FELAKETİN SONRASINDA YENİLENEN JAPONYA, GLOBAL EKONOMİK DÜZENİ DEĞİŞTİREBİLİR Japonya da, Mart ta meydana gelen deprem, ülkeyi; dünyanın odak noktası haline getirmiştir. Japonya da meydana gelen deprem, tsunami ve son olarak nükleer tehlike sonrasında, dünya borsalarında da önemli gerilemeler yaşanmıştır. Japonya; 9 yılına göre dünyanın. büyük ekonomisi, yılı verilerine göre ise dünyanın. büyük ekonomisi olarak finansal piyasalarda önemli bir yere sahiptir. Global ekonomi üzerinde ciddi ağırlığa sahip olan bu ülkede meydana gelen deprem ve arkasından oluşan tsunaminin bu nedenle finansal piyasalar için de bir risk faktörü olarak irdelenmesi gerekmektedir. Yaşanan deprem felaketine temkinli yaklaşan piyasaların ardından gelen tsunamiye tepkisi sert olmuştur. Buna göre depremin merkez üssü Japonya, piyasalardaki gerilimin de merkezi olurken, Nikkei endeksi ve Yende sert hareketler meydana gelmiştir. Depremin bir gün öncesinde 8 seviyesinden kapanan Yen, günde 7. seviyesini görmüştür. Yani günde Yen %8 değerlenmiştir. Yenin bu oranda değerlenmesinde hedge fonların Yen bazlı kredileri kapatma eğilimine girmesi etkili olmuştur. Diğer yandan Japonya nın borsa endeksi Nikkei günde % değer kaybederek, ten 8,7 seviyesine kadar gerilemiştir. Aynı dilimde diğer gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde % e varan kayıplar yaşanmıştır. İlk aşamada bu gelişmelere sınırlı tepki veren piyasaların önümüzdeki dönemde makro görünümündeki dalgalanmalara paralel olarak deprem ve tsunamiye yönelik duyarlılığının artması beklenmelidir. Japonya nın mevcut siyasal yapısı ele alındığında, 97 yılında, anayasanın kabulünden beri parlamenter cumhuriyet ile yönetildiği görülmektedir. Devletin başı Japon imparatoru, hükümetin başı ise başbakandır. Seçimle işbaşına gelen bir parlamentosu vardır. 7 milyon ile dünyanın. büyük nüfusuna sahip olan ülkede, işsizlik oranı %.9 düzeyindedir..7 trilyon dolarlık bir ekonomiye sahip olan ülkede, kişi başına gelir ise.9 bin dolar seviyesindedir. Uzun yıllardır ekonomik durgunlukla mücadele eden Japonya nın enflasyon oranı ise yılında % düzeyinde gerçekleşmiştir. Uzun yıllardır iç tüketiminde canlılık yakalayamayan bu ülke, ekonomisini başarılı ihracat politikaları ile ayakta tutmaktadır.japonya özellikle teknoloji ürünleri ve otomotiv sektöründe ihracat lideri konumundayken; ülkenin başlıca ithalat kalemleri hammadde malları ve petroldür. Yönetim Biçimi Anayasal Monarşi ile Parlamenter Demokrasi Başkent Tokyo Nüfus 7,7, GSYH $.7 trilyon Kişi Başına Gelir $,8 İşsizlik Oranı %.9 Enflasyon %. Para Birimi (Yen) TL = Yen $ = 8 Yen Tuzla Kampüsü Tuzla / İstanbul Tel: 77 /99
JAPONYA YA MAKROEKONOMİK BAKIŞ İkinciliği Çin e kaptırdı Japonya ekonomisinin yarım asırlık BÜYÜME ORANI gelişimine baktığımızda, büyüme verilerinin gerilediği görülmektedir. 9 larda ortalama % büyüyen Japonya ekonomisi, 97 lerde %, 98 lerde %, 99 larda %.7, lerde ise % in altında büyüme kaydetmiştir. Yani son yıldır büyüme hızı önemli ölçüde yavaşlamıştır. Yıllık bazda baktığımızda ise, Japonya nın uzun bir süredir sürdürdüğü ekonomideki 7 8 9. liğini yılında Çin e kaptırdığı - görülmektedir. yılı verilerine göre, Japonya, %. lük büyüme ile GSYH sini -.7 trilyon dolara yükseltirken; Çin %. lük büyüme kaydederek GSYH sini.98 trilyon dolara taşımış ve Japonya yı geride bırakmıştır. Dünyanın en büyük ekonomisi olan ABD nin. trilyon dolar ile liderlik ettiği listede, Almanya. trilyon dolar ile. sırada yer almaktadır. Japonya ekonomisinde lider ana sektör ise, hizmet sektörüdür. Buna göre GSYH nin %7.9 u hizmet sektörü, % ü sanayi sektörü, %. i ise tarım sektöründen oluşmaktadır. 8...9. 8. -.7..7 9..99.9...9.8.7......9.7..7.....8..7 9. -. -.77 -.97 9. -.7.9 -....7.99 KİŞİ BAŞINA GELİR (DOLAR) İŞSİZLİK ORANI,,,,,,,,,7,7,8,,9,97,7,9,8,9 8, 9,,,,99,,,79,,8,,,8,78 8, 7,8, 9,7,98,88,8 7,7, 8..8.9 9....7 9.......9.7.....9...9.... 9.9..8. 8... 7. 7.7.. 9.9 8...9 9. 7.,, 99,,,7,9,7,7,,,7 7 8 9 7 8 9 Deprem ve tsunami işsizlik oranlarını etkilemez Kişi başına geliri dikkate aldığımızda ise; büyüklük olarak. liği ele alan Çin in çok üzerinde bir rakamın oluştuğu görülmektedir. Buna göre dünyanın en büyük ekonomisine sahip ülkesi olan ABD, Çin, Japonya ve Almanya da kişi başına gelir sırasıyla 7,7$,,7$,,8$ ve,$ dır. Kişi başına gelirin yüksek seyrettiği Japonya da işsizlik oranı %.9 düzeyindedir ve büyük ekonomi arasında en iyi konumda yer alan Çin den (%.) sonra gelmektedir. Sosyal güvenlik yapısının katı olduğu Japonya, buna karşın düşük bir işsizlik oranı ile seyretmektedir. İç tüketimin zayıf olduğu ekonomiyi ihracat taşıyor İÇ TÜKETİM-İHRACAT DEĞİŞİMİ İç Tüketim İhracat % % % % -% -% -% 988.%.7% 989.8% 9.7% 99.9% 7.8% 99.9%.% 99.%.8% 99.%.% 99.8%.88% 99.88%.% 99.8%.88% 997.7%.% -.87% -.7% 998.% 999.89%.7%.7%.% -.9%.% 7.%.% 9.%.%.9%.%.9%.% 9.7% 7.% 8.% -.7% 8.8% -.9% -.9% 9.8%.% enflasyon rakamlarında da gözlemlenebilmektedir. İşsizlik oranının düşük bir düzeyde seyretmesine karşın, iç tüketim 99 lardan beri hız kesmiştir. Yaklaşık yıldır Japonya nın iç tüketiminde artışı düzeyi % nin altında seyretmektedir. Bu nedenle ekonomisinde ihracata bağımlılık artmıştır. yılındaki verileri dikkate alındığında iç tüketim bir önceki yıla göre %.8 artarken, ihracat % lük yükseliş kaydetmiştir. Yani Japonya ekonomisinin güçlü bir konumda bulunmasını, son yıldır ihracat sağlamıştır. 99 lardan önce % lik artışlar kaydeden iç tüketimdeki gerileme Tuzla Kampüsü Tuzla / İstanbul Tel: 77 /99
POLİTİKA FAİZ ORANI ENFLASYON..7 7..7...97....97...7.97..9....97....9...8......8....8.9....8.. 7 8 9 - -...8............8...9.8.9.....9.7.7...9.77 7 8 9 -. -.7 -. -. -. -.7 -. -.8 Faizler sıfıra yakın İç tüketimdeki daralmaya bağlı olarak, uzun bir süredir Japonya da fiyatlar düşüş eğilimi göstermiştir. Deflasyon sürecindeki Japonya daki fiyatların düşmesinde tüketimin yetersiz bir düzeyde olması etkili olmuştur. Fiyat düzeyinin bu düşüş eğilimini kesmek isteyen Japonya Merkez Bankası, politika faizi uzun bir süredir % a yakın düzeyde korumaktadır. Buna paralel olarak, uzun yıllar düşük seyreden piyasa faizleri, yatırımcıların, özellikle hedge fonların dikkatini çekmiş, birçok yatırımcı Yen bazlı borçlanarak diğer ülkelerde yatırım yapmaya yönelmişlerdir. Bunun doğal bir sonucu olarak Japonya nın para birimi Yende sert dalgalanmalar yaratmıştır. KISA VADELİ FAİZ ORANI DOLAR KURU Çin Japonya Almanya.89..8.. 7.9.89 7.7.8 8. 7...7.9 8 9.8 89.9 8..8.89.78.8..8.7....7.. 7 8 9....98.8.7 8.8.8 7.8.7 7.7.9.8.7.8.9..7 7 8 9 büyük ekonomi arasında en düşük faizlere sahip İlk büyük ekonomi arasında enflasyon oranı ve gösterge faizi en düşük ülke Japonya dır. Dolar kuru bazında ise en yüksek ülke konumundadır. Uzun yıllar kısa vadeli faizlerin en düşük olduğu ülke konumunda bulunan Japonya 8 krizinde ABD Merkez Bankası nın aldığı sert önlemler ile bu ünvanını, ABD ye kaptırmıştır. Dış dengede görünüm pozitif İTHALAT-İHRACAT (TRİLYON YEN) 9% 8% 7% % % % % % %.7.9 9....... 9..7.9 7. 7. 8.9 7. 8. 79. İhracat İthalat.. 7..8 İhracat ve ithalat dengesine bakıldığında, belirgin bir şekilde dış ticaret fazlası verildiği görülmektedir. 8 yılndaki kriz öncesinde, yıllık ortalama trilyon Yen dış ticaret fazlası veren Japonya ekonomisi, kriz döneminde global talebin zayıflaması ile 8 ve 9 yıllarında sırasıyla. ve.7 trilyon Yen fazla vermiştir. yılında ise.8 trilyon Yen ithalata karşılık 7. trilyon Yen ihracat yapan Japonya,. trilyon Yenlik dış ticaret fazlası üretmiştir. % 7 8 9 Tuzla Kampüsü Tuzla / İstanbul Tel: 77 /99
İki sektörde zirvede: Elektronik cihazlar ve motorlu araçlar Japonya nın sektörel bazda durumunu incelediğimizde ise yüksek teknoloji içeren elektronik ve motorlu araç sanayinin ön plana çıktığı görülmektedir. İleri teknoloji ürünlerinin üretiminde uzmanlaşan Japonya, elektronik mallarda Sony, Fujitsu ve Toshiba gibi markalarla ön plana çıkarken, otomotiv sektöründe ise Toyota, Suzuki, Nissan, Mazda ve Honda gibi markalarla global pazarlara açılmaktadır. İLK BEŞ ÜRETİCİNİN ARAÇ ÜRETİM MİKTARI 7 8 9 Toyota,9,88,,7,,88,79,7,8,8 Suzuki,,8,8,97,8, 98,,78, Nissan,,,79,8,9,8 89,7,,7 Mazda 9,7 99,,78,9 77,7 9,8 Honda,,8,,8,,8 8,9 99, MOTORLU ARAÇ ÜRETİMİ ABD deki General Motors un arkasından liderliğe oynayan Japonya firmaları arasında,, yılı rakamlarına bakıldığında Toyota nın,,.8 milyon adetlik üretimi ile liderliği aldığını gözlemlemekteyiz. Bunu. milyon adet ile,, Nissan,.8 milyon adet ile Suzuki takip 8,, etmektedir. yılında motorlu araç üretim,, miktarının 9. adet milyon olduğu Japonya da üretimin, son meydana gelen,, felaketler sonrasında düşmesi beklenmelidir.,, Ancak küresel talebe bağlı olarak, bu durumun geçici olacağı göz önünde bulundurulmalıdır. Buna göre, 8 in son çeyreğinde gerçekleşen küresel krizin etkisini, 9 yılında hisseden Japonya da, motorlu araç sanayinin üretim hızı, 9 yılında %. oranında gerileyerek, 7.9 milyon adet olarak gerçekleşmiştir. Sonrasında global ekonomide meydana gelen büyüme, motorlu araç satışlarının yeniden yükselmesine neden olmuştur. Bunun sonucunda 9. milyon adete yükselen motorlu araç üretiminin, yılında yeniden güç kaybettiği görülebilecektir. Ancak bu güç kaybının yılının ilk çeyreği ile sınırlı kalması beklenmelidir.,799,9,8,,9,7 7,7, 8 7,9,7 9 9,8,9 İHRACAT (MİLYAR YEN) İTHALAT (MİLYAR YEN) 7 8 9 7 8 9 Çin,79,89,9,,8 Çin,78,,8,, ABD,9,89, 8,7,7 ABD 7,9 8,9 8,,,9 Almanya,7,,8,,777 Almanya,,8,9,,89 Ortadoğu,,78,8,, Ortadoğu,9,7 7, 8,,87 Japonya da yaşanan doğal afetin küresel ekonomiye etkisi... Japonya ekonomisinde meydana. çeyrekte meydana gelebilecek olan daralmanın etkileyebileceği ülkelerde ise Çin, ABD ve Almanya başı çekmektedir. yılı rakamları dikkate alındığında bu ülkeler arasında ithalatta. trilyon yen ile Çin birinci sırada yer alırken,.9 trilyon yen ile ABD ikinci,.7 trilyon yen ile Almanya üçüncü sırada bulunmaktadır. İhracat tarafından bakıldığında ise.9 trilyon yen ile Çin birinci,. trilyon yen ile ABD ikinci,.8 trilyon yen ile Almanya üçüncü sıradadır. Dünyanın ilk ekonomisinin bu kadar iç içe olması nedeniyle Japonya da meydana gelen deprem ve tsunaminin global ekonomiyi yılın. çeyreğinde olumsuz etkileme olasılığının güçlü bir ihtimal olduğunu vurgulamak gerekmektedir. İthalat rakamlarında dikkat çeken ülke grubu ise Ortadoğu dur. Yüksek miktarda petrol ihracı yapan Japonya nın bu nedenle Ortadoğu ülkeleri ile yaptığı ticarette ithalat kaleminin. trilyon yen gibi yüksek bir rakam olduğu görülmektedir. Tuzla Kampüsü Tuzla / İstanbul Tel: 77 /99
Yüksek borç yükü, Japon hükümetinin yardım etme gücünü zayıflatabilir Japonya nın zorlanacağı konulardan biri de, yeniden inşaa süreci için kaynak bulunması olacaktır. Nitekim GSYH nin % ü aşan kadar borç yükü bulunan Japonya nın yeniden inşaa sürecinin maliyetini karşılarken zorlanabileceğini düşünüyoruz. Bu nokta uluslararası kuruluşların vereceği destek önemli olacaktır. Türkiye Japonya daki gelişmelerden etkilenir Türkiye nin Japonya ile yaptığı ticaret oldukça düşük bir düzeydedir. Dolayısıyla Japonya daki gelişmelerin Türkiye nin ticaretine doğrudan bir bir etkisi bulunmayacaktır. Bununla birlikte Japonya nın ileri teknoloji üreten bir ülke olduğu düşünüldüğünde elektronik cihazların fiyatlarında meydana gelebilecek olan bir yükseliş cari açığı olumsuz etkileyebilecektir. Kısa vadeli etkileri başlıkta toplamak mümkün Japonya da mevcut ekonomik durum ve son dönemde yaşanan felaketlerin yaratabileceği kısa vadeli etkileri başlıkta toplamak mümkündür. Buna göre; - Japonya ekonomisinin yılının. çeyreğinde daralması beklenmelidir. Bu daralmanın, Çin ve ABD yi de olumsuz etkileyeceği, buna paralel olarak global ekonomide yılın. çeyreğinde negatif bir görünümün yaşanabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. - Motorlu araç üretiminde kısa vadeli üretim sıkıntısı, fiyatların kısa vadeli olarak yukarı yönlü seyretmesine neden olabilir. Ancak bu dalgalanmanın uzun vadeli olması beklenmemelidir. - İleri teknoloji içeren ürünlerin fiyatlarında da üretim sıkıntısına bağlı olarak artış yaşandığı görülebilecektir. Ancak bunun da kısa vadeli olması beklenmelidir. - Motorlu araç sektörünün lider ülkelerinden olan Japonya da üretimin zayıflaması petrol talebinin güç kaybetmesine neden olabilir. Ancak talepteki zayıflamaya karşın, Libya daki savaş geriliminin fiyatların aşağı yönlü seyrine izin vermeyeceğini düşünmekteyiz. Son felaket Japonya ekonomisi için yeni bir başlangıç olabilir Her felaket sonrasında olduğu gibi, son yaşananların Japonya ekonomisi için de yeni bir dönem başlatması beklenebilir. Uzun yıllardır gerileme eğiliminde olan Japonya ekonomisinin en önemli sorunlarından biri olan iç tüketimdeki darboğazın, önümüzdeki dönemde aşılacağı görülebilecektir. yılının ikinci çeyreğinde daralma yaşayabilecek olan Japonya ekonomisi sonrasındaki dönemde ise özellikle inşaat sektörünün liderliğinde pozitif bir görünüm sergileyebilecektir. yılında ekonomide. liği Çin e kaptıran Japonya nın yeniden. sıraya yerleşmesi ise olası görünmemektedir. Bunun nedeni, Japonya nın yüksek işgücü maliyeti nedeniyle, Çin ile rekabet etme gücünün zayıf olmasıdır. Bununla birlikte, Japonya ekonomisinde yılının. yarısı itibariyle meydana gelebilecek hareketlenmenin, global ekonomiyi de pozitif yönde etkileyeceği göz önünde bulundurulmalıdır. Bu gelişmeleri de dikkate alarak Japonya ekonomisi için orta vadede olasılıkları yine başlıkta toplamak mümkündür. - Yeniden inşaa çalışmalarına paralel olarak, Japonya ekonomisinin yılının üçüncü çeyreğinden itibaren çıkışa geçmesi beklenmelidir. Bunun küresel talep yaratarak, global ekonominin büyümesini de olumlu etkilemesi beklenmelidir. - İç talepteki olası artışa paralel olarak, fiyat düzeylerinin artması ve uzun süredir düşük seyreden enflasyonda yukarı yönlü harekete neden olması beklenmelidir. - Enflasyonda meydana gelecek artış ile, uzun süredir faizleri a yakın bir düzeyde tutan Japon Merkez Bankası faiz artırımına yönelebilir. - Faiz artırımının oluşması durumunda, yen bazlı kredileri kapatma eğilimine girebilecek olan hedge fonların varlık fiyatlarını aşağı yönelttiği görülebilecektir. Bu durumda finansal piyasalarda sert geri çekilmeler yaşanabilir. Kısa ve orta vadede birbirinin zıt yönünde global ekonomiye etkileyeceğini düşündüğümüz bu felaketin yaratabileceği riskler ve fırsatlar iyi izlenmelidir. Özellikle yeni inşaa sürecine girecek olan Japonya ya müteahhitlik sektörünün ilgi göstermesi yerinde olacaktır. Tuzla Kampüsü Tuzla / İstanbul Tel: 77 /99