HEDEFLER İÇİNDEKİLER SOSYAL MEDYA Facebook Twitter Bloglar Web Özet Akışları (RSS) Wiki Podcast Folksonomi Myspace TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİLERİ Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Web 2.0 teknolojisini tanımlayabilecek, Sosyal medyayı kullanarak resim, video paylaşımı yapabilecek, Bloglar aracılığıyla web üzerinde yazılar yayınlayabilecek, Herhangi bir konu hakkında içerik oluşturabilecek, Birçok sitenin içeriğini tek bir noktadan takip edebileceksiniz. ÜNİTE 13
GİRİŞ Teknolojideki hızlı gelişmeler internet kullanımı üzerinde de birtakım değişiklikleri beraberinde getirmiştir. İnsanlar önceleri internet üzerinde sunulan içerikleri web sayfasında takip ederken şimdilerde içerik üretmeye ve paylaşmaya başlamışlardır. Bu değişim sadece yayımcıların değil herkesin kolaylıkla katkıda bulunduğu, yazdığı, materyal paylaştığı teknik olanakların artması olarak görülmemelidir. Aynı zamanda sosyal bir paylaşım kültürünün oluşması şeklinde değerlendirilebilir. Bilginin beraberce üretilerek paylaşılmasını sağlayan bu teknolojiler genel olarak Web 2.0 teknolojileri olarak adlandırılmaktadır. Uygulamalar ise sosyal paylaşım ortamları olarak bilinmektedir. Bu bölümde Web 2.0 teknolojileri arasında yer alan Facebook, Twitter, Blog, RSS, Wiki, Podcast, Folksonomi ve MySpace e yer verilmiştir. SOSYAL MEDYA İnternet üzerinde bir kesimin yayımcı diğer kesimin ise kullanıcı ya da tüketici olduğu web uygulamaları, Web 2.0 adı verilen uygulamaların ortaya çıkışıyla popülaritesini yitirmiştir. Web 2.0 aslında kullanıcının merkezdeki bilgiye ulaşması anlayışının yerini herkesin bilgiyi üretebilmesi ve bunu paylaşması anlayışına bırakması olarak görülebilir. Bu değişim toplum tarafından kabul görmüş ve bununla birlikte Facebook, Twitter, MySpace ve kişisel bloglar gibi sosyal paylaşıma ve etkileşime dayalı servisler popüler hâle gelmiştir. YouTube ve Wikipedia gibi ortamlar ise içerik ve bilgi paylaşımına yenilik getirmiştir. Reklam, pazarlama, eğitim gibi alanlarda meydana gelen, artan kullanım ve potansiyelleri bu uygulamaların önemine dikkat çekmiştir. Sosyal paylaşım ortamlarını sınıflandırmak ve net bir şekilde ayırmak zordur. Ancak genel olarak aşağıdaki gibi bir sınıflandırma yapılabilir. İletişim ve paylaşım (Facebook, Twitter) Nesne paylaşımı (YouTube, MySpace) İçerik oluşturma (Wiki) İçerik yayınlama (Blog) Adres paylaşımı (Folksonomiler) Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2
Resim 1. Web 1.0 ve Web 2.0 Uygulamalarının Karşılaştırılması 1 Web 2.0, web ortamına yeni teknolojik destekler veya uygulamalar katmaktan ziyade var olan web teknolojisini daha kolay kullanılabilir veya daha fonksiyonel hâle getirebilmek için ortaya konulan eğilimleri ifade eder. 1 Web 2.0 terimi, kullanıcıların mevcut Web içeriklerini üretebildiği ve değiştirebildiği yeni bir miladı temsil eder. Çünkü Web 2.0, bilginin oluşturulması ve paylaşılması konusunda radikal bir değişikliktir. Web 2.0 ifadesi ilk olarak 2003 yılında O'Reilly Media tarafından bilginin internet üzerinden paylaşımında yeni bir yolu işaret etmek için türetilmiştir. Web 2.0 ın arkasındaki itici güç, kullanıcıların kendileri tarafından üretilen ve iyileştirilen içerikler ve bu içeriklerin özgür ve kolay bir şekilde paylaşımı olarak ifade edilebilir. 1 Bu resim http://3yucezerey4.blogspot.com/2008_05_01_archive.html sayfasından alınmıştır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3
Web 2.0 uygulamaları bir topluma içerik ve fikir sunmayı amaçlayan ortamlara katkıda bulunmayı kolaylaştırır. Bu uygulamaların bloglar, wikiler, etiketleme araçları, fonksonomik araçlar, fotoğraf paylaşım siteleri(flickr) ve sosyal adres paylaşım siteleri(del.icio.us) gibi birçok örneği mevcuttur. Kullanıcı tarafından oluşturulan içerik, paylaşılan bilgi, sosyal ağ ve çevrimiçi iletişim yolu ile yayılan fikirler yanında YouTube, Myspace ve Facebook gibi siteler de bu büyüme eğiliminin parçalarıdır. Ziyaretçiler basit web-tabanlı ara yüzü kullanarak linkler, fotoğraflar, videolar, dokümanlar gibi içeriklerle paylaşılan kaynak koleksiyonu oluşturabilirler. Facebook Facebook 2004 yılında Harvard da öğrencilerin arkadaşlarıyla sürekli etkileşim hâlinde bulunabilmeleri için sosyal paylaşım sitesi olarak kurulmuş, daha sonra 2006 yılında genel kullanıma açılmıştır. Aralık 2006 da Facebook 12 milyondan fazla kullanıcıya ulaşmıştır. Aralık 2009 itibariyle ise aktif kullanıcıların sayısı 350 milyona yükselmiştir. Kullanıcıların Facebook ta geçirdikleri süre ise günde yaklaşık 2-3 saat olmuştur. Bunun yanı sıra Facebook (2010) verilerine göre de aktif kullanıcı sayısının 600 milyona yükseldiği belirtilmektedir. Verilere bakıldığı zaman sosyal ağ sitelerinden biri olan Facebook kullanımının gün geçtikçe yaygınlaştığı görülmektedir. Facebook, bireylerin fotoğraflarını, kişisel bilgilerini paylaşabildikleri ve karşılıklı olarak grup arkadaşlıklarına katıldıkları online sosyal ağ sitesidir. MySpace ve Friendster da bireylerin iletişimi için hazırlanan online siteler olmalarına rağmen Facebook, lider sosyal ağ sitesi olarak görülmektedir. Facebook profili farklı kategoride bilgi paylaşımına izin vermektedir. Kullanıcıların cinsiyet, okul, ikametgâh, çalışma alanları gibi genel kişisel bilgilerinin yanı sıra kişisel ilgi ve beğenilerini gösteren bilgileri (hakkımda, ilgiler, beğenilen müzikler, filmler, TV Showları, kitaplar ve politik bakış açısı) de Facebook üzerinden paylaşılmaktadır. Ayrıca çevrimdışı e-posta, ilişki durumu, doğum tarihi, profil resmi gibi profil alanları yer almaktadır. Facebook a katılan kişiler bu profiller aracılığıyla diğer kullanıcıları araştırabilmekte ve profillerine bakabilmektedir. Facebook taki diğer bireylere mesaj göndererek arkadaşlık isteyip istemediklerini sorabilmektedir. Bireyler beğendikleri kurumların, ünlülerin veya futbol kulüplerinin sayfalarına katılabilmekte ya da hayranı olabilmektedirler. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4
Facebook ayrıca oyun ve uygulama olanaklarıyla bir eğlence kaynağı olarak da hizmet vermektedir. Bunun yanında kullanıcılar istediklerinde kısa mesajlar gönderebildikleri, fotoğraf, video ve müziklerini paylaşabildikleri duvar (anasayfa) işlevlerini kullanabilmektedirler. Facebook kullanıcıları arkadaşlarının mesajlarına, fotoğraflarına ve videolarına yorum yapabilmektedirler. Bunların yanı sıra kullanıcı diğer Facebook kullanıcılarıyla konuşmak için dürtme fonksiyonunu kullanabilmekte, kişilerin doğum günlerini görebilmekte, arkadaşlarını çeşitli dış olaylara davet edip bu olaylar hakkında bilgilendirilmelerini sağlayabilmektedir. Aynı zamanda sohbet işlevi sayesinde facebook kullanıcıları eş zamanlı olarak iletişim kurma imkânına sahiptir. Kişilerin gruplar ya da topluluklar oluşturmalarına olanak vermektedir. www.facebook.com sayfasından gerekli alanlar doldurularak Facebook ta hesap oluşturulabilir (Resim 2). Resim 2. Facebook Sitesi Giriş Sayfası Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5
Twitter Twitter, 140 karakterden oluşan tweet adı verilen internet kısa mesajlarının gönderildiği ve başkalarının mesajlarının okunabildiği bir servistir. Twitter, her geçen gün karmaşıklaşan internet dünyasına basit bir takip mekanizması sağlamaktadır. Bu uygulama insanların Twitter üzerinden kendilerini kolaylıkla ifade edebilmeleri ve kendileriyle benzer düşüncedeki insanlara ulaşabilmeleri açısından önemli bir platformdur. En popüler mikro blog servislerinden olan Twitter da girilen her blog yazısı 140 karakterle sınırlıdır. İnsanların anlık olarak ne yaptıklarını başkalarıyla paylaşmalarını sağlayan daha çok bilgi ve haber paylaşımı amaçlı kullanılan Twitter herhangi bir gelişmeyi en hızlı duyuran platformlar arasındadır. Herhangi bir gelişmeyi en hızlı duyuran platformlar arasındadır. Bir iki cümleyle sınırlı içerikle güncellenebilmeleri, cep telefonu ve akıllı telefon gibi mobil araçlar ile kolayca kullanılabilmeleri, içeriğin hızlı bir şekilde yayılmasına olanak sağlar. Platformda arama Yeni Tweet Mesajlar Ayarlar Listeler Seçilen kişiyi takip edilenler listesine ekler. Resim 3. Twitter Web Sitesi - Anasayfa Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6
Kısa mesajlar için ideal olan Twitter, küresel ve bölgesel siyasi ve ekonomik gelişmeler açısından dünyanın bilgi kaynağı haline gelmiştir. Özellikle Türkçe kullanımının ardından Twitter kullanımı Türkiye de son yıllarda büyük oranda yaygınlaşmıştır. Dünya genelinde birçok parti başkanı, milletvekili ve belediye başkanının da Twitter hesabı bulunmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti'nin 11. Cumhurbaşkanlığı görevini sürdüren Abdullah Gül de bu isimler arasında yer almaktadır. 400 binin üzerinde takipçisi olan Gül ün yaptığı birçok gezide attığı tweet ler ve paylaştığı fotoğraflar medyada geniş yer almıştır. ABD'nin 44. devlet başkanı Barack Obama da Twitter ağının içinde yer almaktadır. Başkan Obama da zaman zaman bu uygulamayı kullanarak soru almakta ve bu soruları yanıtlamaktadır. Kısa bir süre tasarım değişikliğine giden Twitter yeni iş modellerini oluşturmaya devam etmektedir. Son olarak Twitter ın marka sayfaları Türkiye de de yayına girmeye başlamıştır. Twitter, marka olan şirketler için attığı bu adımdan sonra küçük şirketler için de reklam projesini sunma çalışmalarını sürdürmektedir. Twitter hesabı oluşturmak oldukça kolaydır. Bu işlem için www.twitter.com adresindeki ilgili form doldurularak Twitter a Kaydol butonu tıklanır ve gelen yeni form doldurulur (Resim 4). Ardından Hesabımı Oluştur butonuyla işlem tamamlanarak hesap oluşturulur. Bu işlem tamamlandıktan sonra artık twitter ın diğer kullanıcıları takip edilebilir. Takip edilmesi istenen kişiler arama kutusuna Resim 4. Twitter a Kaydol yazılarak bulunur ve Takip et butonu tıklanarak kişi takip edilenler listesine eklenir. Böylece bu kişinin tüm tweet leri ve paylaşımları takip edilebilir. Örneğin, Şu an Erzurum dayım yazan bir arkadaşınızla eğer siz de Erzurum daysanız arayıp görüşebilirsiniz. Twitter ın cep telefonları üzerinden de kullanılabildiğini düşünürsek, sosyalleşmek ve arkadaşlarınızı takip edebilmek için Twitter ın mükemmel bir araç olduğu rahatlıkla söylenebilir. Twitter ı diğer sosyal ağlardan ayıran temel özellikler şöyle sıralanabilir: Kullanıcıların karşılıklı takiplerinin zorunlu olmaması, İleti uzunluğunun 140 karakter ile sınırlı olması, Çok sayıda araç (mobil cihazlar, bilgisayarlar) tarafından destekleniyor olması Masaüstü uygulamalarına (widget) ve alışılmış ara yüzün ötesinde çeşitli web uygulamalarına sahip olması Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7
Kullanıcılar, arkadaş çevrelerinden, akrabalarından, model olarak gördükleri kişilerden, öğretmenlerinden, haber gruplarından veya sevdikleri ünlü kişilerden doğrudan ya da dolaylı olarak haberdar olma ve bilgi edinme şansına sahip olmaktadırlar. Özetle Twitter ın hızlı gelişimi ve çeşitli uygulamalarla zenginleştirilmiş yapısı, kullanıcıların Twitter a daha fazla ilgi göstermesini sağlamıştır. Farklı amaçlarla kullanılabilen Twitter a bağlanma sebepleri; internet ağının bir parçası olmak, milyonlarca insanın fikirlerini, duyduklarını, hissettiklerini, ilgi alanlarını öğrenmek, düşündüklerini, okuduklarını, bildiklerini paylaşmak ve çevreyle temas halinde olmak şeklinde sayılabilir. Twitter; her geçen gün karmaşıklaşan internet dünyasına basit bir takip mekanizması sağlamaktadır. Tüm Twitter platformunu kolayca takip edebilmek için bilgisayara www.tweetdeck.com adresindeki programın yüklenmesi önerilir. Resim 5. TweetDeck Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8
Bloglar Bloglar; "web günlüğü" "açık günlük", "ağ günlüğü", "e-günlük", "seyir defteri" gibi farklı şekillerde adlandırılmıştır. Blog yazan kişilere "blogger", bloga yazı yazıp gönderme işlemine de "bloglama" denilmektedir. Weblog (blog), web ve log kavramlarının birleşiminden oluşmaktadır. Bloglar genel olarak, teknik bilgi gerektirmeden kullanıcıların kolayca web üzerinde yazılarını yayınlayabildikleri web ortamı olarak tanımlanabilir. Bloglar için henüz yaygın kabul görmüş bir Türkçe karşılık bulunmamakla birlikte bloglar "web günlüğü", "açık günlük", "ağ günlüğü", "egünlük", "seyir defteri" gibi farklı şekillerde adlandırılmıştır. Blog yazarı, bir başlık ve içerik metni yazarak yeni bir konu açar ve isterse bu içerik, anında bütün internet kullanıcıları tarafından erişilebilir hâle gelir. Yine blog sahibinin seçimine bağlı olarak bütün kullanıcılar ya da belli kullanıcılar (üyeler) tarafından bu yazılara yorumlar yazılabilir. Böylece yayımcı ve okuyucular arasında bir etkileşim oluşurken okuyucuların birbirleriyle fikir alışverişi yapmaları da sağlanmış olur. Bloglardaki kayıtlar (yazılar), yeniden eskiye doğru sıralanarak gösterilir. Kullanılan blog servisi izin verdiği takdirde blog kayıtlarına resim, video ve kullanıcı anketi eklenebilir. Blog yazan kişilere "blogger", bloga yazı yazıp gönderme işlemine de "bloglama" denilmektedir. Bir blog oluşturmak ya da kullanmak için fazladan hiçbir teknik bilgiye gerek yoktur. Bilgisayar kullanabilen herkes bir blogger olabilir. Bloglar birbirleriyle doğrudan bağlantıların yanı sıra anahtar kelimelerle de ilişkilendirilerek okuyuculara kolaylık sağlar. Yani blog dünyasında okuyucu ve yazarların aktif bir topluluk olması için gerekenler fazlasıyla vardır. Bloglar halka açık kişisel sitelerdir ve zamanla diğer bloggerların katılımıyla zenginleşirler. Bloglar belli bir kişi ya da topluluk tarafından kurulmalarına karşın, aslında hiç kimsenin değildir ya da herkesindir. Bloglar; düşüncelerin, deneyimlerin, resimlerin ve daha pek çok şeyin paylaşılmasını sağlayabilir. Yani bu yönüyle bilginin merkezden dağıtılmasına alternatif olan sosyal içerik paylaşımının güzel bir örneğidir. Herkes dilediğini yazmakta özgürdür; bu özgürlüğün getirdiği karmaşa yine bloggerların kendi iradeleriyle kurdukları bir düzen içinde yaşanır. Bloglar dinamiktir çünkü içerdikleri konular, görüşler, linkler sürekli değişebilir. Bir blog sitesine istenilen her şey gönderilebilir ancak bunun bütün sonuçlarından gönderici sorumlu olunur. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9
Bloglar aynı zamanda okuyucuları dinlemek ve onlara ulaşmak için yeni yollar sunar. Şu an nerdeyse bir çılgınlık hâlini alan blogların sayısı hızla artmaktadır. En yaygın blog arama servisi olarak bilinen technorati (www.technorati.com) dünya çapında yaklaşık 112 milyon blog indekslemektedir ve teknoratiye göre her gün ortalama 175 bin yeni blog oluşturulmaktadır. Blogların bu kadar popüler olmasının altında yatan nedenler şunlardır: Blogların kısa ve küçük notları yayınlamaya izin vermesi, Blogların ücretsiz bir şekilde yayınlanabilmesi, Hemen herkesin sesini duyurabileceği bir ortam olması ve kullanıcıların bir anda mikro yayıncı olabilmesi, Blogların herhangi bir web tasarım deneyimi ya da editör onayı gerektirmeksizin içerik yayınlama ve güncellemeye izin vermesi, Bloglarda yazar ile okuyucular arasında özel bir iletişim oluşması En yaygın bilinen blog servisi www.blogger.com dur. Bunun yanı sıra Türkçe hizmet veren blogcu, blogosfer ve benimblog gibi blog servisleri de vardır. Ayrıca wordpress (www.wordpress.org) özel sunucularda blog hizmeti sağlayan uygulama sunmaktadır. Bu uygulama sayesinde kurumlar kendi sunucularından bloglarını yayınlayabilirler. Teknik olarak bloglar, kişisel yazıların yayınlanması ve bunlara yorumların yazılması olarak görülse de kullanım bağlamı ve katkıları sayılamayacak kadar çeşitlilik gösterir. Örneğin, bloglar zengin bir paylaşım platformu olma avantajı ile kurumlar için son derece kuvvetli bir halkla ilişkiler aracı olabilir. Başka bir örnek vermek gerekirse, hastaların ya da hasta yakınlarının bloglardaki yorumları ve görüşleri sağlıkla ilgili araştırmalar için değerli bilgiler sunabilir. Özetle bloglar, kolay hazırlanabilen bir paylaşım, iletişim ve yayım aracıdır. Paylaşılan bilginin türü, paylaşılan kişiler, paylaşım amacı gibi hususlara bağlı olarak çok farklı kullanımlarından bahsedilebilir. Her bir kullanımın kendi içinde getirileri olacaktır. Ancak değişmeyen gerçek bu uygulamaların teknik bilgi olmaksızın geliştirildiği ve giderek hızla yaygınlaştığıdır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10
WEB ÖZET AKIŞLARI (RSS) Bazı web sayfalarında ve internet tarayıcısı araç çubuğunda şekilde gösterilen simge sıkça görülür. RSS (Reach Site Summary Zengin İçerikli Site Özeti) adı verilen bu uygulama web üzerindeki içeriklerin web sayfasına erişmeden bir RSS okuyucu yardımıyla ulaşabilmek için kullanılır. Resim 6. RSS Sembolü Web tarayıcılar üzerinde RSS okuyucular tarafından içeriklerin sadece özetleri görüntülenir. Web tarayıcılar üzerinde RSS okuyucular tarafından içeriklerin sadece özetleri görüntülenir. Kullanıcı birden fazla siteye abone olabilir bu özetlerden istediğinin detayını özet üzerine tıklayarak görebilir. Böylece sık takip ettiği siteleri ziyaret etmeden tüm içeriklerin özetine ulaşabilir. RSS destekli siteler sembolü ile RSS dosyasının yolunu kullanıcılara bildirirler. Kullanıcı web üzerinde gezinti yaparken, RSS desteği olan bir siteye geldiğinde araç çubuğunda RSS butonu renk değiştirir. Bu butona bastıktan sonra özet listesi görünür ve abone ol seçeneği ile artık siteyi ziyaret etmeden site içerik özetlerine ulaşılabilir. Sık kullanılanlar çubuğunda akış özetleri başlığı altında listelenen RSS aboneliklerine tıklanarak özet akışlarına ulaşılabilir. Web tabanlı (Ör: Gmail reader) ve form tabanlı (Ör. Outlook, Netscape ve Explorer) RSS okuyucular vardır. Bu uygulamalarda özet akışlarının okunmasının yanı sıra güncellemeleri, sesli ya da yazılı bildirim özellikleri bulunabilir. Aşağıda Atauni ve Tübitak sayfalarındaki RSS lere abone olunduğu ve Atauni deki haber özetlerinin görüntülendiği bir RSS okuyucusu ekran görüntüsü yer almaktadır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11
Resim 7. RSS de Özet Akışları Sistem, RSS belgesi ve bu belgeye erişen bir okuyucudan (RSS reader) oluşur. RSS belgesi belirli standartlara göre oluşturulmuş XML (Genişletilebilir Biçimlendirme Dili) formatında basit bir metin dosyasıdır. Bu dosyada site içerik özetleri ve her bir özete ait başlık, eklenme tarihi ve içeriğe bağlantı gibi tanımlayıcı bilgiler bulunur. RSS çoğunlukla haber siteleri, bloglar, ilan siteleri ya da paylaşım siteleri gibi yoğun ve sürekli takibi gerektiren web ortamlarında kullanılır. RSS siz RSS li A B C D A C B D D Haberler 1.Haber 2.Haber 3.Haber D Haberler Resim 8. RSS li ve RSS siz Tarama Yapısının Karşılaştırılması Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12
RSS nin işleyişi aslında oldukça basittir. Site sahibi içerik özetlerini belli bir standarda göre, XML formatında yayınlar ve sürekli günceller. RSS okuyucu ise bu XML dosyasındaki bilgileri görüntüler. Ancak RSS okuyucuya önceden bu RSS dosyasının takip edilmesi gerektiği bildirilmiş olmalıdır. Bunun için kullanıcı takip etmek istediği web sitesine ait RSS belgesini okuyucunun listesine ekler. RSS nin sağladığı kolaylıklar şunlardır; Kullanıcı siteyi ziyaret etmek zorunda kalmadan gelişmeleri takip edebilir. İlgi duyduğu haberlerin detaylarına hızlı bir şekilde ulaşabilir. Büyük portalların sadece ilgi duyulan bölümlerine abone olabilir. Birden fazla siteye ait RSS kaydı ekleyerek çok sayıda bilgiye tek noktadan erişim imkânı sağlar. İçerik aboneliğini kolaylıkla başlatıp sonlandırmak mümkündür. Mail adresi ile abone olunmadığı için gereksiz mailler önlenir. Site sahipleri daha çok kişiye ulaşabilir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13
Wiki Hawaii dilinde "hızlı" anlamına gelen sözcük veya İngilizcedeki What I know Is ifadesinin kısaltılması olarak bilinen wiki internet tabanlı, çok yazarlı ve çoklu dil destekli dokümanlar oluşturmayı amaçlayan bir platformdur. Diğer bir ifadeyle Wiki, serbest kullanım hakkıyla kullanıcıların web üzerinden yeni sayfalar oluşturmasına, sayfalarda düzenlemeler yapmasına ve bu sayfaları birbirine bağlamasına izin veren bir yazılımdır. Viki (Wiki); İçerikler A Eklenen Kayıt B Değiştirilen Kayıt Değişiklikler Silinen Kayıt C Resim 9. Wiki Uygulamalarının İşleyişi Resim 9 da A, B ve C kişilerinin aynı içerik üzerinde kayıt ekleme, değiştirme ya da silme işlemlerini yapabildiği temsilen gösterilmiştir. Yapılan tüm değişikliklerin listelendiğine de dikkat edilmelidir. Ayrıca içeriklerin birbirleriyle bağlantılı olduğu gösterilmiştir. Yani A,B ve C kişileri birbirine bağlantılar içeren içerikleri ekleyip silebilmektedirler. Örneğin, bir kullanıcı Wiki sayfasında şeker hastalığı gibi bir konuda bölüm açıp kendine göre açıklamalar ekleyebilir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14
Wiki uygulamalarında geniş katılımlı dokümanların oluşumundaki her bir basamağa ve bu amaçla yapılan tartışmaların takibine izin verilmektedir. Böylelikle belgeler arasındaki sürüm farklılıklarını takip etme imkânı sağlanmaktadır. Wikiler sayfalar arasındaki bağlantıları ve sayfa biçimlemelerini otomatik olarak yapılandırdığından, bilgiye erişim ve düzenleme oldukça kolay bir işlem hâline gelmektedir. Wikipedia, Wiki sözcüğü ile encyclopedia (ansiklopedi) kelimesindeki pedia ifadesinin birleştirilmesiyle elde edilmiştir. En çok tanınan Wiki uygulaması olan bu uygulamada ansiklopedik bilgilerin paylaşımı amaçlanmaktadır. Türkçe karşılığı Vikipedi olan uygulamada herkes çeşitli konular hakkında sahip olduğu bilgileri açık bir ortamda sunabilir, diğer kişilerin sunduğu bilgilere katkıda bulunabilir ya da bilgiler üzerinde düzenleme yapabilir. Bu uygulamaya www.wikipedia.org adresinden ulaşılabilir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15
Podcast Ses veya video yayınlarının takibi, indirilmesi ve oynatılmasını kolaylaştırmak için kullanılan Web 2.0 teknolojisidir. Videolar, önceleri web üzerinden tek tek işlenip indirilirken, Podcastler sayesinde bu işlemler diğer Web 2.0 teknolojilerinde olduğu gibi bir abonelik mantığıyla gerçekleştirilir. Podcast, 2004 yılında ortaya çıkan, ses veya video kayıtlarının dağıtımı için geliştirilen bir sistemdir. Sistem, özel yazılımlar yardımıyla kayıtların takip edilmesini ve indirilmesini sağlar. Podcastlerin asıl güçlü yönü, yeni eklenen ses veya video kayıtlarının RSS desteği ile sunulması ve takip edilebilmesidir. Böylece yazılımlarca izlenerek, eklenen ses ve görüntüler otomatik olarak yüklenebilmektedir. Bu işlem kullanıma hazır olan dosyaların adreslerinin bir XML dosyasına yazılması ve bu dosyanın takibe alınmasıyla gerçekleşir. Kayıtlar.xml Kayıt açıklama Kayıt açıklama Kayıt açıklama Resim 10. Podcast Kayıtlarının Gerçekleştirilmesi Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16
Podcastlerin, kullanıcıların güncellemeleri takip etmelerini kolaylaştırmasının yanı sıra internet bağlantısına sahip olan taşınabilir araçlar (ipod, PDA, MP3 player vb.) sayesinde her yerde kullanılabilmesi de oldukça büyük bir avantajdır. Podcast yayınlarına zamandan ve mekândan bağımsız olarak erişilebilmekte ve bu yayınlar birden fazla kez dinlenebilmektedir. Podcast yayınlarının takibi için itunes, Juice, MyTunesRSS, Pocket Podcasts gibi programlar kullanılır. Bu programlara sitelerin sunduğu podcast adreslerini eklemek yeterlidir. Alınan yayınlar genellikle MP3 formatında olduğu için yayınların yürütülmesinde MP3 oynatıcı veya bu özelliğe sahip diğer cihazlar rahatlıkla kullanılabilmektedir. Bu sistem sayesinde bireyler kendi yayınlarını da yapabilmektedirler.? Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17
Folksonomi Folk ve Taxonomy kelimelerinin birleşimi olan Folksonomi terimi kullanıcıların belirttiği etiketlere göre ortaya çıkan bir sınıflama sistemidir. Tabandan başlayan bir sistemi olan Folksonomi, işbirlikli etiketleme, sosyal sınıflama, sosyal indeksleme gibi isimlerle bilinen sosyal etiketleme fikrinden ortaya çıkmıştır. Folksonomiler yardımıyla web sayfaları, çevrim içi fotoğraflar ve web bağlantıları etiketlenerek internet üzerinden erişime sunulmaktadır. Diğer bir ifadeyle folksonomiler, kullanıcıların beğendikleri veya ilgilendikleri web kaynaklarına (web sitesi, resim, video vb) ait web adreslerini kendilerine göre serbest bir şekilde etiketleyerek paylaşmlarına dayanır. Folsonomideki temel varsayım kullanıcıların web içeriklerini daha iyi tanımlayabilmeleri ve anahtar kelimelerle web içeriklerini etiketleyebilmeleridir. Web 2.0 teknolojilerinden biri olan folksonomiler kaynak adreslerinin paylaşıldığı esnek, kullanışlı ve daha anlaşılır bir sosyal etkileşim ortamı sunar. Örneğin, folksonomi ortamı olarak bilinen delicious (http://delicious.com/) ile web sayfasından kategoriler altındaki bilgilere ulaşabilir, ücretsiz üyelik işlemleri ile katılımcılar kendi etiketlemelerini yapabilirler. Yuvarlak! a! Çokgen?? Yeşil! Mavi? b! a Kim? a? d c c c a a b a d d? Kare! Mavi!? Daire? Daire? c Sarı? c a b d Resim 11. Folksonomi Yapısı Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18
MySpace MySpace sanal ortamda kullanıcı denetiminde iletişim ve arkadaşlıklar kurulabilen, kişisel profillerin, blogların, grupların, resimlerin, müzik ve videoların barındırılabileceği bir sosyal iletişim web sayfasıdır. MySpace sitesindeki fotoğraf yükleme, fotoğraflarla oynama (ayar, etiket vb.), video, müzik yükleme, indirme seçenekleri sayesinde güzel bir tanıtım yapılabilir. Bu fotoğraf ve videolar privacy ayarları tarafından korunmaktadır, dolayısıyla kullanıcılar profillerinin içeriklerini istediği kişilerle paylaşabilirler. MySpace özellikle henüz ünlü olmamış grup ve şarkıcılardan herhangi bir ücret talep etmeden onların şarkılarını büyük kitlelere sunma imkânı verir. MySpace yüklenen müzik eserlerinin telif hakkını yükleyen kişilerden alamaz, yani MySpace bir nevi bedava reklam sitesidir. Ayrıca farklı dil seçenekleri sunması da siteyi kullanışlı bir hâle getirir. Kullanıcıların MySpace e üye olmaları ve sosyal kitlelerini genişletmeleri oldukça kolaydır. Bu siteye üye olmak için https://www.myspace.com/signup adresindeki ilgili alanlar doldurularak Ücretsiz Kaydol butonu tıklanır. Resim 12 de MySpace hesap oluşturma sayfası gösterilmiştir. Resim 12. MySpace Sitesi Kayıt Sayfası Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19
Özet Sosyal Medya Gün geçtikçe gelişen teknoloji sayesinde internet alanında da büyük değişimler yaşanmıştır. Önceden kullanıcıların sadece takip edebildikleri web yapısı bu değişimlerle kullanıcıların içerik oluşturmasına da imkân tanımaktadır. Bilginin beraberce üretilerek paylaşılmasını sağlayan bu teknolojiler genel olarak Web 2.0 teknolojileri olarak adlandırılmaktadır. Uygulamalar ise sosyal paylaşım ortamları olarak bilinmektedir. Sosyal paylaşım ortamlarını sınıflandırmak ve net bir şekilde ayırmak zordur. Ancak genel olarak aşağıdaki gibi bir tasnif yapılabilir. İletişim ve paylaşım (Facebook, Twitter) Nesne paylaşımı (YouTube, MySpace) İçerik oluşturma (Wiki) İçerik yayınlama (Blog) Adres-paylaşımı (Folksonomiler) Özellikle Facebook, Twitter, YouTube gibi sosyal medya aracılığıyla kullanıcıların video, resim gibi nesneleri paylaşmaları oldukça kolaylaşmıştır. Bunların yanı sıra adres paylaşımında Folksonomi, içerik oluşturmada ve yayınlamada kullanılan Wiki ve Blog gibi ortamlar bulunmaktadır. Ayrıca web özeti akışları (RSS) sayesinde birçok sitenin içeriği tek bir noktadan kolayca takip edilebilir. Bu bölümde Web 2.0 teknolojileri arasında yer alan Facebook, Twitter, Blog, RSS, Wiki, Podcast, Folksonomi ve Mysapce e yer verilmiş ve bu teknolojilerin ortaya çıkışları, uygulama alanları ve işleyiş biçimleri anlatılmıştır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20
DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan bölüm sonu testi bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Web üzerinde sadece merkezdeki bilgiye erişme değil bu bilgilerin beraber üretilmesi ve paylaşılması anlayışı olarak kabul edilen gelişme nedir? a. Podcast b. Wiki c. Web 2.0 d. RSS e. MySpace 2. Aşağıdakilerden hangisi Web 2.0 uygulamalarından biri değildir? a. Twitter b. Facebook c. Blog d. Kişisel web sitesi e. Wiki 3. Aşağıdakilerden hangisi bir sosyal ağ sitesi olan Twitter ın temel özelliklerinden biri değildir? a. Karşılıklı takiplerin zorunlu olmaması b. Mobil cihazlar ve başka birçok cihaz tarafından destekleniyor olması c. Yazılan mesajlar için herhangi bir karakter sınırının olmaması d. Masaüstü uygulamalarına ve çeşitli web uygulamalarına sahip olması e. Basit bir şekilde çevremizdeki insanlarla ilgili ve dünya genelindeki haberlerin takibini sağlaması 4. Aşağıdakilerden hangisi Facebook uygulaması ile gerçekleştirilen işlevlerden biri değildir? a. Yorum yazma b. Dürtme c. Beğenme d. Sohbet e. Video listesi oluşturma Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 21
5. Aşağıdakilerden hangisi blogların sağladıkları avantajlardan biridir? a. Herhangi bir web tasarım bilgisi gerektirmeden oluşturulabilme b. Belirli ücretlerle satın alınarak oluşturulma c. Yapılan resmî sözleşmelerle edinilebilme d. Yayınlayabilmek için yazılım bilgisi gerektirme e. Merkezî takip sistemi ile editör kontrolünde yayın yapma 6. Sürekli olarak güncellenen web sitelerine ait özetlerin yayınlanmasını sağlayan ve web ortamlarının takibini kolaylaştıran teknoloji aşağıdakilerden hangisidir? a. Twitter b. Flick c. Blog d. RSS e. Web 7. I. Kullanıcı siteyi ziyaret etmek zorunda kalmadan gelişmeleri takip edebilir. II. İlgi duyduğu haberlerin detaylarına hızlı bir şekilde ulaşabilir. III. Birden fazla siteye ait RSS kaydı ekleyerek çok sayıda bilgiye tek noktadan erişim imkânı sağlar. Yukarıda verilenlerden hangisi ya da hangileri RSS nin sağladığı kolaylıklardandır? a. Yalnız I b. Yalnız II c. Yalnız III d. I ve II e. I, II ve III 8. Özel yazılımlar ile web ortamındaki yeni ses ve video kayıtlarının takip edilmesini sağlayan ve bu kayıtların dağıtımı için geliştirilmiş olan Web 2.0 uygulaması aşağıdakilerden hangisidir? a. Podcast b. Wiki c. RSS d. Blog e. Facebook Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 22
9. Kullanıcıların web içeriklerini daha iyi tanımlayabilmelerine ve anahtar kelimelerle web içeriklerini etiketleyebilmelerine olanak sağlayan Web 2.0 uygulaması aşağıdakilerden hangisidir? a. Facebook b. Folksonomi c. Podcast d. Twitter e. Blog 10. I. İletişim kurma ve paylaşımda bulunma II. Nesne paylaşma III. İçerik oluşturma, yayınlama IV. Adres-paylaşımında bulunma Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri sosyal paylaşım ortamları kullanılarak gerçekleştirilebilir? a. Yalnız I b. II ve III c. III ve IV d. I, II ve III e. I, II, III ve IV Cevap Anahtarı 1.B, 2.D, 3.C, 4.E, 5.A, 6.D, 7.E, 8.A, 9.B, 10.E Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 23