemanına istenilen şeklin verilmesini sağlayan doğal veya yapık tahta, metal veya plastik levhalarla yapılan kalıp yüzeyidir Kalıp iskele elemanları: Yeni dökülen betonun kalıp kaplamasına yaptığı basınç ve yükleri taşıyan kısımdır. Yapıldıkları malzemelere göre; Ahşap kalıplar: doğal ahşap, yapay ahşap (polywood), 3

8 Metal kalıplar (çelik, alüminyum), Plastik kalıplar, olarak sınıflandırılırlar Şekilleri Kalıp kaplama elemanları (Resim 1.1) Kalıp kaplama elemanlarından diğer faaliyette ayrıntılı bir şekilde anlatılmıştır. Kalıp iskele elemanları (Resim 1.1) Izgaralar Döşeme betonunun dökülmesi için hazırlanan taban tahtalarının altına yerleştirilen 5*10 cm kesitindeki kadronlardır. Genellikle 4 6 m uzunluğundaki ızgaralar cm aralıklarla tanzim edilirler. Üzerlerine gelen yüklerden dolayı sehim yapmaması için kılıçlamasına monte edilirler (Şekil 1.1). Resim 1.1: Kalıp iskele elemanlarının görünüşü 4

9 Şekil 1.1: Izgara latası Aşıklar ( belleme ) Izgaradan aldığı yükleri dikmelere ileten 10/10-10/10-10/14 ebatlarındaki taşıyıcı elemanlardır m aralıklarla konulan aşıkların boyları 4-6 metre arasında değişir (Resim 1.2). Geleneksel ahşap kalıptaki, tahta için 3-5, kadronlar için 5-10 olan kullanım sayısı, bazı endüstriyel işlemlerden sonra ömrü uzatılarak kontrplak için ve GK (I kirişli ahşap kirişleri için) kullanıma çıkarılmıştır. Ormanların korunması anlamında çağdaş bir girişimdir.vinçle ve elle kullanılabilir kompozisyonları vardır.hem betonarme taşıyıcı perdeli yapılar için, hem kolon- kiriş veya kolon-döşemeden oluşan çerçeveli yapılar için idealdir. Resim 1.2: Izgara ve aşık ( belleme ) olarak kullanılan endüstriyel kalıp elemanı 5

10 Dikmeler: Başlıklardan aldıkları yükleri tabana ileten ve düşey olarak monte edilen 10*10,12*12 ebatlarında hazırlanmış taşıyıcı elemanlardır. Tüm kalıpların (kiriş, lento, döşeme vb.) hazırlanmasında kullanılır (Resim 1.3, Resim 1.4, Şekil 1.2). Resim 1.3: Kiriş dikmesi Şekil 1.2: Kiriş dikmesi Resim 1.4: Döşeme dikmelerinin görünüşü 6

11 Klapalar 2,5 / cm kesitinde olan klapalar kanatların oluşturulmasında daha fazla yüzey elde edilmesi için tahtaların yan yana getirilerek birleştirilmesinde kullanılır.uzunlukları kanat genişliği kadar olur (Şekil 1.3, Resim 1.5) Şekil 1.3: Klapanın tahtalar üzerinde görünüş ve kesiti Resim 1.5: Kiriş dış kanadı, klapa, payanda gibi elemanların görünüşü 7

12 Kulak: 2,5x8-10 cm ölçüsündeki kulaklar başlık ile dikmeye birbirine tutturmak için yapılır. Gergi çıtası: 2,5*5 cm kesitindeki gergiler karşılıklı kanatların beton basıncı sonucu ayrılmasını engellemek için kanatların üstüne çakılır. Payandalar: Kiriş veya lento kanatların yanlardan gelen basıncın etkisiyle açılmasını engellemek için her iki taraftan 45º veya 60º açı ile çakılan 2,5*5 cm kesitindeki latalardır. Gergi teli: Kesiti büyük olan kalıplarda kanatların açılmasını engellemek maksadıyla,orta yerlerinden çelik tel ile birbirine bağlanır. Kamalar: Dikmelerin boylarının ayarlanabilmesi için 2,5 cm kalınlığında ki kamalar karşılıklı olarak sıkıştırılmak suretiyle dikme altlarına yerleştirilir. Takozlar: Kirişli betonarme döşemelerde veya dişli lentolarda ızgaraların uçlarının oturmasını sağlamak için takozlar kullanılır. Çaprazlama: Özellikle kiriş taban dikmelerinde, dikmelerin dik durmasını ve sağa sola hareketini engellemek için 5x10 kesitinde hazırlanan latalardır. Aşağıdaki şekilde lento ve döşeme kalıbında kullanılan kalıp elemanlarını görmektesiniz (Şekil 1.4, Şekil 1.5). Şekil 1.4: Kalıp elemanların lento kalıbı üzerinde gösterilmesi 8

13 Şekil 1.5: Kalıp elemanlarının kalıp üzerinde görünüşü 9

14 UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Çizim Uygulamaları İŞLEM BASAMAKLARI Çizilecek kısmı seçiniz. Şekil 1,6 dan kiriş altı dikmesini seçiniz. Çizilecek kısmın boyutlarına uygun olarak kâğıdınızı masaya tespit ediniz (dik veya yatay). Kalıp elemanının boyunu 220 cm olarak alınız.(bu mesafe kat ve kiriş yüksekliğine değişir). Not: Bu yüksekliğe göre çizim kâğıdınız A4 ise düşey A3 ise yatay yapıştırmanız uygun olacaktır. Çizim ölçeğini seçiniz. Görünüş ve kesit çizimlerinde 1/10 1/20 1/50 Detay çizimlerinde 1/5 ölçeklerini seçiniz Not: Görünüş ve kesit çizimleri için 1/10 ölçeğini seçiniz. Resmin ana hatlarını çiziniz. Kalıp elemanının sınır çizgilerini çiziniz. Görünüş çizgilerini ince ve sürekli çizgi olarak çiziniz. Kiriş altı dikmesinin yükseklik ve genişlik ölçülendirmesini yapınız. Ölçülendirme çizgileri, yüzeyin en dıştaki kenarlarından bu kenara paralel ve ondan en az 8 10 mm uzaklıkta olmalıdır. (Gerekiyorsa birinci sıra ölçü çizgisinden 8 10 mm uzaklıkta ikinci sıra ölçü çizgisini çiziniz.) 10

15 Şekil 1.6: Kalıp elemanın görünüşünün çizilmesi ve ölçülendirilmesinin yapılması Ölçü çizgisinin sınır çizgileri ile kesiştiği noktalarda sınırlama işaretlerini yapınız. Sınırlama işaretleri: 45 lik kesik çizgilerle, İçerisi boş küçük dairelerle, Sivri uçlu uzunca oklarla yapılabilir. Sınırlama işaretleri 45 kesik çizgilerle daima sol aşağıdan sağ yukarı çizilir. Ölçü rakamlarını yazınız. Ölçü rakamları ölçü çizgisi üzerine ve tam ortasına yazılmalıdır. 11

16 Ölçü rakamı yazılacak yer dar ise sınırlama işaretlerini gereken yerlerde oklarla gösteriniz. Kesit çizgilerini görünüş üzerinde gösteriniz ve isimlendiriniz. Görünüşleri çiziniz (Yan ve üst görünüşleri çiziniz.). Kalıp elemanının ön görünüşünü esas alarak yan görünüşünü çizebilirsiniz (Şekil 1.7, Şekil 1.8). Şeklin üzerindeki hareketli noktalardan yatay çizgiler çiziniz. Şekil 1.7: Ön görünüşten yan görünüşü çizme Yan görünüş için parça kalınlıkları kadar düşey çizgiler çiziniz. Yatay çizgilerle düşey çizgilerin kesiştikleri notalar elemanların sınır ve köşe noktalarını verecektir. Üst görünüşü çizerken de önceki işlem basamaklarını aynen uygulayınız. Not: Burada dikkat etmeniz gereken husus elemanların ölçülerini doğru almanız ve taşıma çizgilerini hatasız çizmenizdir. 12

17 Şekil 1.8: Ön görünüşten üst görünüşü çizme Kesitleri çiziniz (Şekil 1.9). Kesitler genellikle en ve boy kesit olmak üzere iki adet çizilir.önce boy kesiti çiziniz. Kesit çiziminde esas alacağımız temel nokta kesit çizgisinin geçtiği yerdir. Görünüş çıkarmalarda olduğu gibi kesitlerde de işlem aynıdır. Kesit çizgisinin elemanları kestiği hareketli notalardan yatay yardımcı çizgiler alınız Düşeyde parça kalınlıklarına göre çizgiler çiziniz. 13

18 Yatay çizgilerle düşey çizgilerin kesiştikleri noktalar sınır ve köşe noktalarını verecektir. Kesit çiziminde dikkat edeceğiniz önemli bir nokta da kesilen kısımların kalın ve sürekli çizgilerle çizmenizdir. Not: Şekil 1.9: Görünüşten kesit çizme Kesilen kısımların kalın ve sürekli görünüşte kalan kısımların ince ve sürekli çizgiler olduğuna dikkat ediniz. En kesiti çizerken de aynı kurallara dikkat ediniz. 14

19 Şekil 1.10: Ön görünüşten en kesitin çıkarılması 15

20 Daha iyi görülmesi ve açıklanması istenen bağlantı noktalarının (Ölçek:1/10), detay resimlerini de 1/5 ölçeğinde çiziniz (Şekil 1.11). Şekil 1.11: Kiriş altı dikmesi üzerinde nokta detay yerinin gösterilmesi Kiriş altı dikmesi üzerindeki A nokta detayının çıkarılması; Daire içerisindeki parçaları ve ölçülerini inceleyiniz Çizim ölçeği olarak 1/5 i seçiniz. Önce ön görünüş çizimini yukarıdaki şekle uygun olarak yapınız. 16

21 Not: Ölçeğinizin 1/5 olduğunu unutmayınız. Ön görünüşü çizdikten sonra üzerinde kesit yerlerini belirtiniz. Kesit yönüne uygun olarak kesim noktalarından çizimi taşıyınız. Görünüşte kalan kısımları kenar çizgilerinden taşıyınız Kesilen kısımları daha kalın çiziniz (Şekil 1.12) Kesit ve görünüş taramalarını yapınız. (Başlık 10x10) Şekil 1.12 : A nokta detayının çizilmesi Temas eden çizgiler tek çizgi olarak çizilir. Yan yana gelen elemanları çizerken her iki eleman için ayrı ayrı çizgi çizmek yerine ortak tek çizgi çiziniz. Taranacak yüzeylerde tarama çizgi aralıkları çizim ölçeğine uygun seçilmelidir. Not: Taramaları, resmin kesit mi, görünüş mü olduğu ve malzeme cinsinin belirtilmesi için dikkatli bir şekilde yapınız. 17

22 Büyük ölçekli ahşap kesit yüzeylerinde serbest elle senelik halka taramalarını çiziniz (Şekil 1.13, Resim 1.6). Şekil 1.13: Tarama şekillerinin ahşap üzerinde gösterilmesi Resim 1.6: Ahşap malzemenin ön görünüşü 18

23 Resim 1.7: Ahşap malzemenin yan görünüşü Resim 1.8 Ahşap malzemenin kesiti Küçük ölçekli ahşap kesit yüzeylerinde 45 eğik tarama çizgileri kullanınız ve aletle (cetvel, gönye) tarayınız. Tarama çizgilerini ince sürekli çizgilerle çiziniz. Birbiriyle temas eden komşu parçaların yüzeyleri aksi yönde taranmalıdır. 19

24 DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ Kalıp elemanları konusu ile ilgili çiziminizi aşağıdaki değerlendirme ölçeğine göre değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre evet hayır seçeneklerinden uygun olanı kutucuğa işaretleyiniz. Dersin Çatı ve Kalıpçılık Meslek Resmi adı Amaç Kalıp elemanlarını kuralına uygun çizebilme becerilerinin kazandırılması Konu Kalıp elemanları çizimi yapmak GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR Evet Hayır 1 Çizim için gerekli malzemeleri hazırladınız mı? 2 Çizeceğiniz kalıp elemanının boyutlarına uygun olarak çizim kağıdınızı çizim masanıza yapıştırdınız mı? 3 Çizeceğiniz kalıp elemanının boyutlarına göre çizim ölçeğini seçtiniz mi? 4 Görünüş çiziminde çizgilerin aynı kalınlıkta olmasına dikkat ettiniz mi? 5 Kalıp elemanını ölçülendirirken ölçülendirme çizgisini uygun mesafeden çizdiniz mi? 6 Ölçü değerini ölçü çizgisinin tam ortasına yazdınız mı? 7 Ölçü çizgisinin kenarlarına sınırlama işaretlerini yaptınız mı? 8 Görünüş üzerinde kesit yerlerini çizdiniz mi? 9 Yan ve üst görünüşü çizmek için taşıma çizgilerini doğru aldınız mı? Elemanların enlerini (kalınlıklarını) doğru aldınız mı? 10 Kesitlerini çizerken, yardımcı taşıma çizgilerini kesit çizgisinin görünüş üzerindeki kesişim noktalarından aldınız mı? 11 Kesit çizimlerinde kesilen kısımları kalın sürekli çizgilerle çizdiniz mi? 12 Detay resimlerini çiziminde 1/5 ölçeğini kullandınız mı? 13 Temas eden yüzeyleri tek çizgi ile ayırdınız mı? 14 Çizim ölçeğine uygun tarama yaptınız mı? 15 Temas eden yüzeylerin taramasını zıt yönde yaptınız mı? Toplam DEĞERLENDİRME Bu değerlendirme sonucunda eksik olduğunuzu tespit ettiğiniz konuları öğrenme faaliyetine geri dönerek eksikliklerinizi tamamlayınız. Cevaplarınızın hepsi evet ise ölçme sorularına geçiniz. 20

25 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıda verilen sorularda doğru olduğunu düşündüğünüz bir seçeneği işaretleyiniz. ÖLÇME SORULARI (Çoktan Seçmeli) 1- Yeni dökülen betonun kalıp kaplamasına yaptığı basınç ve yükleri taşıyan kısma ne denir? A) A)Kalıp tahtaları B) Kalıp iskele elemanları C) C)Izgaralar D) Dikmeler 2- Kalıp elemanlarının görünüş ve kesit çiziminde hangi ölçek kullanılmalıdır? A) 1/10 B) 1/5 C) 1/30 D) 1/ Kalıp elemanlarının boyutlarını gösteren çizgilere ne denir? A) Kesit çizgileri B) Görünüş çizgileri C) Sınır çizgileri D) Ölçülendirme çizgileri 4- Dikmeler..ve.dikmesi olmak üzere ikiye ayrılır.cümlesindeki boşluklara hangi seçenek konmalıdır? A) Ağaç - metal dikme B) Orta - yan dikme C) Kolon kiriş dikmesi D) Döşeme kiriş dikmesi 5- Birbirine temas eden yüzeylerin taraması yapılır. Cümlesinde boş bırakılan yere aşağıdaki hangi sözcük grubu konmalıdır? A) İnce çizgilerle B) Kalın çizgilerle C) Zıt yönde D) Kesik çizgilerle DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek değerlendiriniz. Eksik olduğunuz konulara dönerek tekrarlayınız. Tüm soruları doğru cevapladıysanız diğer faaliyete geçiniz. 21

26 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ-2 ÖĞRENME FAALİYETİ- 2 Gerekli ortam sağlandığında, kalıp kanatlarını kuralına uygun olarak çizebileceksiniz. ARAŞTIRMA Yakın çevrenizdeki inşaatları ve mühendislik bürolarını ziyaret ederek; Yapı elamanlarına şekil veren kalıp malzemelerini ve özelliklerini araştırınız. Kalıp kanatların birleşim detaylarını izleyip not alınız. Kalıp elamanlarının çakılış sıralarını izleyiniz. Kalıp kanatlarının kullanıldıkları yerlere göre gösterdikleri farklılıkları araştırınız. Teknik elamanlardan ve kalıpçı ustalarından teknik bilgiler alınız. Mühendislik bürolarını ziyaret ederek statik projeleri inceleyiniz ve kalıp elemanlarının çizimi ile ilgili bilgi edininiz. Kalıp planından ölçü almayı öğreniniz. Araştırma ve gözlemlerinizi rapor haline getiriniz ve hazırladığınız raporu sınıfta tartışınız. 2.KALIP KANATLARINI ÇİZME 2.1. Kalıp Kanatları Tanımı Beton ve betonarme olarak inşa edilecek dik, yatay ve eğik yapı elemanları kalıplarının yan elemanlarıdır Çeşitleri Kiriş kalıbı kanatları Kolon ve perde kalıbı kanatları Döşeme kalıbı kanatları Merdiven kalıbı kanatları 22

27 Hatıl ve harpuşta kalıbı kanatları Lento kalıbı kanatları Denizlik kalıbı kanatları Şekilleri Kiriş kanatları (Döşemeli kirişlerde) Kiriş dış kanadı: Kiriş kalıbının dış tarafına gelen kısmıdır. Kanat burada payandalarla desteklenmelidir (Resim 2.1, Şekil 2.1). Kiriş iç kanadı: Kalıbın döşeme tarafına gelen kısmıdır. İç kanat yüksekliği döşeme yüksekliği kadar dış kanattan düşüktür (Resim 2.2, Şekil 2.1). Resim 2.1:Kiriş dış kanadı Resim 2.2: Kiriş iç kanadı Şekil 2.1: Kiriş iç ve dış kanat yükseklikleri 23

28 Kolon ve perde kalıbı kanatları Kolon kalıbı kanatları: Kare ve dikdörtgen kesitli kolonlarda kanat için bir tahta yeterli değilse iki veya daha fazla tahta yan yana getirilerek üzerine cm aralıklarla klapalar çakılır. Kanatlar dışardan 50 cm aralıklarla kuşaklarla desteklenir (Şekil 2.2, Şekil 2.3, Şekil 2.4). Şekil 2.2: Kolon kalıbında kanatların ve kanat elemanlarının görünüşü Resim 2.3: Kolon kalıbında kanatların görünüşü 24

29 Resim 2.4: Kolon kalıbında kanatların görünüşü Perde duvarı kalıpları: Perde ve duvar kalıbı, bina temel duvarlarında ve istinat duvarlarında yapılır. Yüksekliği fazla olan bu gibi duvarların kalıplarında tahtalar yatay veya dikey konulabilir. Tahtalar dikey konulduğunda, kolon kalıplarında olduğu gibi yüzeye cm aralıklı kirişlemeler yapılır. Basıncın dengeli olması için kalıbın alt taraflarına kirişlemeler daha sık yapılır. Duvarın kalınlık ve yüksekliğine göre kuşak kirişleri dışında cm aralıklı dikmeler konur ve kalıbın dik durması için payandalar çakılır. Beton yüzeyinin çok düzgün olması istenen yerlerde kalıp tahtaları lamba veya kiniş geçmeli olarak birleştirilir (Şekil 2.5, Şekil 2.6). Resim 2.5: Kolon kanadı Resim 2.6: Perde beton kalıp kanadı 25

30 Döşeme kalıbı kanatları: Betonarme tabliyelerin kirişsiz döşeme kısımlarda ve balkon çıkmalarının alınlarında kullanılan kanatlardır. Kalıp yüksekliği döşeme yüksekliği kadardır (Resim 2.7).Normal döşemelerde döşeme yüksekliği 15 cm yi geçmediğinden tek bir tahta kanat olarak kullanılabilir. Asmolen döşemelerde 2 veya daha fazla tahta klapalarla birleştirilerek kanat oluşturulabildiği gibi polywood ile de kanat yapılabilir (Şekil 2.3) Resim 2.7: Döşeme kanatlarının görünüşü Şekil 2.3: Döşeme kanadının kesiti Merdiven kalıbı kanatları Betonarme merdivenler şekil ve taşıma sistemleri bakımından birbirinden farklıdır. Bu nedenle kalıpları da çeşitlilik arz eder. Merdiven basamakları, eğimli döşeme ile birlikte veya ayrı ayrı yapılır. Şekil olarak merdivenler, tek kollu, çok kollu, çeyrek, yarım ve tam döner olarak çeşitlere sahiptir (Resim 2.8, Resim 2.9) Eğimli düz bir merdiven kalıbında, yatay ve düşey kalıp yüzeyleri, basamaklar için rıhtların alın kalıpları, ayrıca bu rıht alın kalıpları için kılavuz tahtaları ve mastarları düzenlenir. Eğimli kısım ile sahanlık kalıpları yükseklikleri birbirine tam uyacak şekilde kurulmalıdır. Alt yüzey kalıpları, enlemeler veya boylamalara, boylamalar ve enlemeler de dikmelere oturur. 26

31 Resim 2.8: Merdiven kanatları Resim 2.9: Merdiven Kalıbı Hatıl ve Harpuşta kalıbı kanatları Harpuşta, kâgir duvarlar üzerine yapılır. Hariçte iki yan taraf için çakılan kalıp, terazisinde olmak üzere duvarın iki yanına monte edilir. Bu montajda kanat dikmeleri kullanılır. Harpuşta kalıbı taban ve kanat olmak üzere iki kısımdır. Kalıp kanatlarının içine konacak olan harcın etkisi ile açılmaması için üstten kancalarla karşılıklı duran kanatlar birbirine bağlanır. Kanatların karşılıklı bağlanmaları gergi çıtaları ile de yapılabilir. Eğer, harpuşta üzerine bombeli beton dökülecek ise gergi çıtası yerine kancalar kullanılır (Şekil 2.4, Şekil 2.5). Şekil 2.4 Harpuşta kalıbı Şekil 2.5 Hatıl kalıbı Lento kalıbı kanatları Kapı ve pencere kenarları düz veya dişli olabilir. Dişli duvarların lentoları da dişli olur. Kapılar veya pencereler inşaatta yerine monte edilirken dişli duvarlarda bırakılan diş kısmına dayandırılırsa, o kapı veya pencerenin yerinden çıkarak dışarı doğru çıkma olasılığı hiç kalmaz (Şekil 2.6). 27

32 Kalıp yaparken önce taban tahtaları ortalama 1 m ara ile konan başlık kirişleri üzerine oturtulur sonra iki yandan kalıp kanatları monte edilir (Şekil 2.7). Lento açıklığına göre dikme sayıları ve kesitleri tayin edilir. Şekil 2.6 Lento kalıbı kesiti Şekil 2.7 Lento kalıbı görünüşü Denizlik kalıbı kanatları: Pencerelerde dış ön kısma denizlik, iç ön kısma ise parapet denir (Şekil 2.8). Bu kısımlarda kalıplar ahşap, metal veya plastikten yapılabilir. Ahşap kalıpların rendeli, çok düzgün yapılması gerekir. Denizlik ve parapet kalıpları pencere kasaları yerine konulduktan sonra yapılır. Denizlik ve parapet kalıplarının ikisi ayni anda yapılmalıdır (Şekil 2.9). Kalıbın açılmaması için kanca demirleri veya kasaya çakılacak şekilde gergi çıtaları kullanılmalıdır. Parapet üzerinden süzülen suların duvarı olumsuz etkilememesi için kalıp taban tahtası üzerine çeyrek daire çıta çakılır Şekil 2.8 Denizlik kalıbında kanatların görünüşü 28

33 Şekil 2.9 Denizlik kalıbı kesiti 29

34 UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Çizim Uygulamaları İŞLEM BASAMAKLARI Çizilecek kalıp kanadını, kalıp resminden seçiniz. (Şekil 2.10 dan kolonun dar kenar kanadını seçiniz). Çizim ölçeğini seçiniz. Şekil 2.10Ahşap Kalıp Görünüşü Görünüş ve kesit çizimlerinde: 1/10 1/20-1/50 Detay çizimlerinde: 1/5 ölçeklerini seçiniz. Dar kalıp kanadı olarak kullanılan 25 cm eninde ve 200 cm boyunda bir kanat çizimi yapacaksınız. (Kullandığınız bu ölçüler sabit olmayıp yapı elemanının ölçüsüne göre değişmektedir.) O halde çizim boyutlarına uygun olarak kâğıdınızı masaya tespit ediniz. (Dik veya yatay) 30

35 Ön görünüş, yan görünüş ve üst görünüş çizimi: Resmin ön görünüşünü çiziniz. o o Görünen çizgilerin ince ve sürekli çizgiler olmasına dikkat ediniz. Ölçek olarak 1/10 u seçiniz. Şekil 2.11 : Kolon kanadı ön görünüşü Kalıp kanadının ön görünüşünü esas alarak yan görünüşünü çiziniz. o Şeklin üzerindeki hareketli noktalardan yatay yardımcı çizgiler çiziniz. o Yan görünüş için parça kalınlıkları kadar düşey çizgiler çiziniz. o Yatay çizgilerle düşey çizgilerin kesiştikleri noktalar elemanların sınır ve köşe noktalarını verecektir. 31

36 Şekil 2.12: Ön görünüşten yan görünüşün çizilmesi Kalıp kanadının ön görünüşünü esas alarak üst görünüşünü çiziniz. o Yan görünüşü çizerken izlediğiniz işlem basamaklarını aynen uygulayınız. o Taşıma çizgilerini doğru yerden aldığınıza emin olunuz. Şekil 2.13 : Ön görünüşten üst görünüşün çizilmesi 32

37 Kesit çizimi (Kalıp kanadının kesilen yerlerini) çiziniz. Boy kesiti çiziniz. Görünüş üzerinde kesit yerlerini gösteriniz. o Şekli hangi düzlem üzerinde keseceğinizi belirtiniz. o Kesit çizimin de esas alacağınız temel nokta kesit çizgisinin geçtiği yerdir. Görünüş çıkarmalarda olduğu gibi kesitlerde de işlem aynıdır. Kesit çizgisinin elemanları kestiği hareketli notalardan yatay yardımcı çizgiler alınız Düşeyde parça kalınlıklarına göre çizgiler çiziniz. Yatay çizgilerle düşey çizgilerin kesiştikleri noktalar sınır ve köşe noktalarını verecektir. Kesit çiziminde dikkat edeceğiniz önemli bir nokta da kesilen kısımların kalın ve sürekli çizgilerle çizmenizdir. Şekil 2.14:Boy kesitin çizimi 33

38 En kesitini çiziniz; o Kesit çiziminde uyguladığınız kuralları takip ediniz. o Yardımcı çizgileri kesit çizgisinin kesiştiği noktalardan almaya dikkat ediniz. o Çiziminizde görünüşler ve kesitler arasında çok fazla bir farkın olmadığını göreceksiniz. o Kesitlerle görünüşlerin farkını, kesit çiziminin kenarlarını daha kalın çizmeniz ve yapacağınız taramalardan anlayacaksınız Ayrıntıları çiziniz Şekil 2.15: En kesitin çizimi Daha iyi görülmesi açıklanması ve istenen bağlantı noktalarının detay resimlerini 1/5 ölçeğinde çiziniz. Şekil 2.16 :.Detay yerinin gösterilmesi 34

39 Taramaları yapınız Şekil 2.17:.A nokta detayının çizilmesi Taranacak yüzeylerde tarama çizgi aralıkları çizim ölçeğine uygun seçilmelidir. Taramaları, resmin kesit mi görünüş mü olduğunun ve malzeme cinsinin belirtilmesi için dikkatli bir şekilde yapınız. Büyük ölçekli ahşap kesit yüzeylerinde serbest elle senelik halka taramalarını çiziniz Küçük ölçekli ahşap kesit yüzeylerinde 45 eğik tarama çizgileri kullanınız ve aletle (cetvel, gönye) tarayınız. Tarama çizgilerini ince sürekli çizgilerle çiziniz. Birbiriyle temas eden komşu parçaların yüzeyleri aksi yönde taranmalıdır. 35

40 Şekil 2.18 Ahşap üzerinde taramaların gösterilmesi Kalıp kanatlarını ölçülendiriniz. Ölçülendirme çizgileri yüzeyin en dıştaki kenarlarından bu kenara paralel ve ondan en az 8 10 mm uzaklıkta olmalıdır. (Eğer gerekiyorsa birinci sıra ölçü çizgisinden 8 10 mm uzaklıkta ikinci sıra ölçü çizgisini çiziniz.) Ölçü çizgisinin sınır çizgileri ile kesiştiği noktalarda sınırlama işaretlerini yapınız. Sınırlama işaretleri: 45 lik kesik çizgilerle, İçerisi boş küçük dairelerle, Sivri uçlu uzunca oklarla yapılabilir. Sınırlama işaretleri 45 kesik çizgilerle daima sol aşağıdan sağ yukarı çizilir. Ölçü değerlerini ve gerekli yazıları yazınız. Ölçü rakamları ölçü çizgisi üzerine ve tam ortasına yazılmalıdır. Ölçü rakamı yazılacak yer dar ise sınırlama işaretlerini gereken yerlerde oklarla gösteriniz. Kesit çizgilerini görünüş üzerinde gösteriniz ve isimlendiriniz. 36

41 Şekil 2.19 : Görünüş ve kesitlerde ölçülendirmenin gösterilmesi 37

42 Uygulama: Kalıp planında; K318 kirişinin (25/50) Kiriş dış kanat ön görünüşünü çiziniz. Kiriş dış kanat yan görünüşünü çiziniz. Kiriş dış kanat üst görünüşünü çiziniz. Kiriş dış kanat en ve boy kesitini çıkarınız. Gerekli tüm ölçülendirmeleri yapınız. Taramaları yapınız. Ön Görünüş Ön görünüşten en kesit ve üst görünüşün çizilmesi 38

43 39

44 DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ Kalıp elemanları konusu ile ilgili çiziminizi aşağıdaki değerlendirme ölçeğine göre değerlendiriniz. Gerçekleşme düzeyine göre evet hayır seçeneklerinden uygun olanı kutucuğa işaretleyiniz. Dersin Çatı ve Kalıpçılık Meslek Resmi adı Amaç Kalıp kanatlarını kuralına uygun çizebilme becerilerinin kazandırılması Konu Kalıp kanatlarını çizmek GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR EVET HAYIR 1 Çizim için gerekli malzemeleri hazırladınız mı? Çizeceğiniz kalıp elemanının boyutlarına uygun olarak çizim 2 kağıdınızı çizim masanıza yapıştırdınız mı? Çizeceğiniz kalıp elemanının boyutlarına göre çizim ölçeğini 3 seçtiniz mi? Görünüş çiziminde çizgilerin aynı kalınlıkta olmasına dikkat 4 ettiniz mi? Kalıp elemanını ölçülendirirken ölçülendirme çizgisini uygun 5 mesafeden çizdiniz mi? 6 Ölçü değerini ölçü çizgisinin tam ortasına yazdınız mı? 7 Ölçü çizgisinin kenarlarına sınırlama işaretlerini yaptınız mı? 8 Görünüş üzerinde kesit yerlerini çizdiniz mi? Yan ve üst görünüşü çizmek için taşıma çizgilerini doğru 9 aldınız mı? Elemanların enlerini (kalınlıklarını) doğru aldınız mı? Kesitlerini çizerken yardımcı taşıma çizgilerini kesit çizgisinin 10 görünüş üzerindeki kesişim noktalarından aldınız mı? Kesit çizimlerinde kesilen kısımları kalın sürekli çizgilerle 11 çizdiniz mi? 12 Detay resimlerini çiziminde 1/5 ölçeğini kullandınız mı? 13 Temas eden yüzeyleri tek çizgi ile ayırdınız mı? 14 Çizim ölçeğine uygun tarama yaptınız mı? 15 Temas eden yüzeylerin taramasını zıt yönde yaptınız mı? Toplam evet ve hayır cevap sayıları Bu değerlendirme sonucunda eksik olduğunuzu tespit ettiğiniz konuları öğrenme faaliyetine geri dönerek eksikliklerinizi tamamlayınız. Cevaplarınızın hepsi evet ise ölçme sorularına geçiniz. 40

45 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıda verilen sorularda doğru olduğunu düşündüğünüz bir seçeneği işaretleyiniz. ÖLÇME SORULARI (Çoktan Seçmeli) 1- Daha ayrıntılı görülmek istenilen kısımlar kaç ölçekli çizilirler? A) 1/5 B) 1/10 C) 1/50 D) 1/ Geniş kanat elde etmek için, iki veya daha fazla tahta yan yana getirildiğinde hangi parça ile birleştirilir? A) Kadron B) Belleme C) Klapa D) Payanda 3- Bir çizimde kalın çizgilerle gösterilen kısımlar ne ifade eder? A) Görünüş olduğunu B) Plan olduğunu C) Kesit olduğunu D) Bir anlam ifade etmez 4- Kiriş kanatları ve.olmak üzere ikiye ayrılır. Cümlesindeki boşluklara aşağıdaki hangi seçenek konmalıdır. A) Ön kanat arka kanat B) Alt kanat- üst kanat C) Ters kanat düz kanat D) İç kanat- dış kanat 5- Kesit çıkarırken taşıma çizgileri nereden alınmalıdır? A) Görünüş üzerinde herhangi bir yerden B) Köşe noktalarından C) Kesit çizgisinin görünüşü kestiği noktalardan D) Şeklin alt ve üst noktalarından DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek değerlendiriniz. Eksik olduğunuz konulara dönerek tekrarlayınız. Tüm soruları doğru cevapladıysanız modül değerlendirmeye geçiniz. 41

46 MODÜL DEĞERLENDİRME MODÜL DEĞERLENDİRME Soru: Kalıp planında; K319 kirişinin (25/50) Kiriş dış kanat ön görünüşünü çiziniz. Kiriş dış kanat yan görünüşünü çiziniz. Kiriş dış kanat üst görünüşünü çiziniz. Kiriş dış kanat en ve boy kesitini çıkarınız. Gerekli tüm ölçülendirmeleri yapınız. Taramaları yapınız. DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ Dersin Adı Çatı ve Kalıpçılık Meslek Resmi Öğrencinin Amaç Kalıp elemanlarını ve kalıp kanatlarını kuralına Adı Soyadı uygun çizebilmek. Konu Zaman Kalıp elemanlarını ve kanatlarını çizmek Sınıf No Başlangıç saati Bitiş saati Toplam süre DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ 1 Çizim için gerekli malzemeleri hazırladı mı? Çizeceğiniz kalıp elemanının boyutlarına uygun olaraknız çizim 2 kâğıdınızı çizim masanıza yapıştırdınız mı? Çizeceğiniz kalıp elemanının boyutlarına göre çizim ölçeğini seçtiniz 3 mi? 4 Görünüş çiziminde çizgilerin aynı kalınlıkta olmasına dikkat ettiniz mi? Kalıp elemanını ölçülendirirken ölçülendirme çizgisini uygun 5 mesafeden çizdiniz mi? 6 Ölçü değerini ölçü çizgisinin tam ortasına yazdınız mı? 7 Ölçü çizgisinin kenarlarına sınırlama işaretlerininiz yaptı mı? 8 Görünüş üzerinde kesit yerlerini çizdiniz mi? Yan ve üst görünüşü çizmek için taşıma çizgilerini doğru aldınız mı? 9 Elemanların enlerini (kalınlıklarını )doğru aldınız mı? Kesitlerini çizerken, yardımcı taşıma çizgilerini kesit çizgisinin görünüş 10 üzerindeki kesişim noktalarından aldınız mı? 11 Kesit çizimlerinde kesilen kısımları kalın sürekli çizgilerle çizdinız mi? 12 Detay resimlerini çiziminde 1/5 ölçeğini kullandınız mı? 13 Temas eden yüzeyleri tek çizgi ile ayırdınız mı? 14 Çizim ölçeğine uygun tarama yaptınız mı? 15 Temas eden yüzeylerin taramasını zıt yönde yaptınız mı? Toplam evet ve hayır cevap sayıları EVET HAYIR 42

47 Performans testi değerlendirmesi sonucunda eksik olduğunuz konuları yeniden tekrar ederek eksik bilgilerinizi tamamlayınız. Kendinizi yeterli görüyorsanız bir sonraki modüle geçmek için öğretmeninize başvurunuz. 43

48 CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ -1 İNCEVAP ANAHTARI 1 B 2 A 3 D 4 D 5 C ÖĞRENME FAALİYETİ -2 NİN CEVAP ANAHTARI 1 A 2 C 3 C 4 D 5 C 44

49 KAYNAKÇA KAYNAKÇA AÇIKEL D., A., M. ALTIN, A. DORUM, Yapı Teknolojisi, Nobel Yayın Dağıtım, ATMACA M., Yapı Kalıpları, Mühendislik Yayıncılık, 2003 DANIŞ İ., İnşaat Teknik Resmi, Türk Hava Kurumu Basımevi, Ankara 1987 KONAK K., B. AKAY, M. BOSTANCI, Yapı Ressamlığı Bölümü İş ve İşlem Yaprakları Sınıf-I, Milli Eğitim Basımevi, OYMAEL S., Yapı bilgisi I, Devlet Kitapları, İstanbul, ÖKSÜZOĞLU H., Ü. YEGÜL, N. YAMAN, Yapıcılık Bölümü (Ahşap) İş ve İşlem Yaprakları Sınıf 2, Devlet Kitapları, İstanbul, PANCARCI A., M.E. ÖCAL, Yapı Teknik Resmi Cilt I-II. TAYMAZ H., Yapı Bilgisi Cilt III, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul,